Współczesne systemy

Współczesne systemy

resocjalizacji

resocjalizacji

Pojęcie systemu resocjalizacji

Pojęcie systemu resocjalizacji

Co to jest resocjalizacja?

Co to jest resocjalizacja?

W klasycznym rozumieniu resocjalizacja oznacza

W klasycznym rozumieniu resocjalizacja oznacza

„

„

proces zmian w obszarze osobowości człowieka,

proces zmian w obszarze osobowości człowieka,

którego celem jest zlikwidowanie lub znaczne

którego celem jest zlikwidowanie lub znaczne

zmniejszenie jego nieprzystosowania społecznego”

zmniejszenie jego nieprzystosowania społecznego”

(Lipkowski O., 1980, s. 88 i n.).

(Lipkowski O., 1980, s. 88 i n.).

Definicje resocjalizacji u badaczy i autorów takich jak

Definicje resocjalizacji u badaczy i autorów takich jak

Cz. Czapów, S. Jedlewski czy J. Konopnicki

Cz. Czapów, S. Jedlewski czy J. Konopnicki

utożsamiają to pojęcie z

utożsamiają to pojęcie z

procesem czysto

procesem czysto

wychowawczym, którego celem jest dokonanie

wychowawczym, którego celem jest dokonanie

zmian w sferze osobowości wychowanka.

zmian w sferze osobowości wychowanka.

Natomiast resocjalizacja

Natomiast resocjalizacja

w sensie

w sensie

współczesnym

współczesnym

jest:

jest:

„

„

zespołem oddziaływań opiekuńczych,

zespołem oddziaływań opiekuńczych,

wychowawczych i terapeutycznych

wychowawczych i terapeutycznych

wobec osób naruszających normy

wobec osób naruszających normy

prawne (przestępcy), a także

prawne (przestępcy), a także

obyczajowe (alkoholicy, narkomani) w

obyczajowe (alkoholicy, narkomani) w

środowisku otwartym (naturalnym) lub

środowisku otwartym (naturalnym) lub

zamkniętym” (Pytka L., 2000, s. 318-

zamkniętym” (Pytka L., 2000, s. 318-

319).

319).

Resocjalizacja a praca socjalna

Resocjalizacja a praca socjalna

P. Stępniak

P. Stępniak

podnosi, że tak szerokie

podnosi, że tak szerokie

ujęcie zakresu pojęcia - resocjalizacja

ujęcie zakresu pojęcia - resocjalizacja

jest „próbą obrony idei resocjalizacji

jest „próbą obrony idei resocjalizacji

poprzez redefiniowanie jej w oparciu o

poprzez redefiniowanie jej w oparciu o

elementy określające

elementy określające

pracę socjalną”

pracę socjalną”

(Stępniak P., 2004, s. 31-32) i (Stępniak P.,

(Stępniak P., 2004, s. 31-32) i (Stępniak P.,

1998, s. 29).

1998, s. 29).

Współczesne pojęcie

Współczesne pojęcie

„resocjalizacja

„resocjalizacja

”

”

Nowoczesne rozumienie pojęcia

Nowoczesne rozumienie pojęcia

resocjalizacji jest konsekwencją zmian, jakie

resocjalizacji jest konsekwencją zmian, jakie

objęły współczesne społeczeństwa, choć

objęły współczesne społeczeństwa, choć

elementem dominującym pozostaje wciąż

elementem dominującym pozostaje wciąż

dokonanie zmiany w sferze osobowości

dokonanie zmiany w sferze osobowości

wychowanka poddanego procesowi

wychowanka poddanego procesowi

resocjalizacji w celu wyeliminowania

resocjalizacji w celu wyeliminowania

antyspołecznych postaw i zachowań

antyspołecznych postaw i zachowań

człowieka

człowieka

(por. Machel H., 2003, s. 20 i n.)

(por. Machel H., 2003, s. 20 i n.)

Emancypacja pedagogiki

Emancypacja pedagogiki

resocjalizacyjnej

resocjalizacyjnej

►

W polskich naukach pedagogicznych resocjalizacja

W polskich naukach pedagogicznych resocjalizacja

umiejscowiona jest w obszarze pedagogiki specjalnej

umiejscowiona jest w obszarze pedagogiki specjalnej

obok rewalidacji skierowanej na usuwanie wszelkich

obok rewalidacji skierowanej na usuwanie wszelkich

dysfunkcji czy niedorozwojów organicznych, skupia

dysfunkcji czy niedorozwojów organicznych, skupia

się na problemach defektów sfery motywacyjnej,

się na problemach defektów sfery motywacyjnej,

związanych z czynnikami biopsychologicznymi i

związanych z czynnikami biopsychologicznymi i

społeczno-kulturowymi

społeczno-kulturowymi

►

Współcześnie natomiast

Współcześnie natomiast

można zaobserwować

można zaobserwować

„przesuwanie” się resocjalizacji z obszaru pedagogiki

„przesuwanie” się resocjalizacji z obszaru pedagogiki

specjalnej w kierunku innych nauk społecznych

specjalnej w kierunku innych nauk społecznych

(takich jak socjologia, psychologia) i nauk prawnych.

(takich jak socjologia, psychologia) i nauk prawnych.

Jej status naukowy ewoluuje w kierunku samodzielnej

Jej status naukowy ewoluuje w kierunku samodzielnej

nauki o charakterze interdyscyplinarnym.

nauki o charakterze interdyscyplinarnym.

Oddziaływania resocjalizacyjne

Oddziaływania resocjalizacyjne

polegają na:

polegają na:

►

zaspokajaniu potrzeb,

zaspokajaniu potrzeb,

►

doprowadzaniu do zinternalizowania wartości i norm

doprowadzaniu do zinternalizowania wartości i norm

pożądanych przez samą jednostkę i jej otoczenie

pożądanych przez samą jednostkę i jej otoczenie

►

leczeniu,

leczeniu,

►

uzupełnianiu i kompensowaniu stanów chorobowych

uzupełnianiu i kompensowaniu stanów chorobowych

(fizycznych i psychicznych).

