OSOBOWOŚĆ

Osobowość - definicje

• Najczęściej przyjmowane pojęcie osobowości na użytek

psychologii rozwojowej:

• Osobowość to złożona struktura regulacyjna, na

którą składają się:

• 1/ zespół cech, które wskazują na najbardziej stałe

predyspozycje do określonych zachowań – struktura

osobowości

• 2/ motywy – czyli dążenia, cele, wartości, mechanizmy

obronne, mechanizmy adaptacyjne, strategie radzenia

sobie stanowiące charakterystyczny dla jednostki styl

( mechanizm ) adaptacji - czyli mechanizmy

motywacyjne

• 3/ koncepcja siebie – to jest system znaczeń, jakie

jednostka nadaje swoim doświadczeniom i ogólnie swojemu

życiu. Wyraża się w „Ja” jednostki. Jest to poziom

świadomości siebie, tożsamość osobista i społeczna.

Osobowość - definicje

Osobowość to dynamiczna organizacja

wewnętrzna jednostki tych
schematów (mechanizmów), które
determinują indywidualny sposób
przystosowania do środowiska.

Cecha osobowości - dyspozycja, która

obejmuje obserwowalne zachowania,
uczucia, myśli i motywy, które są
wyrazem spójnych wzorców
funkcjonowania w różnych sytuacjach.

Osobowość – definicje –

podejście poznawcze

• OSOBOWOŚĆ – to względnie antonimiczny system

informacji

• ( w tym o cechach) funkcjonujący jako całość i sterujący

zachowaniem jednostki.

• Rozwój osobowości – dokonuje się na drodze

przekształceń pod wpływem informacji z otoczenia i

przetwarzania tych informacji przez podmiot ( osobę ).

• Dzięki kontaktowi z otoczeniem, informacjom z otoczenia

oraz informacjom o efektach własnych działań człowiek

tworzy poznawczą reprezentację rzeczywistości

odnoszącą się zarówno do środowiska jak i samego siebie.

Czynniki kształtowania się

cech osobowości.

Uwarunkowania rozwoju

osobniczego człowieka

• Czynniki biologiczne
• Czynniki środowiskowe
• Wychowanie
• Aktywność własna

Czynniki kształtowania się

cech osobowości.

• 1/ środowisko oddziałuje różnie na

• osoby o różnej konstrukcji biologicznej

• (rodzice a dziecko słabe, pobudliwe, chore)

• 2/ osoby o różnej konstrukcji biologicznej

• różnie odbierają środowisko

• (np. wrażliwość sensoryczna)

• 3/ stosownie do predyspozycji biologicznych

• jednostka sama kształtuje, modyfikuje,

• wybiera środowisko, w którym najlepiej się czuje

• i może realizować

Rozwój osobowości

Są to zmiany w zakresie funkcjonowania

intelektualnego, emocjonalno –

uczuciowego, motywacji, adaptacji do

środowiska, kontaktów interpersonalnych

i koncepcji siebie( poczucia tożsamości).

Chodzi przy tym nie o sumę składników,

rozwój poszczególnych składowych

osobowości - cech, motywów,

tożsamości ale o zintegrowaną całość,

która stanowi nową jakość.

Rozwój osobowości

• Osobowość, chociaż złożona z cech,

funkcjonuje jako całość, zatem rozwój
osobowości oznacza:

• 1/ postępującą integrację cech,

formowanie nie niepowtarzalnej,
indywidualnej ale dającej się

• opisać konstrukcji
• 2/ stabilizację cech
• 3/ zmianę intensywności cech: od

skrajności na mniej skrajne

Typy osobowości

Określamy poprzez opis dominujących lub/i

utrwalonych cech osobowości

• OSOBOWOŚĆ TYPU A – typ osobowości

charakteryzujący się wysokim poziomem stresu,

tendencją do tłumienia wrogich postaw wobec

ludzi, często związany z pracoholizmem.

• Osoba o Wzorze Zachowania A ( WZA)

charakteryzuje się:

• nastawieniem rywalizacyjnym, i tak jest

postrzegana przez otoczenie, nie panuje nad

emocjami, ambitne, niemal całkowicie oddane

pracy, mocno zaangażowane, oczekują tego od

innych,

Typy osobowości

• ciągle odczuwają presję czasu,

choroba pośpiechu, wykonują kilka

czynności jednocześnie, skłonność do

NEGATYWNEGO AFEKTU = łatwo

przeżywają negatywne emocje,

wykazują tendencje REAKTYWNE =

zbyt silnie działają w stosunku do

bodźców, szukają winnego lub winnych

gdy w organizacji pojawia się błąd,

postrzegane jako osoby rywalizacyjne.

