Wykład został napisany 2 typami czcionki

- ta czcionka stanowi zapis na podstawie slajdów i notatek tegorocznego wykładu (rok 2008)

- ta czcionka stanowi uzupełnienie na podstawie wykładów z poprzednich lat, w których w mojej opinii istnieją fragmenty warte uwagi, zaś pominięte lub zapomniane w tegorocznych wykładach. Ich przydatność zależy od użytkownika.

Wykład 6 20.10.2008

Wzór Cowlinga

Dd = (max dawka dla dorosłych * wiek dziecka w latach) / 24

Dd - dawka dla dziecka

Gdzie 24 stanowi umowny wiek dorosłego

Wzór Clarka:

Dd = (max dawka dla dorosłych * masa ciała dziecka)/70

Do 10 roku życia dawka podwójna niż u dorosłych

Do 7 lat 1,5 razy większa niż u dorosłych

Dawki te mają związek z metabolizmem

Wzór

Dd= (powierzchnia ciała dziecka [m²] * dawka dla dorosłego)/1,8

Gdzie 1,8 stanowi średnią powierzchnię ciała u osoby dorosłej o masie 70 kg i 170 cm wzrostu (wyrażonego w m²)

Tab. Maksymalne dawki jednorazowe i dobowe dla często stosowanych substancji leczniczych (doustna droga podania)

Nazwa substancji	max. dawka jednorazowa [g]	max. dawka dobowa [g]
Belladonnae extractum siccum	0,05	0,15
Codeini phosphas hemihydricus	0,12	0,3
Ephedrini hydrochloridum	0,075	0,15
Ipecacuanhae tinctura	1,0	4,0
Papaverini hydrochloridum	0,2	0,6
Phenobarbitalum	0,3	0,6

PROSZKI (Pulveres)

Proszki wg monografii zamieszczonej w FP VI , należą do stałych postaci leku. Tworzą je sypkie, homogenne cząstki o odpowiednim stopniu rozdrobnienia. Proszki przeznaczone są do użytku wewnętrznego (Pulveres perorales) lub do użytku zewnętrznego na skórę i błony śluzowe (Pulveres ad usum dermicum); mogą być również użyte do sporządzania roztworów i zawiesin. (proszki można też stosować do sporządzania płynów infuzyjnych)

Jeżeli postać leku stanowi jedna sproszkowana substancja lecznicza są to wówczas proszki proste (Pulveres simplices), jeżeli mieszanina sproszkowanych substancji leczniczych - to proszki złożone (Pulveres compositi).

Proszki do receptury (pulvis pro receptura) są to pojedyncze substancje lecznicze lub mieszaniny dwóch albo więcej, odpowiadających składem np. tabletkom, używane do sporządzania leków recepturowych.

Tab. Przykłady proszków złożonych z dwóch substancji

Nazwa	Skład	Skład proszku do receptury w mg	Skład proszku do receptury w %
Gardan	Aminophenazonum Metamizolum natricum	397 603	39,7 60,3
Pabialgin	Aminophenazonum Allobarbitalum	880 120	88,0 12,0
Veramid	Aminophenazonum Acidum diaethylbarbituricum	717,5 282,5	71,75 28,25

Proszki rozcieńczone (Pulveres triturati)

Do sporządzania proszków doustnych, w których przepisano substancje bardzo silnie działające lub proszki higroskopijne, można użyć wcześniej sporządzonych proszków rozcieńczonych (Pulveres triturati), nazywanych również rozcierkami.

Proszki rozcieńczone sporządza się przez roztarcie bardzo silnie działającej substancji leczniczej np. z laktozą w stosunku 1+1 (1:2); 1+9 (1:10); 1+99 (1:100). Rozcieńczenie musi być wyraźnie oznaczone na opakowaniu. Proszki rozcieńczone przygotowuje się w celu umożliwienia dokładnego odważania i dawkowania substancji bardzo silnie działających.

Proszki rozcieńczone używane do receptury:

Atropini sulfas trituratio 1:10

Strichnini nitras trituratio 1:10

Scopolamini hydrobomidum trituratio 1:100

Przykładem rozcierki przygotowanej w celu zmniejszenia higroskopijności proszku jest sproszkowany wyciąg suchy z pokrzyku z laktozą (Belladonnae extractum siccum trituratio 1:2)

Dawniej w recepturze aptecznej były również stosowane proszki mianowane (Pulveres titrati). Otrzymywano je z silnie działających surowców roślinnych, najczęściej zawierających glikozydy o działaniu nasercowym , przez doprowadzenie do ściśle określonego miana.

Olejkocukry (oleosacchara) są to mieszaniny olejków eterycznych z cukrem. Monografia tej postaci leku znajduje się w FP II (1937) i w FP III (1954), natomiast FP IV nie podaje już charakterystyki olejkocukrów. Aby przygotować olejkocukier używa się jedną kroplę olejku eterycznego na 2 g sproszkowanej sacharozy. Jednak w przypadku Aurantii exocarpii oleum (olejku naowocni pomarańczy), Aurantii floris oleum (olejku kwiatu pomarańczy), Myristicae aethereum oleum (olejku muszkatołowego) i Rosae oleum (olejku różanego) dodaje się jedną kroplę na 4g sacharozy. Jeżeli w recepcie przepisano mniej niż 2g olejkocukru, zawsze należy przygotować 2g, a użyć ilość potrzebną. Olejkocukry przyrządza się ex tempore i wydaje się w słoikach szczelnie zamkniętych.

Pulvis Magnesiae cum Rheo - proszek troisty wg FP IV

Syn. Pulvis pro infantibus; Pulvis Magnesiae compositus

Przygotowanie:

Magnesium carbonicum 50,0 cz.

