LEKI DZIAŁAJĄCE NA

PIERWOTNIAKI

Joanna Zalewska

Agnieszka Zagórowska

gr. IX

Pierwotniaki

-organizmy jednokomórkowe

-65 000 przedstawicieli tych

pasożytów na świecie

-wywołują parazytozy u ludzi i

zwierząt

Choroby wywoływane przez

pierwotniaki

(najpopularniejsze):

- Kokcydioza

- Rzęsistkowica

- Toksoplazmoza

- Babeszjoza

-

Sarkosporydio

za

-Balantydioza

-Histomonadoza

Kraje tropikalne:

- Trypanosomatozy

- Lamblioza

- Pełzakowica

Leki działające na pierwotniaki mają wąski

zakres działania

Zwalczanie kokcydiozy

-Chorobę tą wywołują pierwotniaki z grupy Coccidia, rodzaju

Eimeria.

-Największe stary są na fermach drobiu. Ta jednostka

chorobowa może mieć przebieg ostry (z krwotocznym

zapaleniem jelit) lub przewlekły (zmniejszenie przyrostu

masy ciała).

-Leki przeciw kokcydiozom maja działanie na stadia

pozakomórkowe (sporozoity i merozoity) – zapobiegają

wnikaniu im do komorek gospodarza lub hamują ich

rozwój (stadia wewnątrzkomórkowe). Inne działanie to

kokcydiostatyczne lub kokcydiobójcze (zależy ono od

wielkości dawki, długości leczenia i nie zawsze jest

możliwe do osiągnięcia).

-Przy intensywnej hodowli trzeba stale

używać kokcydiostatkow.

- Brojlerom podaje się przez cały okres

hodowli leki (od pierwszego dnia do 3-5 dni

przed ubojem).

-Nioski otrzymuja kokcydiostatyki, które

umożliwiają wytworzenie u nich odporności

na kokcydia (czyli na późniejsze postacie

rozwoju bezpłciowego pasożytów

rozpoczynając od II schizogonii <4 dzien po

zarazeniu>).

- Otrzymuja one leki od pierwszego dnia do

16 tygodnia, co zapewnia 4 tygodniowy

okres karencji przed rozpoczęciem

nieśności.

1. Sulfonamidy

-

Pierwsze chemioterapeutyki użyte do

zwalczania kokcydiozy

-Aktualnie jest wysoka oporność kokcydii

drobiu na sulfonamidy

-Stosowane nadal w kokcydiozie przeżuwaczy

i małych zwierząt

-Są to leki głównie przeciwbakteryjne

Mechanizm działania sulfonamidów



Konkurencyjny

antagonizm z PABA w

procesie syntezy kwasu

foliowego



Kwas foliowy stanowi

podstawę do dalszej

biosyntezy kwasów

nukleinowych



Efekt wystąpi, gdy

komórka zużyje cały

zapas PABA



Sulfonamidy działają

tylko na te drobnoustroje,

które same syntetyzują

kwas foliowy



Efekt działania jest

odwracalny

a) Sulfonamidy z trimetoprimem (TMP)

-Stosowane u drobiu, przeżuwaczy, mięsożernych, świń

i królików

- TMP jest inhibitorem reduktazy: nie powstaje kw.

foliowy

-Używana jest: sulfadoksyna, sulfadiazyna,

sulfadymidyna

(sulfonamidy średnio-długo działające w przewodzie

pokarmowym)

b) Sulfachinoksalina z pirymetaminą /Sulkan F –

proszek/

-Działanie przeciw kokcydiom u kur, indyków i

królików

-Wydalane są przez nerki

Przeciwskazania:

Ciężkie uszkodzenie nerek

Ciąża u królików

Uszkodzenia układu krwiotwórczego

-Karencja: mięso 15 dni, jaja 20 dni

c) Sulfachinoksalina z diawerydyną /Darvisul –

płyn/

-Stosowane u kurcząt, gęsi, indyków, gołębi i

królików

- Diawerdyna – inhibitor przemiany folianowej

(efekt jak w połączeniu sulfonamidu z TMP)