(fizycznych i psychicznych).

Są to

Są to

działania wspomagające

działania wspomagające

optymalny, społeczny i

optymalny, społeczny i

indywidualny rozwój jednostki, co pozwala na jej

indywidualny rozwój jednostki, co pozwala na jej

normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

normalne funkcjonowanie w społeczeństwie.

Pojęcie systemu w naukach społecznych

Pojęcie systemu w naukach społecznych

►

Dla nauk społecznych najogólniejsze

Dla nauk społecznych najogólniejsze

jest ujmowanie systemu jako „zbioru

jest ujmowanie systemu jako „zbioru

czy układu elementów

czy układu elementów

zrelatywizowanych czy powiązanych w

zrelatywizowanych czy powiązanych w

taki sposób, że tworzą one jedność lub

taki sposób, że tworzą one jedność lub

całość (są zintegrowane), będącego

całość (są zintegrowane), będącego

czymś więcej niż sumą części” (Skąpska

czymś więcej niż sumą części” (Skąpska

G., 1991, s. 90).

G., 1991, s. 90).

Systemy resocjalizacji wg Cz. Czapówa

Systemy resocjalizacji wg Cz. Czapówa

i S. Jedlewskiego

i S. Jedlewskiego

►

system musi być rozpatrywany

system musi być rozpatrywany

jako efekt całokształtu różnorakich

jako efekt całokształtu różnorakich

funkcji systemu społecznego.

funkcji systemu społecznego.

►

Kryteria wyodrębnienia:

Kryteria wyodrębnienia:

►

układ instytucjonalny (na przykład

układ instytucjonalny (na przykład

w skali danego państwa)

w skali danego państwa)

►

„

„

stan osobowości wychowanka”.

stan osobowości wychowanka”.

System resocjalizacji wg M.

System resocjalizacji wg M.

Kalinowskiego

Kalinowskiego

►

J. Kalinowski klasyfikuje systemy

J. Kalinowski klasyfikuje systemy

resocjalizacji ujmując je od strony

resocjalizacji ujmując je od strony

instytucjonalnej – formalnej i wyróżnia

instytucjonalnej – formalnej i wyróżnia

państwowe systemy resocjalizacji.

państwowe systemy resocjalizacji.

Wg A. Walczak- Żochowskiej

Wg A. Walczak- Żochowskiej

►

Praca A. Walczak – Żochowskiej pod

Praca A. Walczak – Żochowskiej pod

tytułem: „Systemy postępowania z

tytułem: „Systemy postępowania z

nieletnimi w państwach europejskich”

nieletnimi w państwach europejskich”

(1988) prezentuje poszczególne systemy

(1988) prezentuje poszczególne systemy

postępowania z nieletnimi tylko w

postępowania z nieletnimi tylko w

aspekcie postępowania sądowego lub

aspekcie postępowania sądowego lub

postępowania przed Urzędem do spraw

postępowania przed Urzędem do spraw

Młodzieży lub podobnymi instytucjami.

Młodzieży lub podobnymi instytucjami.

Systemy resocjalizacji wg

Systemy resocjalizacji wg

K. Pospiszyla

K. Pospiszyla

►

K. Pospiszyl używa pojęcia „system

K. Pospiszyl używa pojęcia „system

resocjalizacji” w odniesieniu do modeli,

resocjalizacji” w odniesieniu do modeli,

metod, technik oddziaływania

metod, technik oddziaływania

resocjalizującego (Pospiszyl K. 1998. s.

resocjalizującego (Pospiszyl K. 1998. s.

14).

14).

mikrosystem resocjalizacji

mikrosystem resocjalizacji

►

„

„

mikrosystem resocjalizacji”

mikrosystem resocjalizacji”

„całokształt sprzężonych ze sobą

„całokształt sprzężonych ze sobą

elementów, obejmujących cele, treści

elementów, obejmujących cele, treści

wychowawcze, sposoby i formy ich

wychowawcze, sposoby i formy ich

realizacji, a także wychowanków,

realizacji, a także wychowanków,

wychowawców, rodziców oraz związki i

wychowawców, rodziców oraz związki i

zależności zachodzące pomiędzy tymi

zależności zachodzące pomiędzy tymi

elementami” (Lewin A. 1989, sw. 49,

elementami” (Lewin A. 1989, sw. 49,

cyt. za Węgliński A., 2004, s. 17).

cyt. za Węgliński A., 2004, s. 17).

Definicja operacyjna systemu

Definicja operacyjna systemu

resocjalizacji

resocjalizacji

►

ogół zorganizowanych

ogół zorganizowanych

instytucjonalnie popartych

instytucjonalnie popartych

teoretycznie i normatywnie celów,

teoretycznie i normatywnie celów,

zasad, metod, form i środków

zasad, metod, form i środków

działania w kierunku

działania w kierunku

wyeliminowania antyspołecznych

wyeliminowania antyspołecznych

postaw i zachowań człowieka.

postaw i zachowań człowieka.

„

„

Państwowe” Systemy

Państwowe” Systemy

resocjalizacji

resocjalizacji

►

Dla opisu oddziaływań

Dla opisu oddziaływań

resocjalizacyjnych w kontekście

resocjalizacyjnych w kontekście

systemu całego państwa, należy

systemu całego państwa, należy

uwzględnić tak zwany „systemowy”

uwzględnić tak zwany „systemowy”

punkt widzenia, który akcentuje

punkt widzenia, który akcentuje

całościowy charakter tego systemu

całościowy charakter tego systemu

wraz z relacjami zachodzącymi

wraz z relacjami zachodzącymi

pomiędzy poszczególnymi elementami

pomiędzy poszczególnymi elementami

tego systemu.

tego systemu.

3 poziomy opisu obiektów

3 poziomy opisu obiektów

systemu resocjalizacji wg L.

systemu resocjalizacji wg L.

