TPL

• Farmakopea – zbior norm

jakościowych, którym muszą
podlegać postaci leku; opis
postaci leku, opis form badania
leków, informacje dotyczące
przygotowania, informacje o
dawkach leków, sposobie syntezy

• Część podstawowa Farmakopei

Polskiej wydanie IX (FP IX 2011)
zawiera polskojęzyczną wersję
wszystkich materiałów
opublikowanych w części
podstawowej nowego wydania
Farmakopei Europejskiej 7.0 ze
zmianami i uzupełnieniami
zawartymi w suplementach 7.1 i 7.2.

• FP IX 2011 zawiera także dział monografii

narodowych obejmujący wszystkie

znowelizowane dotychczas monografie

narodowe FP VI 2002: dla mieszanek

ziołowych, dla wybranych substancji

roślinnych i substancji pomocniczych,

monografie dla preparatów galenowych w

postaci półstałej (maści, pasty, mazidła,

podłoża maściowe), tekst Zasady tworzenia

nazw dla substancji do celów

farmaceutycznych, oraz monografię Aqua

pro usu officinale określającą wymagania dla

wody stosowanej w recepturze aptecznej.

• W FP IX 2011 opublikowano również

pełny wykaz dawek dla substancji
czynnych opisanych w monografiach
tego wydania oraz ich przynależność
do wykazu A, B i N.

• Farmakopea Polska IX 2011

publikowana jest w postaci
wydawnictwa 2-tomowego.

• SPIS TREŚCI

TOM I:

• Wstęp

• Informacje o farmakopei polskiej wydanie IX

• Informacje o farmakopei europejskiej wydanie 7

• Wprowadzenie do farmakopei europejskiej

• Teksty podstawowe

• Monografie ogólne

• Monografie ogólne postaci leku

• Monografie szczegółowe produktów

specjalistycznych

• Monografie szczegółowe

• TOM II:
• Monografie szczegółowe (ciąg dalszy)
• Monografie narodowe 
• Wykaz dawek
• Wykaz substancji bardzo silnie

działających, silnie działających oraz
środków odurzających

• Zmiany i uzupełnienia do farmakopei

polskiej

• Wyodrębniony został kolejny dział

monografii produktów
specjalistycznych:

• dla substancji i przetworów

roślinnych obejmujący 234 tekstów
(w tym stosowanych w tradycyjnej
medycynie chińskiej,TCM).

• Dodatkowo, odpowiednie monografie

substancji roślinnych zostały
zmienione przez wprowadzenie do
tekstu badania B tożsamości, opisu
zamieszczonego uprzednio pod
rysunkiem substancji sproszkowanej.

• Układ i redakcja FP IX 2011 są

całkowicie zgodne z Farmakopeą
Europejską. Dział „Teksty
podstawowe” obejmuje „Wskazówki
ogólne”, „Metody badania”,
„Tworzywa do wyrobu pojemników i
pojemniki”, wykaz odczynników oraz
„Wymagania Ogólne”.

• Następne działy to „Monografie

ogólne”, „Monografie ogólne postaci
leku”, działy zawierające
pogrupowane monografie
szczegółowe produktów
specjalistycznych, a następnie
zestaw monografii szczegółowych w
porządku alfabetycznym wg nazw
łacińskich.

Omówienie zawartości

FP IX 2011

• Wprowadzenie do Farmakopei Europejskiej:
• Tekst ogólny Wprowadzenie do Farmakopei

Europejskiej, zawiera informacje wstępne
dotyczące zarówno zagadnień związanych
z działalnością Komisji Farmakopei
Europejskiej (Konwencja o opracowaniu
Farmakopei Europejskiej, procedura
certyfikacji, wydawnictwa, proces
harmonizacji wymagań farmakopealnych),

• jak i podejścia Farmakopei

Europejskiej do zagadnień
związanych z wymogami
farmakopealnymi (kontrola
zanieczyszczeń, substancje chiralne,
hydraty, wyroby medyczne itp.)

• Teksty podstawowe:
• Dział „Teksty podstawowe” obejmuje

5 grup tekstów o charakterze
ogoónym. Teksty te powoływane są w
monografiach przez podanie ich
numeru (kursywą).

