ZAOPATRZENIE
ZAOPATRZENIE
ORTOPEDYCZNE
ORTOPEDYCZNE
wykład
wykład
Zaopatrzenie
ortopedyczne
zajmuje
się
projektowaniem,
wytwarzaniem, zastosowaniem, naprawą
oraz określaniem wskazań i przeciwwskazań
konstrukcyjno biomechanicznych i sugestii
klinicznych do zastosowania danego typu
sprzętu dla aktualnych potrzeb organizmu
ludzkiego.
Techniczne przedmioty zaopatrzenia
ortopedyczno
-
rehabilitacyjnego
zgrupowane są w poszczególnych działach:
• protezy kończyn (protetyka),
• protezy tkanek miękkich (epitetyka),
• ortezy kończyn,
• ortezy kręgosłupa (ortotyka),
• ortezy obuwnicze (kalceotyka),
• ortezy tkanek miękkich (bandażownictwo),
• sprzęt pomocniczy (adiuwatyka)
• przedmioty rehabilitacyjne.
Podział zaopatrzenia
Zaopatrzenie stosowane profilaktycznie:
a) w poszczególnych okresach życia człowieka,
b) w czynnościach związanych z wykonywaniem pracy
zawodowej lub uprawianiem sportów i rekreacją
(usprawnianie
ogólnokondycyjne,
ogólnousprawniające),
c) w dysfunkcjach (niedoskonałościach) osobniczych
narządu ruchu,
d) w schorzeniach innych narządów (z innych dyscyplin
medycznych) mogących mieć wpływ na powstanie
dysfunkcji narządów ruchu.
2. Zaopatrzenia stosowanego leczniczo:
a) w schorzeniach nieurazowych - wadach rozwojowych, wadach
nabytych narządów ruchu oraz schorzeniach nieurazowych
innych niż ortopedyczne,
b) w urazach:
- przeciążeniach,
- stłuczeniach,
- skręceniach,
- zwichnięciach,
- złamaniach,
- zmiażdżeniach,
- amputacjach.
3. Zaopatrzenia stosowanego w leczeniu zachowawczym.
4. Zaopatrzenia stosowanego w toku przygotowania do leczenia
operacyjnego.
5. Zaopatrzenia stosowanego w doleczaniu pooperacyjnym.
Z anatomicznego punktu widzenia
zaopatrzenie ortopedyczne dzielimy na:
Zaopatrzenie ortopedyczne czaszki.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo-
szyjnego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka czaszkowo-
szyjno-piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne odcinka szyjno-
piersiowego.
Zaopatrzenie ortopedyczne klatki piersiowej
(tułowia).
Zaopatrzenie ortopedyczne brzucha.
Zaopatrzenie ortopedyczne miednicy.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn górnych.
Zaopatrzenie ortopedyczne kończyn dolnych
Możliwości zaopatrzenia
ortopedycznego dzielimy na:
a) pod względem przeznaczenia:
• profilaktyczne,
• terapeutyczne,
• przygotowujące do leczenia zabiegowego,
• towarzyszące leczeniu zabiegowemu,
• doleczające,
• rehabilitacyjne,
• transportowe,
• natychmiastowe.
b) w specjalnościach medycznych:
• Medycyna rodzinna (interna ogólna),
• Reumatologia,
• Diabetologia,
• Choroby przemiany materii/metaboliczne,
• Endokrynologia,
• Neurologia,
• Pediatria,
• Chirurgia ogólna,
• Neurochirurgia,
• Medycyna sportowa,
• Ortopedia,
• Bioinżynieria.
c) w okresach życia człowieka:
• Okres ciąży,
• Okres połogu
• Okres niemowlęcy
• Okres „rozwojowy” (wzrastania)
• Rekreacja
• Uprawnianie sportów
• Praca zawodowa.
• Okres starzenia się
Protezy kończyn
Proteza zewnętrzna jest sztucznie
wytworzonym
przedmiotem
zastępującym w całości lub częściowo
brakujący lub niekompletny odcinek
kończyny
anatomicznej.
Proteza
zastępuje kończynę pod względem
funkcji mechanicznych (statycznych i
dynamicznych) oraz kosmetycznych
(kształtu).
Protezy obszaru kończyn dolnych, miednicy i klatki
piersiowej
1. Protezy kończyn dolnych:
- protezy stopy całkowite,
- protezy stopy częściowe
2. Protezy goleni (podudzia):
- protezy w amputacjach poniżej stawu kolanowego,
- protezy w amputacjach przezkolanowych (wyłuszczenia)
3. Protezy uda:
- protezy w amputacjach odcinka udowego (amputacje częściowe),
- protezy biodrowe/całkowite kończyn (wyłuszczenia w stawie biodrowym)
4. Protezy w amputacjach obrębu miednicy:
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z częścią połowy miednicy,
- protezy w amputacjach całej kończyny wraz z całą miednicą
5. Protezy w amputacjach obrębu tułowia
Protezy zewnętrzne stopy
Protezy stóp maja zastosowanie w ubytkach odcinka dystalnego od
stawu skokowo-goleniowego włącznie.
