Dr med. Paweł Orlicki

ZAKAŻENIA SZPITALNE

Aseptyka, antyseptyka

Co to jest zakażenie
szpitalne?

●

Zakażenie szpitalne/nosocomial
infection/ to zakażenie, które
rozwija się w czasie pobytu
chorego w szpitalu lub
bezpośrednio po wypisie,ale
pozostaje w związku przyczynowo
skutkowym z tym pobytem.

Wśród chorych przebywających
w szpitalach spotykamy
zasadniczo trzy grupy zakażeń.

●

zakażenia już istniejące.z którymi
chory trafia do szpitala

●

zakażenia powstające w czasie pobytu
chorego w szpitalu.

●

zakażenia związane ze środowiskiem
poza szpitalnym , w sytuacji, kiedy
chory przyjęty jest do szpitala bez
objawów klinicznych zakażenia, z
innych powodów,a zakażenie to
ujawnia się podczas pobytu w szpitalu.

Do zakażenia szpitalnego
dochodzi zwykle w trzech
sytuacjach.

●

przeniesienia zakażenia od innych
chorych lub personelu.

●

zakażenia własną florą bakteryjną
chorego.

●

zakażenia florą szpitalną wskutek
niestosowania zasad aseptyki i
złych warunków sanitarno
higienicznych

Czynniki etiologiczne

●

bakterie (najczęściej St. aureus, St.
epidermidis, Enterococcus faecalis,
E. coli, Proteus sp., Serratia
marcescens, Pseudomonas
aeruginosa, Bacteroides sp.,
Clostridium difficile)

●

wirusy (powodujący zapalenia
górnych dróg oddechowych, wirusy
hepatitis, HIV oraz wirus
cytomegalii)

●

grzyby (głównie Candida albicans
sp.)

Aspekty epidemiologiczne
zakażeń szpitalnych.

●

organizm gospodarza

●

czynnik chorobotwórczy

●

środowisko

Zakażenia szpitalne

Czynniki ryzyka związane ze
stanem chorego

●

zaburzenia immunologiczne

●

cukrzyca

●

zaburzenia hematologiczne

●

choroba nowotworowa

●

niewydolność nerek

●

niedobory witamin (C, A)

●

niedokrwistość

Zakażenia szpitalne

Czynniki związane ze
stosowanymi metodami
terapeutycznymi i
diagnostycznymi

●

zabiegi operacyjne

●

leczenie immunosupresyjne

●

sterydoterapia

●

cewnikowanie naczyń krwionośnych

●

cewnikowanie pęcherza

●

mechaniczna wentylacja płuc

●

dializa

●

czas hospitalizacji

Zakażenia szpitalne
Ź

ródła zakażenia i drogi

szerzenia

●

Personel (przestrzeganie higieny - mycie rąk)

●

własna flora chorego (skóry, przewodu pok.)

●

materiały opatrunkowe

●

sprzęt medyczny (respiratory, ssaki i inne)

●

przetoczenia krwi

●

źle przechowywane leki

Zakażenia ran
operacyjnych
DEFINICJA

●

stwierdzenie klinicznych cech zapalenia

z obecnością treści ropnej (niezależnie od
wyniku posiewu).

Zakażenia ran
operacyjnych
Metody zapobiegania

●

skrócenie czasu hospitalizacji

●

właściwe przygotowanie pola operacyjnego

●

mycie rąk personelu (higieniczne

i chirurgiczne)

●

odpowiednia technika operacyjna

●

okołooperacyjna profilaktyka antybiotykowa

●

stała kontrola jałowości materiału operacyjnego i

narzędzi

Zakażenia ran
operacyjnych

Czynniki ogólne wpływające na
gojenie rany

●

niedożywienie

●

zaburzenia immunologiczne

●

wiek

●

cukrzyca

●

zaburzenia hematologiczne

●

choroba nowotworowa

●

niewydolność nerek

●

niedobory witamin (C, A)

●

niedokrwistość

●

tryb wykonania zabiegu operacyjnego

Zakażenia ran operacyjnych

Czynniki miejscowe wpływające na
gojenie rany

●

ukrwienie operowanej tkanki, narządu

●

zakażenia

●

ciała obce (szwy, materiał protetyczny)

●

niedokrwienie

●

krwiak w ranie

●

traumatyzacja tkanek

Zakażenia ran
operacyjnych
Epidemiologia

●

Ogółem od 5 % do 37% zakażeń szpitalnych

●

rany czyste

1 - 2%

●

rany czyste skażone

5 - 15%

●

rany skażone

15 - 30%

●

rany brudne

ok. 40%

Zakażenia ran
pooperacyjnych

Wskazania do okołooperacyjnej
profilaktyki antybiotykowej

●

rany czyste skażone i skażone

●

Rany czyste z wszczepem materiału

protetycznego

Zasady okołooperacyjnej
profilaktyki
antybiotykowej

●

wybór odpowiedniego antybiotyku

(zarezerwowany tylko do profilaktyki)

●

wrażliwość na przypuszczalny rodzaj flory np.

