Retoryka w ekonomii,

szkoły myślenia w

ekonomii

Artur Biedrzycki

A. Wojtyny pt. „Ewolucja keynesizmu, a główny nurt ekonomii”

• Wpływ Postmodernizmu na metodologie w Ekonomii zmniejsza

znaczenie koncepcji Lakatosa

• Według Blauga w ekonomii, postmodernizm krytykuje

przekonania o istnieniu obiektywnego systemu ekonomicznego,
w stosunku do którego można oceniać moc objaśniającą
poszczególnych teorii

• Podawana w wątpliwości jest możliwość formułowanie trafnych

predykcji

• Zaprzecza się występowaniu innych niż osobiste preferencje

kryteriów wyboru między konkurencyjnymi teoriami

• Na rosnącą polaryzacje stanowisk w kwestii roli metodologii

zwraca uwagę Sheila Dow. Wyróżnia ona 2 grupy:
Stara Gwardia - tradycyjnie nastawieni badacze, którzy
akceptują preskryptywną rolę metodologii polegającą na
wskazywaniu badaczom sposobów dobrej praktyki naukowej
Młoda Gwardia – zaprzecza możliwości wypełnienia przez
metodologię tej funkcji i opowiada się za wykorzystywaniem
perspektywy metodologicznej jedynie jako narzędzie opisu
metodologii obecnej implicite w teoriach ekonomicznych

Koncepcja retoryki Deirdee McCloskey

• Definiuje retorykę jako „ sztukę wysławiania się, lub badanie w

jaki sposób ludzie wzajemnie się przekonują”

• „Nauka polega na pisaniu z intencją przekonania innych

naukowców np. ekonomistów. Badanie takiego pisania z

intencją jest określane od czasów starożytnych Greków jako

retoryka”

• Należy rozróżniać retoryki domyślną i naiwną, od wyraźnej i

naukowej

• MaCloskey zaproponowała kryterium pozwalające oceniać

poszczególne teorie z perspektywy analizy opartej na retoryce.

Lepsza jest mianowicie ta teoria, która jest akceptowana przez

społeczność akademicką, tzn. ta, która jest bardziej

przekonywająca

Przeciwnicy teorii Retoryki

• Blackhouse uważa że retoryki nie należy utożsamiać z

metodologia. Tę pierwsza należy rozumieć jako sztukę

perswazji lub jako analizowanie, w jaki sposób ekonomiści

nawzajem się przekonują. Natomiast metodologia to

badanie metod lub sposobów rozumowania leżących u

podstaw danej dyscypliny naukowej. Według niego między

tymi pojęciami niema sprzeczności, są to po prostu dwa

różne sposoby patrzenia na to samo zjawisko.

Opracowanie Axela Leijonhufvuda

• Bada proces narastania wiedzy ekonomicznej poprzez szukanie punktów

stycznych między tradycyjnym stanowiskiem metodologicznym i analiza

oparta na retoryce

• W badaniu istotne jest rozróżnienie teorii od modelu

Teoria- zbiór przekonań o gospodarce i sposobie jej funkcjonowania

Model- są sformalizowanym, ale tylko cząstkowym przedstawieniem

teorii

• Teorie mogą być „prawdziwe” lub „fałszywe” natomiast modele „poprawne”

lub „niepoprawne”. Kilka modeli może należeć do tej samej teorii, a czasem

ten sam model może być wyprowadzony z więcej niż jednej teorii. Co w

kategoriach koncepcji Lakatosa oznacza, że dany model nie dostarcza

informacji przyporządkowania hipotez do odpowiednich części

• Jeżeli proces potwierdzenie lub odrzucenie teorii, przebiega w

systematyczny i uporządkowanym sposób, i okaże się skuteczny to można

oczekiwać zbliżenia przekonań badaczy

• Zadaje pytanie „czy studiując skonstruowany przez kogoś sformalizowany

model można zrozumieć jego teorię lub program badawczy? Jego zdaniem,

stanie się tak tylko wtedy, gdy należy się do tej samej grupy ekonomistów; w

przeciwnym razie istnieje duże ryzyko, ze niektóre części zostaną błędnie

zinterpretowane.

