3. Etymologia i historia pojęć kultury i cywilizacji. Kształtowanie się
pojęcia kultury w XIX w. w tradycji angielsko-, niemiecko- i
francuskojęzycznej. Pierwsze naukowe (nie wartościujące) definicje
kultury w XIX w.
4. Wartościujące i nie wartościujące rozumienie kultury. Kultura a
natura: stanowiska w sprawie wpływu natury na kulturę
(„naturaliści” i „kulturaliści”); związki pomiędzy środowiskiem
naturalnym a rozwojem kultury; biologiczna natura homo sapiens a
kultura. Status opozycji kultura-natura w różnych typach kultury.
5. Atrybutywne a dystrybutywne ujęcie kultury. Różne rodzaje
rozumienia kultury (atrybutywne ujęcie kultury):
- kultura jako wyuczone zachowania;
- kultura jako akceptowana społecznie wiedza;
- kultura jako samosterowny system;

Wstęp do Kulturoznawstwa

3-5

Etymologia pojęć kultura i cywilizacja

• Słowo kultura używane w dzisiejszych językach europejskich wywodzi się – najpewniej

– od łacińskiego czasownika colo, colere, mającego dwa podstawowe znaczenia: 1)

czcić bogów, 2) uprawiać ziemię. Od czasownika utworzono rzeczownik cultura,

oznaczający uprawę ziemi (cultura agri). W tym drugim znaczeniu słowo to jest

używane również dzisiaj w zwrocie kultura rolna.

• Od I w. p.n.e. termin cultura zaczął być także stosowany w znaczeniu uprawa

(ćwiczenie) umysłu – cultura animi, rozumiana jako zajmowanie się działalnością

intelektualną (filozofią, literaturą, nauką).

• Po raz pierwszy w tym znaczeniu użył go słynny rzymski mówca i pisarz Marek Tuliusz

Cycero (Cyceron), w dzieleTusculanae Disputationes, w 45 r. p.n.e. (dzieło to

poświęcone było Markowi Juniuszowi Brutusowi, do którego Juliusz Cezar miał

skierować słynne słowa: „Et tu Brute, contra me?”)

• W wyżej wymienionych znaczeniach pojęcie kultury funkcjonowało w europejskim

kręgu kulturowym do XVIII w. kiedy w językach angielskim i niemieckim pojawiły się

terminy odeń pochodne: culture i die Kultur. Oznaczały one wówczas całokształt

tradycji (język, obyczaje, sztuka) charakterystycznych dla tych narodów. Culture i

Kultur były używane głównie przez romantyków, dla odróżnienia tego co (w ich

przekonaniu) było oryginalnie angielskie lub niemieckie i odróżniało się od dominującej

kultury francuskiej.

• W XVIII w. ukuty został również w języku francuskim termin civilisation oznaczający

ówczesną, dominującą w Europie, tradycję francuską. Pojęcie to obejmowało nie tylko

tradycję dworską i sztukę, ale również filozofię i naukę. Civilisation powstało od

civilite, tj. zasad dobrego wychowania i zachowania w towarzystwie, ale wywodzi się

je również od łacińskiego civis – obywatel.

• Pojęcie civilisation zostało użyte m.in. przez J. Le Rond d’Alemaberta w Wielkiej

Encyklo-pedii Francuskiej.

• Do języka polskiego termin kultura w podobnym znaczeniu został wprowadzony w

latach 20 XIX w. Po raz pierwszy użył go Lelewel w swoim Wykładzie z dziejów

powszechnych (1822-24), gdzie wyraża opinię: „O kulturze wiadomości powinny być

historii istotą”.

Pojęcia kultura i cywilizacja w XIX w. Anglicy i Amerykanie.

• W XIX w. terminy kultura i cywilizacja przyjęły się w j. angielskim w znaczeniu:

 Kultura – jest to całokształt wyuczonych przez ludzi jako członków społeczeństwa,

zachowań, wierzeń, obyczajów, tradycji przekazywanych z pokolenia na pokolenie,

oraz przedmiotów materialnych, towarzyszących tym zachowaniom.

 Cywilizacja – jest to zaawansowany stan rozwoju społecznego i kulturowego,

charaktery-zujący się m.in. rozwarstwieniem społecznym (social stratification),

pojawieniem się miast oraz pisma (writing) – a zatem, każda cywilizacja to kultura, ale

nie każda kultura to cywilizacja.