• Informacje podane we Wskazówkach

ogólnych mają zastosowanie do
wszystkich tekstów Farmakopei,
ułatwiają zrozumienie i użytkowanie
monografii. Wyjaśnione są także
cytowane wyrażenia i podane zasady
stosowane w metodach
analitycznych.

• Grupa tekstów „Metody badania”

obejmuje, obok wymagań
dotyczących stosowanego sprzętu
analitycznego, opisy 249 metod
badania jakości leków należących do
metod o charakterze fizycznymi
fizykochemicznym, stosowanych do
określania tożsamości,

• oznaczeń granicznych

zanieczyszczeń, zawartości, badań
biologicznych, oznaczeń zawartości
metodami biologicznymi, metod
farmakognostycznych oraz metod
badania postaci leku.

• Grupa tekstów „3. Tworzywa do wyrobu

pojemników i pojemniki” zawiera 16
monografii dotyczących wymagań dla
tworzyw stosowanych do produkcji
pojemników oraz 10 monografii
określających wymagania dla
pojemników do celwó farmaceutycznych
ze szkła lub tworzyw sztucznych, dla
zestawow do transfuzji, strzykawek
jednorazowego użytku

• oraz gumowych zamknięć do

pojemników do celów
farmaceutycznych.

• Wykaz odczynników (4.) zawiera w

porządku alfabetycznym (według
nazw polskich) pełną listę
odczynników, roztworów wzorcowych
i buforowych oraz roztworów
stosowanych w analizie
objętościowejw tekstach FP IX 2011.

• Grupa tekstów „5. Wymagania ogólne”

obejmuje 33 monografie. W grupie tej
znajdują się teksty zawierające
wymagania ogólne dotyczące
mikrobiologii, w tym podział produktów
leczniczych na kategorie w zależności od
wymagań jałowości i czystości
mikrobiologicznej. Dalsze monografie
dotyczą wymagań ogólnych dla
produktów biologicznych

• w tym monografia wprowadzająca

prawidłowe nazewnictwo stosowane
w monografiach dla tych produktów.

• Kolejne teksty dotyczą produktów

stosowanych do wytwarzania
szczepionek oraz kryteriów i metod
oceny bezpieczeństwa i skuteczności
szczepionek.

• Monografie ogólne:
• Dział „Monografie ogólne” obejmuje

17 monografii dotyczących wymagań
ogólnych dla różnych typów
produktów, podzielonych z
uwzględnieniem ich metody
wytwarzania, pochodzenia lub
obecności czynników ryzyka.

• Monografie ogólne postaci leku:

• Do działu „Monografii ogólnych

postaci leku” (28 tekstów) nie
wprowadzono poważnych zmian. W
monografii Auricularia uściślono
definicję proszków do uszu.

• Monografie szczegółowe produktów

specjalistycznych:

• Dział ten obejmuje szczepionki

stosowane u ludzi (60), szczepionki do
użytku weterynaryjnego (76), surowice
odpornościowe stosowane u ludzi (8),
surowice odpornościowe do użytku
weterynaryjnego (4), preparaty
radiofarmaceutyczne (65), nici
chirurgiczne stosowane u ludzi (4),

• nici chirurgiczne do użytku

weterynaryjnego (7), substancje i
przetwory roślinne (234) oraz
preparaty homeopatyczne (22).

• Monografie szczegółowe:
• Zgodnie z wcześniej przyjętymi

zasadami, w Farmakopei Polskiej
monografie szczegółowe ułożone są
alfabetycznie wg ich nazw łacińskich,
stanowiących nazwy międzynarodowe
INN lub INNM, a w przypadku ich braku
inne nazwy farmakopealne (w tym
nazwy naukowe, nazwy zwyczajowe).

• FP IX 2011 obejmuje 1640 monografii

szczegółowych dla substancji
czynnych i pomocniczych, o
charakterze chemicznym (substancje
organiczne i nieorganiczne) oraz
biologicznym, w tym 24 monografie
nowe i 357 znowelizowanych.