Hipoteza

• Ekonomiści dostrzegają dysproporcje w ekonomii między badaniami

teoretycznymi i empirycznymi i podzielają opinie że należy włożyć więcej wysiłku

w formułowanie hipotez tak aby można było je poddać jednoznacznemu testowi

empirycznemu.

• Karl Brunner uważa, że każdy kto formułuje hipotezę, powinien sprecyzowania

w jakich okolicznościach byłby skłonny z niej zrezygnować na rzecz innej, a

przynajmniej określić swe zastrzeżeń i wątpliwości

• John Foster „problem zawiera się w tym że dostępne metody empiryczne są w

większym stopniu podporządkowane technikom statystycznym niż teorii ekonomii

• Według Roberta Townsenda empiryczne testowanie teorii jest w ekonomii

trudniejsze niż w naukach przyrodniczych, gdyż nie uzyskuje się jednoznacznego

odrzucenia modelu” jest to spowodowane tym jak stwierdza Leijonhufvud „w

ekonomii istota i forma teorii są ze sobą powiązane nie tak silnie jak w naukach

ścisłych”

• Według Alana Blindera problem tkwi w tym że ekonomiści muszą testować

swoje teorie za pomocą empirycznych „substytutów”, złych danych, danych z

błędami pomiaru i danych nie mierzących w rzeczywistości tych zmiennych

teoretycznych, o które im chodzi.

• Joseph Stiglitz przywiązuje dużą wagę do wielkich „eksperymentów” takich jak

Wielki Kryzys, które dostarczają najlepszych testów alternatywnych teorii.

• Joan Robinson „w dyscyplinie, w której brakuje uzgodnień co do procedury

eliminowania błędu, doktryny mają długi żywot”

Cechy dobrej teorii: Prostota

• Dość powszechne w współczesnej ekonomi (niezależnie od

istniejącej w niej szkół) jest tendencja do odchodzenie od
dużych modeli w duchu syntezy neoklasycznej, jakie
dominowały w latach sześćdziesiątych

• Chick: uważa ze należy znaleźć pewnego rodzaju złoty środek

miedzy niezastosowaniem ważnych zmiennych a zbytnim
skomplikowaniem teorii.

• Solow: uważa ze modele powinny być proste ale z absolutnie

„szczelną” argumentacja

• Friedman: „żadna bardzo skomplikowana i trudna teoria nie

okaże się udana, ponieważ większość zjawisk pozostaje pod
wpływem bardzo niewielu głównych sił”

Cechy dobrej teorii: Realizm założeń

• Wzajemne zarzuty różnych szkół odnośnie braku realizmu

założeń

• Realizm jako cecha dobrej teorii jest ceniona bardziej przez

keynesistów niż przez przedstawicieli nowej ekonomii
klasycznej

• Thomas Sargent przedstawiciel ekonomi Klasycznej zgadza

się z zarzutem, że wiele z przyjmowanych przez te szkołę
założeń jest nierealistycznych

• Tobin wybitny Keynesista wypowiada się na temat stanowiska

nowej ekonomii klasycznej: „ ich podejście ma charakter
metody (tak jakby), w której problemem jest nie realizm
założeń, lecz to, czy wyprowadzone z nich rezultaty są spójne
z obserwowanymi faktami”

Cechy dobrej teorii: Pluralizm i eklektyzm w

badaniach

• Wielu Ekonomistów rozczarowanych toczącymi się między różnymi szkołami

sporami oraz często wyolbrzymianymi różnicami zdań, jest skłonnych

opowiadać się za pluralizmem i eklaktyzmem w badaniach

• Kurt Rotschild uważa, że ekonomia jest z konieczności nauką o wielu

paradygmatach, w której kilka struktur teoretycznych występuje obok siebie, a

każda z nich ma charakter teorii cząstkowej

• Chick dochodzi do wniosku że niemożliwością jest zbudowanie w ekonomii

jednej uniwersalnej teorii, stwierdza ona, że „teoria ekonomii nie ma struktury

abstrakcyjnej, logicznej analizy opartej na ogólnych zasadach dających się

zastosować do każdego okresu i systemu gospodarczego”

• Edmund Phelps uważa ze skoro jest tak duża liczba różnych podejść, to

żadna szkoła nie może oczekiwać, iż właśnie jej ujęcie będzie właściwe dla

każdego miejsca i okresu. Uważa wobec tego, że pluralizm jest najlepszym

rozwiązaniem w tej sytuacji.

