Struktura ja

• Ja – luźna struktura różnych ról i

tożsamości społecznych, przekonań
na własny temat i samoocen oraz
wartości i celów uznawanych za
własne

Składowe pojęcia Ja:

ujęcie

Higginsa

obszary (zakresy) Ja:
• Ja realne
• Ja idealne (właściwości, które chcielibyśmy mieć)
• Ja powinnościowe (właściwości, którymi naszym

zdaniem powinniśmy się charakteryzować)

Ja idealne i Ja powinnościowe tworzą

ukierunkowania Ja.

Rozbieżność Ja realne – Ja idealne: smutek,

rozczarowanie, gniew. Emocje są skutkiem utraty

pozytywnych gratyfikacji. Typową przyczyną

rozbieżności jest poniesienie porażki.

Rozbieżność Ja realne – Ja powinnościowe: niepokój,

lęk, wstyd, poczucie winy, gniew. Emocje są

wynikiem zagrożenia karą. Typową przyczyną

rozbieżności jest transgresja moralna.

Geneza ja

• Opinie innych
• Oddziaływania kulturowe
• Porównania społeczne
• Własne zachowania

Funkcje ja

• Utrzymywanie i negocjowanie

tożsamości

• Symulowanie psychiki partnerów

interakcji

• Samokontrola
• Regulacja celowego zachowania

Motywy związane z ja

• Autowaloryzacja
• Autoweryfikacja
• Samopoznanie
• Samonaprawa

Samoocena

Samoocena: afektywna reakcja

człowieka na samego siebie

Może być analizowana jako:

- cecha
- motyw (i stan)

Samoocena jako cecha

• Deklaratywna (jawna) – głównym

narzędziem pomiarowym jest Skala

Samooceny Rosenberga

• Ukryta – różne miary (lubienie inicjałów,

wielkość podpisu i inne)

• Samoocena jawna wiąże się z

działaniami przemyślanymi i

świadomymi deklaracjami (np. różne

miary kwestionariuszowe), a

samoocena ukryta z działaniami

automatycznymi i reakcjami

niewerbalnymi

Źródła wysokiej samooceny

• Uwarunkowania genetyczne (ok.

50%)

• Sukcesy i porażki w dziedzinach

osobiście ważnych

• Opinie osób znaczących

Samoocena jako cecha

Korelaty wysokiej samooceny:

– niski neurotyzm
– wysoka ekstrawersja
– wyższy poziom faktycznych osiągnięć

życiowych

– wyższa motywacja osiągnięć i wytrwałość
– bardziej pozytywne sądy o innych
– wewnętrzne poczucie kontroli
– częstsze przeżywanie uczuć pozytywnych i

rzadsze negatywnych

– lepszy stan zdrowia psychicznego i fizycznego

Ciemne strony wysokiej

samooceny

• Koncentracja na funkcjonowaniu

zadaniowym kosztem
funkcjonowania społecznego

• Nieuwzględnianie konsekwencji

swoich działań dla innych osób

• Narcyzm (nierealistycznie wysoka

samoocena połączona z domaganiem
się podziwu i nadwrażliwością na
krytykę)

Samoocena jako motyw

• Autowaloryzacja – dążenie do

obrony, podtrzymania lub nasilenia
dobrego mniemania o sobie

Wybrane mechanizmy

autowaloryzacji

• Korzystne porównania społeczne (MUS)

• Realizacja zadań (dążenie do sukcesów, unikanie

porażek)

• Faworyzowanie grupy swojej i deprecjonowanie

grupy obcej

• Tendencyjne przetwarzanie informacji (np. efekt

bycia lepszym niż przeciętnie, zniekształcenia

pamięci)

• Autoprezentacja

Homeostatyczna regulacja

samooceny

• Poszczególne mechanizmy autowaloryzacji

są wzajemnie równoważne (zastępowalne)

• Ludzie nie dążą do maksymalizacji

samooceny, tylko do utrzymania jej na
optymalnym poziomie

• Obniżenie w jakiś sposób samooceny

powoduje wzrost tendencji do jej
podnoszenia

• Podwyższenie samooceny za pomocą

jakiegoś mechanizmu powoduje czasowy
zanik skłonności do angażowania się w
inne sposoby jej podnoszenia

Funkcje pozytywnej

samooceny

• Skuteczniejsze osiąganie celów
• Bufor chroniący przed lękiem
• Rola socjometru

Wpływ samooceny na działanie

Niska

samoocena

Wysoka

samoocena

Cele

Łatwe

Trudne

motywacja

Unikanie wstydu Odczuwanie

dumy

reakcja po

porażce

Pogorszenie

funkcjonowania

Dobry poziom

funkcjonowania

atrybucja

porażki

Stałe,

wewnętrzne,

uogólnione

Zmienne,

zewnętrzne