WIKTYMOLOGIA

Mediacja między

ofiarą a sprawcą

Geneza instytucji

działalność dwóch odrębnych ruchów reformatorskich:

na rzecz ofiar przestępstw oraz na rzecz sprawców

potrzeba poszukiwań sankcji alternatywnych w

większym stopniu uwzględniających osobę ofiary

krytyka formalizmu, kosztów oraz nieefektywności

tradycyjnego wymiaru sprawiedliwości i jego

bezradności wobec lawinowego wzrostu przestępczości

wskrzeszenie wśród społeczności rdzennych

mieszkańców tradycyjnych sposobów reakcji na czyny

przestępne

otwarcie się świata prawniczego na alternatywne

sposoby rozstrzygania konfliktów

wola polityczna dokonania zmian w systemie wymiaru

sprawiedliwości

wkład nauki (zwłaszcza prawa, socjologii, kryminologii i

wiktymologii)

Definicje mediacji

Rekomendacja Nr R(99)19 o mediacji w sprawach

karnych z dnia 15 września 1999 r.:

mediacja to proces, w którym ofierze i sprawcy daje

się możność dobrowolnego, aktywnego

uczestniczenia w rozwiązywaniu problemów

powstałych wskutek przestępstwa przy pomocy

bezstronnej osoby trzeciej (mediatora).

Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej z dnia 15

marca 2001 r. o pozycji ofiary w postępowaniu

karnym:

(artykuł 1 e) podjęte przed wszczęciem postępowania

karnego lub w jego trakcie starania o rozwiązanie

konfliktu między ofiarą i sprawcą w drodze rokowań

prowadzonych przez uprawnioną osobę.

L. Boulle:

jest ona procesem decyzyjnym, w którym strony

wspomagane są przez osobę trzecią – mediatora. Mediator

dąży do usprawnienia procesu podejmowania decyzji oraz

pomaga stronom osiągnąć porozumienie, do którego każda z

nich może się przychylić

H. Messmer i H. – U. Otto

: interwencja osoby trzeciej w celu

pomocy dwóm lub więcej stronom w rozwiązaniu konfliktu

między nimi. W porównaniu do innych rodzajów interwencji,

mediacja posiada tą zaletę, że nie tylko jedna, a wszystkie

strony konfliktu mogą odnieść korzyść z porozumienia. Jest ona

przede wszystkim interpersonalną strategią negocjacyjną, przy

pomocy której uczestnicy mogą wzajemnie skonfrontować

swoje indywidualne potrzeby oraz wyrazić pragnienia

F. A. Orlando

: proces, w którym neutralna osoba trzecia zachęca

i ułatwia rozwiązanie sporu bez określania, jak powinno ono

wyglądać. Jest ona nieformalnym, nieantagonizującym

procesem, który ma na celu pomoc spierającym się stronom w

osiągnięciu wzajemnie akceptowalnego porozumienia

F. Dünkel

: to każdy plan interwencji koncentrujący się na

komunikacji między ofiarą a sprawcą, wykonany przed, w

trakcie lub po wydaniu orzeczenia w sprawie

M. Wright:

negocjacje między będącymi w konflikcie osobami

lub grupami osób, przy pomocy mediatorów ułatwiających

cały proces, nienarzucających jednak stronom rozwiązania

D. McGills:

(podaje definicję mediacji w szerszym kontekście,

rozróżniając oprócz niej koncyliację i arbitraż) Mediacja to

ogół wysiłków podejmowanych przez neutralną osobę

trzecią w celu rozwiązania sporu między stronami w czasie

ich spotkania „twarzą w twarz”. W takich spotkaniach

mediator nie dąży do uzyskania zgody między stronami,

lecz raczej próbuje im pomóc w wypracowaniu wzajemnie

korzystnego rozwiązania sporu.

Za koncyliację uważa się każdy wysiłek dokonany przez

neutralna osobę trzecią, aby pomóc stronom w rozwiązaniu

konfliktu przez umożliwienie im przedyskutowania sprawy.

Wysiłki te mogą obejmować spotkanie z poszczególnymi

stronami celem omówienia podstawowych kontrowersji,

kontaktowanie się z każdą ze stron listownie lub

telefonicznie, a także służenie jako przekaźnik informacji

między nimi. Często koncyliacja stanowi jedynie pierwszy

krok, po którym następuje mediacja bądź arbitraż.

Arbitraż oznacza proces rozwiązywania sporu, w którym

neutralna osoba trzecia jest uprawniona w trakcie

posiedzenia z udziałem obu stron do orzeknięcia ugody.

B. Czarnecka – Dzialuk i D. Wójcik

: jest to dobrowolnie podjęta

przez strony (sprawcę i ofiarę) próba rozwiązania konfliktu

wynikłego z przestępstwa i dojścia do ugody między nimi w

kwestii zadośćuczynienia, przy pośrednictwie bezstronnego,

neutralnego mediatora.