Wśród protez stóp wyróżniamy:
- protezy częściowe (dystalnie/obwodowo od poziomu stawu
Choparta),
- protezy całkowite (proksymalnie od okolicy w/w).
Amputacje w obrębie stopy, niezależnie od tego czy są częściowe czy
całkowite zaburzają funkcję statyczno -dynamiczną samej stopy
oraz całego organizmu.
• Amputacje z zachowaniem głów kości śródstopia (amputacje
palców) miernie zaburzają statykę, mogą osłabiać siłę odbicia
(zarówno z przysiadu, jak i z zamachem) - co może mieć osłabiający
wpływ na lokomocję (przyspieszenie kroku, bieg, skoki).
• Amputacje w obszarze śródstopia oraz stepu wpływają
zaburzająco na statykę stopy - pozbawiają stopę przednich
punktów podparcia, upośledzają propulsję oraz, równowagę
mięśniową w stopniu znacznym (końskie ustawienie kikuta z
tendencja szpotawienia - tym większą im krótszy jest kikut stopy).
Protezowanie stopy wymaga:
- korekcji
ustawienia
stopy
(wkładka/orteza
supinująca
stopę,
odtwarzająca
tylny
łuk
sklepienia podłużnego)
- uzupełnienia brakującej części stopy,
- zastąpienia/uzupełnienia brakującej propulsji przez
zastosowanie elementu sprężynującego (np.
formy
płaskownika/stalki/pręta/fiszbinu)
klasycznie metalowego, aktualnie konglomeratu
materiałów naturalnych lub/i syntetycznych,
zainstalowanego w element protezowy lub/i
podeszwę obuwia protezowego.
Protezy zewnętrzne uda
(przezkolanowe, nadkolanowe)
Części składowe protezy
a) stałe:
• lej protezowy zewnętrzny oraz wewnętrzny (standard współczesny; dwa
leje – możliwe i dostępne moduły),
• element nośny udowy (moduł),
• staw kolanowy protezowy (mechanizm stawu kolanowego, moduł),
• element nośny goleniowy (moduł),
• staw skokowy protezowy (stały współcześnie moduł, zmienny klasycznie)
• stopa protezową (współcześnie wielomodułowa),
b) zmienne:
• lej protezowy wewnętrzny (zmienny tylko w ujęciu klasycznym,
występuje zawsze w standardzie współczesnym - moduł),
• zawieszenie protezy (moduł),
• amortyzator goleniowy (moduł),
• staw skokowy protezowy (zmienny klasycznie, współcześnie stały
moduł),
• osłona kosmetyczna (moduł).
W zakresie uda rozróżniamy leje:
a) pełnokontaktowe dające oparcie całej powierzchni kikuta na całej
powierzchni leja, przeznaczone dla większo ści kikutów - wymagają
dodatkowego zawieszenia,
b) podciśnieniowe dające także oparcie całej powierzchni kikuta oraz
dodatkowo dzięki bardzo dokładnemu ich dopasowaniu, oraz
zastosowaniu mechanizmu wentylowego (zaworu), pozwalające na
całkowitą jego szczelność co uwalnia pacjenta od potrzeby stosowania
dodatkowego zawieszenia. Typ ten nie nadaje się dla pacjentów, u
których mogą wystąpić powikłania powstającego w tym typie leja -
przekrwienia biernego (choroby naczyniowe, nadmierna łamliwość
naczyń, podeszły wiek, nieprawidłowo ukształtowany kikut; -wiotki, -z
nadmiarem tkanek miękkich na szczycie, -zbyt krótki, -stożkowy.
Dodatkowe rodzaje zawieszeń protez uda:
•pas kalifornijski (miękki pas taliowy),
•pas śląski,
•szyna biodrowa podgrzebieniowa z pasem,
•szyna biodrowa nadgrzebieniowa z pasem,
•zawieszenie szelkowe,
•zawieszenie kamizelkowe
Protetyka tułowia
Zagadnienie funkcjonalnego zaopatrzenia
ortopedycznego w amputacjach na poziomie
tułowia jest trudne do zrealizowania ze
względu na długi okres czasu, jaki jest
potrzebny dla uzyskania zadowalających
efektów. Zarówno amputacje planowe, jak i
losowe
obarczone
są
bardzo
dużą
śmiertelnością - natury chorobowej oraz
samobójczej.
Proces
pionizowania
realizowany może być przy pomocy platform
(gorseto-lej z podstawą). W protezowaniu
definitywnym stosuje się protezy typu
kanadyjskiego, których lej stanowi kosz
piersiowy
typu
gorsetu
skorupowego
sztywnego lub szkieletowego.
Amputacja na poziomie tułowia i kosz
piersiowy
ORTOTYKA
Ortotyka - nauka i umiejętność
leczenia za pomocą ortez.
Orteza; aparat ortotyczny - aparat
użytku zewnętrznego stosowany do
modyfikacji cech budowy i
funkcjonowania układu nerwowo-
mięśniowego oraz kostnego.
