dr Marian Piekarski

System edukacji w Polsce

System

wychowania

naturalnego

System

szkolny

System

wychowania

równoległego

System

kształcenia

ustawicznego

Dom rodzinny

Przedszkole

Placówki

opiekuńczo

-wychowawcze

Szkoły dla

dorosłych

Środowisko

rówieśników

Szkoła

ogólnokształcąca

Placówki

kulturalno-

oświatowe

Instytucje

pozaszkolnej

oświaty

zawodowej

Środowisko

zamieszkania

Szkoła

prozawodowa /

zawodowa

Środki masowego

przekazu

Instytucje

kształcenia

uniwersalnego

Szkoła wyższa

Edukacja permanentna

Wychowanie

naturalne

Edukacja

szkolna

Edukacja

równoległa

Edukacja

ustawiczna

Dom rodzinny

Przedszkole

Zajęcia

pozalekcyjne

i pozaszkolne

Samokształcenie

Środowisko

rówieśników

Szkoła

podstawowa

Gimnazjum

Placówki

kulturalno-

oświatowe

i opiekuńczo

-wychowawcze

Doskonalenie

Środowisko

lokalne

Szkoła średnia

Organizacje

i

stowarzyszenia

społeczne

Dokształcanie

Środowisko pracy Szkoła wyższa

Środki masowej

komunikacji

Kształcenie

bezterminowe

Terminologia

Terminologia



Orientacja zawodowa



Poradnictwo zawodowe



Doradztwo zawodowe

piątek 30 kwietnia 2021

4

Terminologia

Terminologia

piątek 30 kwietnia 2021

5

Orientacja zawodowa

Orientacja zawodowa

Działania wychowawcze rodziców, szkoły i innych
osób, grup i instytucji - mające na celu
przygotowanie młodzieży do planowania kariery
zawodowej, których ważnym elementem jest
podejmowanie kolejnych decyzji wyboru zawodu
i szkoły.

1.

Dom rodzinny;

2.

Przedszkole;

3.

Szkoła podstawowa;



Wiedza nienaukowa – potoczna.

Łukasiewicz A., Sołtysińska G., Szkolny doradca zawodowy (projekt), KOWEZiU,

Warszawa 2003

piątek 30 kwietnia 2021

6

Poradnictwo zawodowe

Poradnictwo zawodowe

System długofalowych i wieloetapowych działań
wychowawczych, towarzyszących jednostce w trakcie jej

rozwoju

zawodowego. Obejmuje całokształt zadań związanych
z udzielaniem pomocy młodzieży i dorosłym w planowaniu,
tworzeniu i rozwoju kariery zawodowej, przynoszącej jednostce
satysfakcję i zawodowy sukces.

1.

Gimnazjum;

2.

Szkoły ponadgimnazjalne;

3.

Uczelnie wyższe;



Wiedza naukowa – programy nauczania, opisy zawodów,
klasyfikacje zawodów, teczki zawodów, literatura, itp.

Łukasiewicz A., Sołtysińska G., Szkolny doradca zawodowy (projekt), KOWEZiU, Warszawa 2003

piątek 30 kwietnia 2021

7

Doradztwo zawodowe

Doradztwo zawodowe

Pomoc polegająca na udzieleniu indywidualnej

porady zawodowej w kolejnych etapach

dokonywania wyboru typu szkoły, kierunku

kształcenia, zatrudnienia,

przekwalifikowywania się, ponownego zatrudnienia

w przypadku utraty pracy.

1.

Zmiana zawodu – dostosowanie do rynku pracy;

2.

Dostosowanie pracy do własnych predyspozycji

zawodowych;

3.

Dążenie do mistrzostwa w zawodzie – formy

doskonalenia i dokształcania w obrębie zawodu;

Łukasiewicz A., Sołtysińska G., Szkolny doradca zawodowy (projekt), KOWEZiU, Warszawa

2003

piątek 30 kwietnia 2021

8

Poradnictwo zawodowe dorosłych

Poradnictwo zawodowe dorosłych

piątek 30 kwietnia 2021

9

Poradnictwo zawodowe dzieci i

Poradnictwo zawodowe dzieci i

młodzieży

młodzieży

piątek 30 kwietnia 2021

10

Sektory zajmujące się poradnictwem

Sektory zajmujące się poradnictwem

zawodowym

zawodowym

piątek 30 kwietnia 2021

11

Struktura organizacji poradnictwa

Struktura organizacji poradnictwa

zawodowego

zawodowego

1.

Instytucje sektora publicznego(państwowe
i samorządowe);



samorządowe np. GCI, CKP, CKU;



państwowe np. resort edukacji, resort pracy;

2.

Instytucje sektora niepublicznego;



agencje zatrudnienia;



instytucje działające na wolnym rynku

3.