A. Rękas

: jest to dobrowolne porozumienie pomiędzy

pokrzywdzonym i sprawcą w celu naprawienia wyrządzonych

szkód materialnych i moralnych przy pomocy bezstronnej i

neutralnej osoby, jaką jest mediator. Pozwala pokrzywdzonemu

na wyrażenie jego uczuć i odczuć, a także jego oczekiwań i

potrzeb. Przestępcy zaś pozwala na przyjęcie

odpowiedzialności za skutki przestępstwa oraz podjęcie

związanych z nią działań. Sprzyja trwałemu zakończeniu

konfliktu między stronami lub jego złagodzeniu.

E. Bieńkowska:

to próba doprowadzenia do ugodowego,

satysfakcjonującego obie strony rozwiązania konfliktu karnego

w drodze dobrowolnych negocjacji prowadzonych przy udziale

trzeciej osoby, neutralnej wobec stron i ich konfliktu, czyli

mediatora, który wspiera przebieg negocjacji, łagodzi

powstające napięcia i pomaga – nie narzucając stronom

jednakże żadnego rozstrzygnięcia – w wypracowaniu

kompromisu.

Polskie Centrum Mediacji

: jest dobrowolnym i poufnym

porozumieniem stron znajdujących się w konflikcie w obecności

bezstronnej i neutralnej osoby – mediatora w celu dojścia do

ugody, która zadowala zarówno jedną, jak i drugą stronę.

Korzyści wynikające z mediacji

Korzyści, jakie daje mediacja ofierze to możliwość:

- bycia podmiotem konfliktu, gospodarzem

postępowania oraz partnerem w rozmowie,

- bycia wysłuchanym i odreagowania emocji,

- wyrażenia swojego gniewu spowodowanego

przestępstwem,

- uzyskania odpowiedzi na pytanie: dlaczego to ona

właśnie została pokrzywdzona przestępstwem, jakimi

motywami i pobudkami kierował się sprawca i czy

może się to powtórzyć,

- uświadomienia sprawcy, jaką szkodę i krzywdę

wyrządził przestępstwem,

- przedstawienia swojego wyobrażenia o

zadośćuczynieniu,

- otrzymania dokładnej, aktualnej informacji o

przebiegu sprawy,

- uznania krzywdy odniesionej przez ofiarę oraz akceptacji

odpowiedzialności za nią przez sprawcę,

- otrzymania szybszego naprawienia szkody i

zadośćuczynienia w formach bardziej dopasowanych do

jej potrzeb bez potrzeby podejmowania dodatkowych

kroków,

- pozbycia się lęku przed sprawcą i przestępczością w

przyszłości,

- „wzięcia sprawy w swoje ręce” – nikt nie może niczego

ofierze narzucić, to ona sama decyduje o stopniu

zaangażowania się w proces karny stosownie do

własnych potrzeb oraz o warunkach zakończenia sprawy,

- odczucia, że jest szanowana i nikt nie narusza poczucia

jej godności,

- odczucia moralnej i psychicznej satysfakcji z aktywnego

udziału w procesie,

- odczucia komfortu psychicznego w momencie

wypowiadania słowa „przebaczam”,

- zdobycia doświadczenia, w jaki sposób chronić się przed

ponownym pokrzywdzeniem,

- ochrony przed wtórną wiktymizacją,

- uniknięcia nadmiernego rozgłosu wokół sprawy.

Korzyści, jakie daje mediacja dla sprawcy to możliwość:

- współuczestniczenia w rozwiązywaniu własnej sprawy,

- współdecydowania o sobie,

- nauki aktywnego współdziałania w niweczeniu skutków czynu,

- przedstawienia ofierze motywów działania,

- zrozumienia konieczności naprawienia skutków przestępstwa,

- pełniejszego zrozumienia konsekwencji swego czynu, zwłaszcza

gdy dochodzi do spotkania twarzą w twarz, uświadomienia sobie,

że wyrządził zło i krzywdę konkretnej osobie, które wymagają

zadośćuczynienia,

- przyjęcia odpowiedzialności za własne czyny, wyrażenia żalu i

skruchy z powodu wyrządzonej krzywdy oraz przeproszenia

ofiary,

- zawarcia dobrowolnej ugody z ofiarą,

- uniknięcia rozgłosu, stygmatyzacji oraz surowszych sankcji

karnych,

- podniesienia poczucia własnej wartości,

- potraktowania przestępstwa jako zamkniętego rozdziału swojego

życia i otwarcia nowego, (powrotu do normalnego życia),

- reintegracji ze społeczeństwem, co jest szczególnie ważne przy

czynach, których ofiary są członkami tej samej społeczności

lokalnej.