Przeciwskazania: takie jak w sulfachinoksalinie z

pirymetaminą

-Karencja: mięso 14 dni (króliki 10 dni), jaja 14 dni

2. Kokcydiostatyki różnego

pochodzenia

Amprolium /Amprolium, amprol, anticoccid/

-Silne antagonista tiaminy (Wit. B1) – witamina B1 w dłużej

ilości w paszy może być „odtrutką” na amprolium

Efekt: niedobór B1 u tych pasożytów i u żywiciela

Zakres działania: Eimeria tenella i Eimeria necatrix

Amprolium – etopabat /Amprol plus, Amprolium –

ethopabate/

-Etopabat jest antagonista PABA (blokuje syntezę kwasu

foliowego)

-Zakres działania: E. tenella, E. acervulina, E. maxima, E.

necatrix i E.brunetti

-Karencja: 3 dni przed ubojem

Halofuginom /Halofuginone, Stenorol/

- Syntetyczna pochodna alkaloidu, uzyskiwana z kwiatów

azjatyckiej rośliny Dichroa febrifuga lour, o właściwościach

kokcydiobójczych

-Na rynku premiks Stenorol zawierający bromowodorem

halofuginonu w sts. 6:1000-nośnej subst. mineralnej

-Karecja: 5 dni przed ubojem.

-Toksyczny dla ryb

-Drażni skórę i oczy

3. Antybiotyki jonoforowe

(polieterowe jonofory)

-Mechanizm działania: tworzą lipofilne kompleksy z

alkalicznymi jonami metali (Na, K, Mg, Ca) blokując

w ten sposób transport tych kationów.

-Leki te są wybiorczo toksyczne dla koni i zwierząt

pokrewnych

UWAGA! Polieterowe jonofory ( z wyjątkiem

lazalocydu) w połączeniu z tiamulina powodują

interakcje szkodliwa dla organizmu.

a) Lazalocyd – sól sodowa /Lasalocid sodium, Avatec/

-

Jest produktem Streptomyces lasaliensis

-Mechanizm działania: Wpływa na transport przez błony jonów

Na, K, Ma, Ca – w wyniku zaburzeń stężeń tych jonów w

obrębie komórki pasożyta, dochodzi do kokcydiobójczego

działania leku. Efekt ten ma miejsce we wczesnym okresie

bezpłciowego rozwoju kokcydioz.

-Działa na sporozoity, trofozoity I generacji i niedojrzale

schizonty

Pełna skuteczność działania nawet na Eimerie słabo wrażliwe

na inne antybiotyki jonoforowe

-Ma mniejsza toksyczność niż kolejne antybiotyki, które zostaną

wymienione

-Nie ma działań niepożądanych – nie działa rakotwórczo,

teratogennie, nie wpływa na rozrodczość.

-Eimerie nie wykazują oporności krzyżowej na lazalocyd.

-Nie wchodzi w reakcje z innymi komponentami mieszanek i

dodatków chemicznych pasz (np. z tiamuliną)

- Działa na E. tenella, E. necatrix, E.acervulina, E. Maxima, E.

brunetti, E. Mivati

-Stosowany u brojlerów kurzych (przez 8 tyg przed ubojem),

indyczych (13 tyg przed ubojem.

-Karencja: 5 dni przed ubojem

-Stosowany u niosek od 1 dnia życia do 16 tygodnia życia.

b) Maduramycyna sodowa /Maduramicin sodium,

cygro/

-Wytwarzany w czasie fermentacji przez hodowle

Actinomadura yumaensis

- Działa na: E. tenella, E. necatrix, E.acervulina, E. Maxima,

E. brunetti, a oprócz tego na bakterie gram dodatnie

-Mechanizm działania: silnie wiąże jony jednowartościowe

(Na i K) – wstrzymuje ich transport przez błony

biologiczne, czego efektem jest zakłócenie metabolizmu

wczesnych form rodzaju Eimeria (sporozoity, trofozoity,

merozoity i pierwsze pokolenie schizontów).