• Solow wyróżnia 2 grupy badaczy :

- jedni budują modele kanoniczne mające im dać odpowiedzi na pytania
- drudzy uważają Makro za skomplikowana Nauka podlegającą co jakiś czas

zmianą pod wpływem zmiany instytucji i reakcją na nią ze strony

podmiotów gospodarczych.

Cechy dobrej teorii: Polityka Gospodarcza

• Występuje różnica zdań miedzy ekonomistami czy mieszanie się w

Polityke gospodarcza jest dobre dla Ekonomi

• Tobin zauważył że w przeszłości ekonomia czerpała energię z

kontrowersji wynikających z praktycznych problemów polityki
gospodarczej

• A według Bruna „ zdolność do tworzenia podstaw skutecznej

polityki jest obok zdolności do wyjaśniania faktów głównych
ostatecznym testem teorii”

• Foster ostrzega że makroekonomia oderwana od formułowania

polityki gospodarczej jest pewnego rodzaju sztucznym tworem

• Zdaniem Stevena Sheffrina uczestniczenie ekonomistów w

tworzeniu polityki ekonomicznej powoduje jej polepszenie oraz
daje lepsza teorię

• Robert Lucas uważa ze polityczne zaangażowanie ekonomistów

wywarło zły wpływ na makroekonomie

Dynamika zmian w Ekonomii – proces

narastania wiedzy

• W Ekonomi jako nauce występuje szybkie zmiany, poglądy wyrażane

kilkanaście lat wcześniej traktowane z dystansem obecnie są powszechnie
obowiązujące

• Według Chicka „w ekonomii stare teorie rzadko są błędne, stają się one po

prostu nieadekwatne”

• Tobin wyraża pogląd o istnieniu cykli w teorii makroekonomii. Według niego

oprócz cykli w działalności gospodarczej które są wyjaśniane teorią
makroekonomii, występują również cykle samej teorii. Te dwa cykle były z sobą
zawsze powiązane, w taki sposób, że kontrowersje wśród ekonomistów były
odbiciem ideologicznych i politycznych dyskusji toczonych w epokach i
społeczeństwach, w których żyli. Z tych interakcji wyłoniły się zasady i metody
dające „kumulatywną ciągłość i wewnętrzną dynamikę”. Jednak sama
ekonomia narzuca swemu rozwojowi pewna wewnętrzną logikę, której
odbiciem są rewolucje kontrrewolucje.

• Tobin uważa ze cykle te przebiegały równolegle z pewnymi modami w polityce

i opinii publicznej oraz pod wpływem spektakularnych wydarzeń i
upraszczających wyjaśnień, co według niego „nie jest budujące dla profesji o
naukowych pretensjach”

Warunki wystąpienia rewolucji

• Harry Johnson skonkretyzował warunki, które musi spełniać prawdziwy

przewrót ekonomii, by okazał się skuteczny na dłuższą metę:

– Musi zostać zaatakowany podstawowy element dominującej ortodoksji
– Nowe ujecie musi uwzględnić niepodważalne składniki poprzedniego

ujęcia

– Nową teorię musi cechować odpowiedni stopień trudności
– Nowe podejście musi zaoferować bardziej ambitnym naukowcom

odmienną, bardziej atrakcyjną od poprzedniej metodologie

– Musi zostać stworzone nowe pole dla badań ekonomicznych

• Niezależnie od wymagań jakie powinna spełnić sama teoria, konieczne jest też

według Johensona wystąpienie pewnych obiektywnych warunków
społecznych. Najważniejszym z nich jest istnienie „okrzepłej ortodoksji”
pozostającej w sprzeczności z rzeczywistością, ale która jednocześnie żywi
niezachwianą wiarę w skuteczność własnych prób wyjaśnienia dających się
zaobserwować zjawisk

• Michael Stewart wyróżnia jeszcze jeden według niego bardzo istotny

warunek aby doszło do rewolucji, jest to pojawienie się jakiegoś geniusza.