Pytki

Pytki

►

na poziomie funkcji i celów działań

na poziomie funkcji i celów działań

►

na poziomie struktury podejmowanych

na poziomie struktury podejmowanych

działań,

działań,

►

na poziomie metod i technik działania

na poziomie metod i technik działania

systemu.

systemu.

C. Czapów i s. Jedlewski wyróżnili

C. Czapów i s. Jedlewski wyróżnili

następujące systemy

następujące systemy

;

;

►

dyscyplinarno- izolacyjny,

dyscyplinarno- izolacyjny,

►

progresywny,

progresywny,

►

socjopedagogiczny,

socjopedagogiczny,

►

indywidualny,

indywidualny,

►

homogeniczny,

homogeniczny,

►

komplementarny (odnoszące się do resocjalizacji

komplementarny (odnoszące się do resocjalizacji

zakładowej) oraz

zakładowej) oraz

►

systemy oparte na wzorach wychowania rodzinnego

systemy oparte na wzorach wychowania rodzinnego

►

zawierające element samorządności młodzieży.

zawierające element samorządności młodzieży.

►

system kurateli. (Czapów C, Jedlewski S., 1978).

system kurateli. (Czapów C, Jedlewski S., 1978).

Cele systemu resocjalizacji

Cele systemu resocjalizacji

►

Podstawowym celem oddziaływań

Podstawowym celem oddziaływań

resocjalizacyjnych jest osiągnięcie

resocjalizacyjnych jest osiągnięcie

pożądanego stanu rzeczy, jakim jest

pożądanego stanu rzeczy, jakim jest

wyeliminowanie lub znaczne zmniejszenie

wyeliminowanie lub znaczne zmniejszenie

zachowań antyspołecznych jednostki.

zachowań antyspołecznych jednostki.

►

Historyczny rozwój aksjologii i teleologii

Historyczny rozwój aksjologii i teleologii

resocjalizacji pokazuje jak ewoluowała myśl

resocjalizacji pokazuje jak ewoluowała myśl

resocjalizacyjna w zależności od

resocjalizacyjna w zależności od

dominującego paradygmatu w naukach

dominującego paradygmatu w naukach

społecznych.

społecznych.

Cele systemu resocjalizacji

Cele systemu resocjalizacji

(1)

(1)

Po okresie dominacji

Po okresie dominacji

systemu dyscyplinarno- izolacyjnego

systemu dyscyplinarno- izolacyjnego

w

w

resocjalizacji i czasach socjalistycznego ideału

resocjalizacji i czasach socjalistycznego ideału

wychowania resocjalizującego (Czapów Cz. 1980, s. 22-23)

wychowania resocjalizującego (Czapów Cz. 1980, s. 22-23)

pojawiły się:

pojawiły się:

►

współcześnie tendencje do wyeliminowania instytucji

współcześnie tendencje do wyeliminowania instytucji

zamkniętych

zamkniętych

i zastąpienia ich instytucjami o charakterze

i zastąpienia ich instytucjami o charakterze

nierepresyjnym, a ściśle wychowawczym, nastawionym na

nierepresyjnym, a ściśle wychowawczym, nastawionym na

współpracę z naturalnym środowiskiem wychowanka.

współpracę z naturalnym środowiskiem wychowanka.

►

postulaty depenalizacji i dejurydyzacji postępowania w

postulaty depenalizacji i dejurydyzacji postępowania w

sprawie nieletniego oznaczają odejście od stosowania

sprawie nieletniego oznaczają odejście od stosowania

sankcji sądowej wobec nieletnich wraz z unikaniem

sankcji sądowej wobec nieletnich wraz z unikaniem

stygmatyzacji, która jest konsekwencją procesu

stygmatyzacji, która jest konsekwencją procesu

sądowego.

sądowego.

Cele systemu resocjalizacji

Cele systemu resocjalizacji

(2)

(2)

►

Inne ujęcie aksjologiczne i

Inne ujęcie aksjologiczne i

teleologiczne w oddziaływaniach

teleologiczne w oddziaływaniach

resocjalizacyjnych określa się jako

resocjalizacyjnych określa się jako

„reguły minimalnej interwencji”.

„reguły minimalnej interwencji”.

Reguły te

Reguły te

zalecają odejście od

zalecają odejście od

stosowania sankcji karnej w przypadku

stosowania sankcji karnej w przypadku

czynów o niskiej szkodliwości

czynów o niskiej szkodliwości

społecznej.

społecznej.

Cele systemu resocjalizacji

Cele systemu resocjalizacji

(3)

(3)

►

Akcentowanie podmiotowości wychowanka,

Akcentowanie podmiotowości wychowanka,

jego indywidualności i integralności

jego indywidualności i integralności

osobistej leży u podstaw kolejnego

osobistej leży u podstaw kolejnego

rozumienia celów wychowania

rozumienia celów wychowania

resocjalizacyjnego, rozumianego jako wynik

resocjalizacyjnego, rozumianego jako wynik

założenia o aktywności jednostki

założenia o aktywności jednostki

poddawanej resocjalizacji i koncentrowania

poddawanej resocjalizacji i koncentrowania

się na internalizacji wartości i kształtowaniu

się na internalizacji wartości i kształtowaniu

mechanizmów kontrolnych wychowanka.

mechanizmów kontrolnych wychowanka.

Cele systemu resocjalizacji

Cele systemu resocjalizacji

(4)

(4)

►

Natomiast kolejne ujęcie celów

Natomiast kolejne ujęcie celów

oddziaływań resocjalizacyjnych wiąże

oddziaływań resocjalizacyjnych wiąże

się z

się z

odwoływaniem się do praw i faz

odwoływaniem się do praw i faz

rozwoju społeczno- moralnego

rozwoju społeczno- moralnego

człowieka

człowieka

.

.

Gdzie szukać określenia celów

Gdzie szukać określenia celów

systemu resocjalizacji?

systemu resocjalizacji?

