Socjologia – nauka o społeczeństwie. Bada ogół zjawisk i procesów związanych z tworzeniem, funkcjonowaniem i rozpadem różnych grup społecznych. Bada grupe społeczną w kategorii stanu i zmiany. O socjologii można mówić wtedy kiedy pomiędzy min. 2 jednostkami zachodzą interakcje.
Myślenie potoczne- całościuje wiedzę o świecie. W.P. nie usystematyzowana, generalizuje, jest pochopna, stereotypy, przysłowia, język potoczny.
Wiedza socjologiczna – uststematyzowuje, opisuje i próbuje wyjaśnić, poszukuje praw rządzących zjawiskami i procesami spol. Posługuje się aparatem badawczym i pojęciowym, jest neutralna, nie wartościuje, bada wiedzę potoczna.
Perspektywa socjologiczna - zakłada tzw. „patrzenie wskroś” fasad struktur społecznych.
Stratyfikacja- uwarstwienie społeczne- oznacza, żę każde społeczeństwo ma pewien system rang: pewne warstwy stoją wyżej, inne niżej. Ich suma stanowi system stratyfikacji danego społeczeństwa. Mierzona jest dostępnością do pięciu podstawowych zasobów społecznych: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie, zdrowie.
Cztery podstawowe systemy stratyfikacji: niewolnictwo, system kastowy, system stanowy, system klasowy.
Wpływ stratyfikacji społecznej na życie jednostki: Człowiek pokazuje dokąd dotarł. Pozycja klasowa człowieka określa poziom wykształcenia, opieki lekarskiej.Można przejść z jednej klasy społecznej do drugiej, ale pozostaną tzw. naleciałości po tej z której tak naprawdę się wywodzimy np. akcent.
Kontrola społeczne- rozmaite środki używane przez społeczeństwo w celu przywoływania jego niesubordynowanych członków do porządku. Żadne społeczeństwo nie może istnieć bez kontroli społecznej.
Używane mechanizmy: przemoc, policja, presja ekonomiczna, etyka, prawo, tradycja, rodzina, obyczaje, moralność, religia, krytyka. Kontrola społeczna to system nakazów, zakazów i sankcji, które służą grupie lub społeczności do utrzymania konformizmu ich członków wobec przyjętych norm i wartości.
Formy kontroli:
- formalna- spisana w regulaminach poszczególnych organizacji, stowarzyszeń, a tym bardziej w państwowych kodeksach prawnych.- nieformalna- wszelkie wzory zachowań przekazywane w stosunkach osobistych i wszelkie reakcje i sankcje stosowane spontanicznie i na zasadach zwyczaju.
- zewnętrzna- polega na przymusie stosowanym przez grupy społeczne, które przy użyciu systemu sankcji społecznych, a czasami rónież manipulacji, podtrzymują komformizm jednostek, odczuwających swoje posłuszeństwo jako wymuszone i często niechciane
- wewnętrzna- polega na internalizacji przez jednostkę norm, wartości i wzorów zachowań tak, iż ona odczuwa wewnętrzny nakaz postępowania zgodnie z nimi, nie ma poczucia zewnętrznego przymusu.
Mechanizmy kontroli społecznej:
- psychospołezny- wskazujący na posłuszeństwo wobec przyjętych norm i wartości
- materialnospołeczny- przymus z
Sytuacja- Definicja sytuacji pojęcie wprowadzone do socjologii przez Williama Thomasa oznaczające, iż każda jednostka dokonuje działania poprzez interpretację, zazwyczaj nie uświadamianą, sytuacji, w jakiej się znalazła. Zdefiniowanie sytuacji zależne jest od jej percepcji oraz wartości, jakie jednostka posiada.
Rola społeczna – dostarcza wzorce zachowań do konkretnej sytuacji. Odpowiada na oczekiwania, obowiązki i przywileje. Wiąże się z pojęciem pozycji społecznej (sposób usytuowania człowieka w zbiorowości). 2 rodz. pozycji: przypisane (mimowolne, nie raz zmuszone) i osiągnięte(narzucone, nie raz z naszej przyczyny – więźień, wojskowy itp.).
Teoria ról społecznych- Szczególnie doniosłą część dorobku Znanieckiego tworzy teoria ról społecznych, a w związku z tym osobowości społecznej. Z punktu widzenia socjologii Znanieckiego, nie jest istotne to, jaki człowiek jest rzeczywiście, lecz to, czego ludzie tworzący środowisko społeczne od niego oczekują.W ujęciu Znanieckiego osobowość społeczna jednostki jest systemem jej dynanamicznie zmieniających się ról społecznych
Pełnione role społ. Muszą być spójne – role społeczne nie mogą się przeciwstawiać wzajemnie i wykluczać. Przykład: ciężko pogodzić rolę matki z rolą lekarza (wymiar czasowy pracy). Ciężko pogodzić rolę więźnia z rolą zw. Z autorytetem (wymiar moralny).