Korzyści dla wymiaru sprawiedliwości:

- odciążenie prokuratur i sądów od spraw drobnych i

dzięki temu możliwość skupienia się na sprawach

poważniejszych, a przez to ograniczenie

przewlekłości postępowań karnych i w efekcie

przywrócenie zaufania do wymiaru sprawiedliwości,

- skrócenie czasu rozpoznania spraw karnych,

- uproszczenie systemu wymiaru sprawiedliwości,

- obniżenie kosztów działania wymiaru sprawiedliwości,

- zmniejszenie liczby spraw cywilnych związanych z

odszkodowaniem za szkody wyrządzone

przestępstwem,

- upodmiotowienie ofiary oraz wzmocnienie jej roli w

procesie karnym,

- zmniejszenie liczby osób osadzonych w zakładach

karnych

- ograniczenie przestępczości przez skuteczne

rozwiązywanie konfliktów międzyludzkich.

Korzyści dla społeczeństwa:

- odciążenie sądów i umożliwienie im zajęcia się innymi społecznie

ważnymi sprawami przyczynia się do przywrócenia godności wymiarowi

sprawiedliwości i odbudowania zaufania społeczeństwa do jego działań,

- stwarzanie szans na wygaszenie konfliktu pomiędzy sprawcą i ofiarą

przestępstwa, co przenosi się na wygaszanie konfliktów w

społeczeństwie (jeżeli konflikty takie trwają i narastają w skali mikro i w

skali makro, to społeczeństwo staje się mało spójne, skłócone i

niesolidarne),

- przywrócenie zburzonego przestępstwem zaufania w stosunkach

społecznych,

- szansa poprawy komunikacji społecznej,

- zwiększenie tolerancji ludzi wobec siebie,

- sprzyjanie szeroko pojętej edukacji społeczeństwa, w szczególności

edukacji prawnej,

- uaktywnianie społeczeństwa i jego włączanie w działania profilaktyczno-

resocjalizacyjne,

- zwiększenie społecznego poczucia bezpieczeństwa, dzięki większej

szansie na prawidłową resocjalizację sprawców, a przez to ograniczenie

liczby recydywistów,

- rozładowywanie konfliktów lokalnych, a dzięki temu wpływ na

zmniejszenie przestępczości,

- możliwość zmiany represyjnej polityki karnej w kierunku polityki

reedukacyjno-rekompensacyjnej,

- umożliwienie oszczędności finansowych w budżecie państwa.

Krytyka mediacji

- przypisuje się jej zbyt wiele różnych zadań,

- może być wykorzystywana przez władzę dla

własnych celów, a nie dla dobra zwykłych

obywateli,

- podkopuje podwaliny tradycyjnego wymiaru

sprawiedliwości,

- pozwala na szybkie i sprawne zakończenie sprawy,

ale kosztem ofiary (obawa czynienia nacisków na

ofiarę, aby zechciała poddać się mediacji),

- trywializuje przestępstwo poprzez sprowadzenie

procesu, jaki następuje po dokonaniu czynu, do

spotkania i rozmowy.

Mediacja w prawie

międzynarodowym i unijnym

Deklaracja o podstawowych zasadach sprawiedliwości dla ofiar

przestępstw i nadużyć władzy uchwalona przez Zgromadzenie

Ogólne ONZ jako Rezolucja 40/34 z dnia 29 listopada 1985 r.

Art. 7: w przypadkach gdy jest to wskazane, powinny być

stosowane nieformalne sposoby rozstrzygania sporów, włącznie z

mediacją, arbitrażem i zwyczajowymi środkami wymierzania

sprawiedliwości lub praktykami lokalnymi, w celu ułatwienia

pojednania i uzyskania odszkodowania przez ofiary

Rekomendacja Rady Europy Nr R(85)11 w sprawie pozycji ofiary w

prawie i procesie karnym z dnia 28 czerwca 1985 r.

Zalecenie rządom państw członkowskich Rady Europy m.in.

zbadania możliwych zalet systemów mediacyjnych i

pojednawczych.

Rekomendacja Nr R(87)21 w sprawie zapobiegania wiktymizacji i

pomocy dla ofiar przestępstw z dnia 17 września 1987 r.

Pkt. 17: zaleca się, aby rządy państw członkowskich popierały

eksperymenty (w skali ogólnokrajowej, jak i lokalnej) w mediacji

między sprawcą i ofiarą oraz oceniły ich rezultaty ze szczególnym

uwzględnieniem tego, na ile służy to interesom ofiar.