Instytucje II sektora (organizacje
pozarządowe);



stowarzyszenia;



fundacje;



regionalne organizacje pozarządowe;

piątek 30 kwietnia 2021

12

Główni realizatorzy zadań

Główni realizatorzy zadań

poradnictwa zawodowego w Polsce

poradnictwa zawodowego w Polsce

1.

Resort edukacji – Ministerstwo
Edukacji Narodowej
(www.men.gov.pl)

2.

Resort pracy – Ministerstwo Pracy
i Polityki Społecznej
(www.mpips.gov.pl)

piątek 30 kwietnia 2021

13

Poradnictwo zawodowe w resorcie

Poradnictwo zawodowe w resorcie

edukacji

edukacji

piątek 30 kwietnia 2021

14

1.

Poradnie Psychologiczno –
Pedagogiczne;

2.

Szkoły;

3.

Centra Kształcenia Praktycznego
i Ustawicznego;

4.

Akademickie Biura Karier;

piątek 30 kwietnia 2021

15

Realizatorzy terenowi poradnictwa

Realizatorzy terenowi poradnictwa

edukacyjno-zawodowego w

edukacyjno-zawodowego w

systemie oświaty

systemie oświaty

Model 1 poradnictwa zawodowego w szkole

Model 1 poradnictwa zawodowego w szkole

piątek 30 kwietnia 2021

16

Model 2 poradnictwa zawodowego w szkole

Model 2 poradnictwa zawodowego w szkole

piątek 30 kwietnia 2021

17

Poradnictwo i doradztwo zawodowe w

Poradnictwo i doradztwo zawodowe w

resorcie pracy

resorcie pracy

piątek 30 kwietnia 2021

18

Realizatorzy poradnictwa

Realizatorzy poradnictwa

edukacyjno-zawodowego w

edukacyjno-zawodowego w

resorcie pracy

resorcie pracy



szczebel pierwszy (krajowy) -

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej
– Wydział Polityki Społecznej i Sieci
EURES działający w ramach
Departamentu Rynku Pracy – zajmuje
się doskonaleniem metod i technik
poradnictwa zawodowego, rozwojem
krajowej informacji zawodowej;

piątek 30 kwietnia 2021

19

Realizatorzy poradnictwa

Realizatorzy poradnictwa

edukacyjno-zawodowego w

edukacyjno-zawodowego w

resorcie pracy

resorcie pracy



szczebel drugi (regionalny) – Centra

Informacji i Planowania Kariery
Zawodowej Wojewódzkich Urzędów
Pracy, ich zadaniem jest
bezpośrednia praca z
klientami oraz koordynacja usług
poradnictwa zawodowego na terenie
województwa;

piątek 30 kwietnia 2021

20

Realizatorzy poradnictwa

Realizatorzy poradnictwa

edukacyjno-zawodowego w

edukacyjno-zawodowego w

resorcie pracy

resorcie pracy



szczebel trzeci (podstawowy) – bezpośrednio

pracujący z klientami doradcy zawodowi
powiatowych i grodzkich urzędów pracy;



szczebel dodatkowy (w ramach

podstawowego) - Ochotnicze Hufce Pracy
(OHP) – realizacja zadań poradnictwa
zawodowego i zatrudnienia, przeciwdziałania
marginalizacji oraz wykluczeniu społecznemu
młodzieży do 25 roku życia;

piątek 30 kwietnia 2021

21

Ochotnicze Hufce Pracy

Ochotnicze Hufce Pracy

piątek 30 kwietnia 2021

22

Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkołach

Orientacja i poradnictwo zawodowe w szkołach

– etapy rozwoju

– etapy rozwoju

piątek 30 kwietnia 2021

23

Etapy rozwoju orientacji edukacyjno –

Etapy rozwoju orientacji edukacyjno –

zawodowej w szkole podstawowej

zawodowej w szkole podstawowej



Etap I – orientacja zawodowa dzieci w

klasach 1 – 3 obejmuje poznanie pracy w
wybranych zawodach w ramach
kształcenia zintegrowanego.

Szkoła i nauczyciele kształtują właściwe

postawy dziecka wobec pracy ludzkiej,
zapoznają z różnorodnymi
zawodami, szczególnie tymi z
najbliższego otoczenia dziecka, zawodami
rodziców i najbliższej rodziny;

piątek 30 kwietnia 2021

24

Etapy rozwoju orientacji edukacyjno –

Etapy rozwoju orientacji edukacyjno –

zawodowej w szkole podstawowej

zawodowej w szkole podstawowej



Etap II – orientacja zawodowa poznawcza dzieci

w klasach 4 – 6 polega na wstępnej analizie
znaczenia pracy w życiu osobistym człowieka i w
życiu całych społeczeństw oraz organizacji pracy
i jej efektów na przestrzeni czasu. Podczas lekcji
przedmiotowych dzieci wstępnie poznają i
oceniają różne cechy, własne możliwości i
preferencje potrzebne do wyboru kolejnego
etapu kształcenia jakim jest gimnazjum, a
zwłaszcza gimnazjum z klasami profilowanymi;

