1-2) Ogólne zasady pisania prac naukowych:
teza, argumentacja, przypisy, bibliografia,
znormalizowany maszynopis (komputeropis).

Wstęp do Kulturoznawstwa

1-2

Prace (teksty) naukowe

• Pod pojęciem „prac (tekstów) naukowych” rozumiemy rozprawy

z zakresu danej dyscypliny naukowej, w ramach których
przestrzega się ogólnie przyjętych w tej dyscyplinie zasad
metodologicznych i edytorskich.

• Pracami (tekstami) naukowymi są zasadniczo prace pisane przez

naukowców (uczonych) – przedstawicieli danej dyscypliny.

• Prace naukowe mogą (i mają w praktyce) różną wartość naukową

(poznawczą) uzależnioną od talentu i rzetelności ich autorów
(ogólnie przyjmuje się, że im wyższy tytuł (stopień) naukowy tym
cenniejsza jest praca gdyż jej autor ma więcej wiedzy i
doświadczenia – ale nie znaczy to, że zasada ta sprawdza się
zawsze).

• Zdarza się bowiem, że utytułowane naukowo osoby piszą mierne

prace naukowe, natomiast prace (teksty) osób bez tytułów
naukowych (np. dziennikarzy) posiadają często wysoką wartość
naukową (poznawczą) mimo że nie przestrzegają podstawowych
zasad edytorskich lub metodologicznych przyjętych w danej
dyscyplinie.

Tytuły i stopnie naukowe i zawodowe

• Podstawowe tytuły (stopnie) naukowe – wymienione w

kolejności od najwyższego do najniższego - to:

1) profesor;
2) doktor habilitowany;
3) doktor;
• Profesor i doktor habilitowany są samodzielnymi pracownikami

nauki, doktor to niesamodzielny pracownik nauki.

• Poza tym wyróżnia się jeszcze tytuły zawodowe (nadawane po

ukoń-czeniu studiów wyższych pierwszego lub/i drugiego
stopnia). Tytuły zawodowe dają prawo do (ewentualnej) dalszej
kariery naukowej):

4) magister (lekarz);
5) licencjat (inżynier);

Stanowiska naukowe

•

Od tytułów i stopni naukowych odróżnia się stanowiska
naukowe, tj. posady jakie na uczelni może objąć osoba z
tytułem i stopniem naukowym lub zawodowym. Podstawowe
stanowiska naukowe to:

1) profesor zwyczajny (obejmuje profesor);
2) profesor nadzwyczajny (obejmuje najczęściej doktor

habilitowany, zdarza się również profesor);

4) adiunkt (w zależności od uczelni obejmuje doktor habilitowany

albo doktor);

5) asystent (w zależności od uczelni obejmuje doktor lub magister);

•

Na mniejszych uczelniach spotyka się również stanowiska:

1) starszy wykładowca (różnie, w zależności od uczelni, mogą je

obejmować zarówno profesorowie jak i doktorzy ale w zasadzie
nie magistrzy);

2) młodszy wykładowca (w zasadzie obejmują je magistrzy lub

młodsi wiekiem i stażem doktorzy);

Dlaczego studenci muszą stosować się

do ogólnych zasad pisania prac naukowych?

• Z powyższych uwag wynika, że prace naukowe pisane są

zasadniczo przez profesorów, doktorów habilitowanych i doktorów.

• Jednak magistrzy i licencjaci mogą w przyszłości zdobyć jeden z

tych tytułów (stopni) naukowych.

• Droga do zdobycia tytułów (stopni) naukowych wiedzie

zasadniczo przez pisanie prac naukowych, a więc również ich

prace (na miarę ich wiedzy, zdolności i doświadczenia) muszą

spełniać wymogi stawiane przed pracami naukowymi.

• To samo co magistrów i licencjatów dotyczy również studentów

pierwszego i drugiego stopnia studiów: oni również mogą w

przyszłości zdobyć stopnie i tytuły naukowe, dlatego prace pisane

przez nich w ramach toku studiów muszą czynić zadość (na

miarę ich możliwości) zasadom metodologicznym i edytorskim

prac naukowych przyjętym w danej dyscyplinie.

• Dlatego podczas pisania prac semestralnych z danego

przedmiotu, studenci powinny przestrzegać (na miarę swojej

wiedzy, talentu i doświadczenia) zasad pisania prac naukowych,

nawet jeśli większość z nich nie zdobędzie w przyszłości tytułu

(stopnia) naukowego i nie będzie zajmowała się działalnością

naukową.

Cele pisania prac naukowych

(działalności naukowej)

• Zasadniczym celem pisania prac (tekstów) naukowych jest

poszerze-nie zakresu wiedzy w danej dyscyplinie naukowej.

Dlatego prace naukowe powinny, o ile tylko to możliwe, wnosić

coś nowego do już zastanej wiedzy naukowej.

• Ogólnie przyjmuje się, że o wartości naukowej (poznawczej) prac

naukowych decyduje teza (tezy). Teza to ogólna konkluzja

(wniosek) do jakiej doszedł autor pracy (np. że ziemia kręci się

wokół słońca a nie odwrotnie, II Wojna Światowa rozpoczęła się

wcześniej niż dotychczas przypuszczano, w kulturze współczesnej

zaciera się różnica pomiędzy kulturą masową i wysoką, itp.).

