Zasada poprawnej

legislacji

w praktyce

Teresa Gesumunno
Małgorzata Wróblewska

Jachranka, 12-13 grudnia 2013 r.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada poprawnej legislacji –

zdefiniowanie pojęcia

• Zasadę poprawnej legislacji Trybunał Konstytucyjny

wywodzi z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej:

„Art. 2. Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym

państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady
sprawiedliwości społecznej.”

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

●

Zasada poprawnej legislacji czy

zasada:

▪ prawidłowej legislacji
▪ rzetelnej legislacji
▪ przyzwoitej legislacji

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

• Szerokie rozumienie zasady

poprawnej legislacji

W szerokim ujęciu zasada ta obejmuje „wszelkie

wskazania jak poprawnie dokonywać rozstrzygnięć
legislacyjnych” .

(S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 671-672)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

• Wąskie rozumienie zasady poprawnej

legislacji

W wąskim rozumieniu zasada poprawnej legislacji
obejmuje „tylko takie spośród wskazań, których naruszenie
powoduje, że akt obarczony jest wadą istotną i w
konsekwencji jest niekonstytucyjny.

(S. Wronkowska, Zasady przyzwoitej legislacji w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, Księga orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego, Warszawa 2006, s. 671-672)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

• Zasada poprawnej legislacji w świetle

orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego

W świetle wypowiedzi TK na zasadę poprawnej legislacji
składają się takie elementy jak:
1. zasada ochrony zaufania do państwa i stanowionego
przez nie prawa
2. zasada bezpieczeństwa prawnego i pewności prawa
3. zasada określoności przepisów prawa
4. zasada ochrony interesów w toku

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada poprawnej legislacji w świetle

orzecznictwa Trybunału
Konstytucyjnego (cd.)

5. zasada ochrony praw nabytych
6. zasada niedziałania prawa wstecz
7. zasada odpowiedniego vacatio legis
8. zasada przestrzegania techniki prawodawczej

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

• Zasada ochrony zaufania do państwa

i stanowionego przez nie prawa

• Zasada ochrony zaufania obywatela do państwa jest jedną

z podstawowych zasad określających stosunki między
obywatelem a państwem.

• Jest charakterystyczną cechą demokratycznego państwa

prawnego
i zajmuje nadrzędne miejsce w systemie wartości
składających się na to pojęcie.

• Jest nierozerwalnie związana z zasadą bezpieczeństwa

prawnego
i pewności prawa.

(zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00 i z 15 lutego 2005 r., K 48/04)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada bezpieczeństwa prawnego i

pewności prawa

• Bezpieczeństwo prawne jednostki związane z pewnością

prawa umożliwia przewidywalność działań organów
państwa, a także prognozowanie działań własnych.

(zob. wyrok TK z 14 czerwca 2000 r., P 3/00)

• Pewność prawa oznacza nie tyle stabilność prawa, co

możliwość przewidywania działań organów państwa i
związanych z nimi zachowań obywateli.

(zob. orzeczenie TK z 2 marca1993 r., K.9/92)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada określoności przepisów

prawa

• Odnosi się do wszelkich regulacji kształtujących pozycję

prawną jednostki.

• Przepisy muszą być formułowane w sposób jasny,

poprawny i precyzyjny.

• Poprawność przepisu oznacza jego prawidłową konstrukcję

z punktu widzenia językowego i logicznego i jest
warunkiem pozwalającym na ocenę przepisu w aspekcie
pozostałych

kryteriów,

tj.

jasności

i precyzyjności.

• Precyzyjność przepisu przejawia się w konkretności

regulacji

praw

i obowiązków w taki sposób, aby ich treść była oczywista i
pozwalała na ich wyegzekwowanie.

• Jasność przepisu ma gwarantować jego komunikatywność

względem adresatów. Stanowione normy nie powinny
budzić wątpliwości co do

• treści nakładanych obowiązków

(zob. wroki: z 28 października 2009 r., Kp 32/08; z 4 listopada 2010 r., K 19/06)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada określoności przepisów

prawa(cd.)

treści nakładanych obowiązków i przyznawanych praw.

