Temat 4
POSTAWA SPOŁECZNA
Def. Stefana Nowaka - postawa = ogół względnie trwałych dyspozycji do oceniania przedmiotu i emocjonalnego nań reagowania oraz ewentualnie towarzyszących tym emocjonalno- oceniającym dyspozycjom względnie trwałych przekonań o naturze i własnościach tego przedmiotu i względnie trwałych dyspozycji do zachowania się wobec tego przedmiotu.
Komponenty postawy :
emocjonalno- oceniający
poznawczy
Behawioralny
Komponent behawioralny to dopiero program zachowania się wobec przedmiotu postawy. W sytuacji kontaktu z przedmiotem postawy może dojść do określonego zachowania się wobec niego.
Przedmiotem postawy może być w zasadzie wszystko: człowiek (np. papież) lub klasa ludzi ( skinheadzi), przedmiot (np. maskotka) lub klasa przedmiotów (np. komputery), idea, sytuacja nieistniejąca (np. spotkanie z UFO, III wojna światowa).
Każdy z elementów postawy różni się :
Złożonością,
Wartością (lub kierunkiem),
Zwartością
Ad 1) zależnie od liczby i jakości elementów konstytutywnych postawy
Ad 2) postawa - znak (+) lub (-)
Mówimy postawa mniej lub b. dodatnia, postawa ambiwalentna albo kryzys światopoglądowy
Postawa psychologicznie obojętna (przedmiot nie daje rezonansu w człowieku)
Przy metodzie 0,1 nie ma miejsca na podział np. coś jest białe lub czarne, tymczasem większość postaw można stopniować i mówimy wtedy o intensywności danej postawy.
Ad 3) zwartość czyli pytanie o współzależność między 3 komponentami
|
- |
+ |
- |
- |
|
- |
- |
+ |
- |
|
- |
- |
+ |
+ |
p. zwarte p. niezwarte
konformizm, jako szczególny przypadek p. niezwartej
Samą postawę cechuje:
Kierunek (p.pozytywna + lub negatywna - )
Siła (stopień dążenia do lepszego poznania przedmiotu postawy, jego obecności )
Złożoność (na ile są rozwinięte poszczególne komponenty postawy)
Zakres (liczebność przedmiotów postawy)
Położenie w systemie postaw
Symptomy w badaniu postaw:
werbalne - to co jednostka mówi o sobie
niewerbalne
Układy postaw w osobowości
Postawy ułożone hierarchicznie
Jeżeli jednostka ma pewną postawę wobec wartości i dana wartość jest najważniejsza, to mówimy o dojrzałej, zhierarchizowanej postawie z jedną dominującą.
Postawa główna np. liberalizm
Zdarza się, że w osobowości występują np. 2 konkurencyjne postawy
Mozaikowość postaw: każda postawa funkcjonuje niezależnie od drugiej, jest autonomiczna
4 typy postaw ze względu na ich składniki:
tzw. asocjacje afektywne
postawy poznawcze
postawy behawioralne
postawa pełna
Postawy w zależności od obiektu:
1) postawy personalne - intrapersonalne (wobec samego siebie)
- ekstrapersonalne (wobec innych)
2) p. dotyczące przedmiotów materialnych
3) p. wobec instytucji i norm społecznych, czynności społ., t. naukowych, doktryn filozoficznych
Postawy, których obiektem są normy społeczne i prawne:
1) p. konformistyczna
2) p. nonkonformistyczna
3) p. legalistyczna
4) p. przestępcza
Postawy wg kierunku:
1) pozytywne
2) negatywne
Postawa jest zależna od : a) systemu prawnego obowiązującego w społeczeństwie
b) grup odniesienia, c) typu osobowości
GENEZA POSTAWY
Postawy nie są wrodzone, lecz nabyte w rozwoju osobowym. Na podstawie wrażeń o przedmiocie formowane są sądy, potem określona postawa wobec otoczenia.
Źródła i mechanizmy kształtowania postaw
Allport : 4 drogi kształtowania postaw
INTEGRACJA - gromadzenie całego szeregu doświadczeń, układanie się we wspólną całość
DYFERENCJACJA - wyodrębnienie się postawy szczegółowej z b. ogólnej
WSTRZĄS - polega na niezwykle gwałtownym doświadczeniu czegoś, wywołuje zmianę w psychice
ADOPCJA - synonim naśladownictwa otoczenia, przejmowanie postaw od autorytetów.