• Sposób wyłuszczenia tezy zależy od danej dyscypliny naukowej

(może być mniej lub bardziej sformalizowany). W naukach

przyrodniczych (np. fizyce) i formalnych (matematyka, logika)

teza ma najczęściej postać wzoru matematycznego lub

logicznego, w naukach społecz-nych (humanistycznych) tezy

mają najczęściej mniej czy bardziej literacką (eseistyczną)

postać.

Struktura pracy naukowej

• Teza musi zostać uargumentowana, tzn. na jej poparcie muszą

zostać przytoczone argumenty przemawiające za jej
przyjęciem.

• Argumenty te, podobnie jak sama teza (tezy) mogą mieć

bardziej czy mniej sformalizowaną postać.

• W naukach przyrodniczych i formalnych argumentami są w

zasadzie wzory matematyczne lub logiczne, ogólnie przyjęte
na ich gruncie, z których wynika postawiona teza (wzór
lub zależność która została zauważona i opisana przez
uczonego).

• W naukach społecznych (humanistycznych) argumentacja ma

z reguły bardziej literacką (eseistyczną) postać. Są to
twierdzenia ogólnie przyjęte w ramach danej dyscypliny, za
pomocą których uczony stara się udowodnić że teza którą
postawił jest trafna i należy ją przyjąć.

Co trzeba wiedzieć żeby pisać prace naukowe?

• Zasady pisania prac naukowych można podzielić na dwie grupy:
1) metodologiczne;
2) edytorskie;

1) Reguły metodologiczne są bardziej sformalizowane w naukach

przyrodniczych niż społecznych (humanistycznych). W zasadzie

jest to wiedza o dorobku (podstawowe twierdzenia, przyjęte

zasady argumentowania, znaczenie pojęć teoretycznych,

znajomość wzorów itp.) danej dyscypliny naukowej. Wiedzę tę

zdobywa się stopniowo, w trakcie studiów i pracy naukowej

(dlatego im starszy i bardziej doświadczony uczony, tym

bardziej wartościowe powinny być jego prace). Reguły

metodologiczne są trudne do opanowania i studenci w

zasadzie (z uwagi na wiek i staż) nie mają większych szans

na opanowanie większości z nich (nie mówiąc już o całości).

2) Reguły edytorskie to zasady sporządzania tekstów naukowych.

Są one stosunkowo łatwe do opanowania i powinni opanować je

już studenci piszący prace semestralne.

Podstawowe reguły metodologiczne

• Wszystkie poglądy (w miarę możliwości unikać cytatów,

lepiej streszczać czyjeś poglądy własnymi słowami) muszą
być opatrzone przypisami;

• W pracy najlepiej powoływać się na poglądy (prace naukowe)

znanych i uznanych przedstawicieli danej dyscypliny;

• Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje przypisów:

– dolne (tradycyjne);
– amerykańskie (oksfordzkie, harvardzkie);

• Do pracy musi zostać sporządzona bibliografia, tj. spis

wszystkich pozycji przytaczanych w przypisach. Zasady
porządkowania bibliografii są różne, ale najczęściej jest to
kolejność alfabetyczna nazwisk autorów (lub tytułów jeśli są
to prace zbiorowe);

• Żeby nauczyć się robienia przypisów i bibliografii, najlepiej

obejrzeć kilka książek i artykułów naukowych i zobaczyć, jak
to jest tam zrobione.

Podstawowe reguły edytorskie

(dotyczą komputeropisów)

• Czcionka 12 lub 13, najlepiej Times New Roman, w przypisach

dolnych stosujemy czcionkę 10;

• Odstępy między wierszami 1,5;
• Tekst musi być wyjustowany;
• Wcięcia akapitów 1,25 cm;
• Akapity powinny stanowić całości tematyczne, nie powinny

być ani za małe ani za duże (ok. 2-4 akapitów na stronę
znormalizowanego komputeropisu);

• Tytuły przytaczanych w tekście głównych i przypisach prac

najlepiej wyróżnić kursywą, to samo dotyczy omawianych
terminów teoretycznych oraz terminów i zwrotów
obcojęzycznych nie zadomowionych w języku polskim;

• Cytaty należy wyróżnić za pomocą cudzysłowu;

Podstawowe rady i przestrogi dotyczące pisania prac

semestralnych (i w ogóle naukowych)

• Należy w miarę możliwości pisać stylem jasnym i przystępnym, a

nie „zerżniętym” z książek napisanych językiem trudnym i

metaforycznym. Sztuka polega na tym, by o trudnych i

skomplikowanych rzeczach pisać (możliwie) jasno i zrozumiale (nie

należy jednak mieć złudzeń, że każdy będzie to w stanie zrozumieć

– wysiłek interpretacji tekstu spoczywa również na jego czytelniku).

• Styl metaforyczny i zawiły sugeruje, że student zapożyczył go z

jakiegoś artykułu lub książki i niekoniecznie go sam rozumie (w

pracach seme-stralnych i licencjackich zdarza się to niestety

często).

• Jeśli spotykamy termin którego znaczenia nie rozumiemy (np.

heurysty-ka, epistemologia) a który chcemy umieścić w naszej

pracy, musimy wyjaśnić sobie jego znaczenie (najlepiej odszukajmy

go w jakimś słowniku lub encyklopedii), żebyśmy wiedzieli

(przynajmniej w ogólnym zarysie) co on oznacza.

• Nie należy ściągać tekstów z Internetu (na zasadzie „kopiuj –

wklej”) albo przepisywać ich z książek i artykułów i podawać je jako

własne teksty (plagiat). PLAGIAT JEST PRZESTĘPSTWEM.