• Związana z jasnością precyzja przepisu powinna

przejawiać się w konkretności nakładanych obowiązków i
przyznawanych praw w taki sposób, aby ich treść była
oczywista i pozwalała na wyegzekwowanie.

(zob. wyroki TK: z 21 marca 2001 r., K 24/00, z 19 grudnia 2008 r., K 19/07, z 28 października 2009 r., Kp 32/08, z 4
listopada 2010 r., K 19/06)

• Wymóg dostatecznej określoności należy rozumieć jako

nakaz precyzyjnego wyznaczenia dopuszczalnego zakresu
ingerencji.
Ustawodawca nie może przez niejasne formułowanie
przepisów pozostawiać organom mającym je stosować
nadmiernej swobody przy ustalaniu w praktyce zakresu
podmiotowego

i

przedmiotowego

ograniczeń

konstytucyjnych wolności i praw jednostki.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada określoności przepisów

prawa(cd.)

• Przepis sformułowany w sposób niejasny i nieprecyzyjny

powoduje niepewność jego adresatów co do ich praw i
obowiązków oraz stwarza nazbyt szerokie ramy dla
organów stosujących ten przepis.

• Zasada ta powinna być szczególnie restryktywnie

przestrzegana
w przypadku przepisów ograniczających wolności i prawa
człowieka
i obywatela.

(zob. wyroki TK: z 20 października 2001 r., K 33/00, z 22 maja 2002 r., K 6/02 i z 20 kwietnia 2004 r., K 45/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada ochrony interesów w toku

• Dotyczy takich sytuacji, w których przepisy prawa

wyznaczają określony horyzont czasowy realizacji danego
przedsięwzięcia.

• Dotychczasowe

normy

o

określonej

treści

mają

obowiązywać w ustalonym horyzoncie czasowym, jeżeli
adresat tych norm podjął pewne czynności czy działania.

• Zasady tej nie należy utożsamiać z gwarancją

niezmienności przepisów prawa w odniesieniu do danej
działalności, gdyż zmienność prawa jest elementem, z
którym jego adresaci muszą się liczyć.

(zob. wyroki TK: z 25 czerwca 2002 r., K 45/01, z 16 września 2003 r., K 55/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada ochrony praw nabytych

• Istota tej zasady sprowadza się do takiego stanowienia i

stosowania prawa, aby obywatel mógł układać swoje
sprawy w zaufaniu, że nie naraża się na skutki prawne,
których nie mógł przewidzieć w chwili podejmowania
decyzji.

( zob. wyrok TK z 2 czerwca 1999 r., K34/98)

• Zasada ta nie ma charakteru absolutnego i nie wyklucza

stanowienia regulacji ograniczających lub znoszących
prawa podmiotowe.

(zob. wyrok TK: z 4 stycznia 2000 r., K 18/99)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada ochrony praw nabytych (cd.)

•

Ograniczanie lub znoszenie praw nabytych jest

dopuszczalne w razie

kolizji wartości zawartych w

podstawach

tej

zasady

z

innymi

wartościami

konstytucyjnymi, pod warunkiem jednak, że jest to
konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych,
które w danej

sytuacji maja pierwszeństwo.

(zob. wyrok TK z 25 czerwca 2002 r., K 45/01)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada niedziałania prawa wstecz
(lex retro non agit)

• Zasada ta stanowi podstawę porządku prawnego.
•

Jest

dyrektywą

postępowania

dla

organów

prawodawczych, polegającą

na zakazie stanowienia

norm prawnych, które nakazywałyby stosować
nowoustanowione normy prawne do zdarzeń, które miały
miejsce przed

ich wejściem w życie i z którymi prawo

nie wiązało dotąd skutków prawnych przewidzianych tymi
normami.

(zob. orzeczenie TK z 28 maja 1986 r., U 1/86)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada niedziałania prawa wstecz

(cd.)