• Pojęcia te były związane z orientacją teoretyczną nazywaną ewolucjonizmem

(ewolucjonizmem kulturowym lub społecznym dla odróżnienia od ewolucjonizmu

biologicznego). Najwybitniejszymi przedstawicielami ewolucjonizmu byli Edward

Burnett Taylor (1832-1917), Henry Lewis Morgan (1818-1881) oraz Herbert Spencer

(1820-1903).

• Głównym założeniem ewolucjonistów było przekonanie o nieustannym i stopniowym

postępie w dziejach społeczeństw ludzkich, które można podzielić na trzy główne

etapy:

 dzikość (savagery): najniższy etap, łowiectwo i zbieractwo, wędrowny tryb życia,

odpowiada paleolitowi i mezolitowi w archeologii;

 barbarzyństwo (barbarism): środkowy etap, początki rolnictwa, hodowli i osiadłego

trybu życia, odpowiada neolitowi i eneolitowi w archeologii (jeśli brak pisma, to

również epoka brązu i żelaza);

 cywilizacja (civilization): najwyższy etap rozwoju, pojawienie się pisma, trwa do

dzisiaj, odpowiada epoce brązu i żelaza w archeologii (jeśli jednocześnie występuje

pismo), pokrywa się z okresem historycznym;

• W obrębie ewolucjonizm kulturowego powstała pierwsza naukowa definicja

kultury, sformułowana w 1871 r. przez E. B. Taylora w książce Primitive Culture. Brzmi

ona: „Kultura lub cywilizacja jest to złożona całość obejmująca wiedzę, wierzenia,

sztukę, prawo, moralność, obyczaje i wszystkie inne zdolności i nawyki nabyte przez

człowieka jako członka społeczeństwa”.

• Definicja Taylora nie jest jedyną obowiązują definicją kultury, od tego czasu pojawiło

się w naukach społecznych ponad 200 różnych definicji tego pojęcia.

Pojęcia kultura i cywilizacja w XIX w. Niemcy i Francuzi.

• W języku niemieckim (filozofia i nauka) w XIX w. częściej niż die Kultur używano pojęcia

Geist (duch), dopiero w początkach XX w. termin Kultur ostatecznie zastąpił termin

Geist. Niektórzy autorzy niemieccy tworzący na początku XX w., np. Georg Simmel

(1857-1917) albo Max Scheler (1874-1924) używają tych dwóch pojęć zamiennie.

• Od pojęcia Geist pochodzi termin Geisteswissenschaften (tzn. nauki o duchu, tłuma-

czone jako nauki o kulturze albo humanistyka). Termin ten został wprowadzony przez

Wilhelma Windelbanda (1848-1915) w 1894 r., kiedy wyróżnił on Geisteswissenschaften

oraz Naturwissenschaften, jako dwie grupy nauk posiadające różny przedmiot badań i

stosujące różnego metody badawcze. Równolegle z terminem Geisteswissenschaften, w

obrębie j. niemieckiego w XX w. zaczęto również stosować termin

Kulturwissenschaften.

• Geisteswissenschaften to historia, archeologia, etnologia (antropologia kulturowa),

socjologia, językoznawstwo, a od drugiej poł. XX w. również kulturoznawstwo.

• W języku francuskim powszechnie używano w XIX w. terminu civilisation, jako w zasadzie

zbieżnego z angielskim civilization. Termin kultura nie przyjął się w XIX w. w j.

francuskim. W zbliżonym znaczeniu używano terminu mentalite, natomiast nauki

społeczne określano mianem les sciences sociales. W obrębie j. francuskiego powstał

również termin socjologia (sociologie), wprowadzony przez Augusta Comte’a (1798-

1855).

• Termin culture przyjął się ostatecznie również w j. francuskim, ale z oporami i dopiero

w XX w., gdzie zresztą nadal jego główne znaczenie odnosi się do uprawy roli.

• Przyjęcie się terminu kultura oraz bliskoznacznego cywilizacja w wielu innych językach

w XIX oraz w XX w. w używanym obecnie w nauce znaczeniu, należy przypisać wpływowi

tradycji angielskojęzycznej, w obrębie której w XIX w. sformułowano pierwszą naukową

definicję kultury.