►

W odniesieniu do systemu resocjalizacji

W odniesieniu do systemu resocjalizacji

rozumianego instytucjonalnie,

rozumianego instytucjonalnie,

cele i

cele i

zadania tego systemu zawierają się w

zadania tego systemu zawierają się w

aktach normatywnych o charakterze

aktach normatywnych o charakterze

generalnym i

generalnym i

abstrakcyjnym, które tworzą podstawy

abstrakcyjnym, które tworzą podstawy

prawne funkcjonowania instytucji w

prawne funkcjonowania instytucji w

obrębie tego systemu.

obrębie tego systemu.

Funkcje systemu

Funkcje systemu

resocjalizacji

resocjalizacji

►

opiekuńcze,

opiekuńcze,

►

wychowawczo- dydaktyczne

wychowawczo- dydaktyczne

►

terapeutyczne

terapeutyczne

Funkcja opiekuńcza

Funkcja opiekuńcza

►

Podstawą realizacji

Podstawą realizacji

funkcji opiekuńczej

funkcji opiekuńczej

jest diagnoza zaspokojenia/

jest diagnoza zaspokojenia/

niezaspokojenia potrzeb wychowanka

niezaspokojenia potrzeb wychowanka

oraz poszukiwanie tych rozwiązań-

oraz poszukiwanie tych rozwiązań-

form zaspokojenia potrzeb ze względu

form zaspokojenia potrzeb ze względu

na samego wychowanka i realne

na samego wychowanka i realne

możliwości systemu.

możliwości systemu.

Funkcja wychowawczo-

Funkcja wychowawczo-

dydaktyczna

dydaktyczna

►

polega na przysposobieniu

polega na przysposobieniu

wychowanka do odpowiedzialnego

wychowanka do odpowiedzialnego

funkcjonowania w rolach społecznych,

funkcjonowania w rolach społecznych,

takich jak na przykład rola ucznia czy

takich jak na przykład rola ucznia czy

rola pracownika.

rola pracownika.

Funkcja terapeutyczna

Funkcja terapeutyczna

►

realizowana poprzez rzetelną diagnozę zaburzeń

realizowana poprzez rzetelną diagnozę zaburzeń

wychowanka, jego indywidualnej i społecznej

wychowanka, jego indywidualnej i społecznej

aktywności, a ponadto poprzez stosowanie

aktywności, a ponadto poprzez stosowanie

adekwatnych do zaburzeń środków leczenia

adekwatnych do zaburzeń środków leczenia

somatycznego i psychologicznego (Pytka L.,

somatycznego i psychologicznego (Pytka L.,

2000, s. 41). Działania terapeutyczne

2000, s. 41). Działania terapeutyczne

inspirowane aktualnym obecnie podejściem

inspirowane aktualnym obecnie podejściem

kognitywno-behawioralnym mają na celu

kognitywno-behawioralnym mają na celu

nie

nie

tylko modyfikację zachowania wychowanka, ale

tylko modyfikację zachowania wychowanka, ale

także regulacje sfery poznawczej, emocjonalnej

także regulacje sfery poznawczej, emocjonalnej

czy moralnej.

czy moralnej.

Klasyczne ujęcie procedur pracy

Klasyczne ujęcie procedur pracy

resocjalizacyjnej autorstwa C. Czapówa

resocjalizacyjnej autorstwa C. Czapówa

i S. Jedlewskiego

i S. Jedlewskiego

►

trzy rodzaje procedur, czyli psychotechnika,

trzy rodzaje procedur, czyli psychotechnika,

socjotechnika oraz kulturotechnika.

socjotechnika oraz kulturotechnika.

►

Podział ten koresponduje z rodzajami

Podział ten koresponduje z rodzajami

środków, którymi dysponuje system, takimi

środków, którymi dysponuje system, takimi

jak:

jak:

środki wpływu osobistego

środki wpływu osobistego

,

,

grupa

grupa

wychowawcza

wychowawcza

i środki wpływu grupowego

i środki wpływu grupowego

oraz

oraz

dostępność dóbr kultury i cywilizacji.

dostępność dóbr kultury i cywilizacji.

Metoda w resocjalizacji

Metoda w resocjalizacji

►

Przyjmując ogólną definicję

Przyjmując ogólną definicję

metody,

metody,

jako wybranego, popartego

jako wybranego, popartego

teoretycznie i skutecznego sposobu

teoretycznie i skutecznego sposobu

postępowania,

postępowania,

nie można oprzeć się

nie można oprzeć się

wrażeniu, że rodzaje i typy metod

wrażeniu, że rodzaje i typy metod

rozumiane są przez autorów bardzo

rozumiane są przez autorów bardzo

różnie i nie do końca konsekwentnie.

różnie i nie do końca konsekwentnie.

Metoda wg A. Węglińskiego

Metoda wg A. Węglińskiego

►

Węgliński utożsamia metody ze

Węgliński utożsamia metody ze

sposobami wywierania wpływu

sposobami wywierania wpływu

wychowawczego na terenie placówki,

wychowawczego na terenie placówki,

nie podając jednak konkretnych

nie podając jednak konkretnych

przykładów (Węgliński A., 2003, s.

przykładów (Węgliński A., 2003, s.

182).

182).