Cefamandol w operacjach naczyniowych

●

odpowiednia dawka i czas podania leku (jedna

dawka na 1-2 godzin przed operacją

Podział zakażeń
szpitalnych

Zakażenia układu
moczowego/ ZUM/

●

stanowią aktualnie największa

grupę wśród zakażeń szpitalnych

●

30-50%wszystkich zakażeń

szpitalnych powstaje w układzie

moczowym

●

przeciętnie 1% wszystkich

chorych hospitalizowanych w

USA/ponad 800tys./każdego roku

przechodzi zakażenie układu

moczowego

Zakażenia układu
moczowego c.d.

●

szczególnie często występują w
oddziałach geriatrycznych i u
chorych w ciężkim stanie

●

zakażenie układu moczowego
prowadzi często do bakteriemii,
posocznicy,jak również może być
punktem wyjścia innych powikłań
septcznych

Zakażenia rany
operacyjnej

●

stanowią przeciętnie 25% zakażeń
szpitalnych

●

o wystąpieniu cech zakażenia rany
operacyjnej decydują co najmniej
trzy grupy czynników

●

zależne od chorego (stan
odporności, nawyki higieniczne,
itp.)

Zakażenia rany
operacyjnej c.d.

●

zależne od chirurga (technika
operacyjna, zasady aseptyki,
racjonalna profilaktyka
antybiotykowa ,itp.)

●

zależne od środowiska szpitalnego
(warunki sanitarne, jałowość
sprzętu operacyjnego i
opatrunkowego)

Zakażenia układu
oddechowego

●

stanowią 15-20% wszystkich zakażeń

●

w OIT ich liczba może przekraczać 50%

●

czynniki etiologiczne zmieniają się

wraz z zastosowaniem nowych

generacji antybiotyków

●

aktualnie dominują pałeczki Gram

ujemne kolonizujące wstępnie górne

drogi oddechowe

w czasie pobytu chorego w szpitalu

●

zapalenie płuc wikłające przebieg

pooperacyjny u chorych w ciężkim

stanie jest wciąż częstą przyczyną

zgonów

Bakteriemia

●

to obecność zdolnych do życia
drobnoustrojów we krwi bez
klinicznych objawów choroby u
chorych, którzy w chwili przyjęcia
do szpitala nie mieli oznak ani
objawów zakażenia, a posiewy z
krwi były jałowe

Bakteriemia c.d.

●

stanowi 5% zakażeń szpitalnych

●

może mieć charakter infekcji

pierwotnej lub być wtórnym

powikłaniem innych zakażeń

●

2/3 zakażeń powoduje flora Gram

ujemna

●

może prowadzić do posocznicy czyli

uogólnionej reakcji ustroju na

zakażenie oraz wstrząsu

septycznego,który jest najcięższą

postacią posocznicy i stanowi

bezpośrednie zagrożenie życia

Posocznica ( sepsa )

●

To ogólnoustrojowa reakcja

organizmu na zakażenie czyli SIRS

+ objawy kliniczne

●

Zespół ogólnoustrojowej reakcji

zapalnej (SIRS) manifestuje się

wystąpieniem 2 lub więcej z

poniższych objawów:

●

temp. >38°C lub < 36°C

●

Tętno >90/min

●

Częstość oddechów>20/min.lub

paCO2<32mmHg

Posocznica c.d.

●

Leukocytoza >12000/mm³lub <

4000/mm³

●

I > 10%niedojrzałych neutrofili

( pałeczkowatych)

●

Objawy

kliniczne:temperatura,hiperwentyl

acja,

objawy encefalopatii,objawy

skórne(akrocjanoza,pęcherze,wybr

oczyny,

erytrodermia itp),objawy

żołądkowo jelitowe.

Posocznica c.d.