Pozostałe Rekomendacje Rady Europy zawierające

elementy instytucji sprawiedliwości naprawczej:

- Rekomendacja Nr R(83)7 w sprawie udziału

społeczeństwa w polityce wymiaru

sprawiedliwości w sprawach karnych,

- Rekomendacja Nr R(87)18 w sprawie uproszczenia

wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych,

- Rekomendacja Nr R(87)20 w sprawie reakcji

społecznej na przestępczość nieletnich,

- Rekomendacja Nr R(88)6 w sprawie reakcji

społecznych na przestępstwo,

- Rekomendacja Nr R(92)16 w sprawie reguł

europejskich w odniesieniu do sankcji i środków

stosowanych w społeczności lokalnej,

- Rekomendacja Nr R(92)17 w sprawie zgodności w

orzekaniu,

- Rekomendacja Nr R(95)12 w sprawie zarządzania

wymiarem sprawiedliwości w sprawach karnych.

Decyzja ramowa Rady Unii Europejskiej z dnia

15 marca 2001 r. o pozycji ofiary w

postępowaniu karnym

Art. 10:

- ust. 1 - Państwa Członkowskie zadbają o to,

aby popierać prowadzenie mediacji w

ramach postępowania karnego w przypadku

przestępstw odpowiednich dla tej instytucji

- ust. 2 - Państwa Członkowskie zadbają o to,

aby w postępowaniu karnym zostało

uwzględnione porozumienie między sprawcą

i ofiarą, osiągnięte w czasie mediacji.

Rekomendacja Rady Europy Nr

R(99)19 o mediacji w sprawach

karnych z dnia 15 września 1999 r.

Rezolucja Rady Społeczno –

Gospodarczej ONZ 2002/12

„Podstawowe reguły dotyczące

stosowania programów

sprawiedliwości naprawczej w

sprawach karnych” z 24 lipca 2002 r.

Rekomendacja Nr R(99)19

w preambule podkreśla zalety i znaczenie mediacji jako środka

alternatywnego wobec tradycyjnego postępowania karnego

jej wytyczne należy stosować do wszelkich rodzajów

postępowania, w którym ofiara przestępstwa i sprawca mogą, o

ile dobrowolnie wyrażą na to zgodę, aktywnie uczestniczyć w

rozwiązywaniu problemów powstałych wskutek przestępstwa z

pomocą bezstronnej osoby trzeciej (mediatora), tj. nie tylko

„klasycznej” mediacji, ale również do innych modeli, jak

grupowe konferencje rodzinne i społecznościowe, komisje

działające w społeczności itp., gdzie możliwe jest uczestnictwo

także innych osób, zarówno fizycznych, jak i prawnych,

niezwiązanych bezpośrednio z konfliktem karnym na tle

popełnionego czynu zabronionego.

Podstawowe reguły z 2002 r.

odwołują się do procesu naprawczego (

restorative process

oznaczającego każde postępowanie, w którym ofiara, sprawca

i/lub inne osoby lub członkowie społeczności dotknięci

przestępstwem wspólnie i aktywnie uczestniczą w rozwiązaniu

problemów wynikających z przestępstwa, często przy pomocy

sprawiedliwej i bezstronnej osoby trzeciej (

facilitator

)

do środków z zakresu

restorative process

należą w

szczególności mediacja, koncyliacja, konferencje (

conferencing

)

oraz koła orzekające (

sentencing circles

Zasady postępowania

mediacyjnego

Według Rekomendacji Nr R(99)19:

dobrowolności

poufności

powszechnej dostępności mediacji

autonomii instytucji mediacyjnych

Według doktryny:

dobrowolności

poufności

bezstronności mediatora

neutralności mediatora

akceptowalności mediatora i reguł mediacji

równości stron

Zasada dobrowolności

Pkt 1 Rekomendacji:

Mediacja w sprawach karnych może mieć

miejsce tylko jeśli strony dobrowolnie

wyrażają na to zgodę. Strony powinny

mieć możliwość wycofania takiej zgody

w każdym czasie w trakcie mediacji

Pkt 31 Rekomendacji:

Ugoda powinna być ustalona

dobrowolnie przez strony. Powinna

zawierać tylko rozsądne i proporcjonalne

zobowiązania

Gwarancje zasady dobrowolności

Pkt 10:

Zanim strony wyrażą zgodę na mediację,

powinny zostać wyczerpująco poinformowane

o ich prawach, o istocie postępowania

mediacyjnego i o możliwych konsekwencjach

ich decyzji.

Pkt 11:

Ani sprawca, ani ofiara przestępstwa nie

powinni być nakłaniani w nieuczciwy sposób

do wyrażenia zgody na mediację.

Pkt 13:

Nie należy prowadzić mediacji, jeśli

którakolwiek z głównych stron, których ona

dotyczy nie jest zdolna do zrozumienia sensu

postępowania.