• Monografie narodowe:
• Dział „Monografie narodowe” został

wprowadzony do FP VIII w Suplemencie
2009, zamieszczając monografię Aqua pro
usu offi - cinale. Monografia ta określa
wymagania dla wody stosowanej w
recepturze aptecznej, odwołując się do
monografii dla wody do użytku
farmaceutycznego Aqua purificata, Aqua
ad iniectabilia i Aquae purificata oraz

• Aqua ad iniectabilia i Aqua valde

purificata oraz podając wymagania
dodatkowe, szczególnie w aspekcie
czystości mikrobiologicznej.

• W Suplemencie 2010 FP VIII

zamieszczono dalsze monografie: dla
14 mieszanek ziołowych oraz 5
substancji roślinnych, wchodzących w
ich skład.

• W niniejszej FP IX 2011, obok

powyższych monografi i przeniesionych
bez zmian z FP VIII, opublikowano 21
monografii dla preparatów galenowych
w postaci półstałej (maści, pasty,
mazidła, podłoża maściowe) oraz 2
narodowe monografie dla substancji
pomocniczych, stosowanych w tych
preparatach.

• W procesie nowelizacji powyższych

monografi i dostosowano ich
wymagania do obecnie
obowiązujących wymogów FP/Ph. Eur.
z uwzględnieniem stosownych
wytycznych Europejskiej Agencji
Leków (EMA).

• Wykaz dawek, wykazy A, B i N:
• Podobnie jak w FP VIII, w części końcowej

FP IX 2011 zamieszczony został,
posiadający charakter narodowy, wykaz
dawek zwykle stosowanych i dawek
maksymalnych dla substancji czynnych
opisanych w monografiach szczegółowych
FP IX 2011 wraz z informacjami o ich
zasadniczym działaniu i zastosowaniu.

• Opublikowano także podział tych

substancji według ich przynależności
do grupy środków odurzających
(Wykaz N), substancji bardzo silnie
działających (Wykaz A) i silnie
działających (Wykaz B).

• Zmiany i uzupełnienia do Farmakopei

Polskiej:

• Z uwagi, że obowiązujące wersje tekstów

i monografii Farmakopei Polskiej znajdują
się obecnie w FP IX 2011, dział „Zmiany i
uzupełnienia do Farmakopei Polskiej” w
niniejszym wydaniu ograniczony jest do
wykazu zaktualizowanych monografii
narodowych FP VI 2002.

• Pojęcia Farmakopealne:
• Surowiec farmaceutyczny –

oznacza substancję lub
mieszaninę substancji
wykorzystywaną do sporządzenia
lub wytworzenia produktów
leczniczych

• Substancja – (substancja

farmakopealna) – oznacza
umieszczony w FP ściśle określony
związek chemiczny wymieniony w tytule
monografii szczegółowej.

• Surowiec roślinny – oznacza

surowiec farmaceutyczny
pochodzenia roślinnego wymieniony
w tytule monografii szczegółowej

• Lek gotowy – preparat – oznacza

produkt leczniczy wprowadzony
do obrotu pod określoną nazwą i
w określonym opakowaniu; nazwa
leku gotowego zamieszczona w FP
zawiera określenie substancji
farmakopealnej i postaci leku.

• Postać leku – forma jaką nadano

lekowi, spełniająca wymagania
określone odpowiednią
monografią ogólną

• Roztwór – oznacza zawsze

roztwór wodny; roztwory innych
rozpuszczalników są wyraźnie
określone

• Woda – oznacza wodę

oczyszczoną, jeśli nie zaznaczono
inaczej przez dodanie
odpowiedniego określenia

• Ślepa próba – oznacza próbę

wykonaną podobnie jak próba
badanej substancji ze wszystkimi
odczynnikami, ale bez dodania
substancji oznaczanej; ma ona na
celu ustalenia poprawki na obecność
w stosowanych odczynnikach
substancji podobnie reagujących jak
substancja oznaczana.

Rozdrabnianie

• Czynność mająca na celu uzyskanie

określonej wielkości fragmentów celem
dalszej jego obróbki. Dochodzi do
zwiększania powierzchni surowca w
stosunku do jego masy. Znaczenie:
zmiana rozpuszczalności i co za tym idzie
profilu wchłaniania. Substancja
sproszkowana może stanowić sama
postać leku (proszki) lub może służyć do
tworzenia leków (tabletki, zawiesiny).