• Od zasady tej można odstępować wyjątkowo z bardzo
ważnych powodów

lub gdy wynika to z natury

normowanych stosunków.
• Niedopuszczalne jest stanowienie norm z mocą wsteczną,
jeżeli podmioty, których te normy dotyczą, nie mogły
racjonalnie

przewidzieć

tego

rodzaju

decyzji,

a

nadzwyczajne okoliczności czy dobra podlegające
ochronie konstytucyjnej, decyzji takiej nieusprawiedliwiają.

(zob. wyroki TK: z 27 lutego 2002 r., K 47/01 i z 5 listopada 2002 r., P 7/01)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada niedziałania prawa wstecz

(cd.)

• Zakaz wstecznego działania prawa szczególnie w
przypadku, gdy wpływa ono w sposób niekorzystny na
prawa

podmiotowe

nabyte

zgodnie

z obowiązującymi dotychczas przepisami.

(zob. wyroki TK: z 15 września 1998 r., K 10/98 i z 8 marca 2005 r., K 27/03)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada niedziałania prawa wstecz

(cd.)

• Zakaz retroaktywności prawa ma bezwzględny charakter w

dziedzinie prawa karnego – nullum crimen sine lege –
wyrażona w art. 42 ust. 1 zdanie pierwsze Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej.

• Zasada

nullum crimen sine lege łączy się z zasadą lex

retro non agit wyprowadzaną z art. 2 Konstytucji i jest jej
szczególnym ujęciem z tego powodu, że również u jej
podstaw znajduje się zagwarantowanie obywatelowi, że
przepisy określające skutki prawne jego działania,
obowiązujące w chwili podejmowania tego działania, nie
ulegną później zmianie.

(zob. wyrok TK z 13 października 2009 r., P 4/08)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada odpowiedniego vacatio legis

• Ma szerszy zasięg stosowania niż zasada ochrony praw

nabytych, ponieważ odnosi się do regulacji, które nie
ograniczają ani nie znoszą praw podmiotowych.

(zob. wyrok TK z 4 stycznia 2000 r., K 18/99)

• Okres dostosowawczy przy wprowadzaniu w życie nowych

przepisów powinien uwzględniać ich treść i charakter.

(zob. wyrok TK z 11 września 1995 r., P 1/95)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada odpowiedniego vacatio legis

(cd.)

• Wymóg zachowania vacatio legis należy odnosić do

możliwości zapoznania się z nowym prawem i możliwości
adaptacyjnych adresata normy prawnej a nie do ochrony
tego adresata przed pogorszeniem jego sytuacji.

(zob. wyroki TK: z 16 czerwca 1999 r., P 4/98 i z 8 maja 2012 r., K 7/10)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada przestrzegania techniki

prawodawczej

• Przepisy prawa powszechnie obowiązującego powinny

odpowiadać

powszechnie

uznawanym

regułom

postępowania legislacyjnego. Reguły te zostały zawarte w
dyrektywach skodyfikowanych początkowo w uchwale nr
147 Rady Ministrów z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie
zasad techniki prawodawczej, a obecnie w rozporządzeniu
Prezesa

Rady

Ministrów

z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki
prawodawczej”
(Dz. U. Nr 100, poz. 908).

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

• Zasada przestrzegania techniki

prawodawczej (cd.)

• „Zasady techniki prawodawczej” jako akt prawny jest

wiążący dla rządowego prawodawcy, natomiast nie wiąże
bezpośrednio ustawodawcy. Jednakże zgodnie z utrwaloną
linią orzeczniczą TK ustawodawca, bez żadnych powodów
nie powinien od zasad tam zawartych odstępować,
ponieważ w tym akcie prawnym zostały skodyfikowane
powszechnie uznane reguły postępowania legislacyjnego.

(zob. wyroki TK: z 3 grudnia 2002 r., P 13/02, z 29 października 2003 r., K 53/02, z 26 listopada 2003 r., SK 22/02)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii

Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu

Społecznego

Dziękuję za uwagę