●

Powikłania narządowe:

●

Płuco wstrząsowe

●

Wstrząs septyczny

●

Spadek siły skurczowej m.

sercowego

●

Powikłania nerkowe

●

Zaburzenia krzepliwości ( DIC)

●

Powikłania neurologiczne

●

W badaniach dodatkowych

małopłytkowość,hyperazotemia,

hyperbilirubinemia, kwasica

metaboliczna, hypoalbuminemia

Leczenie posocznicy

●

Antybiotykoterapia, tlenoterapia,

(wentylacja mechaniczna )

hydrokortyzon,płyny,ew:osocze,

preparaty płytek,immunoterapia

( ostatnio przeciwciała

monoklonalne - Xigriss)

Inne zakażenia szpitalne

●

stanowią 10-15% wszystkich zakażeń

●

w tej grupie są zakażenia skóry,tkanki
podskórnej,centralnego systemu
nerwowego,przewodu
pokarmowego,dróg rodnych i inne
powyżej nie zakwalifikowane

●

rozpoznawanie i kwalifikacja tych
zakażeń jako szpitalne opiera się na
tych samych kryteriach stosowanych w
zakażeniu rany operacyjnej czy układu
oddechowego

ASEPYKA

●

oznacza jałowość

●

sposób postępowania zapobiegający

zakażeniu żywymi drobnoustrojami

chorobotwórczymi

●

zasadą jest unikanie styczności z

zakażonym środowiskiem

●

stosowanie narzędzi,opatrunków i

leków wyjałowionych,zmiana odzieży i

obuwia,jałowa odzież do

zabiegów,stosowanie rękawiczek

ochronnych itp.

Za ojca aseptyki uważa się

Gustawa Adolfa Neubera,

kilońskiego chirurga (1886)

●

Reguły aseptyki wprowadzone przez

niego, niewiele zmienione, są

obowiązujące do dziś

●

1887-Ernest von Bergmann

wprowadza sterylizację przy użyciu

pary wodnej

●

1885-Jan Mikulicz Radecki stosuje

podczas operacji rękawiczki

bawełniane

●

1894-William S. Halsted stosuje

rękawiczki gumowe

ANTYSEPTYKA

●

lub dekontaminacja to proces
prowadzący do usunięcia lub
zabicia drobnoustrojów za
pomocą środków antyseptycznych

●

pojęcie to obejmuje
oczyszczanie,dezynfekcję i
strylizację

Chemiczne środki

antyseptyczne

●

Preparaty zawierające

dichlorofenol, heksachlorofen,

diglukonian hlorheksydyny,

heksylorezorcynol, alkohol etylowy,

alkohol izopropylowy, jodofory

●

Preparaty złożone; Dishand,

Octenisept,itp.

●

Ograniczone zastowanie mają

również barwniki

akrydynowe,chloramina,barwniki

trifenylometaminowe, związki

srebra ( azotan srebra)

Historia antyseptyki

●

1847- węgierski lekarz i położnik

Ignacy Semmelweis przeprowadził

skuteczną kampanię w sprawie

dezynfekcji rąk roztworem chloru w

klinikach położniczych

●

1867- Joseph Lister brytyjski

chirurg zastosował kwas karbolowy

( fenol) do zabiegów i operacji w

formie aerozolu i to on nazywany

jest ojcem antyseptyki

Oczyszczanie

●

metody doprowadzające do
usunięcia obcych materiałów
( zanieczyszczenia np. gleba,
materiał
organiczny,drobnoustroje)z
oczyszczanego obiektu lub
sprzętu

●

najczęściej poprzedza dezynfekcję
lub sterylizację

Dezynfekcja

●

proces zmniejszający liczbę
patogennych drobnoustrojów, lecz
nie zawsze przetrwalników
bakteryjnych znajdujących się na
przedmiotach lub skórze,do
poziomu który nie zagraża
zdrowiu ludzi

Dezynfekcja wysokiego
stopnia

●

to proces doprowadzający do
zabicia nie tylko wrażliwych form
wegetatywnych bakterii, grzybów
i wirusów, lecz także prątków
gruźlicy i enterowirusów

Sterylizacja

●

to proces, w wyniku którego
całkowitemu zniszczeniu ulegają
wszystkie drobnoustroje oraz ich
formy przetrwalnikowe.
Sterylizację przeprowadza się
głównie metodami fizycznymi

Metody sterylizacji

●

Wyżarzanie lub spalanie

●

Sterylizacja suchym gorącym

powietrzem

●

Sterylizacja parą wodną pod

ciśnieniem

●

Sączenie

●

Sterylizacja promieniowaniem

jonizującym lub UV

●

Wyjaławianie gazami ( tlenek

etylenu, formaldehyd)

●

Sterylizacja roztworami środków

chemicznych ( aldehyd

glutarowy,kwas nadoctowy)