Mądrzycki :
NAŚLADOWNICTWO
PRZEŻYCIA UCZUCIOWE
PROCESY INTELEKTUALNE
Podstawowe źródła postaw
osobowość człowieka,
informacja o przedmiocie postawy
kontekst społeczny
Mechanizmy genezy postaw
Postawa wynika z przekonań na temat właściwości jej obiektu
postawa wynika z emocji przeżywanych w stosunku do jej obiektu
Postawa wynika z własnych zachowań kierowanych na jej obiekt
Postawy są przejmowane od innych ludzi
1. Postawa jako rezultat przekonań
model postawy doskonale racjonalnej - jedynym kryterium kształtowania się postawy jest duża, wieloaspektowa wiedza o obiekcie. W rzeczywistości taka sytuacja prawie nie występuje.
odchylenia od postawy racjonalnej
asymetrie w ocenianiu
motywowany charakter postaw (np. uzasadnianie wysiłku)
niektóre postawy są implikacją innych, ważniejszych postaw (a nie przekonań o ich obiekcie)
2. Postawa jest rezultatem emocji
- szczególnie gdy mamy niewiele wiedzy o obiekcie postawy
♦ warunkowanie klasyczne
Obojętny obiekt nabiera pozytywnego (negatywnego) znaczenia jeżeli wielokrotnie współwystępuje z obiektem wzbudzającym emocje pozytywne (negatywne).
♦ przeniesienie ustosunkowania
Jednorazowe pojawienie się obojętnego obiektu z czymś wzbudzającym emocje powoduje przelanie ustosunkowania na obiekt obojętny (np. reklama z rozszerzonymi źrenicami). Szczególnie gdy nie jesteśmy świadomi co wzbudza emocje warunkowanie instrumentalne
Nagradzanie pozytywnych wypowiedzi/zachowań dotyczących pierwotnie obojętnego obiektu prowadzi do pozytywnej wobec niego postawy. Karanie - postawa negatywna.
♦ zjawisko samej ekspozycji
Im częściej jest spotykany jakiś pierwotnie obojętny obiekt, tym bardziej jest lubiany; szczególnie jeżeli nie jesteśmy świadomi częstości ekspozycji.
Im częściej spotykamy się z jakąś opinią, tym bardziej wierzymy w jej prawdziwość. „
Ograniczenia:
>nie ma ważniejszych przesłanek ustosunkowania
obiekt nie może być na wstępie awersyjny (nie może budzić silnej niechęci, odrazy)
ekspozycja nie może być stała (przestajemy wtedy na nią zwracać uwagę, lub wręcz budzi niechęć)
>dla obiektów mało złożonych szybciej następuje znudzenie
3. Postawa wynika z własnych zachowań
kierowanych na jej obiekt
Teoria autopercepcji (Daryl Bem)
1. Człowiek uczy się wnioskować o swoich stanach/cechach na podstawie obserwacji własnego zachowania i warunków, w jakich ono przebiega.
2. Im słabsze, mniej wyraźne są wskaźniki wewnętrzne (potencjalne przyczyny zachowań tkwiące w osobowości, np. postawy), tym większą rolę we wnioskowaniu o sobie odgrywają wskaźniki zewnętrzne, dotyczące własnego zachowania i sytuacji. Na przykład zaczynamy się kierować nie własnymi zasadami moralnymi, lecz tym, jak nasze zachowanie ocenia otoczenie.
3. Jeżeli jakieś własne zachowanie jest widziane jako uzależnione od sytuacyjnych warunków (które je wywołują i kontrolują), to nie staje się ono przesłanką do wnioskowania przez człowieka o własnych cechach (postawach), a jego przyczyna jest upatrywana w sytuacji. Przykładem jest różna postawa wobec przejścia na druga stronę na czerwonych światłach.
Konkluzja: ludzie wnioskują o własnych postawach w oparciu o obserwację własnych zachowań pod warunkiem że:
Własna postawa sprzed zachowania jest słabo skrystalizowana lub mało dostępna pamięciowo.
Samo zachowanie jest spostrzegane jako niewymuszone naciskami zewnętrznymi.
k.emocjonalno- oceniający
Postawa k.poznawczy
k.behawioralny
Przedmiot postawy
zachowanie
Emocjon.-oceniający
poznawczy
behawioralny