27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

1

AKADEMIA MARYNARKI

WOJENNEJ

TEMAT:

CZYNNIKI WZROSTU I ROZWOJU

GOSPODARCZEGO

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

2

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

CEL - ZAPOZNAĆ Z:



podstawowymi pojęciami i miernikami wzrostu
gospodarczego;



czynnikami wzrostu gospodarczego;



postępem technicznym i jego determinantami.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

3

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

LITERATURA:



Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.: Podstawy
ekonomii. Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. PWN: Warszawa 2006.



Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa 2006.



Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium wiedzy
o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

4

Zjawisko wzrostu gospodarczego



Wielkość produkcji w gospodarkach ulega
zmianie: jednych dóbr wytwarza się coraz więcej,
produkcja innych zamiera, pojawiają się nowe
produkty.



Wzrostem

gospodarczym

nazywamy

powiększanie się realnej wartości PKB
(globalnej

lub

per

capita)

w gospodarce.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

5

Zjawisko wzrostu gospodarczego



Inaczej:



Wzrost gospodarczy to proces powiększania
podstawowych wielkości makroekonomicznych w
gospodarce,

w

szczególności

powiększania

produkcji w skali całej gospodarki

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

6

Zjawisko wzrostu gospodarczego



Rozwój gospodarczy (pojęcie szersze od wzrostu
gospodarczego) – uwzględnia zmiany ilościowe
wielkości

makroekonomicznych,

zmiany

dotyczące systemu społeczno – gospodarczego,
organizacji społeczeństwa oraz innych aspektów
struktur gospodarczych.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

7

Zjawisko wzrostu gospodarczego



Tempo wzrostu gospodarczego określa się za
pomocą stopy wzrostu gospodarczego, która
informuje o stosunku zmiany wielkości realnego
PKB wdanym roku do poziomu realnego PKB
wytworzonego przez gospodarkę w roku
minionym.



Stopa wzrostu wyrażona jest w procentach ze
znakiem (+) lub (-).

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

8

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Prawo ludnościowe (Robert Mathaus 1766 – 1834,
XVIII – XIX w. WB).



Prawo ludnościowe.



Żelazne prawo płac – zniweczył je wzrost
kapitałochłonności produkcji, postęp techniczny,
spadek tempa wzrostu ludności w krajach
rozwiniętych, wzrost płac kobiet, zwiększenie
alternatywnego kosztu posiadania dzieci, zmiany
kulturowe.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

9

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Przezwyciężenie bariery wzrostu, wynikające z
braku pewnych zasobów jest możliwe, pod
warunkiem zwiększenia nakładów kapitału oraz
zmiany technologiczne.



Powyższym procesem steruje rynek – niedobór
zasobu powoduje wzrost jego ceny, co jest
przyczyną odpowiednich dostosowań po stronie
popytu i podaży.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

10

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Dochodzi do zmniejszenia zapotrzebowania i
zwiększenia oferowanej ilości dobra, co jest
możliwe dzięki zmianie struktury produkcji,
pojawienie się substytutów deficytowego dobra,
zmianie metod produkcji (np. wzrost cen ropy
naftowej).



Hipoteza konwergencji (efekt doganiania) –
tendencja do wyrównywania się poziomów
rozwoju gospodarczego i poziomów życia.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

11

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Przyczyny efektu doganiania:

1.

W krajach biednych wytworzenie prostych
narzędzi dla nowych pracowników nie wymaga
dużych nakładów (znaczna część inwestycji
może zostać przeznaczona na zwiększenie ilości
narzędzi).

2.

W krajach bogatych poziom technicznego
uzbrojenia pracy jest bardzo wysoki, stąd
nakłady na jego utrzymanie są duże.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

12

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO

3.

W krajach biednych kapitał jest ograniczony,
stąd prawo malejących przychodów sprawia, że
inwestycje powodują duży przyrost produkcji, niż
w krajach bogatych, gdzie kapitału jest dużo.

4.

Łatwość

bezpłatnego

kopiowania

cudzych

rozwiązań technicznych i organizacyjnych. Nowe
technologie

powstają

głównie

w

krajach

rozwiniętych, gdzie nakłady na B + R są duże
(efekt gapowicza).

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

13

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Stopa wzrostu w krajach słabo rozwiniętych jest
zróżnicowana.



Wielkość oszczędności, poziom inwestycji i
zdolność do innowacji zależą od warunków
społecznych

w

jakich

działa

konkretna

gospodarka.



Zmiana

technologiczna

zwykle

zagraża

wpływowym grupom społecznym utratą zysków,
władzy czy prestiżu.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

14

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO



Zwolennicy tzw. wzrostu zerowego (przeciwnicy

wzrostu gospodarczego). Argumenty.

1. Wzrostowi towarzyszą szkodliwe skutki uboczne,

jak

zanieczyszczenie

środowiska,

efekt

cieplarniany.

2. Wzrost jest skutkiem wielu niepożądanych dóbr

(gadżetów).

Manipulowanie

potrzebami

nabywców.