H. Machel opisuje metody oddziaływań

H. Machel opisuje metody oddziaływań

resocjalizacyjnych w kontekście instytucji

resocjalizacyjnych w kontekście instytucji

penitencjarnej i wyodrębnia:

penitencjarnej i wyodrębnia:

►

metody oparte na wpływie osobistym, na które składają

metody oparte na wpływie osobistym, na które składają

się takie formy jak: przykład własny, doradzanie

się takie formy jak: przykład własny, doradzanie

wychowawcze, przekonywanie,

wychowawcze, przekonywanie,

►

metody oparte na wpływie sytuacyjnym, gdzie formy

metody oparte na wpływie sytuacyjnym, gdzie formy

stanowią: organizowanie doświadczeń, nagradzanie i

stanowią: organizowanie doświadczeń, nagradzanie i

karanie, uświadamianie skutków zachowań, trening

karanie, uświadamianie skutków zachowań, trening

umiejętności społecznych,

umiejętności społecznych,

►

metody oddziaływania przez małe grupy, realizowane

metody oddziaływania przez małe grupy, realizowane

poprzez formy takie jak: samorząd i grupy zajęciowe,

poprzez formy takie jak: samorząd i grupy zajęciowe,

►

metody zorganizowane, przejawiające się poprzez

metody zorganizowane, przejawiające się poprzez

nauczanie, zajęcia kulturalno- oświatowe, rekreację i

nauczanie, zajęcia kulturalno- oświatowe, rekreację i

sport,

sport,

►

metody psychokorekcyjne, w formach: psychodramy,

metody psychokorekcyjne, w formach: psychodramy,

pantomimy, relaksacji, treningu autogennego i

pantomimy, relaksacji, treningu autogennego i

muzykoterapii (Machel H., 2003, s. 250 i n.)

muzykoterapii (Machel H., 2003, s. 250 i n.)

Czym jest metoda pracy

Czym jest metoda pracy

resocjalizacyjnej?

resocjalizacyjnej?

►

metoda oddziaływania

metoda oddziaływania

resocjalizacyjnego jest kategorią

resocjalizacyjnego jest kategorią

najbardziej ogólną, realizowaną

najbardziej ogólną, realizowaną

poprzez różnorodne, logicznie

poprzez różnorodne, logicznie

dobrane formy pracy i przy

dobrane formy pracy i przy

pomocy określonych, wybranych

pomocy określonych, wybranych

przez wychowawcę środków.

przez wychowawcę środków.

Środki oddziaływań

Środki oddziaływań

resocjalizacyjnych

resocjalizacyjnych

►

przedmioty dostarczające określonych

przedmioty dostarczające określonych

bodźców sensorycznych i ułatwiające

bodźców sensorycznych i ułatwiające

bezpośrednie lub pośrednie poznanie

bezpośrednie lub pośrednie poznanie

rzeczywistości (Okoń W., 1968, cyt. za

rzeczywistości (Okoń W., 1968, cyt. za

Kupisiewicz c. 1970, s. 199).

Kupisiewicz c. 1970, s. 199).

►

Środki utożsamiane są z bazą

Środki utożsamiane są z bazą

materialną systemu, której potencjał

materialną systemu, której potencjał

jest najczęściej odzwierciedleniem

jest najczęściej odzwierciedleniem

kondycji finansowej państwa.

kondycji finansowej państwa.

Wg A. Węglińskiego

Wg A. Węglińskiego

►

środki wychowania resocjalizacyjnego mają za

środki wychowania resocjalizacyjnego mają za

zadanie stymulować aktywność podopiecznych

zadanie stymulować aktywność podopiecznych

w placówce i utożsamiane są z systemem

w placówce i utożsamiane są z systemem

motywacyjnym realizowanym przez

motywacyjnym realizowanym przez

wychowawcę. I tak środki te to na przykład:

wychowawcę. I tak środki te to na przykład:

►

więź osobista z wychowankiem,

więź osobista z wychowankiem,

►

współzawodnictwo,

współzawodnictwo,

►

nagrody materialne,

nagrody materialne,

►

kary. (A. Wegliński, 2004, s. 185)

kary. (A. Wegliński, 2004, s. 185)

dobór odpowiednich form

dobór odpowiednich form

pracy resocjalizacyjnej

pracy resocjalizacyjnej

►

Jest determinowany przez: cele, metody i

Jest determinowany przez: cele, metody i

środki oddziaływania resocjalizacyjnego

środki oddziaływania resocjalizacyjnego

►

Dydaktyczne ujęcie form organizacyjnych

Dydaktyczne ujęcie form organizacyjnych

nauczania uzależnia ich dobór od liczby

nauczania uzależnia ich dobór od liczby

wychowanków, miejsca pracy z

wychowanków, miejsca pracy z

wychowankiem i czasu jej trwania.

wychowankiem i czasu jej trwania.

Na

Na

gruncie resocjalizacji będzie to

gruncie resocjalizacji będzie to

►

indywidualna praca z wychowankiem,

indywidualna praca z wychowankiem,

praca z grupą, stacjonarne i

praca z grupą, stacjonarne i

ambulatoryjne formy terapii.

ambulatoryjne formy terapii.

Formy resocjalizacji

Formy resocjalizacji

►

indywidualna praca z

indywidualna praca z

wychowankiem,

wychowankiem,

►

praca z grupą,

praca z grupą,

►

stacjonarne i ambulatoryjne formy

stacjonarne i ambulatoryjne formy

terapii.

terapii.

Wg P. Stępniaka

Wg P. Stępniaka

►

model pracy socjalnej w sprawach sądowych

model pracy socjalnej w sprawach sądowych

nieletnich w oparciu o trzy zasadnicze

nieletnich w oparciu o trzy zasadnicze

poziomy - formy pracy resocjalizacyjnej:

poziomy - formy pracy resocjalizacyjnej:

►

pracę z konkretnym przypadkiem (casework),

pracę z konkretnym przypadkiem (casework),

►

pracę z grupą (groupwork) oraz

pracę z grupą (groupwork) oraz

►

organizowanie społeczności lokalnej (network).

organizowanie społeczności lokalnej (network).

►

Poszukiwania jednolitej płaszczyzny tych

Poszukiwania jednolitej płaszczyzny tych

działań wskazują na połączenie pracy z

działań wskazują na połączenie pracy z

indywidualnym przypadkiem z pracą grupową i

indywidualnym przypadkiem z pracą grupową i

z organizowaniem lokalnej społeczności, co

z organizowaniem lokalnej społeczności, co

tworzy całość praktyki pracy socjalnej

tworzy całość praktyki pracy socjalnej

(Stępniak. P., 1998, s. 172).

(Stępniak. P., 1998, s. 172).