Typy osobowości

• OSOBOWOŚĆ TYPU B, (WZB) Badacze

poświęcili niewiele uwagi temu typowi

osobowości. Zwykle definiuje się ją jako

osobowość pozbawioną charakterystycznych

cech osobowości typu A.

• Osoby o WZB doznają rzadko zawału serca

przed 70 rokiem życia, niezależnie od

wykonywanej pracy, choć również są

ambitne, tak jak osoby o WZA. Osoba typu B

doświadcza znacząco mniej stresu zarówno

podczas pracy jak i podczas wypoczynku, w

porównaniu z osobą typu A.

Typy osobowości

OSOBOWOŚĆ TYPU C, (WZC),

którego osiową cechą jest skłonność

do dławienia w sobie silnych uczuć

( zwłaszcza gniewu). Pomimo braku

powszechnie akceptowalnej definicji

większość badaczy jest zgodna co do

pozostałych elementów tego typu.

Typy osobowości

Są nimi:

• poddanie się woli innych, ludzi i brak

stanowczości,

• unikanie konfliktów i zachowań, które

mogłyby urazić innych,

• stoicyzm i poświęcanie się,

• przestrzeganie przyjętych norm

zachowania ("co ludzie powiedzą") i

ukrywanie się za fasadą zachowania

miłego człowieka,

Typy osobowości

• pozornie racjonalne i nieemocjonalne

podejście do życia,

• skłonność do przeżywania uczuć

bezradności i rozpaczy

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

•

Świadomość

Świadomość

•

jednostka zdaje sobie sprawę ze

•

zjawisk

wewnętrznych, takich jak własne

•

procesy myślowe

, oraz zjawisk

•

zachodzących w środowisku

•

zewnętrznym i jest w stanie reagować na

•

nie (somatycznie lub autonomicznie).

•

Zwykły stan czuwania.

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

•

Przedświadomość

Przedświadomość

•

obszar skupiający myśli,

wyobrażenia,

•

fantazje, które choć aktualnie

nie są

•

świadome, to - bez większego

•

wysiłku - mogą stać się

•

treścią świadomości.

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

•

Nieświadomość

Nieświadomość

•

myśli, wyobrażenia, które z uwagi na

silne

•

obsadzenie popędami bądź treść

•

niemożliwą do zaakceptowania

•

(sprzeczną z zasadami moralnymi,

•

perwersyjną) zostały wyparte lub

•

niedopuszczone do

świadomości

.

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

Ponieważ człowiek rozwija się w świecie społecznym, rozwija się

kolejna instancja -

Superego

, która zawiera zbiór zasad

moralnych.

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

• Rozwój osobowości – dążenie do

dynamicznej równowagi i zgrania trzech
komponentów osobowości: popędowego i
niemoralnego ID, moralnego SUPEREGO i
racjonalnego EGO.

• Zaburzenia rozwoju osobowości - zbyt

duża presja ID i SUPEREGO; EGO nie radzi
sobie wtedy z konfliktem miedzy popędami
a nieświadomymi i świadomymi zakazami,
nakazami i zasadami SUPEREGO

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

• Główny przedmiot zainteresowania:
• ukierunkowanie, intensywność oraz struktura energii

psychicznej, która decyduje o zachowaniu człowieka

• Główne tezy psychoanalizy:
• 1/ Sfera psychiczna człowieka jest w ciągłym rozwoju
• 2/ Psychikę można podzielić na: świadomą,

przedświadomą, nieświadomą

• 3/ Między różnymi elementami psychiki istnieje

permanentny konflikt, wymagający

rozładowania

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

• 4/ Rozwiązanie konfliktu zależy od siły

popędów oraz siły oporu, stosowanego przez

jednostkę

• 5/ Okres dzieciństwa i relacje z najbliższymi osobami

odgrywają podstawową rolę w procesie socjalizacji

• 6/ Efektem szeroko pojętej socjalizacji i

rozwiązywania konfliktów jest charakter, który

podlega rozwojowi

• 7/ Zachowania i inne zjawiska psychiczne podlegają

determinizmowi. Czynników warunkujących może

być wiele, jednostka nie ma nad nimi kontroli. Ich

oddziaływanie może być uświadomione lub

nieświadome.

