OPAKOWANIA I PRZECHOWYWANIE PRODUKTÓW LECZNICZYCH

Warunki przechowywania produktu leczniczego muszą zapewnić pełną ochronę przed zmieszaniem z innymi substancjami, zanieczyszczeniami mechanicznymi, utratą masy, zawilgoceniem, obcymi zapachami etc.

Opakowanie leku:

• Ochrona leku przed niekorzystnymi czynnikami otoczenia (powietrze, wilgotność, światło, zanieczyszczenia mikrobiologiczne i mechaniczne)

• Obojętność chemiczna

• Odpowiednia wytrzymałość mechaniczna

• Odporność termiczna (leki poddawane wyjaławianiu)

Trwałość leku

• Rozkład substancji chemicznej (hydroliza, utlenienie)

• Ubytek vehiculum czy substancji pomocniczych (parowanie wody, złamanie emulsji, śmietankowanie, flokulacja, koalescencja)

• Zmiany biodostępności (tabletki)

• Zmiany dostrzegalne organoleptycznie (barwa, zapach)

• Rozwój flory mikrobiologicznej

Odpowiednie warunku przechowywania!

Określenia sposobu przechowywania wg FPVI

• „w opakowaniach hermetycznych” (szczelnie zamkniętych) - w opakowaniach bezpośrednich nie dopuszczających wymiany gazowej; substancje płynne - w szklanych ampułkach lub fiolkach, butelkach zamkniętych zatyczką z odpowiedniego tworzywa; stałe i półstałe - w pojemnikach szklanych lub z tworzywa z dodatkowym zabezpieczeniem zakrętkami z uszczelką

• „w opakowaniach zamkniętych” - w opakowaniach bezpośrednich o zamknięciu pozwalającym na kilkakrotne pobieranie zawartości

• „ w pojemnikach dla substancji żrących” - w opakowaniach bezpośrednich szklanych lub z tworzywa, z zamknięciem zapewniającym szczelność opakowania

• „chronić od światła” - w opakowaniach bezpośrednich ze szkła tzw. oranżowego, w nieprzepuszczających światła pojemnikach metalowych, z tworzywa lub w pojemnikach zabezpieczonych przed bezpośrednim działaniem światła dziennego lub umieszczenie ich w dodatkowych opakowaniach nieprzepuszczających światła

Określenia temperatury warunków przechowywania

• temp. nie wyższa niż 30°C (2°C - 30°C)

• temp. nie wyższa niż 25°C (2°C - 25°C)

• temp. nie wyższa niż 15°C (2°C - 15°C)

• temp. nie wyższa niż 8°C (2°C - 8°C)
  

• określenie „nie przechowywać w temp. poniżej 8°C” oznacza przechowywanie w zakresie 8°C - 25°C

• „przechowywać w chłodnym miejscu” tj. 5-15°C; „w lodówce” - tj. 2-8°C

Substancje, które winno się przechowywać w temp. 5-15°C (podkreślone trzeba umieć!)

• Płyn Burowa (Aluminii subacetatis solutio)

• Relifex tabletki

• Sulfacetamidum 10% HEC krople do oczu

• Torecan czopki

• Vitreolent krople

• Oleum Cacao

• Adiuretin krople

• Argosulfan krem

• Avenoc czopki

• Aksoderm maść

• Calcium panthothenicum tabletki

• Camphora

• Citropepsin płyn

• Helason maść

• Lanolinum anhydricum

• Laticort, Laticort Lotio, Laticort CH

• Lecytyna E tabletki

• Metronidazol krem

• Mydocalm ampułki

• Neomycinum maść do oczu

• Nystatyna drażetki, tabletki dopochwowe, zasypka, zawiesina

Substancje, które winno się przechowywać w temp. 2-8°C (podkreślone trzeba umieć!)

