Zasady zarządzania

Zasady zarządzania

organizacjami

organizacjami

dr Anna Adamik

dr Anna Adamik

Katedra Zarządzania

Katedra Zarządzania

Politechnika Łódzka

Wydział Organizacji i Zarządzania

Dr Anna Adamik 12-
14

Dr Katarzyna
Szymańska 14-16

Organizacja

02.03

Rodzaje

organizacji

Otoczenie

09.03

Proces

zarządzania

Zasady i metody

zarządzania

16.03

Planowanie

Cykl życia

organizacji

23.03

Organizowanie

Architektura

organizacji

30.03

Motywowanie

Współpraca

organizacji

13.04

Kontrola

Społeczna

odpowiedzialnoś

ć organizacji

20.04

Kultura

organizacyjn

a

Test wiedzy

27.04

Literatura podstawowa:
• M. Bielski, Podstawy organizacji i

zarządzania, C. H. Beck, Warszawa,
2002 i następne

• B. Kożuch, Nauka o organizacji, Ce De

Wu, Warszawa 2007

• S. Marek, M. Białasiewicz, Podstawy

nauki o organizacji, PWE, Warszawa
2008

Słowo „organizacja”

Słowo „organizacja”

wywodzi się z

języków starożytnych (grecki, łaciński),

w których wiązano z nim takie określenia,
jak:

• tworzenie,
• uporządkowanie
• czy harmonijna całość.

Widać tu, iż

na organizację można

patrzeć jak na:

• Proces
• Sposób działania
• Rezultat działania

Stąd w późniejszych analizach przyjęto (J. Zieleniewski)

trzy

znaczenia

terminu

organizacja,

a

mianowicie:

− znaczenie rzeczowe

, w ramach którego przez

organizację

rozumie

się

określoną

całość,

przedmiot, przedsiębiorstwo czy instytucję; i tak
np. A Entzoni stwierdza:

„Organizacje są jednostkami społecznymi (lub

grupami

ludzi)

rozmyślnie

tworzonymi

i

przekształcanymi dla realizacji określonych celów.
Obejmują one przedsiębiorstwa, armie, szkoły,
szpitale, kościoły, więzienia i inne zorganizowane
formy”;

–

znaczenie atrybutowe

, wskazujące na

rozumienie organizacji jako właściwości
(cechy) określonych osób, stanowisk
pracy,

komórek

i

pionów

przedsiębiorstwa lub całych instytucji

np. dobrze zorganizowane stanowisko

pracy,

niewłaściwa

organizacja

w

Urzędzie Miasta itd.;

– znaczenie czynnościowe

, w którym

organizacja jest rozumiana jako
uporządkowany proces złożony z
logicznie

powiązanych

faz

i

prowadzący

do

osiągnięcia

założonych celów.

Obecnie łączy się te trzy znaczenia w

postaci tzw.

systemowej definicji organizacji

,

1.

która wskazuje, że

Organizacja

to celowy system złożony z:

• ludzi,
• wyposażenia technicznego oraz
• wzorów i wartości
• powiązanych

określoną

strukturą

i

procesem zarządzania oraz

• funkcjonujący w określonym otoczeniu, którego

sposób uporządkowania polega na tym, że
poszczególne

części

(podsystemy)

współprzyczyniają

się

do

powodzenia

całości, czyli do osiągnięcia wspólnych celów

.

Rys. 1.

Systemowy model organizacji

Podsystem

psychospołeczn

y (ludzie)

Podsystem

techniczny (maszyny,

budynki, technologie

itp.)

Podsystem

celów

i wartości

Podsystem

struktury (podział

zadań, uprawnień,

podporządkowanie)

Podsyste

m

zarządzan

ia

otoczen

ie

otoczen

ie

Stąd

organizacja

jest:

• otwartym systemem społeczno –

technicznym,

• zorientowanym celowo i
• mającym określoną strukturę (sposób

uporządkowania).

Oznacza to, że składa się z

powiązanych ze sobą elementów
technicznych i społecznych. (M.
Bielski)

T. Kotarbiński:

Organizacja

to pewien rodzaj

całości ze względu na stosunek
do niej własnych elementów,

mianowicie to taka całość, której
wszystkie składniki
współprzyczyniają się do
powodzenia całości

Jednocześnie organizacja to taka całość, która
przyczynia się do powodzenia swych części.