Zasada poufności

Pkt 2 Rekomendacji:

Dotyczy rozmów prowadzonych podczas mediacji, na

które nie można się później powoływać, chyba że strony

wyrażą na to zgodę.

Pkt 29 Rekomendacji:

Nakaz prowadzenia mediacji przy drzwiach zamkniętych

Pkt 32 Rekomendacji:

Sprawozdanie mediatora o podjętych działaniach i o

wyniku mediacji przedkładane organom wymiaru

sprawiedliwości nie może ujawniać przebiegu spotkania

mediacyjnego ani też zawierać żadnych sądów, co do

zachowania stron w trakcie mediacji (Wyjątek – pkt. 30

Rekomendacji: zalecenie, aby mediator przekazywał

informacje, ale wyłącznie o szczególnie poważnych

zbrodniach, które mogą wyjść na jaw w trakcie mediacji,

właściwym władzom lub osobom, których one dotyczą).

Zasada powszechnej dostępności

mediacji

Aspekt podmiotowy – pkt 3 Rekomendacji:

Konieczność zapewnienia w poszczególnych

państwach powszechnej dostępności

mediacji w sprawach karnych, tj.

osiągnięcie przez mediację pełnego zasięgu

ze względu na równość dostępu do tej

instytucji i jej jakość.

Aspekt przedmiotowy – pkt 4 Rekomendacji:

Zapewnienie dostępności mediacji we

wszystkich stadiach postępowania karnego.

Zasada autonomii instytucji

mediacyjnych

Pkt. 5 Rekomendacji:

Instytucjom mediacyjnym należy

zapewnić wystarczającą autonomię w

ramach systemu wymiaru

sprawiedliwości.

Pkt. 21 Rekomendacji:

Instytucje mediacyjne powinny

podlegać nadzorowi przez

kompetentny organ.

Gwarancje zasady autonomii instytucji mediacyjnych

Pkt. 19 Rekomendacji:

Kierowanie się instytucji mediacyjnych uznanymi (najlepiej

przez władze państwowe, samorządowe lub inną instytucję o

charakterze publicznym) standardami.

Pkt. 20 Rekomendacji:

Standardy te obejmować powinny standardy kwalifikacyjne,

reguły etyczne oraz procedury dotyczące doboru, szkolenia i

ustanawiania mediatorów

Pkt. 22, 23 i 24 Rekomendacji:

Mediatorzy powinni rekrutować się ze wszystkich warstw

społeczeństwa, wykazywać się dobrym rozumieniem

miejscowej kultury i społeczności, jak też zdrowym sądem i

umiejętnościami w zakresie kontaktów interpersonalnych.

Należy zapewnić mediatorom nie tylko szkolenie wstępne

przed podjęciem obowiązków, ale także możliwość

późniejszego stałego doskonalenia się.