Osobowość – ujęcie

psychodynamiczne

• 8/ Pierwszoplanową przyczyną zachowania i

motorem rozwoju są popędy w tym popęd

seksualny (libido)

• 9/ Wszelkie zachowania ludzkie, mają celowy i

funkcjonalny charakter, są umotywowane i skierowane

ku osiągnięciu jakiegoś materialnego, psychicznego

czy społecznego „dobra”, służą zaspokojeniu potrzeb

lub rozładowaniu napięcia

• 10/ Rozwój społeczny jednostki, który decyduje o jej

przystosowaniu do kultury, przebiega według tych

samych praw, co rozwój psychiczny. Zatem jednostka

nieustannie musi rozwiązywać konflikty,

wynikające z nacisków środowiska społecznego,

które jednocześnie mogą być źródłem

zaspokajania lub hamowania jej potrzeb

Osobowość – podejście

poznawcze

• Podstawowe założenia psychologii poznawczej

• Człowiek działa świadomie i celowo

• U podstaw procesów poznawczych leżą procesy fizjologiczne i

nerwowe

• Rozwój to odbieranie, gromadzenie ( przechowywanie ),

interpretowanie i wykorzystywanie informacji ze świata

wewnętrznego i zewnętrznego

• Człowiek przekazuje otoczeniu posiadane i zinterpretowane

informacji za pomocą znaków (sygnałów) werbalnych i

niewerbalnych

• Docierającym bodźcom człowiek nadaje określoną wartość i

sens, wykorzystując dotychczasowe informacje i ich

interpretacje

• Człowiek będąc odbiorcą informacji jest równocześnie źródłem

informacji dla innych

• Człowiek jest autokreatywny – ma możliwość kształtowania

siebie, swojej struktury psychicznej.

Osobowość – podejście

poznawcze

• Struktura osobowości w psychologii poznawczej:

• Podstawowym elementem jest „konstrukt” – sposób, w

jaki dana osoba spostrzega i interpretuje

rzeczywistość (wewnętrzną i zewnętrzną). Przykłady

konstruktów:

• dobro – zło, przyjaźń – wrogość, celowość –

przypadkowość

• Wszystkie konstrukty tworzą system:

• system wiedzy o sobie samym – samowiedza,

• system wiedzy o świecie,

• system wiedzy o regułach wykorzystywania tej

wiedzy w celach adaptacyjnych i rozwojowych.

• Są to: postawy, wartości, uprzedzenia, sądy, stereotypy,

cele i zadania życiowe. obraz samego siebie.

Osobowość – podejście

poznawcze

• Znajomość treści konstruktów
• (systemów)i ich funkcjonowania

pozwala przewidzieć, jak dana
osoba zachowa się w podobnej
sytuacji. Problemem jest

• jednak to, iż system konstruktów

jest dynamiczny.

Kryteria dojrzałej

osobowości

• Allport opisał siedem kryteriów dojrzałej

osobowości.

• 1.Udzielanie się na zewnątrz -

angażowanie się w aktywność jest cechą
dojrzałej osobowości. Im bardziej człowiek
włącza się w różnego typu działania
związane z innymi ludźmi, ideami lub
zadaniami, jego osobowość będzie
zdrowsza.

Kryteria dojrzałej

osobowości

• 2.Okazywanie ciepła w relacjach z innymi ludźmi -

istnieją dwie podstawowe postacie ciepła w relacjach

międzyludzkich.

• Jedna dotyczy kręgu osób najbliższych (rodziców,

dzieci, partnerów i bliskich przyjaciół) i wyraża się w

umiejętności budowania atmosfery intymności, bliskości

oraz w przeżywaniu uczucia miłości jako doznania

bezwarunkowego.

• Drugi rodzaj ciepła dotyczy relacji z innymi ludźmi

polegający na umiejętności rozumienia,

współodczuwania różnych emocji w uniwersalnych

sytuacjach ludzkiej egzystencji oraz na postawie

tolerancji pozbawionej tendencji do zbyt pochopnego ich

oceniania.

Kryteria dojrzałej osobowości

• 3. Poczucie emocjonalnego bezpieczeństwa -

wiąże się z realistycznym poziomem

samooakceptacji, który obejmuje zarówno

umiejętność optymistycznego godzenia się z

własnymi słabościami jak i tolerancją na różnego typu

frustracje.

• 4. Realistyczne spostrzeganie rzeczywistości

-człowiek dojrzały stara się obiektywizować swoje

spojrzenie na świat. Porównuje je z percepcją innych

ludzi, potrafi rozróżniać to co widzi i rozumie, od tego

czego chce, potrzebuje lub czego się boi.

5. Potrzeba posiadania kompetencji - jest to

nabywanie nowych lub doskonalenie już posiadanych

umiejętności.

Kryteria dojrzałej

osobowości

• 6. Otwartość na opinie innych ludzi - dla

zdrowej osobowości jest to bogate źródło

pogłębiające rozumienie samego siebie i własne

relacji z innymi ludźmi.