Cel stosowania ortez stabilizujących:
- leczenie (zabezpieczenie warunków gojenia tkanek
po urazach),
- doleczanie (zabezpieczenie/utrwalenie wyników
osiągniętych operacyjnie lub rehabilitacyjnie),
- poprawa efektywności ruchów użytkowych przez
wyłączenie
ruchów
zmniejszających
ich
efektywność (np.: wyłączenie ruchu zginania
grzbietowego w stawie skokowym celem
poprawienia stabilizacji stawu kolanowego
podczas niedowładu mięśnia czworogłowego uda),
- stworzenie warunków stabilnego podparcia masy
organizmu (np. przez wyłączenie ruchu w
głównych
stawach
kończyny
-
całkowite
porażenie, nadmierna ruchomość).
- profilaktyka (miejscowe niewydolności i ogólne
stany osłabienia organizmu, przeciążenia itp.).
Wśród ortez wyróżniamy (podział funkcjonalny):
- ortezy unieruchamiające (stany zapalne, stany pourazowe,
artrozy, okresy pooperacyjne, choroba dyskowa),
- ortezy odciążające (stabilne pourazowe złamania kompresyjne
trzonów kręgowych, złamania patologiczne lub zaawansowane
destrukcje układowe lub nowotworowe trzonów kręgowych,
zaawansowana choroba Scheuermanna , choroba dyskowa),
- ortezy korekcyjne (skrzywienia kręgosłupa, skoliozy, wady
postawy, choroba Scheuermanna, kręcz szyi, kifoza starcza,
osteoporoza),
- ortezy czynnościowe korekcyjne - dynamiczna/aktywna korekcja
skrzywień kręgosłupa (prostotrzymacze, elektrtroniczne
stymulatory mięśniowe-ortezy specjalne, gorsety typu Milwaukee),
- ortezy stabilizujące (gorsety odciążające, gorsety
unieruchamiające, kołnierze, ortezy szyjne i szyjno-piersiowe,
sznurówki, pasy żebrowe itp. mogące spełniać funkcje
stabilizujące).
Wady wrodzone kręgosłupa-sugestie zastosowań ortez:
1. Blok szczytowo-potyliczny z kręczem szyi kostnopochodnym
- Orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna (asymetryczna) sztywna,
2. Żebro szyjne
- Orteza szyjno-czaszkowo-piersiowa odciążająco-stabilizujaca (w
okresie potrzeby leczenia),
- Orteza szyjno-czaszkowa pneumatyczna (elewacyjna)
3. Wrodzone wgniecenie podstawy czaszki
4. Wady wrodzone zęba obrotowego z niestabilnością
5.Wady wrodzone wyrostków stawowych kręgów z niestabilnością
- Ortezy szyjno-czaszkowe odciążająco-korygujące sztywne
- Ortezy odcinka szyjnego wg wskazań klinicznych
Ortezy odcinka czaszkowo–szyjno-
piersiowego:
6. Bloki kręgowe wrodzone
- Ortezy szyjno-czaszkowe odciążające półsztywne lub sztywne
7. Krótka szyja wrodzona (zespół Klippel i Feila) powikłana kręczem
głowy, kostnopochodnym kręczem szyi, ograniczeniem ruchomości
szyi, niestabilnością, zaburzeniami przyjmowania pokarmów
Ortezy odciążąjąco-korekcyjne (wyciągowe pośrednie) – z pętlą Glissona
- Ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe odciążająco-korekcyjne typ Halo
bezpośredni (szkieletowy) lub pośredni (opaskowy)
8. Boczne skrzywienie kręgosłupa szyjnego (kręcz szyi kostnopochodny)
- Ortezy jak w krótkiej szyi wrodzonej
9. Kręgozmyk
- Ortezy szyjno-czaszkowe korekcyjne półsztywne lub sztywne
znoszące lub ograniczające lordozę
- Ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące lub ustalające półsztywne
10. Spondylioza (stan przedkręgozmykowy) – ortezy
jak w kręgozmyku
11. Tyłozmyk - ortezy jak w kręgozmyku, lecz
pogłębiające lordozę szyjną.
12. Choroba Sprengela - ortezowanie w wypadku
wskazań.
13. Kręcz szyi pochodzenia mięśniowego
- orteza szyjno-czaszkowa korekcyjna
(hiperkorekcyjna, sztywna, asymetryczna),
- orteza szyjna typu „monitor" (przypominająca,
półsztywna/miękka),
- orteza szyjna stabilizująca półsztywna (doleczająca,
pooperacyjna),
14. Kręcz szyi pochodzenia kostnego - ortezy
jak w krótkiej szyi wrodzonej.
15. Wielomiejscowa dysplazja nasad - choroba
Fairbanka, (hiperkifoza piersiowa powoduje
hiperlordozę szyjną z objawami
towarzyszącymi) - ortezy wg wskazań.
16. Dysplazja kręgowo-nasadowa wrodzona
(niestabilność C1/C2 z zahamowania
kostnienia wyrostka zębatego kręgu C2),
- ortezy szyjno-czaszkowe stabilizujące
sztywne,
- ortezy czaszkowo-szyjno-piersiowe
stabilizujące typu Halo opaskowe.