piątek 30 kwietnia 2021

25

Etapy rozwoju poradnictwa edukacyjno –

Etapy rozwoju poradnictwa edukacyjno –

zawodowego w gimnazjum

zawodowego w gimnazjum



Etap III - poradnictwo zawodowe decyzyjne
w gimnazjum w oparciu o programy nauczania,
opisy zawodów, klasyfikacje zawodów, teczki
zawodów i literaturę z zakresu poradnictwa
zawodowego uczy młodzież podejmowania decyzji
edukacyjnych i zawodowych, poznania
siebie, własnych uzdolnień i zainteresowań
prowadzących do świadomego wyboru zawodu.
Uczniowie poznają zawody i otrzymują informację
edukacyjno – zawodową potrzebną do wyboru szkoły
ponadgimnazjalnej: ogólnokształcącej,
prozawodowej lub zawodowej.

piątek 30 kwietnia 2021

26

Etapy rozwoju poradnictwa edukacyjno –

Etapy rozwoju poradnictwa edukacyjno –

zawodowego w szkole

zawodowego w szkole

ponadgimnazjalnej

ponadgimnazjalnej



Etap IV – poradnictwo zawodowe obserwacyjno -

decyzyjne w szkole ponadgimnazjalnej obok
określania własnych predyspozycji, cech
osobowościowych ma za zadanie kształtowanie
umiejętności studiowania i wybierania ofert pracy,
prezentowania swoich kwalifikacji i możliwości
pracodawcy, stałej gotowości do podnoszenia
swojej wiedzy i doskonalenia umiejętności. Szkoła
ponadgimnazjalna przygotowuje do świadomego
trafnego wyboru studiów wyższych oraz do wejścia
na rynek pracy i do nowej roli pracownika;

piątek 30 kwietnia 2021

27

Podmioty poradnictwa

Podmioty poradnictwa

edukacyjno -zawodowego w

edukacyjno -zawodowego w

systemie oświaty

systemie oświaty

piątek 30 kwietnia 2021

28

Z kim w szkole pracuje doradca

Z kim w szkole pracuje doradca

zawodowy ?

zawodowy ?

piątek 30 kwietnia 2021

29

Co jest potrzebne uczniowi do

Co jest potrzebne uczniowi do

trafności wyboru edukacyjno –

trafności wyboru edukacyjno –

zawodowego ?

zawodowego ?

piątek 30 kwietnia 2021

30

Dominanty wyboru edukacyjno –

Dominanty wyboru edukacyjno –

zawodowego ?

zawodowego ?

piątek 30 kwietnia 2021

31

Informacja

Informacja



(łać. informatio) wyobrażenie, wizerunek, pomysł,
wiadomość, wieść, nowina, rzecz zakomunikowana,
zawiadomienie, komunikat, pouczenie,
zakomunikowanie o czymś, dane, a także stanowisko lub
okienko, które udziela informacji.
W rozwoju teorii informacja jest również postrzegana
jako:

1.

proces (informowanie)

2.

czynnik, dzięki któremu człowiek lub maszyna mogą
przeprowadzać bardziej sprawnie i celowo swoje
działania

Nowacki T. W., Korabiowska-Nowacka K., Baraniak B., Nowy słownik pedagogiki pracy,
Wyd. WSP TWP, Warszawa 1999

piątek 30 kwietnia 2021

32

Informacja edukacyjna

Informacja edukacyjna



Zbiory danych potrzebnych jednostce do

podejmowania decyzji związanych z
dalszym kształceniem i nabywaniem
kwalifikacji.

Łukasiewicz A., Sołtysińska G., Szkolny doradca zawodowy (projekt), KOWEZiU,
Warszawa 2003

piątek 30 kwietnia 2021

33

Schemat szkolnictwa w Polsce

Schemat szkolnictwa w Polsce

piątek 30 kwietnia 2021

34

Ćwiczenie „ Ścieżka edukacyjna –

Ćwiczenie „ Ścieżka edukacyjna –

rozmowa indywidualna”

rozmowa indywidualna”

1.

Grupa 1 – Szkoła Podstawowa

2.

Grupa 2 – Gimnazjum

3.

Grupa 3 – Liceum Ogólnokształcące

4.

Grupa 4 – Zasadnicza Szkoła Zawodowa

5.

Grupa 5 - Technikum

piątek 30 kwietnia 2021

35

Ćwiczenie „ Ścieżka edukacyjna”

Ćwiczenie „ Ścieżka edukacyjna”



Jakie uczeń ma możliwości?