• 7. Umiejętność budowania własnej filozofii

życia - wyraża się zdolnością do udzielania sobie

sensownej odpowiedzi na podstawowe pytania

dotyczące powodów, dla których żyję. Jest to

umiejętność budowania odległych planów,

uwzględniających świat celów, wartości, własnej

motywacji i poszukiwania sensu własnego

istnienia.

Osobowość – podejście

humanistyczne

Podstawowe założenia psychologii

humanistycznej:

• Człowiek jest z natury dobry.

• Człowiek dąży do rozwoju – osiągnięcia pełni

człowieczeństwa, samorealizacji

• Człowiek jest istotą świadomą i wybierającą, działa

celowo

• Człowiek funkcjonuje w soim środowisku i ono

wyznacza ramy jego rozwoju

• Człowiek jest równocześnie indywidualistą i kolektywny

• Potrzeby, zdolności i skłonności mają podłoże

biologiczne

• Najważniejszym celem człowieka jest zachowanie i

rozwój indywidualności oraz własnej tożsamości.

Osobowość – podejście

humanistyczne

Tożsamość

–

czyli system znaczeń, jakie

jednostka nadaje swoim doświadczeniom i

ogólnie swojemu życiu.

Tożsamość tworzy się dzięki kształtowaniu się

poczucia podmiotowości, wyodrębnieniu siebie z

otoczenia i proces konsolidacji poczucia:

1/ sprawstwa ( skuteczności)
2/ spójności wewnętrznej
3/ stałości wzorców afektywnych
4/ ciągłości własnego „ja”
poprzez stałe wartościowanie, selekcjonowanie,
podporządkowywanie i integrowanie doświadczeń.

Piramida potrzeb A. Maslow

Fizjologiczne – ( jedzenie, woda, tlen,brak napięcia ) - gdy

nie są zaspokojone, dominują nad wszystkimi innymi

potrzebami, wypierają je na dalszy plan i decydują o

przebiegu zachowania człowieka.

Bezpieczeństwa - ( zależności, opieki i oparcia, wygody,

spokoju,

wolności od strachu) -pobudzają do działania, zapewniając

nienaruszalność, ujawniają się gdy dotychczasowe nawyki

okazują

się mało przydatne,

Przynależności – (więzi, afiliacji, miłości, bycia kochanym ) -

występują w usiłowaniach

przezwyciężenia osamotnienia,

eliminacji i obcości, tendencji do nawiązywania bliskich

intymnych stosunków,

uczestnictwa w życiu grupy,

Piramida potrzeb A. Maslow

Respect i uznania ze strony innych ludzi, dobrego statusu

społecznego, sławy, dominacji, zwracania na siebie

uwagi,pragnienie potęgi, wyczynu i wolności,zaufania do

siebie, poczucia własnej wartości, kompetencji, poważania,

szacunku i uznania – potrzeby uznania i prestiżu we

własnych oczach i w oczach innych ludzi;

Sensu,samorealizacji, transcendencji:

• poznawcze (potrzeby wiedzy, rozumienia, nowości)

• estetyczne (potrzeba harmonii i piękna)

• samorealizacji – potrzeby samorealizacji – wyrażają się w

dążeniu człowieka do rozwoju swoich możliwości; stanowią

środek do zaspokojenia potrzeb fizjologicznych lub reakcje

kompensujące niezaspokojenie innych potrzeb,

• samotranscendencji, czasem określane jako "potrzeby

duchowe",

Osobowość – podejście

humanistyczne

Rozwój poczucia tożsamości:

• Wzrost różnorodności wartościowań odnoszących

się do różnych doświadczeń jednostki

• Integracja systemu znaczeń osobistych

• Wzrost giętkości, plastyczności znaczeń zależnie

od etapu życia, roli, sytuacji

Ukształtowana tożsamość: zdolność do

samodzielnego określania zadań, koncepcji życia i

przyszłości, zdolność do samorealizacji.

Rosnąca swoboda wyboru + Wzrost

poczucia odpowiedzialności

Osobowość – podejście

humanistyczne

• Najbardziej znanymi propozycjami

terapeutycznymi powołanymi w ramach

nurtu psychologii humanistycznej są :

• psychoterapia skoncentrowana na kliencie

Carla Rogersa,

• psychoterapia Perlsa,

• logoterapia Viktora Frankla,

• psychosynteza Roberta Assagioli,

• systemowa terapia rodzinna Virginii Satir,

• bioenergetyka Alexandra Lowena,

• i inne.