-Nie ulega on intensywnym przemianom metabolicznym (25%

dawki ulega tylko metabolizmowi)

-Działania niepożądane: toksyczna po podaniu doustnym,

naskórnym. Może drażnić oczy

-Nie wykazuje interakcji z tiamuliną, chlorotetracykliną,

tyrozyna, TMP i sulfadiazyną, awoparcyną, nitrowidem,

wirginiamycyną

-Karencja: 5 dni przed ubojem.

c) Monenzyna /Monensin. Elancoban/

- Produkt Streptomyces cinnamonensis, o działaniu

kokcydiostatycznym

-Zaburza transport jonów jednowartościowych (Na i K)

-Bardzo toksyczna dla koni

-Toksyczność przewlekła jest zbliżona do innych

antybiotyków jonoforowych

-Karencja: 3 dni przed ubojem

d) Salinomycyna /Salinomycin, Bio-Cox/

-Produkt Streptomyces albus

-Działa na sporozoity i na późne bezpłciowe stadia kokcydii

kurcząt rzeźnych

-Dzialła na: E. tenella, E. necatrix, E.acervulina, E. Maxima,

E. brunetti, E. Mivati

-Nie stosuje się jej u niosek!

- Leczniczo stosowana jest przy kokcydiozie bydła (E. Bovis)

-Tiamulina może zaburzać metabolizm salinomycyny co

skutkuje zmniejszeniem masy ciała zwierząt

-Karencja: 5 dni przed ubojem

e) Narazyna /Narasin, Monteban/

-Produkt fermentacji Streptomyces aureofaciens

-Zaburza koncentracje wewnątrzkomórkowa jonów

jednowartościowych przede wszystkim K+

-Strukturalnie podobny do salinomycyny, ale różni się

tylko występowaniem grupy metylowej

-Monteban ma interakcje z tiamulina, ale nie wchodzi

w reakcje ze stymulatorami wzrostu

-Ostra toksyczność po podaniu kurczętom p.o.

-Brak działania teratogennego, mutagennego i

rakotwórczego, nie wpływa szkodliwie na rozrodczość

-Po 5 dniach mamy śladowe ilości tego leku w wątrobie.

Ulega metabolizmowi w 90%

-Stężenie tego leku występujące w nawozie nie zagraża

życiu planktonu i ryb

f) Semduramycyna /Aviax, Semduramicin/

-Produkt Actionomadura roscorufa

-Aktywny wobec sporozoitow i bezpłciowych postaci

kokcydii

- Działa na: E. tenella, E.acervulina, E. Maxima, E. Brunetti

-Nie ma interakcji z tiamulina

4. Kokcydiostatyki pochodzenia

chemicznego

a) Aprynocyd /Aprinocid, Aprocox/

-9-(2-chlorobenzylo)adenina

-Otrzymywany na drodze chemicznej

-Działanie kokcydiostatyczne na sporozoity, trofozoity II

generacji

-Blokuje transport zasad purynowych do wnętrza komórki

pasożyta

-Nie ma działania rakotwórczego

-Karencja: 5 dni przed ubojem

b) Robenidyna /Robenidine hydrochloride, cycostat/

-Chlorowodorek 1,3-bis[(4-

chlorobenzylideno)amino]guanidyny

-Działa na większość Eimeri

-W 60-80% jest wydalana z kałem (mała

biodostępność)

-Cześć wchłonięta podlega przemianom

metabolicznym i jest wydalana z moczem

-Potencjalnie zagraża środowiskowi – długo

rozkłada się w glebie (177 dni w okresie

zimowym)

-Badania organoleptyczne wykazały różnice

smakowe i zapachowe w próbce tkanki

mięśniowej po stosowaniu prefiksu

-Karencja: kurczęta i indyki 5 dni przed ubojem,

króliki 7 dni

c) Klopidol – nechinat /Clopidol plus Nequinate,

Lerbek/

-Łączony preparat: klopidol (3,5-dichloro-2,6-dimetylo-4-

pirydol) i związek z grupy chinolonow - nechinat

-Hamuje rozwój I generacji schizontów

-Stosowany jest wymiennie z innymi kokcydiostatykami,

zwłaszcza gdy wytworzy się oporność pasożytów na

inne leki. Stwarza mniejsze pradopodobienstwo

rozwiniecia się oporności krzyżowej

d) Związki benzenoacetonitrylowe

-Syntetyczne kokcydiostatyki nowej generacji, działające na

I i II generacje schizontów i na gamonty Eimeria sp. – u

drobiu i u ssaków. Hamują tworzenie się oocyt.