Określenie stopnia

rozdrobnienia

• 1. Przesianie przez sita – stopień

rozdrobnienia określa się przez
podanie wymiaru oczek sita, przez
które substancja przeszła całkowicie

• 2. Pomiar pod mikroskopem –

stosuje się mikroskopy z
mikrometrem lub mikroskop
projekcyjny, substancję zawiesza się
w cieczy, umieszcza na szkiełku
przedmiotowym i pod powiększeniem
mierzy się długość cząstki w pięciu
dowolnie wybranych polach, nie
mniej niż 300 cząstek łącznie.

• 3. Pomiar szybkości sedymentacji

– pomiar pipetą Andreasena

• Po zakończeniu pomiaru podstawia

się dane do przekształconego wzoru
Stokesa:

Stopnie rozdrobnienia

• grubo rozdrobniona /sito 5,6 mm/

Cząstki przechodzą przez sito 5,6 i
nie więcej niż 20% przez sito 3,15

• Średnio rozdrobniona /sito3,15 mm/

Cząstki przechodzą przez sito 3,15 i
nie więcej niż 20% przez sito 1,6

• Miałko rozdrobnione/sito 1,6 mm/

Cząstki przechodzą przez sito 1,6 i
nie więcej niż 20% przez sito 1,0

• Bardzo miałko rozdrobniona/sito

1,0 /Cząstki przechodzą przez sito
1,0 i nie więcej niż 20% przez sito 0,5

• Grubo sproszkowana /sito 0,5 mm

/Cząstki przechodzą przez sito 0,5 i
nie więcej niż 40% przez sito 0,315

• Średnio sproszkowana/sito 0,315

/Cząstki przechodzą przez sito 0,315
i nie więcej niż 40% przez sito 0,16

• Miałko sproszkowana/sito 0,16

/Cząstki przechodzą przez sito 0,16 i
nie więcej niż 40% przez sito 0,08

• Bardzo miałko sproszkowana/sito

0,08 /Cząstki przechodzą tylko przez
sito 0,08

• Zmikronizowana 80% cząstek nie jest

większych niż 1μm, pozostałe nie
większe niż 50μm określone za
pomocą analizy mikroskopowej lub
sedymentacji

• Siły i zjawiska istniejące między

cząstkami proszku:

· agregacja
· adsorpcja powierzchniowa
· sypkość proszków
· ładunek elektryczny

• Agregacja cząsteczek – im

większe rozdrobnienie ciała
stałego, tym większa tendencja
do łączenia się cząsteczek ze sobą
siłami kohezji (Van der Waalsa). Na
skutek wzrostu rozdrobnienia wzrasta
energia powierzchniowa i układ taje
się bogatszy w energię i mniej trwały.

• Cząsteczki dążące do uboższego

stanu energetycznego przyciągają
się i tworzą agregaty.
Przeciwdziałanie: dodanie do proszku
substancji o jeszcze większym
rozdrobnieniu, tj. substancji
poślizgowych (np. SiO2, talk,
skrobia).

• Substancje te mają mniejsze ziarna

niż substancja proszkowa, zbyt duże
dodatek może powodować powstanie
agregatów substancji poślizgowej.

• Ładunki elektrostatyczne –

występują szczegolnie silnie w
proszkach krystalicznych.

• Przyczyna: pojawianie się energii

styku. Między tworzywem
opakowania i proszkiem
(przyciąganie przeciwstawnie
naładowanych cząstek).

• Zetknięcie się proszku z innym

materiałem powoduje przeciwstawne
naładowanie cząstek. Skutek:
przyczepianie się proszku do ścian
naczyń. Zapobieganie: dodanie
antystatyku tj. składnika o tym
samym stopniu rozdrobnienia, ale o
obojętnym lub przeciwstawnym
ładunku lub rozdrabnianie na mokro.

• Adsorpcja powierzchniowa –

rozwinięta po rozdrobnieniu duża
powierzchnia powoduje wzmożoną
adsorpcję par i gazów z atmosfery
(wilgoć). Skutek: adsorpcja par
wzmaga reakcje rozkładu (hydrolizy)
oraz reakcje chemiczne między
składnikami. Prowadzi to do zbrylenia
i zmniejszenia sypkości.