• Adriblastin ampułki

• Alcaine krople do oczu

• Cebion Multi krople

• Distreptaza czopki

• Insuliny

• Lactovaginal kapsułki dopochwowe

• Probiotyki (np. Lakcid, Probiolac Plus, Trilac)

• Spersadexoline krople do oczu

• Sulfacetamidum 10% krople do oczu (minimsy)

• Szczepionki

• Undestor kapsułki*
  *przykład preparatu, dla którego producent określił inne warunki przechowywania w hurtowni i aptece (2-8°C), a inne u pacjenta (temperatura pokojowa; pacjent powinien zużyć lek w ciągu 90 dni od zakupu w aptece)

Imodium Instant (loperamid) - termin ważności 5 lat, ale po otwarciu torebki zabezpieczającej - tylko 6 miesięcy

Opakowania szklane:

• Butelki - roztwory, krople, mazidła, mleczka, aerozole

• Słoiczki - proszki, maści, mazidła

• Fiolki

• Ampułki

• Butelki infuzyjne

Zalety

• Nie wchodzi w reakcje z większością substancji leczniczych

• Nie przepuszcza powietrza

• Odporne na wilgoć

• Łatwo można sprawdzić zawartość opakowania

• Może być barwione (ochrona przed światłem)

• Można wyjaławiać termicznie i w autoklawie

• Nadaje się do mycia

• Możliwość uzyskania różnorodnych kształtów i rozmiarów

Wady

• Łatwo się tłucze

• Gorsze gatunki szkła uwalniają alkalia do zawartości opakowania

• Droższe niż tworzywa sztuczne

Jakość szkła

• Szkło najwyżej jakości (klasa I)

• Szkło obojętne (borokrzemowe)\

• Nie uwalnia alkaliów

• Drogie

• Ampułki, fiolki, opakowania płynów do infuzji

• Szkło klasy II

• Opakowanie preparatów wodnych, kropli

• Opakowania leków do oczu

• Szkło klasy III

• Opakowania preparatów stałych

• Fiolki na proszki

• Szkło klasy IV

• Nie do preparatów parenteralnych

Pojemniki i zamknięcia z tworzyw sztucznych

• Są przeznaczone do bezpośredniego kontaktu z substancjami leczniczymi

• Wytwarzane z jednego lub więcej polimerów; tworzywa nie mogą zawierać w składzie żadnych związków, które mogłyby być ekstrahowane przez substancję leczniczą

• Polimery

• PE

• PP

• PVC Polichlorki winylu

• Politereftylany etylenu

• Kopolimery etylenu z octanem winylu

• Mogą zawierać dodatkowe składniki (przeciwutleniacze, stabilizatory, zmiękczacze, środki poślizgowe, pigmenty, wzmocnienia mechaniczne, środki antystatyczne i ułatwiające wyjęcie z formy) - po indywidualnym dopuszczeniu, tylko do opakowań do preparatów doustnych lub stosowanych zewnętrznie

• Opakowania preparatów parenteralnych i ocznych - polietylen bez dodatków

Zalety opakowań z tworzyw sztucznych:

• Nietłukące

• Elastyczne, giętkie (możliwość otrzymania dowolnych kształtów i wymiarów)

• Uwalniają nieliczne cząstki

• Lekkie

• Nadają się na właściwe opakowania, zamknięcia, czy opakowania zbiorcze

• Tanie

Wady

• Nie są tak chemicznie obojętne jak szkło

• Bardziej przepuszczalne dla gazów i pary wodnej niż szkło

• Niektóre - wrażliwe na temperaturę

• Mogą odznaczać się ładunkiem elektrycznym (wpływ na przechowywane cząstki)

• Dodatki wprowadzone do tworzywa sztucznego mogą przejść do przechowywanego produktu

• Substancje lecznicze, pomocnicze mogą adsorbować się na opakowaniu (środki konserwujące)

Wyrób:

• Butelki na tabletki czy kapsułki

• Butelki na krople do oczu, nosa, ucha

• Słoiczki

• Tubki

• Blistry

Polichlorek winylu (PCV, PCW)

• Tworzywo termoplastyczne

• Biały proszek, bez smaku i zapachu

• Nierozpuszczalny w wodzie, alkoholu, rozpuszczalnikach aromatycznych

• Monomer -CH₂=CHCl- toksyczny i kancerogenny

• Twardy PCV - blistry

• Plastyfikowany PCV - worki do krwi, płynów infuzyjnych, cewniki, zgłębniki, przewody etc.