Normy o charakterze ściśle

proceduralnym

- wyłączna kompetencja organów wymiaru sprawiedliwości

do podejmowania decyzji o przekazaniu sprawy do

mediacji oraz do oceny wyników postępowania

mediacyjnego (pkt 9 Rekomendacji),

- prawo stron do korzystania z pomocy prawnej i w razie

konieczności pomocy tłumacza, zaś w przypadku

nieletnich także do korzystania z pomocy opiekunów

prawnych (pkt 8 Rekomendacji),

- obowiązek potwierdzenia przez strony głównych faktów

dotyczących sprawy, co stanowi punkt wyjścia dla

mediacji i innych instytucji sprawiedliwości naprawczej

(pkt 14 zd. 1 Rekomendacji),

- zakaz wykorzystywania udziału w mediacji i innych

instytucjach sprawiedliwości naprawczej jako dowodu

przyznania się do winy w dalszym postępowaniu karnym

(pkt 14 zd. 2 Rekomendacji),

- nakaz brania pod uwagę zanim sprawa zostanie przekazana

do mediacji oczywistych dysproporcji w odniesieniu do

takich czynników, jak wiek stron, dojrzałość lub możliwości

intelektualne (pkt 15 Rekomendacji),

obowiązek wskazania przy przekazaniu sprawy do mediacji

rozsądnego okresu czasu, w którym odpowiednie organy

wymiaru sprawiedliwości powinny zostać poinformowane o

stanie postępowania mediacyjnego (pkt 16 Rekomendacji),

- wykonanie zobowiązań wynikających z ugody mediacyjnej

powinno mieć taki sam status jak postanowienie lub wyrok i

powinno wyłączać ściganie w odniesieniu do tych samych

faktów według zasady

ne bis in idem

(pkt 17 Rekomendacji),

- obowiązek niezwłocznego podjęcia decyzji o sposobie dalszego

postępowania w razie zwrotu sprawy, w której nie zawarto

ugody albo jej nie dotrzymano, do organów wymiaru

sprawiedliwości (pkt 18 Rekomendacji),

- nakaz poinformowania mediatora przed rozpoczęciem mediacji o

wszystkich znaczących faktach i okolicznościach sprawy oraz

dostarczenia przez właściwy organ wymiaru sprawiedliwości

niezbędnych dokumentów (pkt 25 Rekomendacji),

- obowiązek bezstronnego prowadzenia mediacji przez mediatora

oraz respektowania przez niego godności stron i czuwania, aby

strony odnosiły się do siebie z szacunkiem (pkt 26

Rekomendacji),

- obowiązek zapewnienia przez mediatora bezpiecznego i

wygodnego miejsca mediacji (pkt 27 Rekomendacji),

- nakaz sprawnego prowadzenia mediacji w tempie odpowiednim

dla stron (pkt 28 Rekomendacji).

Mediacja w polskim k.k.

Art. 53. § 3. Wymierzając karę sąd bierze

także pod uwagę pozytywne wyniki
przeprowadzonej mediacji pomiędzy
pokrzywdzonym a sprawcą albo ugodę
pomiędzy nimi osiągniętą w
postępowaniu przed sądem lub
prokuratorem.

Art. 60. § 2. Sąd może również zastosować

nadzwyczajne złagodzenie kary w szczególnie

uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa

kara przewidziana za przestępstwo byłaby

niewspółmiernie surowa, w szczególności:
1) jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą,

szkoda została naprawiona albo pokrzywdzony i

sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody,
2) ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy

czynił starania o naprawienie szkody lub o jej

zapobieżenie

Art. 66. § 2. Warunkowego umorzenia nie stosuje się

do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą

przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

§ 3. W wypadku gdy pokrzywdzony pojednał się ze

sprawcą, sprawca naprawił szkodę lub

pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób

naprawienia szkody, warunkowe umorzenie może

być zastosowane do sprawcy przestępstwa

zagrożonego karą nie przekraczającą 5 lat

pozbawienia wolności.

Mediacja w postępowaniu

karnym

Art. 23a. k.p.k.

§ 1. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może z

inicjatywy lub za zgodą pokrzywdzonego i oskarżonego, skierować

sprawę do instytucji lub osoby godnej zaufania w celu przeprowadzenia

postępowania mediacyjnego między pokrzywdzonym i oskarżonym.

§ 2. Postępowanie mediacyjne nie powinno trwać dłużej niż miesiąc, a jego

okresu nie wlicza się do czasu trwania postępowania przygotowawczego.

§ 3. Postępowania mediacyjnego nie może prowadzić osoba, co do której w

konkretnej sprawie zachodzą okoliczności określone w art. 40-42, czynny

zawodowo sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny, a także aplikant

do tychże zawodów albo inna osoba zatrudniona w sądzie, prokuraturze

lub innej instytucji uprawnionej do ścigania przestępstw.

§ 4. Instytucja lub osoba godna zaufania sporządza, po przeprowadzeniu

postępowania mediacyjnego, sprawozdanie z jego przebiegu i wyników.

§ 5. (delegacja do wydania rozporządzenia przez Min. Sprawiedliwości)

Art. 325i. k.p.k.
§ 2. Organ prowadzący dochodzenie ma

uprawnienia prokuratora, o których

mowa w art. 23a.

Art. 339. § 4 k.p.k.

Prezes sądu kieruje sprawę na

posiedzenie ponadto, gdy zachodzi

potrzeba rozważenia możliwości

przekazania jej do postępowania

mediacyjnego; przepis art. 23a

stosuje się odpowiednio.