• Sypkość proszków – ważna cecha

przy objętościowym dozowaniu
proszków (np. napełnianie matryc
w tabletkarce). Czynniki wpływające
na sypkość: wielkość i kształt
cząstek, tarcia między cząstkami, siły
kohezji, adsorpcja wilgoci, siły
elektrostatyczne.

• Poprawa sypkości: wysuszenie,

odsianie małych cząstek (poniżej
10μm), dodanie substancji
poślizgowych (koloidalny SiO2, talk,
skrobia, mydło).

Rozdzielanie – Separatio

· rozdzielanie ciał stałych –

przesiewanie, spławianie

· rozdzielanie ciał stałych od cieczy –

odstanie i zlewanie, cedzenie,
sączenie, klarowanie, wytłaczanie,
odwirowanie

· rozdzielanie substancji o rożnym

ciężarze – odstanie, zlewanie,
odwirowanie

• Przesiewanie
• Cel: ujednolicenie wielkości

rozdrobnionej substancji lub surowca
roślinnego (ważne przy prowadzonej
ekstrakcji, otrzymywaniu ziółek,
przygotowywaniu proszków do
tabletkowania)

• Liście, kwiaty, zioła/sito 3,15/ średnio

rozdrobnione

• Kory i korzenie/sito 1,6 /mało

rozdrobnione

• Owoce i nasiona/sito 0,5/ grubo

sproszkowane

• Odsianie od pyłku 0,315 Średnio

sproszkowane

• Proces przesiewania wymaga korzystania z

sit o różnych wymiarach oczek w zakresie
0,08-5,6mm

• Materiał siatki sita musi być odporny na

korozję i nie może reagować z przesiewaną
substancją. Siatka sit jest zazwyczaj
wykonana z okrągłego drutu metalowego
(żelazo lub miedź), ocynowanego lub
chromowanego, a w przypadku sit gęstych
- z włókiem naturalnych lub sztucznych
(jedwab, nylon).

• W celu uzyskania odpowiedniego

jednolitego rozdrobnienia należy użyć
zazwyczaj sit o dwóch wymiarach
oczek. Drugie sito o mniejszych
oczkach siatki służy do odsiewania
materiału zbyt sproszkowanego.

SPŁAWIANIE

• Warunkiem możliwości korzystania z

tej metody jest całkowita
nierozpuszczalność rozdrobnionej
substancji. Rozdział cząstek
mniejszych od większych opiera się
na różnicy prędkości ich
sedymentacji.

• W tym celu można korzystać ze

zbiornika, który ma na różnych
wysokościach zawory spustowe.
Zawiesiną rozdrobnionej substancji
napełnia się zbiornik i po pewnym
czasie, gdy większe cząstki opadną
na dno, zlewa się ją warstwami do
osobnych naczyń, odparowuje się
ciecz i pozostałość suszy.

• Metoda ta pozwala na rozdzielenie

proszkow o wielkości poniżej 80 μm.
Stosuje się do rozdzielania: Bolus
alba, Calcium carbonicum, kalomelu

WIALNIE

• Do rozdziału rozdrobnionej substancji według

wielkości cząstek wykorzystuje się też prąd
powietrza. Metoda ta jest szczególnie
przydatna przy rozdzielaniu cząstek subtelnie
rozdrobnionych (zmikronizowanych) od
fragmentów większych. Z powodu kohezji,
cząstki bardzo rozdrobnione z trudem są
usuwane z rozdrobnionego materiału przez
przesiewanie.

• O wiele łatwiej wykonać to korzystając z

wialni. Na wprowadzoną w ruch wirowy
rozdrobnioną substancję kieruję się pod
odpowiednim kątem prąd powietrza,
którego siła może być regulowana w
zależności od granicy rozdziału. Cząstki
mniejsze dłużej unoszone przez prąd
powietrza opadają do innego
odbieralnika niż większe.

Odstanie

• Cel: oddzielenie ciał stałych od

cieczy, w ktorej są one zawieszone.
Polega na pozostawieniu zawiesiny w
wysokim naczyniu na pewien czas,
podczas którego substancja osadza
się na dnie. Klarowną ciecz zlewa się
znad osadu. Można osadzić cząstki o
wielkości powyżej 0,5

μm.