Wartościujące i nie wartościujące rozumienie kultury

• Termin kultura przyjął się w wielu językach w XIX i XX w. zarówno w nauce jak i w języku

potocznym.

• W związku z należy rozróżnić dwa podstawowe rozumienia tego pojęcia:
1) wartościujące, inaczej również: wąskie, nie akademickie, potoczne, selektywne;
2) nie wartościujące, inaczej również: szerokie, akademickie, naukowe, nie

selektywne;

• Wartościujące rozumienie kultury używane jest na co dzień w języku potocznym. W tym

znaczeniu kultura oznacza zasady dobrego wychowania i zachowania się. Np. człowiek

zachowujący się kulturalnie, to ktoś kto nie spluwa (albo nie smarka) na ziemię,

natomiast ktoś spluwający (albo smarkający) na ziemię zostanie uznany za człowieka

niekulturalne-go (bez kultury).

• Nie wartościujące rozumienie kultury używane jest w nauce (muszą go używać również

studenci piszący prace semestralne). W tym znaczeniu każde zachowanie jest kulturowe

i należy dociekać przyczyn takiego a innego zachowania w danych okolicznościach. Np.,

jeśli ktoś smarka na ziemię (zamiast do chusteczki), nie można się oburzać, tylko poszu-

kać przyczyn takiego zachowania – np. człowiek ten pochodzi z grupy społecznej gdzie

jest to zachowanie normalnie przyjęte i tolerowane, albo jest to naukowiec badający

reakcję członków danej grupy społecznej na zachowania niezgodne z przyjętymi w niej

standardami (możliwych odpowiedzi może być dużo więcej).

• W j. polskim wartościującemu rozumieniu kultury odpowiada przymiotnik kulturalny,

natomiast nie wartościującemu – kulturowy (uwaga: nie wszyscy naukowcy to

odróżniają, ale czyni tak większość).

• Naukowcy powinni stosować nie wartościujące rozumienie kultury jeśli działają jako nau-

kowcy (gdy piszą artykuły, książki, występują na konferencjach, seminariach itd.), ale

jako zwykli ludzie (np. na ulicy, w sklepie, na przyjęciu rodzinnym) mogą używać

wartościują-cego rozumienia kultury (inaczej trudno byłoby im egzystować na co dzień i

porozumiewać się z innymi ludźmi, którzy w większości rozumieją kulturę wartościująco).

• To samo co do naukowców odnosi się również do studentów kierunków humanistycznych

(a zatem również do studentów kulturoznawstwa).

Atrybutywne a dystrybutywne ujęcie kultury

•

Nie wartościujące (akademickie) rozumienie kultury obejmuje dwa podstawowe ujęcia:

1) atrybutywne;
2) dystrybutywne;
•

Atrybutywne ujęcie kultury zawiera każda definicja kultury w swojej podstawowej części.

Jest to opis cech z uwagi na które coś kwalifikuje się jako kulturę. Atrybutywne ujęcie

kultury używane jest zawsze w liczbie pojedynczej, tzn. określa się, co jest a co nie jest

kulturą. Wyżej przytoczo-na definicja E. B. Taylora jest właśnie atrybutywnym ujęciem

kultury, gdyż wymienia ona i charakteryzuje cechy, z uwagi na które, pewne zjawiska

określa się mianem kultury.

•

Dystrybutywne ujęcie kultury wskazuje na pewne cechy danej, konkretnej kultury lub

grupy kultur, z uwagi na które możemy zakwalifikować je do określonego rodzaju.

Dystrybutywne ujęcie kultury możemy podzielić na kilka rodzajów:

-

konkretne, wówczas gdy wskazuje się na daną, konkretną kulturę, np. polska kultura

szlache-cka XIX w., kultura Indian Nawaho, kultura amerykańska itp.

-

typologiczne, wówczas gdy wskazuje się na pewną grupę kultur które posiadają cechy

wspólne, pozwalające je zaliczyć do jakiegoś określonego typu czy rodzaju, np. kultura

ludowa, kultura pierwotna, kultura tradycyjna, kultura masowa.

•

W obrębie ujęcia konkretnego jak i typologicznego można wyróżnić jeszcze po dwa

podstawowe ujęcia kultury:

-

całościowe, wówczas gdy wskazuje się na kulturę lub typ kultury który przysługuje

całemu społeczeństwu, np. kultura polska XIX w., kultura pierwotna itp.