Główne kryteria skierowania sprawy do

mediacji

istnienie ujawnionego pokrzywdzonego,

miejsce zamieszkania oskarżonego i pokrzywdzonego w

pobliżu siedziby organu procesowego kierującego

sprawę do mediacji lub w niewielkiej od niej odległości,

wcześniejsza niekaralność oskarżonego, a w razie takiej

karalności wyłączenie przypadków dotyczących

przestępczości zorganizowanej oraz czynów tego

samego rodzaju, za które już wcześniej został skazany,

stan zdrowia psychicznego oskarżonego i

pokrzywdzonego, który umożliwia osobiste ich działanie

i zapewnia pełną świadomość przedsiębranych

czynności – mediacji nie należy stosować, jeżeli jedna

ze stron nie jest w stanie zrozumieć jej sensu, np. z

powodu zaburzeń osobowościowych czy z powodu

uzależnienia od alkoholu czy narkotyków,

przebywanie oskarżonego i pokrzywdzonego na

wolności,

niezbyt wielka ilość oskarżonych, pokrzywdzonych oraz

zarzucanych czynów w jednej sprawie,

kwalifikacja prawna czynu – w zasadzie bez ograniczeń, jednak

w praktyce najlepsze efekty z punktu widzenia mediacji

występują w sprawach o znęcanie się (art. 207 k.k.), pobicia i

bójki (art. 158 k.k.), uszkodzenie ciała (art. 157 k.k.), groźby

karalne (art. 190 k.k.), zmuszanie do określonego zachowania

się (art. 191 k.k.), przestępstwa przeciwko mieniu (art. 278,

279, 284, 286 i 288 k.k.),

brak wątpliwości co do okoliczności sprawy – przyznanie się

przez oskarżonego lub nie do popełnienia przestępstwa nie ma

znaczenia dla postępowania mediacyjnego,

charakter jednostkowy i przypadkowy przestępstwa,

istnienie stosunku łączącego oskarżonego i pokrzywdzonego,

np. rodzinnego, sąsiedzkiego, koleżeńskiego,

istnienie podłoża o charakterze konfliktu międzyludzkiego,

najlepiej nietrwającego latami,

odpowiednie właściwości charakteryzujące osobę sprawcy – do

mediacji nie powinny trafiać sprawy, z których wynika, że

oskarżony jest bardzo zdemoralizowany, wykazuje znaczne

nasilenie agresji, odznacza się niskim poziomem empatii, jest

bardzo prymitywny,

odpowiednie właściwości charakteryzujące osobę

pokrzywdzonego – do mediacji nie powinny trafiać sprawy, z

których wynika, że pokrzywdzony ma postawę nadmiernie

roszczeniową, jest nietolerancyjny i nieskłonny do kompromisu,

wrogo nastawiony do sprawcy.

Instytucja prowadząca

mediację

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 13 czerwca 2003 r.

w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych

§ 2. 1. Do prowadzenia postępowania mediacyjnego

uprawniona jest instytucja, która:
1)

zgodnie ze swoimi zadaniami statutowymi powołana

została do wykonywania zadań w zakresie mediacji,

resocjalizacji, ochrony interesu społecznego, ochrony

ważnego interesu indywidualnego lub ochrony wolności i

praw człowieka;
2)

posiada warunki organizacyjne i kadrowe umożliwiające

przeprowadzenie postępowania mediacyjnego;
3)

została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 4 ust.

2. Postępowanie mediacyjne w imieniu instytucji, o której

mowa w ust. 1, zwanej dalej "instytucją", prowadzi

upoważniony przez nią pisemnie przedstawiciel, spełniający

warunki określone w § 3 pkt 1-7.

Osoba godna zaufania

(mediator)

§ 3. Postępowanie mediacyjne może również prowadzić osoba

godna zaufania, która:
1)

posiada obywatelstwo polskie;

korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich;

ukończyła 26 lat;

biegle włada językiem polskim;

nie była karana za przestępstwo umyślne;

posiada umiejętności likwidowania konfliktów oraz

wystarczającą do przeprowadzania postępowania

mediacyjnego wiedzę, w szczególności w zakresie

psychologii, pedagogiki, socjologii, resocjalizacji lub prawa;
7)

daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków;

została wpisana do wykazu, o którym mowa w § 4 ust.

Instytucja i osoba godna

zaufania

ad hoc

§ 7. 1. W postanowieniu o skierowaniu sprawy do

postępowania mediacyjnego sąd, a w postępowaniu

przygotowawczym prokurator lub inny uprawniony organ

powołuje do prowadzenia postępowania mediacyjnego w

konkretnej sprawie instytucję lub osobę godną zaufania

spośród wpisanych do wykazu.

2. W wyjątkowych przypadkach, uzasadnionych potrzebą

skutecznego przeprowadzenia postępowania mediacyjnego,

można powołać do prowadzenia postępowania

mediacyjnego w konkretnej sprawie zgłaszającą taką

gotowość instytucję lub osobę godną zaufania spoza

wpisanych do wykazu, jeżeli spełnia ona warunki

wymienione odpowiednio w § 2 ust. 1 pkt 1 i 2 lub § 3 pkt 1-

Przebieg mediacji

§ 11. Niezwłocznie po doręczeniu postanowienia, o którym mowa

w § 7, mediator:
1)

nawiązuje kontakt z pokrzywdzonym i podejrzanym lub

oskarżonym, ustalając termin i miejsce spotkania z każdym z

nich;
2)

przeprowadza z podejrzanym lub oskarżonym i

pokrzywdzonym spotkania indywidualne, informując o istocie i

zasadach postępowania mediacyjnego oraz przysługujących im

uprawnieniach;
3)

przeprowadza spotkanie mediacyjne z udziałem

podejrzanego lub oskarżonego i pokrzywdzonego;
4)

pomaga w sformułowaniu treści ugody między

podejrzanym lub oskarżonym i pokrzywdzonym oraz sprawdza

wykonanie wynikających z niej zobowiązań.