• Tani

• Trudny w utylizacji - zanieczyszcza środowisko

Polipropylen (PP)

• Wytrzymały

• Cylindry, tłoki do strzykawek

• Opakowania do leków doustnych i infuzyjnych

Polistyren (PS)

• Przepuszczalny dla gazów i pary wodnej

• Tubki, słoiczki do maści, kremów bezwodnych lub z niewielką ilością wody

Polietylen (PE) (-CH₂-CH₂-)_n

• HDPE - polietylen niskociśnieniowy

• O dużej gęstości, twardszy

• Nierozgałęzione łańcuchy

• Nieprzepuszczalny dla gazów

• Tłoki do strzykawek, przewody do przesyłania gazów, zawory, części endoprotez

• LDPE - polietylen wysokociśnieniowy

• O małej gęstości, elastyczny

• Łańcuchy rozgałęzione

• Mało wytrzymały

• Duża czystość

• Opakowania leków doustnych, do oczu

• Bez dodatków - opakowania leków parenteralnych

• Ogólnie

• Odporny na działanie kwasów, zasad, rozpuszczalników organicznych

• Odporny na działanie niskich temperatur - do 60°C

• Mięknie w temperaturze 100-115°C

• Dodatek fluoru do folii PE - nieprzepuszczalność dla gazów i olejków eterycznych

• Dobre właściwości elektroizolacyjne

• Duża elastyczność

• Mała przepuszczalność pary wodnej

• Mała gęstość

• Niektóre wyroby z LDPE można wyjaławiać w autoklawie

Zamknięcia

• Child-resistant containers (CRSs) (trochę z wyjaśnienia, potem przeredagować
  Dzięki zamknięciu typu 'child-resistant', zabezpieczają one również produkt przed dziećmi. Wbudowany mechanizm typu 'push-and-turn', sprawia że produkt jest łatwo dostępny dla dorosłych oraz jednocześnie nie stanowi zagrożenia dla dzieci.Charakterystyczne 'kliknięcie' oznajmia, że opakowanie zostało odpowiednio zamknięte.
  

Opakowania maści

• Ochrona przed czynnikami zewnętrznymi w czasie transportu i przechowywania

• Obojętne wobec substancji leczniczej

• Powinno zapewniać trwałość substancji leczniczej

• Powinno zapewniać wygodną aplikację

• Tuby aluminiowe pokryte lakierem ochronnym - żywicą epoksydową

• Tuby z tworzyw sztucznych (mniejsza możliwość zanieczyszczeń mikrobiologicznych niż w pudełkach czy słoikach); zamknięcie membranowe

• Aplikatory do maści do oczu, nosa, ucha, dopochwowych, doodbytniczych

• Opakowania jednodawkowe - dawka maści do jednorazowego użycia

• Małe zbiorniczki z elastycznego tworzywa sztucznego, zamykane przez zatapianie
  (maści do oczu, do nosa, uszu, na hemoroidy

Wykorzystywane

PE

PP

Poliamidy

Polistyren

Przechowywanie maści

• W temp. pokojowej, do 25°C

• Maści z nietrwałymi substancjami leczniczymi (antybiotyki, maści jałowe po pierwszym użyciu, maści recepturowe o ograniczonej trwałości) (5-15°C)

• Szczelne opakowanie

Doodbytnicze postaci leków

• Wlewy

• Miękkie, cienkościenne pojemniki z tworzywa sztucznego umożliwiające podanie leku przez naciśnięcie pojemnika

• Pojemniki zaopatrzone w kaniulę

• Mikrowlewki (rektiole)

• Objętość 2-10 ml

• Czopki

• Kapsułki doodbytnicze

• Maści doodbytnicze - tuby z aplikatorami

Blistry

• PVC

• Folia aluminiowa

• Papier

Trwałość leków do oczu

• Fabryczne krople do oczu minimum 1-2- lata, maści - do 3 lat

• Nienaruszone opakowanie recepturowych kropli - maksymalnie 1 miesiąc , od chwili pierwszego użycia (krople z konserwantem) - 10 dni, bez konserwanta - 24h

