Podstawy socjologii

ogólnej

Wykład I

•Socjologia jako nauka

•Czym jest społeczeństwo?

•Interakcje społeczne

•Instytucje społeczne

•Role społeczne

Podstawy socjologii ogólnej

• Socjologia jest nauką

stosunkowo młodą.
Jej oficjalne początki
to lata 30. XIX wieku

• Wtedy to Auguste

>> Comte, francuski
filozof zgłosił
postulat tzw. fizyki
społecznej, którą
następnie nazwał
socjologią

Podstawy socjologii ogólnej

• Nie oznacza to jednak, że problemy

socjologiczne były podejmowane w

nauce dopiero od tego momentu

• Wcześniej, przed formalnym

nazwaniem socjologii również

interesowano się problematyką

społeczną, zaś wcześniejsi uczeni

(Platon, Arystoteles, Monteskiusz)

zajmowali się de facto socjologią, choć

nie korzystali z tej nazwy

Podstawy socjologii ogólnej

• Socjologia jest to nauka zajmująca się

społeczeństwem

• „społeczeństwo” można jednak

rozumieć na różne sposoby, w historii
dyscypliny wyróżnia się trzy
podstawowe:

– Społeczeństwo to zbiór ludzi
– Społeczeństwo to zbiór grup
– Społeczeństwo to relacje międzyludzkie

Podstawy socjologii ogólnej

• We współczesnej socjologii

zagadnieniem kluczowym jest interakcja

• Najogólniej oznacza ona wzajemne

oddziaływanie na siebie osób, zjawisk i

rzeczy

• W socjologii jednak (podobnie jak w

innych naukach społecznych)

rozumienie to zawęża się wyłącznie do

wzajemnego oddziaływania na siebie

ludzi (ew. grup ludzkich)

Podstawy socjologii ogólnej

• W socjologii interakcje rozumie się na trzy

główne sposoby:

– Interakcja jako wymiana: przyjmuje się, że

ludzie mają potrzeby, które zaspokajają w
drodze wymiany z innymi

– Interakcja jako gra: przyjmuje, że ludzie mają

swoje cele, do których dążą rywalizując lub
współpracując z innymi

– Interakcja jako komunikacja: przyjmuje, że

ludzie przede wszystkim dążą do przekazania
innym swojego punktu widzenia

Podstawy socjologii ogólnej

• Interakcja jest procesem silnie

uzależnionym od indywidualnych cech

ludzi w nim uczestniczących

• Jednak z powodu powtarzalności wielu

interakcji z czasem ulegają one

typizacji, co spowodowane jest

ekonomią myślenia człowieka

• Prowadzi to do podziału interakcji na

rutynowe i przewidywalne oraz

nietypowe

Podstawy socjologii ogólnej

• Interakcja powtarzalna i zrutynizowana

daje początek instytucji społecznej

• Instytucja społeczna to:

– Zespół utrwalonych wzorów

postępowania porządkujące interakcje i
określające ramy prowadzonych przez
jednostki gier

– Zespół ról społecznych skupionych

wokół zaspokojenia jakiejś istotnej
potrzeby społecznej

Podstawy socjologii ogólnej

• Te definicje instytucji społecznej mocno różnią

się od potocznego rozumienia instytucji
wiążącego się na ogół z różnego rodzaju
organizacjami formalnymi (np. administracja
publiczna)

• Tymczasem instytucjami społecznymi są nie

tyle organizacje formalne, co grupy społeczne
(np. rodzina), zwyczaje (np. zachowanie w
miejscach publicznych), obrzędy (np. święta
religijne), czy inne zjawiska społeczne (np.
żałoba narodowa)

Podstawy socjologii ogólnej

• Pierwsza ze wspomnianych definicji

wskazuje na funkcjonalne znaczenie
instytucji społecznej. Druga – zwraca uwagę
na ludzi instytucję tworzących. Odwołuje się
przy tym do pojęcia roli społecznej

• Rola społeczna to oczekiwania

kierowane pod adresem ludzi
zajmujących określone miejsce w
strukturze społecznej oraz sposób
postępowania z daną pozycją społeczną

Podstawy socjologii ogólnej

• Rola społeczna jest podstawowym

narzędziem funkcjonowania człowieka w
społeczeństwie

• Żyjąc wchodzimy w różnego rodzaju

interakcje i rola jest sposobem
„znalezienia” się w tych interakcjach

• Jednocześnie sprawia ona, że rzadko

mamy okazję angażowania w interakcje
całej swojej osobowości, lecz jedynie jej
„wycinek” bezpośrednio związany z rolą

Podstawy socjologii ogólnej

• Rola społeczna składa się z trzech elementów:

– Zachowań nakazanych
– Zachowań zakazanych
– Marginesu swobody

• Życie w społeczeństwie tworzy konieczność

wchodzenia w różne role, co prowadzi do
sytuacji określanych jako konflikt ról – dylemat
polegający na tym, że w tym samym
momencie różne role grane przez tę samą
osobę wymagają sprzecznych zachowań

Zagadnienia do

przemyślenia

1. Czym jest interakcja

społeczna?

2. Czym jest instytucja

społeczna?

3. Czym jest rola

społeczna?