Mediacja pośrednia

§ 12. Jeżeli nie jest możliwe bezpośrednie spotkanie podejrzanego

lub oskarżonego z pokrzywdzonym, mediator może prowadzić

postępowanie mediacyjne w sposób pośredni, przekazując

każdemu z nich informacje, propozycje i zajmowane przez

drugą stronę stanowisko co do zawarcia ugody.

Sprawozdanie z mediacji

§ 13. 1. Po przeprowadzeniu postępowania

mediacyjnego mediator sporządza pisemne

sprawozdanie i niezwłocznie przedstawia je organowi,

który skierował sprawę do takiego postępowania.

2. Sprawozdanie powinno zawierać:

1) sygnaturę akt sprawy;
2) nazwę instytucji lub imię i nazwisko osoby godnej

zaufania przeprowadzającej postępowanie mediacyjne;
3) informacje o liczbie, terminach i miejscach spotkań

indywidualnych oraz wspólnych, a także wskazanie

osób biorących w nich udział;
4) informację o wynikach postępowania

mediacyjnego;
5) podpis mediatora.

3. W razie zawarcia ugody stanowi ona załącznik do

sprawozdania.

Możliwe skutki procesowe

pozytywnie zakończonej mediacji

- warunkowe umorzenie postępowania karnego,

- bezwarunkowe umorzenie postępowania

karnego (ze względu na znikomą społeczną

szkodliwość czynu albo cofnięcie wniosku o

ściganie),

- powtórzenie w orzeczeniu sądu warunków

ustalonych między stronami w postępowaniu

mediacyjnym (np.: warunki naprawienia szkody,

zadośćuczynienia, określonego zachowania się

oskarżonego, podjęcia lub kontynuowania

leczenia odwykowego przez oskarżonego,

nałożenie świadczenia pieniężnego na cel

społeczny, przeproszenia pokrzywdzonego),

- skazanie bez przeprowadzenia rozprawy.

Postulaty zmian w przepisach

nadanie sądowi i prokuratorowi uprawnienia do upoważnienia

mediatora do uzyskania zgody stron na przeprowadzenie

mediacji,

nadanie prokuratorowi uprawnienia do umorzenia

postępowania, gdy uzna, że wobec zawarcia w wyniku mediacji

ugody między podejrzanym a pokrzywdzonym, wypełnieniu w

toku postępowania przygotowawczego jej warunków oraz

oceny charakteru i skutków zarzucanego przestępstwa, można

odstąpić od skierowania sprawy do sądu,

wprowadzenie zakazu dowodowego przesłuchiwania mediatora

w charakterze świadka co do faktów, o których dowiedział się

w toku przeprowadzania mediacji, z wyjątkiem faktów

dotyczących popełnienia w tym samym czasie innego

przestępstwa,

zobowiązanie Ministra Sprawiedliwości do uzupełniania

rozporządzenia wykonawczego do art. 23a § 5 k.p.k. o wymóg

odbycia przez osobę uprawnioną do przeprowadzania mediacji

odpowiedniego przeszkolenia.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
wiktymologia, Mediacja między ofiarą a sprawcą
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze wykład 1, Szkoła, Międzynarodowe stosunki gospodarcze
Finanse miedzynarodowe B Pus wszystkie wyklady id 171643
POLITYKA HANDLOWA I JEJ NARZĘDZIA, Studia - Finanse i Rachunkowość, Licencjat, Międzynarodowe Stosun
CENY W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM, Studia - Finanse i Rachunkowość, Licencjat, Międzynarodowe Stosunki E
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE wykład 4, Ekonomia przedsiębiorstwa, Miedzynarodowe stosunki gos
WYBRANE PROBLEMY GOSPODARKI ŚWIATOWEJ, Studia - Finanse i Rachunkowość, Licencjat, Międzynarodowe St
Finanse międzynarodowe (2013 2014) wykłady
Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze wykład
Międzynarodowe rynki finansowe wykłady, Studia, międzynarodowe rynki finansowe
Miedzynarodowe stosunki polityczne. wykłady
Miedzynarodowe stosunki polityczne wyklad 11
MSH8, Międzynarodowe Stosunki Handlowe - wykłady
międzynarodowe stosunki ekonomiczne wykład I i II, biznes, ekonomia + marketing i zarządzanie
Miedzynarodowe Organizacje Turystyczne wyklad I, Międzynarodowe organizacje turystyczne
Międzynarodowe rynki finansowe wykład
Miedzynarodowe stosunki polityczne wykłady
MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE wykład 1, Ekonomia przedsiębiorstwa, Miedzynarodowe stosunki gos

więcej podobnych podstron

wiktymologia, WIKTYMOLOGIA mediacja między ofiarą i sprawcą wykład

Document Outline