Efektywność systemu

Efektywność systemu

resocjalizacji

resocjalizacji

►

Skuteczność – efektywność oznacza

Skuteczność – efektywność oznacza

„stopień wykorzystania możliwości

„stopień wykorzystania możliwości

określonego układu, a także stopień

określonego układu, a także stopień

wykonania założonego zadania.

wykonania założonego zadania.

Czynniki warunkujące

Czynniki warunkujące

efektywność resocjalizacji

efektywność resocjalizacji

Mikroczynniki

Mikroczynniki

►

adekwatność

adekwatność

stosowanych metod i

stosowanych metod i

technik,

technik,

►

umiejętności osób

umiejętności osób

kierujących procesem,

kierujących procesem,

►

środki materialne

środki materialne

zabezpieczające

zabezpieczające

możliwość osiągnięcia

możliwość osiągnięcia

celu.

celu.

Makroczynniki

Makroczynniki

►

polityka kryminalna

polityka kryminalna

państwa,

państwa,

►

stosunek społeczeństwa

stosunek społeczeństwa

do przestępstwa,

do przestępstwa,

przestępcy i kary,

przestępcy i kary,

►

funkcjonowanie organów

funkcjonowanie organów

ochrony prawnej

ochrony prawnej

(Heine M., 2004, s. 47).

(Heine M., 2004, s. 47).

Badania efektywności

Badania efektywności

resocjalizacji

resocjalizacji

najsilniej są obecne w naukach

najsilniej są obecne w naukach

społecznych w Stanach

społecznych w Stanach

Zjednoczonych i na Zachodzie Europy i

Zjednoczonych i na Zachodzie Europy i

są one związane w znacznym stopniu

są one związane w znacznym stopniu

z nakładami finansowymi oraz trudne

z nakładami finansowymi oraz trudne

w sensie metodologicznym i

w sensie metodologicznym i

technicznym.

technicznym.

badania ewaluacyjne przeprowadzone w

badania ewaluacyjne przeprowadzone w

Danii w 2005 roku

Danii w 2005 roku

►

Wskazują one na wysoki - 75% -

Wskazują one na wysoki - 75% -

poziom powrotności do przestępstwa

poziom powrotności do przestępstwa

wśród młodzieży 15-18- letniej, po

wśród młodzieży 15-18- letniej, po

pięciu latach funkcjonowania

pięciu latach funkcjonowania

zreformowanego systemu resocjalizacji

zreformowanego systemu resocjalizacji

nieletnich

nieletnich

Efektywność cd.

Efektywność cd.

►

W zależności od wieku wychowanków,

W zależności od wieku wychowanków,

efektywność resocjalizacji jest wyższa dla

efektywność resocjalizacji jest wyższa dla

młodzieży i dzieci, a niższa u osób

młodzieży i dzieci, a niższa u osób

dorosłych, a w przypadku resocjalizacji

dorosłych, a w przypadku resocjalizacji

instytucjonalnej istotnym dla efektywności

instytucjonalnej istotnym dla efektywności

jest problem opieki następczej, po

jest problem opieki następczej, po

opuszczeniu placówki izolacyjnej oraz

opuszczeniu placówki izolacyjnej oraz

objęcie terapią systemową najbliższego

objęcie terapią systemową najbliższego

środowiska wychowanka.

środowiska wychowanka.

Wg L. Tyszkiewicza

Wg L. Tyszkiewicza

►

„

„

Pełne badanie skuteczności środków

Pełne badanie skuteczności środków

(…) wymaga (…) śledzenia losów

(…) wymaga (…) śledzenia losów

życiowych i ustalenia, jakie zjawiska w

życiowych i ustalenia, jakie zjawiska w

tych losach pozostają w związku

tych losach pozostają w związku

przyczynowym z zastosowanymi

przyczynowym z zastosowanymi

środkami”

środkami”

( Tyszkiewicz L., (1992) w: Jasiński J.,

( Tyszkiewicz L., (1992) w: Jasiński J.,

1992, s. 71).

1992, s. 71).

Wg A. Bałandynowicza

Wg A. Bałandynowicza

►

Longitudinalne badania katamnestyczne

Longitudinalne badania katamnestyczne

przeprowadzone po kierunkiem A.

przeprowadzone po kierunkiem A.

Bałandynowicza, są próbą określenia stopnia

Bałandynowicza, są próbą określenia stopnia

skuteczności/ nieskuteczności resocjalizacji

skuteczności/ nieskuteczności resocjalizacji

więziennej. Jako główną przyczynę niskiej

więziennej. Jako główną przyczynę niskiej

efektywności systemu resocjalizacji w Polsce

efektywności systemu resocjalizacji w Polsce

A. Bałandynowicz w wielu swoich

A. Bałandynowicz w wielu swoich

publikacjach wskazuje zakłócenie w makroskali –

publikacjach wskazuje zakłócenie w makroskali –

niespójność poszczególnych stadiów

niespójność poszczególnych stadiów

realizowania w naszym kraju polityki

realizowania w naszym kraju polityki

kryminalnej

kryminalnej

(na przykład: Bałandynowicz A., 2002, s. 66).

(na przykład: Bałandynowicz A., 2002, s. 66).

Wg A. Węglińskiego

Wg A. Węglińskiego

wyznaczniki skuteczności

wyznaczniki skuteczności

mikrosystemów wychowawczych:

mikrosystemów wychowawczych:



uwarunkowania metodyczne,

uwarunkowania metodyczne,



organizacyjne oraz

organizacyjne oraz



pedeutologiczne (Wegliński A., 2004, s.

pedeutologiczne (Wegliński A., 2004, s.

60).

60).

Kryterium jurydyczne

Kryterium jurydyczne

►

operują nim liczni badacze od lat 70-

operują nim liczni badacze od lat 70-

tych XX wieku

tych XX wieku

(por. badania B. Kowalskiej-Ehrlich z 1973

(por. badania B. Kowalskiej-Ehrlich z 1973

roku czy badania M. Wołowicz z 1992

roku czy badania M. Wołowicz z 1992

roku analizujące skuteczność

roku analizujące skuteczność

resocjalizacyjną 13 zakładów

resocjalizacyjną 13 zakładów

poprawczych, gdzie badania

poprawczych, gdzie badania

katamnestyczne potwierdziły recydywę

katamnestyczne potwierdziły recydywę

w 53% przypadków- Węgliński A., 2004,

w 53% przypadków- Węgliński A., 2004,

s. 61).

s. 61).