Chodzi tu o realizację osobistych potrzeb,
zamierzeń i ambicji członków organizacji.

Istotą organizacji jest przyczynianie się lub
współprzyczynianie części do powodzenia
całości i całości do powodzenia części,
organizacja musi charakteryzować się więc
pewnym poziomem spójności i wzajemnego
dostosowania części.

W ten sposób widać, że organizacja jest

systemem

.

Cecha to

– własność, właściwość danej rzeczy,

zjawiska lub osoby.

Wśród cech wyróżnia się cechy istotne i
przypadkowe.

Cecha istotna – to cecha

decydująca o

naturze danego przedmiotu

(zjawiska,

osoby), wyodrębniająca go spośród
innych (tj. mających inne cechy istotne).

Podstawowymi

cechami organizacji

są:

• celowość – czyli nastawienie ma

osiągnięcie jednego lub więcej celów,

• sposób zorganizowania – czyli celowe

połączenie składników ludzkich,
rzeczowych, czasowych
i przestrzennych dające
strukturę (budowę)
organizacyjną całości,

• wyodrębnienie z otoczenia, a

jednocześnie powiązania
z nim – przez cel lub cele
i sposób zorganizowania,

• poddanie kierowaniu
– czyli oddziaływaniu
zmierzającemu do osiągnięcia
celu lub celów działania

M. Bielski, w swym

dekalogu cech

organizacji zaznacza ponadto

:

•

organizacje są

tworami człowieka

(artefaktami),

stworzonymi dla wykonania określonego celu
(celów), a zatem są celowo zorientowane,

•

w skład organizacji

wchodzą

ludzie,

stanowiący

ich niezbędny element
oraz

rzeczowe środki

(aparatura),

którymi ci ludzie posługują się w swoich działaniac

h,

• organizacje są systemami

zachowującymi się

rozmyślnie

, zdolnymi do korygowania, a

nawet zmiany pierwotnie wyznaczonych celów,

• organizacje są

wyodrębnione z otoczenia

,

a równocześnie otwarte; czerpią z otoczenia:
ludzi, materię, energię, informacje i wartości;
przekazują do otoczenia: dobra, usługi,
informacje, wartości;

• organizacje są

ustrukturalizowane

i zhierarchizowane

w podwójnym

znaczeniu: zawierania się podsystemów
w systemie (inkluzji) oraz podporządkowania
jednych ludzi i komórek organizacyjnych innym;

• organizacje mają

wyodrębniony człon

kierowniczy

sterujący ich

funkcjonowaniem i rozwojem,

• organizacje utrwalają

sposoby zachowania ludzi i zasady
ich współdziałania (strukturę) w drodze

formalizacji;

• organizacje są

systemami

samoorganizującymi się,

zdolnymi do

podnoszenia stopnia swego wewnętrznego
uporządkowania

• organizacje są

stabilne

, zdolne do

utrzymywania równowagi dzięki procesom
homeostazy (stan układu zapewniający mu
utrzymywanie określonych wielkości w
dopuszczalnych granicach) lub ekspansji;

• organizacje są

ekwifinalne,

zdolne do

osiągania tych samych
rezultatów różnymi
drogami,
wychodząc z różnych
stanów początkowych

Według M. J. Hatch cechy organizacji, to:
• hierarchizacja – odzwierciedla podział autorytetu

pomiędzy stanowiska w organizacji oraz określa
również formalne stosunki odpowiedzialności, które
wyznaczają drogi komunikacji

• podział pracy – określa sposób podziału i przydziału

czynności różnym członkom
organizacji na różnych poziomach
hierarchii, jak i sposoby
grupowania stanowisk pracy
w takie jednostki organizacyjne,
jak działy (produkcji, zakupów)
i sekcje (dział eksportu),

• mechanizmy koordynacji – służą do

integrowania wielu czynności określonych
przez podział pracy, zwłaszcza gdy rośnie
wielkość i złożoność organizacji, dlatego
stosuje się mechanizmy tj.: regulaminy,
procedury, harmonogramy
i komunikację poziomą,