Diklazuryl /Diclazuril, Clinacox 0,5 % premix/

- Aktwny w stosunku do II generacji schizontów i do

garmontów E. Tenella.

- Nie jest aktywny wobec schizontów E. Maxima, E. brunetti,

ale jednocześnie działa na stadium zygoty E. Maxima i na

garmonty E. brunetti.

-Hamuje tworzenie się oocyt

-Wykazuje aktywność przy oporność E. tenella na amprolium,

aprynocyd, klop idol, halofuginon, monenzyne i robenidyne

-Wykazano oporność krzyżowa miedzy diklazurylem i

tolrazurylem

-Skuteczność porównywalna do antybiotyków jonoforowych

-Karencja: 5 dni

Klazuryl /Clazuril, Appertex/

-Lek w tabletkach dla golębi pocztowych

-Aktywny dla schizontów i gamontów E. labbeana i E.

Columbarum

-Wszystkie ptaki w gołębników należy odrobaczać

jednocześnie

-Przeciwwskazania: nie dosować u gołębi

przeznaczonych do spożycia przez ludzi

Toltrazuryl /Toltrazuril, Baycox/

-Szerokie spektrum działania – obejmuje kokcydia i inne

pierwotniaki.

-Działa na I i II generacje schizontów E. sp. U ptaków a

u ssaków na E. sp i Isospora sp.

-Zaburza proces syntezy DNA i na tej drodze hamuje

podział jądra u schizontów i gamontów

-Wolno wydalany jest z organizmów ptaków – okres

karencji to 19 dni

e) Nitrobenzamidy

Dinitolamid /Dinitolamide, Ziamix/

-Lek działa na I generacje schizontów. Hamuje

sporulacje oocyt

- Działa na: E. tenella, E. necatrix, E. Acervulina

-Stosowany profilaktycznie przez cały okres odchowu

kurcząt

-Nie stosować u niosek!

-Często w połączeniu z innymi lekami dochodzi do

wykształcenia oporności u pasożytów

Aklomid

- Profilaktyka kokcydioz E. tenella i E. necatrix

-Nie wymagany jest okres karencji

f) Karbanilidy

Nikarbazyna /Nicarbazin, Nicarb, Cycarb/

-Równoczosteczkowy kompleks 4,4 –dinitrokarbanilidu

i 4,6 – dimetylo-2-pirymidynolu.

-Stosowana profilaktycznie u kurcząt przy inwazji E.

tenella,

-E.acervulina, E. Maxima, E. necatrix i E. brunetti

-Nie stosowac u niosek, bo powoduje zmniejszenie

nieśności i obniża jakość jaj

-Stosować tylko w chłodnej porze roku, bo zwiększa

wrażliwość kurcząt na stres cieplny

Karencja: 4 dni

Leki do zwalczania babeszjozy

-Czynnikiem etiologicznym jest

Babesia divergens u bydla,

B. cabali u koni i B. canis u

psów, które w naszym kraju

występują ogniskowo.

-Są to leki z reguły toksyczne

dla żywiciela.

-Mechanizm działania nie jest

w pełni wyjaśniony –

przypuszcza się, ze dochodzi

do zakłócenia syntezy DNA

pasożytów lub hamowany

jest proces glikolizy.

a) Dyminazen /Diminazene, Berenil, Ganaseg/

-Podawany jest domięśniowo

-Działa skutecznie na inwazje Babesia sp. i

Trypanosoma sp. U koni, bydla i psów

-Przedawkowanie: objawy ze strony OUN (niezborność

ruchow, drgawki)

-Karencja: bydło, owce – tkanki 20 dni, mleko 3 dni

b) Pentamidyna /Pentamidine, Lomidine/

-Do zwalczenia babeszjozy u koni i bydła

c) Imidokarb /Imidocarb, Imizol/

-Lek w postaci proprionianu przy babeszjozie.

-W zależności od dawki znosi objawy klincze lub

eliminuje pierwotniaki

-Odtrutka – atropina

d) Amikarbalid /Amicarbalide, Diampron/

-Stosowany u bydła i u koni w babeszjozie

DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ

Bibliografia



Farmakologia i farmakoterapia – Z.

Roliński



Wykłady z farmakologii



Materiały z ćwiczeń z parazytologii



Wikipedia.pl