Przyczyny niskiej

Przyczyny niskiej

efektywności

efektywności

►

Tak wysoki wskaźnik powrotności do

Tak wysoki wskaźnik powrotności do

przestępstwa spowodowany jest

przestępstwa spowodowany jest

przede wszystkim trudnościami w

przede wszystkim trudnościami w

ponownej adaptacji w

ponownej adaptacji w

społeczeństwie i wysokim stopniem

społeczeństwie i wysokim stopniem

niedostosowania społecznego

niedostosowania społecznego

badanych podopiecznych.

badanych podopiecznych.

„

„

Resocjalizacja pozorna”

Resocjalizacja pozorna”

►

barierą skuteczności resocjalizacji

barierą skuteczności resocjalizacji

instytucjonalnej jest

instytucjonalnej jest

zjawisko „resocjalizacji

zjawisko „resocjalizacji

pozornej”, opartej na fałszywym założeniu,

pozornej”, opartej na fałszywym założeniu,

że suma zrealizowanych zadań

że suma zrealizowanych zadań

wychowawczych świadczy o udanym

wychowawczych świadczy o udanym

procesie resocjalizacji,

procesie resocjalizacji,

kiedy to tylko

kiedy to tylko

posłuszeństwo i podporządkowanie

posłuszeństwo i podporządkowanie

normom każą wychowawcom wnioskować

normom każą wychowawcom wnioskować

o przemianie wewnętrznej wychowanka.

o przemianie wewnętrznej wychowanka.

►

Praktycznie rzecz biorąc, kryterium

Praktycznie rzecz biorąc, kryterium

skuteczności procesu resocjalizacji jest

skuteczności procesu resocjalizacji jest

tylko

tylko

kryterium jurydyczne: brak

kryterium jurydyczne: brak

powrotności do przestępstwa

powrotności do przestępstwa

(brak

(brak

recydywy), a wciąż kontrowersyjnym

recydywy), a wciąż kontrowersyjnym

pozostaje problem czasu badania

pozostaje problem czasu badania

niepowrotności. Im ten okres dłuższy, tym,

niepowrotności. Im ten okres dłuższy, tym,

co oczywiste, większe jest

co oczywiste, większe jest

prawdopodobieństwo powrotności do

prawdopodobieństwo powrotności do

przestępstwa.

przestępstwa.

Jak wskazują liczne badania empiryczne

Jak wskazują liczne badania empiryczne

recydywa warunkowana jest

recydywa warunkowana jest

następującymi czynnikami:

następującymi czynnikami:

►

kategorią przestępstwa,

kategorią przestępstwa,

►

długością czasu osadzenia,

długością czasu osadzenia,

►

środkami i metodami resocjalizacji (kształcenie

środkami i metodami resocjalizacji (kształcenie

szkolne, zawodowe, opanowanie umiejętności

szkolne, zawodowe, opanowanie umiejętności

społecznych),

społecznych),

►

jakością zakładu i

jakością zakładu i

►

jakością kadry wychowawczej,

jakością kadry wychowawczej,

►

a także czynnikami socjoekonomicznymi i

a także czynnikami socjoekonomicznymi i

demograficznymi, takimi jak płeć,

demograficznymi, takimi jak płeć,

wykształcenie, możliwości zatrudnienia na

wykształcenie, możliwości zatrudnienia na

wolnym rynku pracy.

wolnym rynku pracy.

Skuteczność resocjalizacyjna

Skuteczność resocjalizacyjna

placówek czy wspólnot

placówek czy wspólnot

►

Placówki te najczęściej prowadzą

Placówki te najczęściej prowadzą

badania własne (na przykład po

badania własne (na przykład po

realizacji jakiegoś konkretnego

realizacji jakiegoś konkretnego

projektu), same też określają kryteria.

projektu), same też określają kryteria.

►

Podstawowym wskaźnikiem jest dla nich

Podstawowym wskaźnikiem jest dla nich

udana

udana

adaptacja społeczna

adaptacja społeczna

, utożsamiana między

, utożsamiana między

innymi z zaprzestaniem zachowań dewiacyjnych

innymi z zaprzestaniem zachowań dewiacyjnych

na wolności czy widoczną poprawą relacji

na wolności czy widoczną poprawą relacji

rodzinnych.

rodzinnych.

►

Placówki też często „na własną rękę” lub przy

Placówki też często „na własną rękę” lub przy

wsparciu sponsorów czy organizacji

wsparciu sponsorów czy organizacji

wspomagających dokonują ewaluacji - oceny

wspomagających dokonują ewaluacji - oceny

jakości swojej pracy, a jakość pracy

jakości swojej pracy, a jakość pracy

resocjalizacyjnej przyczynia się do jej

resocjalizacyjnej przyczynia się do jej

skuteczności

skuteczności

Jak rozumiemy system

Jak rozumiemy system

resocjalizacji?

resocjalizacji?

►

ogół zorganizowanych

ogół zorganizowanych

instytucjonalnie popartych

instytucjonalnie popartych

teoretycznie i

teoretycznie i

normatywnie

normatywnie

celów,

celów,

zasad, metod, form i środków

zasad, metod, form i środków

działania w kierunku

działania w kierunku

wyeliminowania antyspołecznych

wyeliminowania antyspołecznych

postaw i zachowań człowieka.

postaw i zachowań człowieka.

