Zakażenia układu
moczowopłciowego

Janusz Dembowski

Katedra i Klinika Urologii i

Onkologii Urologicznej

Zapalenia pęcherza

moczowego

Ostre i przewlekłe
Ostre- najczęściej kobiety, do 50%
populacji
Mężczyżni rzadko, zwykle z
przeszkodą podpęcherzową
( zastawki cewki tylnej, zwężenia
cewki,BPH, dysfukcja neurogenna

UTI

Częsta choroba powodująca istotne
kalectwo , nawet śmierć
Czynniki infekcyjne: bakterie,
grzyby, chlamydie, ureaplazmy i
wirusy
Zdrowy człowiek- jałowy mocz

UTI

Bakteriuria- obecność bakterii w
moczu
Żródłó bakterii- skóra, przedsionek
pochwy,napletek ( zanieczyszczenia
lub przyczyna UTI)
Zakażenia krwiopochodne( rzadkie) i
zakażenia wstępujące (najczęstsze ),
zakażenia szerzące się drogami
limfatycznymi ( etiologia trudna do
ustalenia )

UTI

UTI znacznie częstsze u kobiet niż u
mężczyzn, 3:1
UTI przyczyną 1,2% porad u kobiet
Bakteriuria u 3,5% w całej populacji ,
zwiększa się wraz z wiekiem
Dziewczęta 5-15 lat 1%, w wieku
młodzieńczym –4%, zwiększa się o 1-
2% w odstępach 10-letnich
Kobiety 20-40 lat – 30% zachoruje na
UTI

UTI

UTI u mężczyzn 30-krotnie rzadsze
Populacja mężczyzn starszych – UTI znacznie

częstsze, po 65r.życia stosunek chorujących

mężczyzn do kobiet 2:1
Większe ryzyko wystąpienia bakteriomoczu u

hospitalizowanych, przebywających w domach opieki,
40% szpitalnych infekcji to UTI
Nawrotowe infekcje- najczęściej inny patogen,

częściej po przebytych epizodach

UTI

Przebieg kliniczny UTI różny
Wzajemne oddziaływanie czynnika

infekcyjnego i organizmu gospodarza
Zarazek o dużej wirulencji przełamuje

mechanizmy obronne gospodarza
Zarazek mało zjadliwy powoduje zakażenie w

przypadku osłabienia układu odpornościowego

UTI

Zakażenia wstępujące- dominujące, droga

zakażenia: cewka moczowa, pęcherz moczowy,

wyższe piętra układu moczowego
U połowy chorych z zakażeniem dolnego piętra

dochodzi do zakażenia moczowodów i nerki
Czynniki sprzyjające szerzeniu się zakażenia:

odpływy pęcherzowo-moczowodowe, zaburzenia

perystaltyki moczowodu ,wady układu moczowego,

zaburzenia odpływu moczu z dróg moczowych
Zakażenia krwiopochodne- u chorych z bakteriemią

Staphyllococcus aureus, przy zakażeniach Candida

UTI

Rodzaje drobnoustrojów zakażających układ

moczowy: najczęściej bakterie jelitowe
85% zakażeń E.coli
U chorych hospitalizowanych rzadziej-50%
Bakterie z rodziny Enterobacteriaceae:

gram ujemne Klebsiella, Proteus i gram

dodatnie Enterobacter faecalis,

Staphyllococcus saprophiticus
Zakażenia powikłane: Enterobacter,

Citrobacter, Serratia, Pseudomanas

aeruginosa, Providentia, Staphyllococcus

epidermidis. U chorych na cukrzycę

Streptococcus gr.B, Aerococcus, Candida

UTI

Osobnicze predyspozycje do czynnika infekcyjnego
Młode aktywne seksualnie kobiety- u 10%

zakażenie Staphyllococcus saprophiticus, rzadko

powodujący zakażenia u mężczyzn i starszych

kobiet
Zakażenie florą beztlenową- bardzo rzadkie,

najczęściej z przewodo pokarmowego, przypadki

powikłane: ropnie krocza, moszny( zgorzel

Fourniera), ropnie stercza, ropnie okołonerkowe
Najczęściej bakterie beztlenowe

Bacterioides( fragilis),Fusobacterium,Clostridium

perfringens, pałeczki beztlenowe

UTI

Rutynowe badania bakteriologiczne –wykrywanie

bakterii tlenowych
Bakterie beztlenowe – specjalne podłoża
Mycobacterium tuberculosis – specjalne podłoża
Chlamydia, Ureaplasma- specjalne techniki