Ortezy tułowia
Z anatomicznego punktu widzenia w skład tułowia wchodzą:
- klatka piersiowa, - grzbiet, - brzuch oraz - miednica z jej
dnem, czyli okolicą kroczową.
Tułów dzielimy natomiast na: pole tylne (grzbietowe) oraz na
pole przednie, w którym występuje część górna zwana
okolicą klatki piersiowej i część dolna, zwana okolicą
brzucha. Tułów jest to ciało z wyłączeniem głowy, szyi i
kończyn.
Ortotyka jest nazywana - nauką i umiejętnością leczenia za
pomocą ortez.
Orteza (aparat ortotyczny) jest aparatem do użytku
zewnętrznego stosowanym do modyfikacji cech budowy i
funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego oraz
kostnego.
Orteza kręgową nazywamy ortezę zastosowaną w całości
lub części tułowia, głowy i szyi oraz stawów pośrednich.
Typy ortez tułowia
1. Typ miękki (dawniej - pas, sznurówka miękka) -
oznacza ortezę pozbawioną usztywnień szynujących
(fiszbiny, statki-sprężyny płaskie itp.). Działanie jej
polega głównie na podtrzymywaniu powłok
brzusznych, dzięki mechanizmowi zbliżonemu do
tłoczni
brzusznej,
może
wywierać
wpływ
stabilizujący na kręgosłup, znajdują takie ortezy
nadal
zastosowanie
w
artrozach
(geriatria,
wyniszczenie), zapalnych zespołach bólowych
nerwopochodnych,
złamaniach
żeber,
po
torakotomii, chorobie dyskowej, po operacjach na
jamie brzusznej (chirurgia ogólna, urologia,
położnictwo itp.) - w celu uniemożliwienia
powstania
przepukliny,
w
przepuklinach
brzusznych, otyłości, ciąży, jako prostotrzymacze w
wadach postawy itp.
2. Typ półsztywny (dawniej - sznurówka półsztywna,
sznurówka właściwa) - oznacza ortezę wyposażoną
w uszty wnienia (elastyczne fiszbiny, sprężyste
stalki-sprężyny płaskie, sprężyny „położone").
Działanie jej polega na spełnianiu roli pasa oraz na
znacznej stabilizacji kręgosłupa. Znajduje szerokie
zastosowanie
w
doleczaniu
po
oper acjach
neurochirurgicznych, ortopedycznych (skoliozy),
leczeniu zachowawczym skolioz progresywnych
(gorsety dynamiczne), chorobie Scheuermanna,
zespołach skoliotycznych, w przebiegu uszkodzeń
centralnego i obwodowego neuronu, różnego
pochodzenia
spondylozach,
spondyloartrozach,
chondrozach, zespołach bólowych w przebiegu wad
rozwojowych,
pourazowych,
pozapalnych,
nowotworowych,
wadach
postawy
-jako
prostotrzymacze i inne. Typ ortez półsztywnych
stanowi rodzaj najczęściej ordynowany oraz
najlepiej akceptowany przez pacjentów. Skutkuje to
- przez rzeczywiste użytkowanie ich przez leczonych
- pozytywnym efektem terapeutycznym.
3. Typ sztywny (dawniej sznurówka półgorsetowa,
gorset pełny, szkieletowy: żeberkowy, doniczkowy
itp., obecnie gorset sztywny, półsztywny) – oznacza
ortezę mogącą wykazywać poza działaniami
typowymi dla ortez półsztywnych i miękkich cechę
najistotniejszą – zdecydowaną korekcję. Pomimo
istnienia licznych wskazań do zastosowania tej
ortezy, (m.in. progresywne skoliozy, złamania
kręgosłupa, dyskopatie z zespołami uciskowymi
centralnymi i korzeniowymi, wspomagania leczenia
operacyjnego itp.) czyli ogólnie mówiąc do
poprawienia stabilizacji kręgosłupa, poprawienia
ogólnej statyki, - pacjenci rzadko akceptują
zalecenie używania tego typu ortez. Powodem
odrzucenia tego typu zaopatrzenia ortopedycznego
jest uciążliwy dyskomfort towarzyszący używaniu
takich ortez.
Ortotyka kończyny górnej
Zadania ortotyki w zakresie potrzeb kończyn górnych:
- stabilizacja struktur anatomicznych w ustawieniu
funkcjonalnym,
- korekcja kontrolowana ustawienia struktur anatomicznych
przez stopniowe pokonywanie przykurczu,
- kontrola zakresu, kierunku i siły ruchów w stawach przy
istniejącej niewydolności układu motorycznego,
- substytucja funkcjonalna porażonych mięśni
Rodzaje ortez kończyny górnej:
- orteza palca statyczna,
- orteza ręki statyczna
- orteza nadgarstkowo-ręczna statyczna,
- orteza nadgarstkowo-ręczno-palcowa,
- orteza łokciowa,
- orteza łokciowo-nadgarstkowo-ręczna,
- orteza ramienna,
- orteza ramienno-łokciowa
- orteza ramienno-łokciowo-nadgarstkowo-
ręczna
Ortezy palców
Zastosowanie ortez palców:
- szybkie uruchomienie po urazach,
- uzyskanie maksymalnej ruchomości stawu w zakresie zgięcia
i wyprostu,
- zapobieganie skróceniu struktur okołostawowych, które
prowadzą do deformacji i ograniczenia zakresu ruchów,
- korekcja deformacji typu butonierki,
- stany zapalne-zapobieganie zesztywnieniu ścięgien,
- uszkodzenia-możliwość zrostu zerwanego ścięgna bez
interwencji chirurgicznej,
- korekcja deformacji typu łabędzia szyjka
Jak długo można używać ortezy
palców?:
Podczas snu
8 godzin
Przed ćwiczeniami
10-15 minut
Chroniąc stawy reumatyczne
6 godzin dziennie
Przy procesach regeneracji
ścięgien, alternatywnie do
zabiegu operacyjnego
Dzień i noc przez 4 tygodnie
W prewencji przykurczów ortezy palców bezwzględnie należy
stosować co najmniej trzy godziny każdorazowo.