-

częściowe, wówczas gdy wskazuje się na kulturę lub typ kultury który przysługuje tylko

pewnej grupie społecznej w ramach większego społeczeństwa lub pewnej sferze

zachowań, np. polska kultura szlachecka, kultura masowa, kultura narodowa itp.

•

Ścisłe odróżnienie czy w danym przypadku chodzi o całościowe czy częściowe ujęcie

kultury może nastręczać trudności, gdyż nie zawsze łatwo orzec, co jest całością

społeczną. Np. współ-czesne społeczeństwo polskie prezentuje niewątpliwie pewną jedną

kulturową, ale z drugiej strony można je postrzegać jako część większej całości: wspólnoty

europejskiej albo społeczeń-stwa (kultury) globalnego.

Kultura a natura

•

W naukach społecznych oraz we współczesnej kulturze natura jest

postrzegana jako przeciwieństwo kultury: natura to coś co powstało i istnieje

niezależnie od człowieka, kultura natomiast jest sztuczna i stworzona przez

człowieka i bez człowieka nie może istnieć.

•

Humanistów można podzielić na kulturalistów i naturalistów (nie mylić z

naturalizmem w odniesieniu do stanowiska w filozofii nauki o czym będzie

mowa później). Kulturaliści twierdzą, że kultura jest niezależna od natury.

Natomiast naturaliści twierdzą, że kultura jest w istotny sposób

determinowana przez naturę. Stanowisko kulturalistyczne podzie-lają przede

wszystkim zwolennicy orientacji podmiotowej w naukach społecznych (anty-

naturaliści), natomiast stanowisko naturalistyczne podzielane jest przez

zwolenników orientacji przedmiotowej (naturalistów). Co to jest orientacja

podmiotowa i przedmiotowa (główni przedstawiciele i poglądy) w naukach

społecznych będzie powiedziane szczegó-łowow dalszej części wykładu.

•

Pomiędzy kulturalistami a naturalistami możliwe są również stanowiska

pośrednie (najczęściej w praktyce spotykane), uznające mniejszą lub większą

zależność kultury od natury.

•

Wiele koncepcji naturalistycznych wychodzących od koncepcji doboru

naturalnego Darwina stało się niepopularnych wskutek ludobójstwa w okresie

II wojny światowej. Dlatego w okresie od lat 40 do 80 XX w. koncepcje te nie

cieszyły się popularnością. Sytuacja ta zaczęła się zmieniać w latach 80, gdy

pojawiły się nowe dyscypliny (socjobiologia i psychologia ewolucyjna) badające

człowieka jako istotę biologiczną i kulturową zarazem.

Kultura a natura: w jaki sposób zagadnienie to jest

ujmowane w naukach społecznych

• Kulturoznawstwo jest nauką społeczną o orientacji podmiotowej, która uwagę

swoją koncentruje na przemianach kultury w okresie ponowoczesności.

Związkami pomiędzy kulturą a naturą kulturoznawcy się nie interesują, dla

porządku odnotujemy jednak kilka zagadnień wiążących się z tym problemem:

• Relacje między kulturą a naturą rozpatruje się w naukach społecznych na

dwóch podsta-wowych płaszczyznach:
1) związki pomiędzy ewolucją kultury a środowiskiem naturalnym (wpływ

warunków geograficznych na historię kultury). Tą problematyką zajmuje się

tradycyjnie historia oraz archeologia, w mniejszym stopniu antropologia

kulturowa (etnologia);
2) związki pomiędzy człowiekiem jako istotą biologiczną a rozwojem i

funkcjonowaniem kultury. Tym zagadnieniem zajmują się nauki stojące na

pograniczu nauk społecznych i biologii: socjobiologia i psychologia ewolucyjna.

Wśród orientacji teoretycznych spotykanych w naukach społecznych problem

ten interesował szczególnie interakcjoni-stów (G. H. Mead) dla których punktem

wyjścia był behawioryzm oraz strukturalistów w antropologii kulturowej (C.

Levi-Strauss);

• 3) Problemem specyficznie kulturoznawczym jest natomiast rozpoznanie

statusu opozy-cji kultura-natura (tj. postrzegania relacji pomiędzy kulturą a

naturą w danej kulturze) w różnych kulturach (typach kultur) – problemem tym

zajmiemy się bliżej również w dalszej części wykładu, podczas omawiania

typologicznego (dystrybutywnego) ujęcia kultury.