• Szybkość odstania cieczy zależy od:
· różnicy ciężarów właściwych osadu i

cieczy

· wielkości cząstek substancji stałej
· lepkości cieczy
· wysokości naczynia

Zlewanie – Decantatio

• Czynność będąca konsekwencją

odstania. Cel: oddzielenie ciała
stałego od cieczy oraz rozdzielenie
dwóch niemieszających się cieczy o
rożnym ciężarze. Sposób
prowadzenia : ostrożnie przechylenie
naczynia, stosowanie rozdzielaczy,
stosowanie lewarów.

• Przykłady stosowania czynności:

otrzymywanie Unguentum Hydrargyri
albi i Hydrargyri oxidati flavi.

Cedzenie – Colatio

• Cel: oddzielenie ciała stałego od

cieczy. Polega na przepuszczeniu
mieszaniny cieczy i ciała stałego
przez warstwę sączącą, którą jest
płótno, flanela, tkanina wełniana lub
bawełniana. Rozdziela się tylko grube
fragmenty, a otrzymana ciecz jest
mętna.

• Osadzające się na cedzidle ciała stałe

tworzą dodatkową warstwę cedzącą.
Stosowane przy cedzeniu substancji
o dużej lepkości.

Sączenie – Filtratio

• Cel: oddzielenie ciała stałego od

cieczy za pomocą porowatej
przegrody, która jest przepuszczalna
dla cieczy, a nieprzepuszczalna dla
cząstek ciała stałego. W zależności od
sposobu prowadzenia dzieli się na:

· próżniowe
· nadciśnieniowe

· grawitacyjne – odbywa się przy

normalnym ciśnieniu, szybkość jego
zależy od powierzchni przegrody
sączącej, średnicy porów, ilości i
wymiarów cząstek oraz od lepkości
cieczy

· w normalnej, podwyższonej lub

obniżonej temperaturze

TYPY SĄCZENIA

• Sączenie osadowe – ma na celu

wyodrębnienie osadu, cząstki
osadu tworzą dodatkową warstwę
sączącą (przy osadzie krystalicznym
jest ona łatwo przepuszczalna, a przy
bezpostaciowym hamuje sączenie).
Dodaje się substancje pomocnicze:
węgiel aktywny, kaolin, w celu
zwiększenia filtracji

· Sączenie klarujące – najczęściej

stosowane w recepturze,
stosowane w celu uwolnienia
cieczy od niewielkich ilości osadu

Sączenie wyjaławiające –

przeprowadzone przez specjalne
przegrody, nie przepuszczające
drobnoustrojów

· Ultra sączenie – rozdział zawiesin

koloidowych przez sączki
membranowe np. dializa,
ultrafiltracja – wielkość porów: 5 –
300 nm, oddzielenie od roztworu
makrocząsteczek (pirogeny, białka)
lub małych cząsteczek (wirusy)

· Hiperfiltracja – wielkość porów:

0,3 – 10 nm, specjalne membrany
odsiewają nawet
drobnocząsteczkowe związki w
procesie odwrotnej osmozy
(oczyszczanie wody).

• Sączki w rożny sposób zatrzymują ciała

stałe:

· powierzchniowe – cienka warstwa

sącząca o określonej wielkości porów
mniejszej od sączonego materiału

· głębinowe – warstwa sącząca jest

gruba (ma kształt kanalików pod
rożnym kątem), substancje sączone
zatrzymują się na wierzchu i wnikają w
kanaliki

• Szybkość sączenia – ilość płynu

przechodząca w ciągu 1 godziny
przez 1 m2 filtru. Zależy od:
zastosowanego ciśnienia, lepkości
cieczy, właściwości warstwy
sączącej, wielkości porów, charakteru
osadu.

• Metody sączenia:
· pod normalnym ciśnieniem
· sączenie cieczy lotnych (za pomocą

szczelnej aparatury)

· pod zwiększonym ciśnieniem
· w niskiej, wysokiej temperaturze

· odwirowanie – wirówki

sedymentacyjne i filtracyjne

· wytłaczanie – prasa śrubowa,

dyferencyjna, hydrauliczna

• Warstwy sączące – przegrody

sączące: bibuła, wata, gaza,
tkaniny, piasek, azbest, węgiel
aktywny, wata szklana, płytki ze
spiekanego szkła, porowatej
porcelany, ziemi okrzemkowej, sączki
membranowe.