Zaopatrzenie palców, ręki i
przedramienia
Zastosowanie:
- przykurcze,
- uszkodzenia nerwu pośrodkowego z towarzyszącym
zespołem cieśni nadgarstka (uciśnięcie nerwu wraz z
zaburzeniami ukrwienia w tunelu nadgarstka,
powodujące drętwienie oraz duże dolegliwości
bólowe, szczególnie w nocy),
- słabe lub porażone mięśnie z obniżonym tonusem,
- niewielka spastyczność po udarze
Ortezy ręki i nadgarstka:
- zapewniają podparcie stawów MCP i CMC zależnie
od długości,
- anatomicznie
dopasowane
umożliwiają
maksymalnie funkcje ręki, z uwzględnieniem
dysfunkcji,
- łatwo dopasowują się do kształtu ręki bez potrzeby
stosowania ciepła lub dodatkowych narzędzi,
- lekkie, doskonale przepuszczające powietrze
Ortotyka uszkodzeń nadgarstka:
1.
Leczenie stłuczeń i skręceń:
a)
leczenie stłuczeń powierzchniowych-eliminacja
wszelkich ruchów na okres 7 dni, zastosowanie
ortezy oraz ograniczenie funkcji do całkowitego
powrotu funkcji ruchowej oraz braku bolesności
ścięgien,
b)
leczenie skręceń – unieruchomienie na okres
zazwyczaj 2-3 tygodni,
c)
leczenie
zwichnięć
–
3
tygodniowe
unieruchomienie
z
unikaniem
opatrunków
okrężnych (pełnych) ze względu na obrzęki
2. Leczenie zranień
a)
leczenie zranień – unieruchomienie na czas wg.ustaleń
ortezami otwartymi zapewniającymi możliwość wglądu do
miejsca gojenia się rany bez konieczności usuwania całej
ortezy,
b)
leczenie uszkodzeń ścięgien
3. Leczenie zakażeń
a) czyraki, zanokcica, zastrzał, ropowica – chociaż dotyczą
odcinków ręki położonych bardziej obwodowo, wymagają
każdorazowo jednoczesnego unieruchomienia nadgarstka
oraz części przedramienia oraz leczenia chirurgicznego
4. Leczenie dysfunkcji - uszkodzeń
chorobowych
a)
Zapalenie i artroza stawów ręki,
b)
Zaburzenia neurologiczne:
-
porażenie nerwu promieniowego (ręka opadająca),
-
porażenie nerwu pośrodkowego (ręka błogosławiąca),
-
porażenie nerwu łokciowego (ręka szponiasta),
-
przeciwdziałanie przykurczom mięśniowo-ścięgnistym
c) Choroby ścięgien i pochewek ścięgnistych:
-
zapalenie pochewek ścięgnistych,
-
zapalenie okołościęgnowe
-
zapapalenie wyrostka rylcowatego kości promieniowej
-
palec zatrzaskujący (trzaskający)
-
torbiele galaretowate (ganglion)
-
zespół kanału nadgarstka
-
przykurcz Dupuytrena
5. Leczenie następstw urazów nadgarstka i
ręki:
a)
zaburzenia osi (rozwijanie się artrozy) wskutek niedokładnego
nastawienia złamań i ich unieruchomienia
b)
zespół (dystrofia, algodystrofia, zanik) Sudecka
6. Leczenie złamań
-
złamanie kości łódeczkowatej – unieruchomienie na 12-16
tygodni z ujęciem kciuka
Wszystkie złamania (nasad i przynasad dalszych kości
przedramienia oraz izolowanie złamania kości nadgarstka)
wymagają możliwie doskonałego, pierwotnego nastawienia lub
leczenia operacyjnego z zastosowaniem zastosowanego
unieruchomienia
z
natychmiastowym
programem
przeciwdziałania powikłaniom. Wiąże się to z zastosowaniem
właśnie ortez.
Ortotyka kończyny dolnej
Rodzaje ortez kończyn dolnych:
- orteza stopy (obuwie, wkładki),
- orteza skokowo-stopowa,
- orteza kolanowa („klatka szwedzka”, stabilizatory),
- orteza kolanowo-skokowo-stopowa,
- orteza biodrowa,
- orteza biodrowo-kolanowa,
- orteza biodrowo-kolanowo-skokowo-stopowa
Wkładki ortopedyczne
Wkładki ortopedyczne mogą być składową programu
leczenia, jak również wraz z usprawnianiem stanowić
metodę postępowania terapeutycznego samą w
sobie.