Podstawa analizy systemu

Podstawa analizy systemu

resocjalizacji

resocjalizacji

regulacje normatywne- czyli

regulacje normatywne- czyli

prawne podstawy resocjalizacji

prawne podstawy resocjalizacji

opisane w aktach prawnych

opisane w aktach prawnych

(ustawowych i

(ustawowych i

podustawowych)

podustawowych)

Systemy postępowania z nieletnimi

Systemy postępowania z nieletnimi

w poszczególnych krajach opierały się na

w poszczególnych krajach opierały się na

różnych założeniach modelowych już w

różnych założeniach modelowych już w

okresie wyodrębniania się prawa karnego

okresie wyodrębniania się prawa karnego

nieletnich na przełomie XIX i XX wieku

nieletnich na przełomie XIX i XX wieku

Modele z I- szej połowy XX

Modele z I- szej połowy XX

wieku

wieku

►

Model opiekuńczy

Model opiekuńczy

►

większa swoboda decyzyjna

większa swoboda decyzyjna

podmiotów rozstrzygających,

podmiotów rozstrzygających,

występowanie czasowo

występowanie czasowo

nieograniczonych środków

nieograniczonych środków

uwzględniających potrzeby

uwzględniających potrzeby

wychowawcze oraz

wychowawcze oraz

►

zbliżone zasady

zbliżone zasady

państwowych reakcji zarówno

państwowych reakcji zarówno

w przypadku naruszenia

w przypadku naruszenia

norm prawnych przez

norm prawnych przez

nieletnich, jak i w przypadku

nieletnich, jak i w przypadku

takiego zachowania

takiego zachowania

nieletnich, które nie narusza

nieletnich, które nie narusza

prawa, ale wskazuje na

prawa, ale wskazuje na

demoralizację nieletniego”

demoralizację nieletniego”

►

model sądowy

model sądowy

►

akcentuje karę w miejsce

akcentuje karę w miejsce

środków wychowawczych

środków wychowawczych

►

oraz uwzględnia inne ściśle

oraz uwzględnia inne ściśle

określone czasowo środki,

określone czasowo środki,

►

orzekane w

orzekane w

sformalizowanym

sformalizowanym

postępowaniu sądowym.

postępowaniu sądowym.

(F. Dunkel, 1990)

(F. Dunkel, 1990)

Według F. Duenkela

Według F. Duenkela

►

w rzeczywistości funkcjonują jedynie modele

w rzeczywistości funkcjonują jedynie modele

mieszane, uwzględniające zarówno elementy

mieszane, uwzględniające zarówno elementy

wychowawcze, jak i elementy ograniczające

wychowawcze, jak i elementy ograniczające

intensywność reakcji stosownie do

intensywność reakcji stosownie do

popełnianych czynów (Duenkel F., 1989, s. 93).

popełnianych czynów (Duenkel F., 1989, s. 93).

Przewaga jednych bądź drugich elementów

Przewaga jednych bądź drugich elementów

będzie stanowiła kryterium oceny stopnia

będzie stanowiła kryterium oceny stopnia

permisywności/ punitywności bądź (liberalizmu/

permisywności/ punitywności bądź (liberalizmu/

rygoryzmu) postępowania z nieletnimi i całego

rygoryzmu) postępowania z nieletnimi i całego

systemu resocjalizacji nieletnich.

systemu resocjalizacji nieletnich.

Modele w polskiej literaturze

Modele w polskiej literaturze

kryminologicznej

kryminologicznej

Model jurydyczny

Model jurydyczny

►

Nawiązuje do tradycji

Nawiązuje do tradycji

prawa karnego

prawa karnego

►

Koncentruje się na

Koncentruje się na

odpowiedzialności

odpowiedzialności

nieletniego za

nieletniego za

popełnienie czynu

popełnienie czynu

zabronionego prawem

zabronionego prawem

karnym

karnym

Model kryminologiczny

Model kryminologiczny

►

Odpowiada

Odpowiada

pozytywistycznej

pozytywistycznej

koncepcji

koncepcji

przestępczości

przestępczości

nieletnich

nieletnich

►

czyn nie jest jedyną

czyn nie jest jedyną

podstawą do

podstawą do

zainteresowania się

zainteresowania się

losem nieletniego

losem nieletniego

Modele według A. Walczak-

Modele według A. Walczak-

Żochowskiej

Żochowskiej

►

Model karnistyczny

Model karnistyczny

(„nieletni- winny” nieletni odpowiada karnie,

(„nieletni- winny” nieletni odpowiada karnie,

jeżeli działał z rozeznaniem)

jeżeli działał z rozeznaniem)

►

Model resocjalizacyjny

Model resocjalizacyjny

(„nieletni niedostosowany społecznie”)

(„nieletni niedostosowany społecznie”)

►

Model resocjalizacyjny z elementami

Model resocjalizacyjny z elementami

odpowiedzialności karnej

odpowiedzialności karnej

(model kompromisowy: „nieletni w zagrożeniu”

(model kompromisowy: „nieletni w zagrożeniu”

)

)

Systemy jednotorowe i

Systemy jednotorowe i

dwutorowe

dwutorowe

S. jednotorowe

S. jednotorowe

►

kompleksowe

kompleksowe

uregulowania w jednym

uregulowania w jednym

akcie prawnym

akcie prawnym

zarówno sposobów

zarówno sposobów

reakcji na przestępcze

reakcji na przestępcze

zachowania, jak i

zachowania, jak i

reakcji na zachowania,

reakcji na zachowania,

które nie są

które nie są

zabronione, ale uznane

zabronione, ale uznane

za przejawy

za przejawy

niedostosowania

niedostosowania

S. dwutorowe

S. dwutorowe

►

rozdzielenie przepisów

rozdzielenie przepisów

dotyczących reakcji na

dotyczących reakcji na

przestępczość nieletnich

przestępczość nieletnich

od przepisów

od przepisów

regulujących stosowanie

regulujących stosowanie

środków ochrony,

środków ochrony,

pomocy i wychowania

pomocy i wychowania

wobec młodzieży

wobec młodzieży

nieprzestępczej, ale

nieprzestępczej, ale

dokonujących czynów

dokonujących czynów

sprzecznych z normami

sprzecznych z normami

społecznymi

społecznymi