3. Negatywne konsekwencje dla pracowników np.

stres związany z rywalizacją o ekonomiczny

sukces, nudę towarzyszącą masowej produkcji,

brak zadowolenia z rosnącej ilości dóbr.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

15

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO

4. Wzrost nie rozwiązuje kwestii sprawiedliwości;

ważniejszy od wytwarzania ilości dóbr jest
sprawiedliwy jego podział.

Obrońcy wzrostu gospodarczego. Argumenty:

1.

Ochrona

przyrody,

kultura

i

sztuka,

samorealizacja i sprawiedliwość społeczna są
szczytnymi wartościami.

2.

Wzrost gospodarczy jest skutecznym środkiem
ich realizacji.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

16

GRANICE WZROSTU GOSPODARCZEGO

3.

Przyrodę można chronić nie zamykając fabryk
(stwarzać bodźce ekonomiczne skłaniające do
pożądanych zachowań).

4.

W zakresie sprawiedliwości – metodą nie jest
dzielenie po równo biedy, lecz powiększanie
produkcji.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

17

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Przyczyny wzrostu

w %

Wzrost nakładów pracy

33 (1/3)

Wzrost produkcyjności w tym:

67 (2/3)

Wzrost nakładów pracy

20

Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników

12

Postęp techniczny i organizacyjny

28

Korzyści skali

8

Zmiany alokacji zasobów w gospodarce

8

Zmiany prawne, kulturowe, społeczne i inne

- 9

Przyczyny wzrostu gospodarczego w USA w latach 1929 - 1997

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

18

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Wzrost nakładów pracy.

a)

ilość pracy w gospodarce jest jednym
z głównych czynników decydujących o tempie
wzrostu gospodarczego;

b)

im więcej ludzi pracuje, tym więcej dóbr
zostanie wytworzonych – należy uwzględnić:
spadek (wzrost) liczby urodzeń, skracanie czasu
pracy, aktywizacja zawodowa kobiet, emigracja,
migracja itp.;

c)

im dłużej pracują zatrudnieni, tym więcej są
w stanie wytworzyć

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

19

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Wzrost produkcyjności pracy – wzrost nakładów
pracy.

a)

Kapitał (rzeczowy) to narzędzia wykorzystywane
w procesie pracy (maszyny, urządzenia, budowle
itp.);

b)

Im większa ilość kapitału rzeczowego na
pracującego (techniczne uzbrojenie pracy), tym
większa ilość wytworzonych dóbr;

c)

W latach 90. XX w. dodatkowy 1 % PKB
przeznaczony

na

inwestycje

powodował

przyspieszenie tempa wzrostu o około ¼ pkt %.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

20

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Wzrost wiedzy i doświadczenia pracowników.

a)

kapitał ludzki powstaje w wyniku inwestycji i
stanowią go wszystkie umiejętności, które
przyczyniają się do zwiększenia produkcyjności
pracy;

b)

istnie ścisła zależność między ilością kapitału a
ilością wytworzonych dóbr;

c)

kapitał ludzki tworzony (kształtowany) jest w
szkołach oraz w miejscu pracy

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

21

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Postęp techniczny i organizacyjny.

a)

zmiana technologiczna - to nowe techniki
produkcji i nowe metody zarządzania pracą,
nowe formy organizacji pracy (tworzenie nowej
wiedzy);

b)

różne

formy

postępu

technicznego

i

organizacyjnego

przyczyniają

się

do

zwiększenia ilości produkcji wytworzonej w ciągu
godz. pracy;

c)

zmianie

technologicznej

towarzyszy

powstawanie nowego kapitału rzeczowego.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

22

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Korzyści skali.



korzyści skali – zmniejszenie się przeciętnych
kosztów produkcji w miarę jej wzrostu (z tych
samych zasobów powstaje więcej dóbr – efekt to
wzrost gospodarczy);



warunkiem koniecznym osiągnięcia korzyści skali
może być m.in. rozszerzenie się rynku zbytu,
wzrost zamożności społecznej, znoszenie barier
hamujących wymianę międzynarodową.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

23

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Zmiany alokacji zasobów w gospodarce.

a)

zaprzestanie pracy w sektorach, w których
produktywność jest niska, i podjęcia pracy gdzie
produktywność jest wysoka;

b)

zmiany struktury zatrudnienia powodują wzrost
przeciętnej

produkcyjności

pracy

w

całej

gospodarce;

c)

import może wymusić zaprzestanie pewnych
rodzajów

produkcji

i

przemieszczanie

pracowników do innych, bardziej wydajnych
sektorów gospodarki.

27.04.21

dr Zbigiew WITASZEK

24

PRZYCZYNY WZROSTU GOSPODARCZEGO

Inne czynniki.

a)

ważne

znaczenia

mają

instytucje

tworzące

społeczne ramy gospodarowania (religia, prawo,

system polityczny – protestantyzm - hinduizm);

b)

skuteczna ochrona prawna – pogląd, że bogactwo

jest wynikiem wyzysku (ZSRR), powoduje konfiskatę

mienia,

obawy

przed

bogactwem.

Zanika

motywacja do pracy;

c)

system polityczny (USA, Japonia, Europa Zachodnia)

sprzyja wymianie rynkowej, zapewnia stabilność

praw własności;

d)

zasoby naturalne – warunek konieczny, ale

niewystarczający