Na co powinien zwrócić uwagę przy wyborach

edukacyjnych?



Jaką informacje powinien otrzymać od doradcy?



Czy coś powinien przygotować sam?



O co powinien doradca zapytać ucznia?



Narzędzia diagnostyczne?



Rodzice?



Wychowawca klasy?

piątek 30 kwietnia 2021

36

Informacja zawodowa

Informacja zawodowa



Zbiory danych potrzebnych jednostce do

podejmowania kolejnych decyzji zawodowych
oraz związanych z zatrudnieniem.
Zakres treści, metod i kanały przekazywanych
informacji są dostosowane do etapu rozwoju
zawodowego jednostki oraz rodzajów
podejmowanych decyzji.

Łukasiewicz A., Sołtysińska G., Szkolny doradca zawodowy (projekt), KOWEZiU,
Warszawa 2003

piątek 30 kwietnia 2021

37

Grupy zawodowe

Grupy zawodowe



Człowiek – człowiek;



Człowiek - rzeczy (technika);



Człowiek – dane;



Człowiek – przyroda;



Człowiek - obraz artystyczny, działalność

artystyczna;

piątek 30 kwietnia 2021

38

Typy osobowości zawodowych wg J. Hollanda

Typy osobowości zawodowych wg J. Hollanda



Zainteresowania zawodowe człowieka i skłonność do
wybierania określonych zawodów są
odzwierciedleniem jego cech osobowości;



Zawodowa stabilność i satysfakcja z wykonywanej
pracy są wynikiem zgodności tych cech z cechami
innych ludzi tworzących dane środowisko zawodowe.
Dlatego każdy typ osobowości szuka dla siebie
odpowiedniego środowiska pracy, które pozwoli mu
wykorzystać własne zdolności i
umiejętności, ujawnić postawy i zrealizować wartości;



Pracownicy wykonujący taki sam zawód i efektywnie
realizujący podobne zadania zawodowe, mają
podobne osobowości;

piątek 30 kwietnia 2021

39

Typy osobowości zawodowych wg J. Hollanda

Typy osobowości zawodowych wg J. Hollanda



Istnieje sześć typów środowisk pracy. Każde

środowisko przyciąga konkretne typy osobowości;



Ludzie poszukują takiego środowiska pracy, które:

umożliwia im realizacje własnych umiejętności,
wyrażanie

wartości,

cech

charakteru,

preferowanych ról oraz będzie zgodne z ich
postrzeganiem samego siebie;

piątek 30 kwietnia 2021

40

Typy osobowości zawodowych wg J.

Typy osobowości zawodowych wg J.

Hollanda

Hollanda



typ realistyczny – R - technika



typ badawczy – B - nauka



typ artystyczny – A - sztuka



typ społeczny – S - kultura



typ przedsiębiorczy - P - biznes



typ konwencjonalny – K - instytucje

piątek 30 kwietnia 2021

41

Typy J. Hollanda tworzą układ sześciokątny

Typy J. Hollanda tworzą układ sześciokątny

piątek 30 kwietnia 2021

42

Źródło: Paszkowska – Rogacz A., Psychologiczne podstawy wyboru zawodu. Przegląd koncepcji teoretycznych, Wyd. KOWEZiU, Warszawa 2003

Heksagonalny model osobowości zawodowej

Heksagonalny model osobowości zawodowej

Hollanda

Hollanda



istnieją wyraźne typy osobowości, które dają się jasno
i klarownie wyodrębnić. Osoby, które wykazują
podobieństwo do jednej kategorii osobowościowej
wykazują jednocześnie znikome podobieństwo do innej;



istnieje zgodność pomiędzy typem osobowości
środowiskiem zawodowym. Zgodność zachodzi wtedy,
gdy preferencje osobowościowe jednostki idealnie
pasują do określonych wymagań środowiska
zawodowego;



istnieje spójność wzorca osobowościowego co oznacza,
że np. osoba konwencjonalna jednocześnie wyraża
bliskie upodobania do realistycznej i przedsiębiorczej;

piątek 30 kwietnia 2021

43

Ćwiczenie „Informacja zawodowa –

Ćwiczenie „Informacja zawodowa –

rozmowa indywidualna

rozmowa indywidualna



Grupa 1 – uczeń szkoły podstawowej chce być

lekarzem;



Grupa 2 – uczeń gimnazjum chce być

informatykiem;



Grupa 3 – uczeń LO chce być prawnikiem



Grupa 4 – uczeń ZSZ chce być inżynierem

elektronikiem



Grupa 5 – uczeń technikum chce prowadzić

własna działalność gospodarczą

piątek 30 kwietnia 2021

44

Dziękuję za uwagę

piątek 30 kwietnia 2021

45