Kultura a natura: 1) środowisko naturalne a ewolucja

kultury

• Środowisko naturalne a ewolucja (rozwój, historia) kultury: tą problematyką

zajmuje się głównie historia i archeologia.

• Środowisko naturalne (geografia, klimat) w istotny sposób może określić ogólny

kierunek ewolucji kultury (choć nie samą kulturę).

• Przykładów takich zależności dostarczają tzw. centra neolityzacji, miejsca gdzie

doszło do udomowienia pierwszych zwierząt i roślin oraz gdzie powstały
pierwsze cywilizacje.

• Obszary na których doszło do spontanicznej (a nie naśladowczej) neolityzacji

zlokalizowane są z reguły w strefie klimatu umiarkowanego przechodzącego w
tropikalny (lub na obszarach wysokogórskich w przypadku obszarów położonych
w pobliżu równika – co w efekcie daje zbliżone warunki klimatyczne), na
obszarach wyżynnych, gdzie w prze-szłości (lub nadal) występowały gatunki
roślin i zwierząt nadające się do udomowienia (domestykacji).

• Inna hipoteza na temat wpływu czynników klimatyczno-przyrodniczych na

historię kultury głosi, że nowożytny rozwój ekonomiczny Europy został w dużym
stopniu zdeterminowany przez czynniki geograficzne (tzw. hipoteza „cudu
europejskiego”). Chodzi tutaj przede wszystkim o ciepły prąd oceaniczny (Prąd
Zatokowy, Golfsztrom) opływający Europę od strony Atlantyku aż do Morza
Białego.

Centra neolityzacji

• Na mapie zaznaczone są następujące (mniej czy bardziej sporne) centra neolityzacji: (1)

Żyzny Półksiężyc (Bliski Wschód), 2) wyżyny Iranu, 3) strefa Sahelu w Afryce Północnej,
4) dolina rzeki Huang-he w Chinach, 5) dolina rzeki Jangcy w Chinach (niewykluczone
również Indochiny), 5) Mezoameryka (południowy Meksyk, Gwatemala), 7) wybrzeże
środkowoandyjskie, 8) wschodnie Stany Zjednoczone, 9) wyżynny interior Nowej Gwinei;

Cud Europejski

• W latach 70 XX w. Amerykański historyk Eric Jones wysunął hipotezę tzw.

cudu europejskiego (European miracle). Hipoteza ta (i jej podobne) głosi, że

nowożytny rozwój technologiczny i społeczny Europy Zachodniej,

zapewniający temu kręgowi cywilizacyjnemu przewagę technologiczną nad

innym kręgami cywilizacyjnymi, był rezultatem splotu różnorodnych

czynników, a nie naturalnym etapem w rozwoju społeczeństw ludzkich.

• Cudu europejskiego nie należy rozumieć w sposób europocentryczny

(europoszowinistyczny): w historii różne kultury i kręgi kultury osiągały

przewagę nad sąsiadami, tak się jednak złożyło, że w czasach nowożytnych

przewagę tę osiągnęła Zachodnia Europa – i jakoś ten fakt należy wyjaśnić.

• Spośród czynników tych wymienić należy:
(1) korzystne położenie geograficzne:

cywilizacja Zachodu położona jest na
zachodnim krańcu Eurazji, co uchroniło ją
m.in. przed niszczyciel-skimi najazdami
koczowników z Azji Środkowej; od zachodu
Europę opływa Golfsztrom, a wła-ściwie jego
odnogi, prąd Północnoatlantycki i Norweski,
czego efektem jest ciepły (jak na tę szerokość
geograficzną) klimat; populacje euro-pejskie
chronione są również przed szkodliwym
oddziaływaniem pasożytów i chorób rejonów
tropikalnych;

Cud

europejski

a

geografia

• Region Zachodniej Europy jest najcieplejszym obszarem na kuli ziemskiej

powyżej 50 równoleżnika (szerokości zarówno północnej jak i południowej).
Przyczyną tego stanu rzeczy jest układ ciepłych prądów oceanicznych na
Atlantyku Północnym: Prąd Zatokowy (Golfstrom), Północnoatlantycki i
Norweski tworzą jeden system, ogrzewający morza na zachód i północ od
Europy (aż do okolic Murmańska) w takim stopniu, że nie zamarzają one w
ciągu całego roku (jak dzieje się to okresowo na tych szerokościach
geograficznych);

• Dzięki temu zbiegowi okoliczności obszary Europy Zachodniej i Środkowej

są szczególnie korzystne dla osadnictwa społeczeństw ludzkich.