Wkładki
ortopedyczne
powinny
być
wykonywane indywidualnie, lecz ze wzglądu na
potrzeby masowe są produkowane seryjnie, co nie
zwalnia z obowiązku profesjonalnego dostosowania
ich do potrzeb danego pacjenta. Wykonywanie i
sprzedaż ich, zatem związane są z koniecznością
posiadania ku temu odpowiednich kwalifikacji.
Podobnie jak inne metody terapeutyczne stosowanie
ich podlega okresowej kontroli merytorycznej
szczególnie w okresie kształtowania się organizmu
większość wkładek można w trakcie leczenia
modyfikować, dostosowując je do aktualnych potrzeb
terapeutycznych.
• Ważnym niezbędnym elementem w stosowaniu wkładek
ortopedycznych jest używanie właściwego obuwia.
Obuwie, pomimo, że powinno spełniać funkcje ochronną -
w większości przypadków staje się sprawcą lub
współsprawcą schorzeń, moda natomiast zbyt często
prowokuje pacjentów do odstąpienia od zaleceń
terapeuty, powoduje odrzucenie sprzętu skutkujące
pogłębianiem
się
dysfunkcji
oraz
powstawaniem
powikłań.
• Wkładki
ortopedyczne
znajdują
zastosowanie
w
zniekształceniach oraz niedomogach funkcjonalnych stóp,
stawów kończyn, kręgosłupa, dysfunkcjach tkanki łącznej
- gdy jeszcze nie jest konieczne stosowanie innych,
bardziej radykalnych metod leczenia, po zastosowaniu
leczenia operacyjnego lub, gdy już go zastosować nie
można. Generalnie - „zadaniem ich jest korygowanie
rozwijających się zniekształceń stóp lub ochrona
przeciążonego aparatu więzadłowo-mięśniowego stopy
bolesnej" (Żuk T.).
• U dzieci najczęstszym powodem stosowania wkładek
ortopedycznych jest występująca podczas rozwoju niedomoga
mięśniowo-więzadłowa stóp. Wkładki miękkie lub półsztywne
spełniają wówczas rolę korektora ustawienia stóp oraz
zabezpieczają wzrastanie w prawidłowym ustawieniu.
Oczywiście noszone obuwie, winno spełniać wymogi zgodne z
zasadami fizjologii stóp w danym okresie życia, co dodatkowo
umożliwia uzyskanie pozytywnego efektu terapeutycznego
Należy przy tym pamiętać, że podstawowym - bezspornie
koniecznym czynnikiem profilaktyki i leczenia jest właściwie
pojęte usprawnianie. Podparcie lub uniesienie sklepienia
podłużnego stosuje się wraz z supinacją części tylnej w
przypadkach, gdy prowadzenie ćwiczeń czynnych i
stosowanie wkładek supinujących piętę nie przynosi
pozytywnych rezultatów.
Wkładki korytkowe (półsztywne) lub ich krótsza wersja -
zapiętkowe z ustalającymi stopę ściankami bocznymi,
stosowane są w przypadkach, gdy nadal nie uzyskuje się
żądanej korekcji. Wkładki supinujące stęp z uniesieniem
sklepienia podłużnego oraz korytkowe i zapiętkowe stosujemy
ponadto jako pierwsze przy współistnieniu schorzeń
ogólnoustrojowych (immunologiczne, przemiany materii itp.
oraz koślawości kolan.
Podział wkładek ortopedycznych ze wzglądu na
budowę (podział konstrukcyjny):
1. Wkładki pełne (całkowite) - dla całej długości stopy.
2. Wkładki częściowe: dla tzw. 3/4 tylnej stopy, dla
przodostopia (części przedniej stopy), śródstopia
(części środkowej) i stepu równemu połowie długości
stopy (części tylnej) lub ograniczające się tylko do
pojedynczego elementu podlegającego terapii.
3. Wkładki sztywne - wykonane z blach stalowych,
stopów aluminium, tworzyw sztucznych (chemo- i
termoplastycznych), korków - wszystkich pokrytych
w cześć i kontaktującej się ze stopą specjalna skórą
lub materiałem sztucznym atestowanym.
4. Wkładki półsztywne - z materiałów jw. cechujących
się odpowiednią konsystencją.
5. Wkładki miękkie (elastyczne) wykonane z tworzyw
sztucznych, konglomeratów kauczukowych, silikonów lub
stanowiących zdwojone i zgrzewane „geograficznie" folie
np. polietylenowe, tak aby zamknięte w powstałych
komorach powietrze (łączone często z półpłynnym żelem)
oddziaływało terapeutycznie na części stopy.
6. Wkładki korytkowe - z wywiniętymi ku górze bokami
(ściankami) w częściach tylnej i bocznych.
7. Wkładki zapiętkowe - podtyp wkładek korytkowych, który
pozbawiony jest części przedniej.