mikrobiologiczne
Czynniki ułatwiające infekcję: E.coli endotoksyny,

hemolizyny, aerobaktyna, elastaza, kolagenazy,

obecność antygenów K, obecność rzęsek
Budowa antygenowa nabłonka- może ułatwiać

kolonizację bakterii

UTI

Mechanizmy ochronne przed zakażeniem:
ciągły przepływ moczu i mikcja
( utrudniają osiedlanie się bakterii i
ułatwiają ich usuwanie
Właściwości moczu; niskie pH- kwaśny
odczyn,wysoka osmolarność, obecność
mocznika i kwasów organicznych
Cukry na powierzchni nabłonka dróg
moczowych, immunoglobulina IgA-
czynniki zapobiegające osiedlaniu się
bakterii

UTI

Mechanizmy obronne: bezpośrednie
przeciwbakteryjne działanie śluzówki
dróg moczowych,przeciwciała w
śluzówce, leukocyty wielojądrzaste,
cytokiny Il6, Il8
Saprofityczna flora pochwy- pałeczki
kwasu mlekowego ( Lactobacilli )
Mukopolisacharydy urothelium i
uromukoid- białko Tamm-Horsfalla-rola
nie całkiem poznana
Glikozoaminoglokany- funkcja
przeciwbakteryjna, utrudniająca infekcje

UTI

Mechanizmy obronne w sterczu:sterczowy
czynnik przeciwbakteryjny ( PAF-prostatic
antibacterial factor ), jony cynku Zn,
Spermina i spermidyna- mają również
właściwości przeciwbakteryjne
Czynniki sprzyjające zakażeniom stercza-
odpływy cewkowo-sterczowe,kamienie
sterczowe, obecność przeszkody
podpęcherzowej

UTI

Mechanizmy obronne w nerce: kora
jest wielokrotnie bardziej odporna na
zakażenie niż rdzeń nerki ( trzeba
10000 razy więcej bakterii )
Rdzeń nerki gorzej ukrwiony,gorzej
utlenowany, ma większe stężenie
amoniaku i osmolarność moczu

UTI

Diagnostyka zakażeń ukł.moczowego: pobranie

moczu do badań – ze strumienia środkowego moczu,

przez nakłucie nadłonowe, wykonując cewnikowanie
Frakcjonowane badania bakteriologiczne moczu

oddanego w sposób naturalny:testy Maersa i

Stameya w diagnostyce zakażeń

stercza,pęcherzyków na siennych i cewki moczowej
Znamienna bakteriuria 10000 cfu/ml
Diagnostyka obrazowa dróg moczowych:

ultrasonografia przezbrzuszna,przezodbytnicza,

urografia, cystografia mikcyjna

UTI

Szybkie testy diagnostyczne- redukcja

azotanów do azotynów pod wpływem bakterii
Nie dają możliwości oceny jakościowe i

iliściowej oraz oznaczenia lekowrażliwości
Mają znaczenie badania przesiewowego a w

przypadku niepowikłanego zakażenia dolnego

odcinka mogą być wskazówką do wdrożenia

typowego leczenia przeciwbakteryjnego

UTI

Cel leczenia przeciwbakteryjnego- wyjałowienie

moczu
Wynik leczenia zależny od stężenia terapeutycznego

w moczu, mniej we krwi
Najbardziej przydatne leki wydalane w moczu :

nitrofurantoina, trimethoprim,

trimethoprim+sulfametoxazol, levofloxacyna, kwas

nalidyksowy, cephaleksyna, ampicylina oraz

aminoglikosydy
Oporność naturalna na lek- Proteus niewrażliwy na

nitrofurantoinę, Enterococcus na cefaleksynę
Selekcjonowanie się szczepów opornych 5-10%

leczonych-terapia 2 lub 3 lekami

UTI

Plazmidozależna oporność
bakterii( czynnik R ), często spotykana,
przenoszona na inne baketrie, powoduje
powstanie wielu opornych szczepów
bakteryjnych
Częste stosowanie leku przy banalnych
infekcjach powoduje narastanie zjawiska
oporności na dany lek ( fluorochinolony,
trimethoprim, sulfametoxazol, ampicylina)
Skrócenie czasu leczenia ,stosowanie
dawek terapeutycznych pozwala
zmniejszyć powstanie oporności