Kultura a natura: 2) związki pomiędzy człowiekiem jako

istotą biologiczną a rozwojem i funkcjonowaniem kultury

• Związki pomiędzy człowiekiem jako istotą biologiczną a rozwojem i

funkcjonowa-niem kultury: tą problematyka interesuje dyscypliny
znajdujące się na pograniczu nauk społecznych i biologicznych.

• W tym ujęciu, kultura jest to rodzaj adaptacji homo sapiens do

warunków habitatu. Kulturę, a ściślej rzecz biorąc, zdolność do
przyswojenia i rozwijania kultury, można potraktować jako zdolność
rozwiniętą w toku ewolucji biologicznej i służąca do adaptacji (niezwykle
skutecznej jak się okazuje) do środowiska naturalnego.

• Genotyp i fenotyp gatunku homo sapiens (jego ewolucyjnych

poprzedników) ewoluował w kierunku wykształcenia cech
umożliwiających przyswojenie sobie kultury (duży mózg, wyprostowana
postawa uwalniająca przednie kończyny) gdyż to sprzyjało przetrwaniu
w sensie biologicznym.

Status opozycji kultura-natura w 4 historycznych typach

kultury

•

Pojęcie statusu w kulturoznawstwie i teorii kultury jest używane często w następującym znaczeniu

„sposób w jaki ludzie danego społeczeństwa (kultury) postrzegają danego zjawisko (problem)”.

•

A zatem wyrażenie status opozycji kultura-natura w 4 historycznych typach kultury odnosi się do

tego, w jaki sposób ludzie postrzegają związki pomiędzy kulturą a naturą w różnych kulturach

(epokach historycznych).

•

Wyróżnia się kilka różnych typów kultury (o tym będzie mowa szczegółowo w innej części

wykładu), ale najczęściej podaje się 3 lub 4:

•

1) kultura magiczna w społeczeństwach pierwotnych;

•

2) kultura religijna (albo tradycyjna) w społeczeństwach rolniczych (albo tradycyjnych);

•

3) kultura nowoczesna w społeczeństwach przemysłowych;

•

4) kultura ponowoczesna w społeczeństwach poprzemysłowych;

•

Ad. 1) w kulturze magicznej nie rozróżnia się kultury od natury, nie rozróżnia się również

związków symbolicznych od przyczynowo-skutkowych (podkreślają to wszystkie naukowe teorie

magii). W związku z tym w kulturze magicznej nie ma podziału na kulturę i naturę;

•

Ad. 2) w kulturze religijnej dominuje podział na sacrum – profanum (święte i nie święte) którego

nie można utożsamić z podziałem na kulturę i naturę. W związku z tym w kulturze religijnej

również nie ma podziału na kulturę i naturę albo jest on słabo zarysowany (co podkreślają

niektóre teorie kultury).

•

Ad. 3) w kulturze nowoczesnej dominuje podział na kulturę i naturę i jest on postrzegany jako

obiektywny, w związku z tym opozycja kultura-natura ma w kulturze nowoczesnej status

obiektywny (podział istnieje niezależnie od ludzi).

•

Ad. 4) w kulturze ponowoczesnej uważa się, że podział na kulturę i naturę jest względny

historycznie i zależy od danego społeczeństwa (kultury). Dlatego opozycja kultura – natura ma w

kulturze ponowocze-snej status subiektywny (względny albo kulturowy) tzn. zależny od ludzi.

•

W naszym obecnym społeczeństwie (Polska, początek XXI w.) dominuje pogląd typowy dla kultury

nowoczesnej (większość ludzi uważa, że podział na naturę i kulturę jest obiektywny, powoli jednak

upowszechnia się pogląd typowy dla kultury ponowoczesnej, a mianowicie że podział na kulturę i

naturę jest (może być) różny w różnych kulturach.

•

Terminu status używa się jednak najczęściej w odniesieniu do sztuki i nauki jako dziedzin kultury.