W konstrukcji wkładek biorą udział różne podpórki
korekcyjne (kliny, poduszeczki, wałki, magnesy, kulki,
krążki opaski sztywne, elastyczne taśmy gumowe itp.)
oraz wykonywane są w nich różnorodne wydrążenia,
otwory i odcięcia.
Podział wkładek ortopedycznych ze względu na przeznaczenie:
1. Wkładki stabilizujące - przeznaczone dla stóp opadających.
2. Wkładki odciążające miejsca bolesne (ostrogę kości piętowej, guz kości
piętowej, odgnioty, odciski, paliczki, paluchy sztywne).
3. Wkładki dostosowane - dla stóp z utrwalonymi i odprowadzalnymi
zniekształceniami (szczególnie dokładnie wymodelowane).
4. Wkładki korekcyjne:
•
supinujące,
•
pronujące,
•
unoszące sklepienie poprzeczne stopy (metatarsalne, angielskie),
•
unoszące tylko sklepienie podłużne,
•
czynnościowe zaopatrzone w element działający bodźcowo (drażniąco)
na zamierzoną okolicę,
•
wkładki wyrównawcze - usymetryczniające długości kończyn i
kompensujące liniowo kręgosłup,
•
wkładki uzupełniające dtugość stopy -korygujące asymetrie napięć
mięśniowych kręgosłupa w związku z nierówną długością kroku
podczas chodu.
5. Wkładki unieruchamiające - uniemożliwiają ruchy w stawach śródstopno-
paliczkowych i międzypaliczkowych przy martwicach jałowych i urazach
paliczków w warunkach stosowania obuwia „przemysłowego
6. Wkładki amortyzujące i ich podtyp sportowy - uwzględniające istniejące
dysfunkcje lub przeciwdziałające skutkom urazów z przeciążenia.
7. Wkładki specjalne - stanowią pojedyncze drobne elementy stosowane
przy miejscowych izolowanych (punktowych) zniekształceniach
(podpiętki, pelotki odciążające, wyściółki, separatory palców itp.),
oraz podtyp wkładek specjalnych - pełnowymiarowe wkładki
„ocieplające", dezodorujące, wentylujące, pochłaniające pot itp.
8. Wkładki czynnościowe - zawierające w swej ściółce elementy
pojedyncze lub mnogie w postaci słupki tzw. „fakirków") lub kulki,
działające bodźcowo poprzez powierzchnię podeszwową stóp na
aktywizację czynności mięśniowej, stawowej, krążenia i wentylacji.
9. Wkładki uzupełniające typu protezowego - dla-potrzeb uzupełnienia
ubytku poamputacyjnego przedniego odcinka stopy i ujęcia -
osadzenia kikuta z uwzględnieniem przywrócenia fizjologicznego
podparcia stopy oraz możliwości odtworzenia fizjologicznego chodu.
10. Wkładki wyrównawcze – dla wyrównania skrócenia kończyn,
11. Wkładki podtrzymujące – elementy konstrukcyjne uwzględniają
potrzebę tylko zabezpieczenia przed destrukcją anatomicznych
części składowych stopy, nie powodując korekcji.
Obuwie ortopedyczne
Podział ze względu na przeznaczenie:
1.
Obuwie korygujące – jego zadaniem jest przywracanie
fizjologicznego ustawienia poszczególnym elementom narządu
ruchu.
Obuwie to ma zastosowanie w:
-
programie
zachowawczego
leczenia
wad
rozwojowych,
przygotowaniu do leczenia operacyjnego,
-
doleczaniu pooperacyjnym-utrwalającym wynik tego leczenia jako
zapobiegające nawrotom wad,
-
toku leczenia zniekształceń zapalnych, urazowych, innych
chorobowych (porażenia, niedowłady itp..)
2. Obuwie dostosowane do utrwalonych zniekształceń stóp – znajduje
ono
zastosowanie
w
deformacjach
nieodprowadzalnych,
strukturalnych stóp. Ich zadaniem jest umożliwienie bezbolesnego
chodu oraz podparcia poprzez stworzenie równomiernego
rozłożenia sił na powierzchni obciążanej.
3. Obuwie odciążające-stosowane w celu eliminacji lub zmniejszenia
ucisku w okolicy chorobowo zmienionej kosztem przemieszczenia
tych sił ucisku a miejsca zdrowe, mogące je znosić.
4. Obuwie wyrównujące skrócenie kończyn – skrócenie
kończyn można wyrównywać alternatywnie tylko wewnątrz
obuwia, tylko na zewnątrz lub rozłożyć po części na obydwa
sposoby. Koniecznością jest poziome-równoległe do podłoża
podparcie pięty (nie skośne) oraz zachowanie różnic
wartości pięta-śródstopie-palce stosownie do wieku
pacjenta, wartości skrótu oraz miejscowego stanu
klinicznego.
5. Obuwie unieruchamiające – umożliwia ono w znacznym
stopniu ograniczenie wybranych ruchów w stawach stopy
oraz skokowych. Znajduje ono zastosowanie w stanach
zapalnych , martwicach jałowych kości oraz zmianach
zwyrodnieniowych z dolegliwościami bólowymi.