• Bibuła – najczęściej stosowana,

jej wadą jest fakt, że absorbuje
na swojej powierzchni substancje
wielkocząsteczkowe (alkaloidy,
glikozydy). Wymagania: powinna
posiadać pory o wielkości 20 – 50 μm
(powinna przepuszczać krystaloidy –
mają cząstki do 10 μm).

• Nie powinna: zmieniać odczynu

sączonego płynu, pozostawiać osadu
po odparowywaniu przesączonej
wody oczyszczonej, zawierać
zanieczyszczeń tłustych i jonów: As,
Sb, Sn, Fe, Ba, Cr, Ca

• Do sączenia stosowane są sączki

gładkie, karbowane, skrawki bibuły.
Przy sączeniu cieczy lepkich stasuje
się lejki z płaszczem grzejnym lub
lejki Buchnera (pod zmniejszonym
ciśnieniem).

• Wata – rozróżnia się:
· watę bawełnianą oczyszczoną –

odtłuszczone i wybielone włoski
nasion rożnych gatunków bawełny
(Gossypium). Wymagania: musi być biała,
jednorodne, bez guzełków, miękka,
puszysta, beż smaku i zapachu, nie
powinna zawierać naowocni i łupiny
nasiennej, przy ucisku nie powinna
trzeszczeć.

• Nie może być zanieczyszczona

jonami chlorkowymi, siarczanami,
jonami wapnia i alkaliami. Musi być
dobrze odtłuszczona (czas tonięcia
do 10 s).

· wata opatrunkowa – mieszanka

włókien bawełnianych i wiskozowych
936 – 44%). Jej cechy są wypadkową cech
składowych. Posiada zwiększoną zdolność
chłonięcia wody,. Czas tonięcia 5 g max 15
s.

· wata celulozowa – lignina – z drzewa

liściastego i iglastego min 60%

· wata higieniczna – włókna wiskozowe,

nie nadaje się do opatrunków

• Gaza – obok podstawowy

materiał opatrunkowy. Służy do
sączenia naparów, odwarów,
może chronić sączki z bibuły przez
przerwaniem. Wyróżnia się gazy:
bawełnianą, bawełniano – wiskozową
i wiskozową.

• Wymagania – powinna być czysta,

bez plam, zanieczyszczeń, biała, bez
zapachu, odtłuszczona i bielona. Nie
powinna zawierać rażących błędów
tkackich. Badanie czystości podobnie
jak waty.

• Piasek – używany do sączenia

wody pitnej i w rozlewniach do
sączenia wód mineralnych.
Wcześniej oczyszcza się go przez
prażenie, przemycie kwasem solnym i
dokładne przepłukanie. Do
przygotowywania filtrów stosuje się
piasek rożnej grubości (aż do żwiru),
czasem łącząc do z węglem aktywnym.

• Węgiel aktywny – adsorbuje na

swojej powierzchni związki
barwne i niewielkie zawiesiny.
Używany do uszczelniania por
sączków z bibuły.

• Szklane warstwy sączące – szklane

porowate pytki, rożnej grubości i
wielkości porów, wtapiane w lejki o
rożnych kształtach. Zalety – nie adsorbuje
sączonych substancji, duża trwałość
(możliwość wielokrotnej sterylizacji),
możliwość otrzymania rozmiarów porów
pozwalających na sterylizowanie na zimno
płynów, możliwość wielokrotnego użycia
(przy odpowiednim oczyszczaniu),

• mogą mieć wbudowany element

grzejny, być złożone z 2 – warstw o
różnych wielkościach porów.
Przykładem zastosowania warstw
szklanych są saczki Schotta.