• parametry struktury –

to: złożoność, centralizacja,
formalizacja (klasyczne) i inne

Biorąc pod uwagę cel założenia oraz

cel założenia oraz

podstawową

podstawową

funkcję

funkcję

organizacji można wyróżnić:

–

organizacje gospodarcze (nastawione
na zysk);

–

organizacje administracyjne
(urzędy, instytucje publiczne);

–

organizacje militarne i
paramilitarne

(wojsko,

policja,

straż

miejska);

–

organizacje społeczne (stowarzyszenia, partie

polityczne);

–

organizacje religijne (kościoły, zakony itd.),

–

pozostałe organizacje (np. charytatywne).

ORGANIZACJ E DOCHODOWE

SPÓŁKI KAPITAŁOWE

SPÓŁKI OSOBOWE

SPÓŁKI PUBLICZNE

SPÓŁKA

POWIĄZANA

OSOBA FIZYCZNA

PROWADZĄCA

DZIAŁALNOŚĆ

GOSPODARCZĄ

SPÓŁKA

J EDNOOSOBOWA

SPÓŁKA J AWNA

SPÓŁKA AKCYJ NA

SPÓŁKA

PARTNERSKA

SPÓŁKA

KOMANDYTOWA

SPÓŁKA

KOMANDYTOWO -

AKCYJ NA

SPÓŁKA Z

OGRANICZONĄ

ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ

INSTYTUCJ E

FINANSOWE

SPÓŁKI DOMINUJ ĄCE

Organizacja gospodarcza

Organizacja gospodarcza

to

taka

organizacja,

która

prowadzi

działalność

gospodarczą

związaną

z

wytwarzaniem

produktów

oraz

ze

świadczeniem usług, kierując się

zasadą

ekonomiczności

,

a

przede

wszystkim

dążeniem do osiągnięcia założonego zysku

.

Organizacje

gospodarcze

Przedsiębiorstwa

Związki

przedsiębiorstw

Inną typologią organizacji, (stosowaną
przez A. Etzion’ego), jest podział na
organizacje, w których jako

kryterium stosuje się typ istniejących
relacji między ludźmi, a

organizacją

(gdzie ważny jest charakter władzy i
podporządkowania jej uczestników).

Na takiej zasadzie funkcjonuje znaczna

większość współczesnych
przedsiębiorstw.

Widać tu organizacje:

• przymusowe – gdzie władza oparta jest na

przymusie (włącznie z przymusem
fizycznym), a

charakter podporządkowania

jest alienatywny

:

–

uczestnicy nie identyfikują się z organizacją, a
nawet mogą być nastawieni do niej wrogo.

–

Przykładem tego typu organizacji

mogą być więzienia lub obozy pracy,

• utylitarne – gdzie władza wynika z

możliwości dysponowania środkami na
nagrody dla uczestników (płace, premie),
a

charakter uczestnictwa jest

kalkulatywny

czy utylitarny: co będę

miał z tego, że się podporządkuję i będę
realizował zadania postawione przez
organizację (przedsiębiorstwa)

• normatywne – gdzie władza

wynika z norm moralnych i
przekonań ludzi, a

podporządkowanie ma
charakter moralny

i wiąże się z

osobistym zaangażowaniem w
sprawy organizacji. Przykładami
takich organizacji są kościoły,
partie polityczne, niektóre
stowarzyszenia

Identyfikacja typu organizacji może

pomóc m. in.:

• odpowiednio

zorganizować

organizację,

• przyczynić się do

podniesienia

sprawności

jej działań,

• w podjęciu kroków modyfikujących jej

elementy, które przyczyniają się do

przedłużenia faz jej życia

,

nie hamując rozwoju
ludzi i jej samej.

Przy czym należy pamiętać, iż działalność ludzka
musi

inicjować zmiany

, powodujące

przechodzenie organizacji z jednej formy (np.
organizacyjnej) w inną,

przystosowując się do

otoczenia.

Dokonywanie zmian w organizacji wpływa
na:

• cykl jej życia,
• realizację założonych celów,
• otrzymywane rezultaty,
• sposoby ich osiągania, a także
• stopień jej efektywności.