• Roztwory antybiotyków - w temp. 5°C, zróżnicowana trwałość

Opakowania leków do oczu

• Minimsy

• System COMOD (układ posrebrzany) (Ursapharm)

• System ABAK (porowaty PE, filtr 0,22 μm)

Opakowania wyjałowione

• Gotowe zestawy do nabycia w hurtowniach farmaceutycznych

• Zestawy na krople do oczu, opakowania na maści

Rodzaje trwałości substancji leczniczej

• Chemiczna (lek zachowuje chemiczną tożsamość i określoną skuteczność; nie ulega przemianom prowadzącym do degradacji)

• Fizyczna

• Mikrobiologiczna (lek zachowuje czystość mikrobiologiczną i odporność na zakażenia drobnoustrojami)

• Terapeutyczna (lek zachowuje skuteczność terapeutyczną)

• Toksykologiczna (nie zwiększa się toksyczność leku)

Procesy chemiczne, które mogą zachodzić podczas przechowywania produktu leczniczego:

• Hydroliza (cząsteczki zawierające jako grupy funkcyjne estry lub amidy, laktamy. Są najbardziej narażone na hydrolizę: antybiotyki, witaminy, barbiturany, anestetyki, ACEI)

• Deaminacja

• Utlenianie (witamina C, leki o budowie peptydowej)

• Redukcja

• Fotoliza

• Racemizacja (epinefryna)

• Hydratacja, dehydratacja

Procesy fizyczne:

• Parowanie

• Sorpcja wody

• Sublimacja

• Zmiana konsystencji

• Powstawanie osadu

• Krystalizacja

• Sedymentacja zawiesin

• Rozdział faz

TRWAŁOŚĆ/STABILNOŚĆ

Dopuszczalny okres przechowywania leku

Shelf-life

• Czas, w ciągu którego aktywność farmakologiczna leku nie obniża się poniżej określonej wartości (10%), a produkty rozpadu nie są toksyczne

Na trwałość leku istotny wpływ wywierają czynniki atmosferyczne , jak wilgotność powietrza, tlen, światło, a przede wszystkim temperatura.

Mniejsza stabilność - większe ryzyko chemicznej dekompozycji leku:

• Możliwość interakcji pomiędzy substancjami farmakologicznie aktywnymi i składnikami pomocniczymi zawartymi w tabletce

• Zmniejszenie zawartości substancji czynnej (mniejsza dostępność biologiczna)

• Niekorzystna modyfikacja szybkości uwalniania substancji leczniczej i jej rozpuszczalności

Mniejsza stabilność to także działania niepożądane produktów degradacji leku:

Rozpad tetracykliny przechowywanej w warunkach zwiększonej wilgotności

• Zmiana parametrów fizyko-chemicznych (ciemnobrązowe zabarwienie)

• Nasilenie neurotoksyczności leku

Międzynarodowa Konferencja Harmonizacji Wymagań dla Leków (ICH)

ICH powstała w latach 90 XX wieku, jako wspólne przedsięwzięcie organów nadzoru nad lekami i przemysłu farmaceutycznego grupy krajów wysoko rozwiniętych: Stanów Zjednoczonych, Japonii oraz Unii Europejskiej.

Zadaniem ICH jest ujednolicenie wymagań dotyczących jakości, bezpieczeństwa i skuteczności substancji leczniczych pojawiających się na rynku farmaceutycznym.

Proces wprowadzania leków do obrotu podlega nadzorowi:

• Federalnego Urzędu do Spraw Żywności i Leków (FDA) w Stanach Zjednoczonych

• Europejskiej Agencji do Spraw Oceny Środków Leczniczych (EMEA) i działającego w jej ramach Komitetu Oceny Leków dla Ludzi (CPMP) w krajach Unii Europejskiej

• Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Materiałów Medycznych i Środków Biobójczych w Polsce

---