6. Obuwie stabilizujące – wskazane jest dla nieutrwalonych
zniekształceń stóp (niedowłady, porażenia). Ma ono za
zadanie utorowanie kierunku i zakresu ruchów stóp, co jest
niezbędne dla umożliwienia utrzymania podstawowych ich
funkcji – podparcia i lokomocji.
7. Obuwie uzupełniające ubytki stóp – spełnia ono zarówno funkcje
częściowo odtwarzające mechanizm chodu, jak i kosmetyczne. Ma
zastosowanie w ubytkach wrodzonych i pochorobowych (amputacje).
Stanowi ono często pogranicze buta i protezy. Wykonywane jest ono
z reguły z użyciem odlewów gipsowych.
8. Obuwie do aparatów ortopedycznych (aparatowe, ortezowe,
protezowe) – obuwie aparatowe (ortezowe) występuje w formie
zespolonej z ortezą za pomocą strzemienia i służy tylko do
chodzenia lub stanowi dodatkowe wyposażenie całodobowej ortezy
połączonej z sandałem. Obuwie to stosuje się do aparatów
stabilizujących, odciążających, korekcyjnych i unieruchamiających.
Obuwie protezowe wykonywane jest dla potrzeb stóp protezowych i
protez stóp.
9. Obuwie specjalne – służy do zapobiegania lub leczenia jednej tylko
jednostki chorobowej-często stosowanie ograniczone jest tylko do
czasu usprawnienia. Przykładem takiego zaopatrzenia są kamaszki
do szyn Denis-Browna czy sandał lub kamaszek wyciągowy.
10. Obuwie czynnościowe – stosowane jest profilaktycznie i leczniczo w
celu stymulacji pracy mięśni, układu nerwowego i krążenia dla
przywrócenia
im
prawidłowych
funkcji
i
przeciwdziałania
powstawaniu zniekształceń z bardzo pozytywnym skutkiem zarówno
u dzieci jak i u dorosłych.
Systemy ortezowe – parapodium
dynamiczne
Parapodium dynamiczne jest mechanicznym systemem
ortotycznym służącym bezpiecznej pionizacji, lokomocji,
rehabilitacji
bez
potrzeby
stosowania
podparcia
kończynami górnymi. System ortezowy stanowi niejako
dwie kule pachowe (szczudła) zaopatrzone w części dolnej
w elementy płozowe z platformami przypośrodkowymi dla
umieszczenia stóp (dolny tylny punkt podparcia), w części
kolanowej przypośrodkowej zaopatrzone są one w
łukowate obejmy kolanowe przednie (środkowy przedni
punkt podparcia), w części biodrowej posiadają otwierany
od tyłu pas biodrowy (górny tylny i przedni punkt
podparcia) stanowiący wraz z częściami bocznymi rodzaj
kamizelki. Uchwyty „kul” dla rąk (przednie) są wydłużone
na wzór kul reumatyków, lecz umieszczone od nich niżej
(poziom krętarzy). Te szczudłopodobne elementy położone
bocznie w stosunku do ciała zostały połączone poprzeczką
poprzez dwa skrajne jej specyficzne zawiasy oraz w części
biodrowej (kamizelka, pas biodrowy) przez mechaniczne,
boczne elementy zawiasowe.
Konstrukcja parapodium dynamicznego pozwala na :
- bezpieczne, samodzielne wchodzenie do niego z pozycji
siedzącej oraz bezpieczne wychodzenie do pozycji siadu,
- bezpieczną, nieograniczoną czasowo pionizację bez
potrzeby asysty osób drugich,
- bezpieczne kroczenie – chodzenie szczudłowe, poruszanie
się,
- bezpieczne wykonywanie dowolnych czynności kończynami
górnymi
Stopień bezpieczeństwa gwarantuje stabilność urządzenia
nawet podczas omdlenia użytkownika oraz podczas
zajmowania skrajnych wychyleń tułowia zarówno bocznych,
jak
i
przednio-tylnych.
Urządzenie
nie
potrzebuje
zewnętrznego zasilania energią.
Parapodium dynamiczne umożliwia:
- samodzielne wstawanie, czyli przyjmowanie
pozycji wyprostowanej oraz samodzielne
siadanie z korzystnym wymuszeniem pracy
kończyn górnych, co z kolei powoduje:
- likwidację przykurczy stawowych i
mięśniowych oraz spastyczności,
- prawidłowe odżywienie tkanki łącznej
organizmu,
- likwidację odleżyn,
- fizjologiczne obciążenie układu kostno-stawowego,
- fizjologiczną czynność narządów wewnętrznych
(perystaltyka jelit i inne),
- normalizuje pracę układu sercowo-naczyniowego oraz
oddechowego,
- szeroko pojętą rehabilitację wraz z ergoterapią
(praca),
- przygotowanie kondycyjne do uprawiania sportu
wyczynowego,
- przygotowanie organizmu do użytkowania innych
systemów ortezowych typu urządzeń lokomocyjnych
dla chodzenia w środowisku osób pełnosprawnych.
Dziękuję za uwagę