Teoria doboru ludzi – każde społeczeństwo automatycznie dobiera ludzi na wszystkie stanowiska i szczeble. np. społeczeństwo produkuje i policjantów i śmieciarzy, czyli na stanowiska których potrzebuje.
FUNKCJE GRUPY ODNIESIENIA: normatywna, audytoryjna, porównawcza.
Stanowi ona wzorzec postaw, zachowań, ocen i dążeń człowieka, jest też dla niego źródłem informacji. Pełni również rolę punktu odniesienia w porównaniu z własną pozycją społeczną. Każdy człowiek szuka uznania dla swoich zachowań w grupie odniesienia. Szuka on między innymi akceptacji sposobów zaspokajania swoich potrzeb. Grupy odniesienia wpływają więc na decyzje zakupów towarów konsumpcyjnych. Wpływ grup odniesienia na zakup wyraża się tym, że konsumenci sugerują się jej opinią przy decyzji kupna towaru danego rodzaju oraz przy wyborze jego marki handlowej.
Teoria grup odniesienia: Grupa odniesienia, wzorzec do którego się odnosimy. Odzwierciedla cechy i prawidłowości społeczne, które związane są z krzyżującym się schematem struktury społecznej. Twórcy teorii grup odniesienia (Hyman, Newcomb, Stauffer) zanegowali podstawowe przesłanki tradycyjnie pojmowanego środowiska społecznego.
Zanegowali:
1. przesłankę o jednostronnym wpływie środowiskaspołecznego na jednostkę
2. pojęcie ,,wpływ środowiska" uznali jako termin pozorny- nic nie wyjaśniający
3. podkreślali, że jednostka jest nie tylko przedmiotem działalności środowiska ale także aktywnie wpływa na kształt tego środowiska.
Podstawowe założenie tej teorii mówi, że zmieniamy swe poglądy, postawy nie tylko pod wpływem uczestnictwa lecz także pod wpływem grup i środowisk, z którymi się identyfikujemy, do których się odnosimy.
Najogólniej mówiąc wyróżniamy dwa rodzaje grup odniesienia :
1. grupa odniesienia w sensie normatywnym
2. grupa odniesienia w sensie porównawczym.
Internalizacja- mechanizm obronny, polegający na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości.
Na początku główną rolę w tym procesie pełnią rodzice dziecka, później wychowawcy oraz grupy rówieśnicze, a po osiągnięciu przez daną osobę wieku dorosłego grupy społeczne i jednostki, z którymi się ona identyfikuje i które są dla niej autorytetem.
Socjalizacja pierwotna – dom rodzinny, rodzice, wprowadzenie do podstaw życia społecznego. Uczy się języka, gestów, wartościowania, oceniania, uczuć itp. Okres bardzo uczuciowy w życiu dziecka.
Socjalizacja wtórna – przedszkole, szkoła, grupy rówieśnicze itd. Nigdy się nie kończy. Nabywanie wiedzy związanej z rolami społ. Mechanizm uczenia się.
Znaczący inny- osoba, któa przeprowadza przez socjalizację pierwotną, osoba, z którą dziecko sie utożsamia, np.rodzic.
Uogólniony inny- osoba z zewnątrz, którą dziecko samo wybiera.
Społeczne tworzenie rzeczywistości Świat zawsze postrzegany jest w sposób subiektywny. Rzeczywistość społeczna jest kreowana w procesie jej bezustannej interpretacji. Gdy ludzie wchodzą między sobą w interakcje, wymieniają się swoimi wizjami rzeczywistości i działają w oparciu o pewien konsensus.
Alternacja(proces zmiany tożsamości)- Proces, w którym jednostka społeczna do swojego systemu wartości przyłącza idee i wartości niejednokrotnie z nim sprzeczne, wobec czego potrzebuje ona dokonać uprawomocnienia przyjmowanych wartości. Przyjmowanie alternatywnych wartości umożliwia jednostce operowanie zamiennymi definicjami sytuacji
Etapy przejścia: faza wyjścia- odebranie statusu jednostki, wyłączenie z dotychczasowej grupy, faza zawieszenia- jednostka jest zawieszona, nie ma jej, straciła poprzednia rolę społeczną, ale jeszcze nie nabywa nowej, faza wejścia- nadanie nowego statusu.