• Numeracja i przeznaczenia sączków

Schotta:

• G00 200 – 500 μm odsączanie gazów

od płynów

• G0 150 – 200 μm j. w. przy pomocy

podciśnienia

• G1 90 – 150 μm do odsączania

grubych osadów

• G2 40 – 90 μm zbieranie osadów

krystalicznych

• G3 15 – 40 μm odsączanie drobno i

średnioziarnistych osadów

• G4 5 – 15 μm odsączanie bardzo

miałkich osadów, niektórych bakterii

• G5 1 – 2,5 μm filtr biologiczny
• G5f < 1,6 μm bakteriologicznie

• Sączki membranowe – najszerzej

obecnie stosowane w preparatyce
farmaceutycznej. Sączki o grubości 50
– 200 μm, wykonane z polimerów
pochodnych np. celulozy, poliamidu,
politetralfluoroetylenu, poliwęglanów,
polichlorku winylu. Otrzymywanie:
odparowywanie rozpuszczalnika z
roztworu polimeru wylanego na równą
powierzchnię.

• Właściwości: jest sączkiem typu

powierzchniowego, o strukturze
gąbczastej, sączenie jest szybsze niż
porównywanego sączka Schotta.
Wielkość porów < 10 nm do 10 μm. Nie
adsorbuje substancji sączonych. Mogą
posiadać charakter hydrofilowy lub
hydrofobowy. Sączki te wymagają
odpowiednich oprawek. Są jednorazowe.

• Wielkość porów i przeznaczenie

sączków membranowych:

• 1,2 – 5 μn wstępna filtracja,

usuwanie zanieczyszczeń
nierozpuszczalnych

• 0,8 μm usuwanie zanieczyszczeń

nierozpuszczalnych

• 0,45 μm sączenie roztworów

pozajelitowych o dużej czystości

• 0,2 μm sączenie wyjaławiające

• Odmianą sączków membranowych o

dużym znaczeniu w medycynie są filtry
strzykawkowe (do jednoczesnego
sączenia i wyjaławiania). Objętość
sączonego płynu do 100 ml. Są
jednorazowe. Warstwa membranowa nie
może ulec uszkodzeniu. Stosuje się test
pęcherzykowy (minimalne ciśnienie, przy
którym powietrze jest wypychane z
porów sączka).

• Saczki celulozowo – azbestowe
• Zbudowane ze spilśnionej celulozy i

azbestu. Zostały zastąpione przez
sączki membranowe. Są sączkami
typu głębinowego. Były montowane
w specjalnych zestawach. Służyły do
sączenia pirogennego. W literaturze
sączki Seitza.

• Saczki ceramiczne
• Otrzymywane ze sprasowanej glinki i

ziemi okrzemkowej. Mające kształt
płyt lub pustych cylindrów. Są to
sączki głębinowe, wielokrotnego
użytku, posiadają rożnej wielkości
pory.

Klarowanie – Clasificatio

• Usunięcie z cieczy zmętnień, których

nie da się usunąć przez filtrację.
Polega na dodatku substancji
pomocniczych powodujących:
uszczelnienie filtru, adsorpcję
cząstek zawieszonych, koagulację
substancji zanieczyszczonych.

· Węgiel aktywny – sorpcja

elektrolitów, nieelektrolitów,
substancji barwnych, gazów.

· Kaolin – Bolus alba = glinka biała

– zastosowanie podobne jak
węgla aktywnego. Właściwości
sorpcyjne zależą od stopnia
rozdrobnienia (zwiększają się po
wyprażeniu).

· Talk – stosowany do klarowania

wód aromatycznych i syropów,
rozpraszania olejków eterycznych.
Adsorbuje na swojej powierzchni
ciała zawieszone.

· Skrawki bibuły – stosowane w

postaci papki rozmoczonej w
wodzie. Adsorbują dodatnio
naładowane cząsteczki (sama bibuła
ma ładunek ujemny). Stosowane do
klarowania syropów. Czasami so
papki dodaje się talku bul kaolinu.

· Białko jaja kurzego – stosuje się

do osuszania niektórych
wyciągów i soków roślinnych.
Dodaje się białko, ogrzewa do
temperatury 75oC, usuwa się ścięte
białko.

· Żelatyna – stosowana do

usuwania garbników

· Alkohol – ścina białko (po

wcześniejszym odparowaniu
rozpuszczalnika).

· Fermentacja alkoholowa – w

specjalnych pojemnikach (balonach)
zamyka się je szczelnie. Do soków
owocowych, do otrzymywania soku
malinowego i wiśniowego. Odbywa się pod
wpływem drożdży na owocach lub trzeba
jej dodać.