Zapalenia pęcherza

moczowego

Ostre i przewlekłe
Ostre-kobiety do50% populacji
Mężczyżni zwykle z przeszkodą
podpęcherzową ( zastawki cewki
tylnej, zwężenia cewki,
BPH,dysfunkcja neurogenna
pęcherza )
Najczęstszy patogen E.coli

Zapalenia pęcherza

moczowego

Leczenie krótkotrwałe 2-3dni
( fluorochinolony, nitrfurantoina,
cefalosporyny I generacji,
makrolidy-davercin,rovamycyna)
Brak poprawy- leczenie 5-7 dni
najlepiej lekiem celowanym

Zapalenie pęcherza

moczowego,przewlekłe

Leczenie długie 2-3 tygodni
Poszerzona diagnostyka, badania na
BK, Chlamydie, grzyby,Trichomonas
Różnicowanie z niezakażną postacią
zap.pęcherza moczowego
( zap.śródmiąższowe,
popromienne,alergiczne)

Zapalenie pęcherza

moczowego,przewlekłe

Długotrwałe stosowanie leków
przeciwbakteryjnych
Profilaktyka nawrorów ( kilka
miesięcy )
Preparaty wspomagające –
UroVaxom, preparaty roślonne,
wody mineralne, troska o częste
opróżnianie pęcherza moczowego

Zapalenia stercza

Ostre, może powstać ropień stercza
Leczenie: fluorochinolony II i III generacji,
aminoglikozydy z cefalosporynami II i III
generacji, metronidazol dodatkowo w
ropniu stercza
Leczenie 10-14 dni, pozajelitowe
Leczenie podtrzymujące 4 tygodnie-
ciprofloksacyna, kotrimoksazol

Zapalenie stercza,

przewlekłe

Diagnostyka bakteriologiczna-

testy frakcjonowane
Leczenie 6-8 tygodni
Stosowane leki: fluorochinolony,

kotrimoksazol
Leki objawowe i wspomagające:

alfa-blokery,leki p-zapalne, masaże

stercza, alkalizacja moczu, dieta

UTI-choroby przenoszone

drogą płciowa

Zapalenie cewki moczowej: 6 na 10
stwierdza się zakażenie Chlamydia
trachomatis lub Neisseria
gonorrhoeae, rzadziej Ureaplasma
urealyticum, Trichomonas
vaginalis,Herpes simplex
Rzeżączka – okres wylęgania 2-5
dni, inne 10-12 dni, czas trwania 2-3
tyg., wyciek ropny z cewki moczowej

Choroby przenoszone

drogą płciową

Zakażenia bezobjawowe- 10-30% ( 80% u

kobiet )
Powikłania: zapalenie najądrza, zapalenie

stercza, zapalenie miednicy mniejszej,

zapalenie odczynowe stawów, zespół

Reitera
Diagnostyka: bezpośrednie badanie

mikroskopowe wydzieliny z cewki, barwienie

metodą Grama, badania

immunoenzymatyczne ( Chlamydia),

badania immunofluorescencyjne

(Chlamydia), inne PCR

Choroby przenoszone

drogą płciowa

Leczenie-rzeżączka: pojedyncza wysoka

dawka Cefiksim 400 mg, Ciprofliksacyna

500 mg, Norfloksacyna 800 mg,

Ofloksacyna 800 mg, Ceftrakson 250

mg,Spektynomycyna 2g im.
Leczenie NGU- Doksycyklina 200 mg 7

dni, Azytromycyna 1g.
Trichomoniaza- Metronidazol 2x500mg 7

dni
Leczenie obojga partnerów

Choroby przenoszone

drogą płciowa

Opryszczka narządów płciowych: 4-7 dni
po stosunku,częste nawroty
Diagnostyka- badanie
mikroskopowe,badania serologiczne,
hodowla, PCR, ELISA
Acyclovir 5x200mg 14 dni 9 ( Pencyclovir,
Walacyclovir, Foskarnet 40 mg/kg do
ustąpienia zmian)
Profilaktyka 2x400mg przez wiele miesięcy