Radix Rhei 20,0 cz.

Saccharosum 30,0 cz.

Oleum Foeniculi q.s.

Do miałko sproszkowanego cukru dodać kroplami olejek koprowy (na każde 2g sacharozy jedną kroplę olejku) i rozetrzeć w moździerzu. Zmieszać stopniowo z miałko sproszkowanym kłączem rzewienia i węglanem magnezowym.

Proszek troisty nie powinien być używany po upływie 3 miesięcy od daty wykonania. W czasie przechowywania zmiana barwy z żółtawej na różową.

Działanie: łagodnie przeczyszczające, zmniejszające wzdęcia, zobojętniające nadmiar kwasu solnego

Proszki musujące (Pulveres effervescentes) zawierają kwasy organiczne i węglany lub wodorowęglany. Po wprowadzeniu do wody wydzielają dwutlenek węgla. Mogą być dzielone lub niedzielone. Stosuje je się po uprzednim rozpuszczeniu lub zawieszeniu w wodzie.

Ze względu na sposób wykonania proszki dzieli się na

• Proszki dzielone

• Proszki niedzielone

Proszki niedzielone mogą być proste lub złożone, do użytku zewnętrznego (zasypki - Pulveres adspergendi) lub wewnętrznego.

• ściągające

• przeciwzapalne

• w ich skład nie mogą wchodzić substancje silnie i bardzo silnie działające

• mogą być stosowane do sporządzania roztworów, proszek musi zawierać substancję rozpuszczalną w wodzie

Proszki dzielone najczęściej stosowane są do użytku wewnętrznego. Mogą być przepisane dwoma sposobami, jako:

1. Prescriptio multiplicata
   Na recepcie podana jest ilość substancji leczniczej w jednym proszku oraz informacja ile takich proszków należy wykonać. W sposobie wykonania jest zapis D.t.d. (dentur tales doses - daj takich dawek)

Rp.

Codeini phosphatis 0,02

Papaverini hydrochloridi 0,04

Metamizoli natrici 0,5

M.f.pulv. D.t.d. No 10

S. Proszki przeciwbólowe

• Kodeiny mamy odważyć 0,2g (w przepisie zaznaczono wykonanie 10 dawek - 10x0,02=0,2)

• Papaweryny mamy odważyć 0,4g (analogicznie do zapisu wyżej)
  

• W moździerzu mieszamy składniki, rozcieramy

• Podajemy do rozcierania, w między czasie zgliszką zeskrobujemy proszek ze ściany moździerza

• Po zmieszaniu zawartość przenosimy na kartkę papieru

• Płatki skrobiowe

• Naważka

• Odważamy 0,56 g

• Pozostałość rozsypujemy do pozostałych 9 proszków

2. Prescriptio divisa
   Na recepcie podana jest cała ilość substancji leczniczej oraz informacja, że należy podzielić ją na równe części. W sposobie wykonania jest zapis Div.in part. aeq. (divide lub dividetur in partes aequales - podziel na równe części)

Rp.

Codeini phosphatis 0,2

Papaverini hydrochloridi 0,4

Metamizoli natrici 5,0

M.f.pulv. Div.in part. aeq. No 10

S. Proszki przeciwbólowe

Proszki dzielone można umieścić w kapsułakch skrobiowych (opłatkach) (capsulae amylaceae), kapsułkach papierowych zwykłych (charta), woskowanych (charta cerata) lub pergaminowych, a także kapsułkach żelatynowych (capsulae gelatinosae).

Czynności prawidłowego wykonania proszku (zasady):

• Przeczytać dokładnie receptę

• Sprawdzić dawki (poobliczać)

• Proszki dzielone o masie mniejszej niż 0,1 g należy uzupełniać np. laktozą do masy 0,1g

• Przygotować sprzęt (moździerz)

• Odważyć na wytarowanych krążkach bibułowych substancje lecznicze od najmniejszej do największej

• Zacieramy pory moździerza związkiem najmniej czynnym lub przepisanym w największej ilości

• Wsypujemy substancję silnie działającą lub najsilniej zabarwioną

• Od środka ku górze rozcieramy

• Dalej dodaje się porcjami, stale mieszając i rozcierając pozostałe składniki

• Na koniec dodajemy substancję, którą zacieraliśmy pory

1. Proszki złożone niedzielone do użytku zewnętrznego

Rp.

Acidi borici 10,0

Talci 20,0

M.f.pulvis

S. zewnętrzne

Rp.

Mentholi 0,03

Natrii salicylatis

Natrii benzoatis aa 2,5

Natrii chloridi

Natrii hydrogenocarbonatis aa 25,0

M.f.pulv.

S. łyżeczkę proszku rozpuścić w szklance wody. Roztwór stosować do płukania gardła.

2. Proszki złożone niedzielone do użytku wewnętrznego

Rp.

Natrii hydrogenocarbonatis 3,2

Lactosi ad 160,0

M.f.pulv.

S. 3 razy dziennie na koniec noża

3. Proszki złożone dzielone

Rp.

Phenobarbitali 0,015

Papaverini hydrochloridi 0,04

Lactosi q.s.

M.f.pulv. D.t.d. No 10

D.S. do dwóch proszków dziennie

(Przepis na wykonanie recepty wyżej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” - wydanie 2005, s. 100)

W przypadku trucizn muszą być zastosowane oddzielne moździerze.

Błękit metylowy - silnie barwiący

Jeżeli w recepcie mamy jeden ze składników w postaci leku gotowego - tabletki, to:

• Obliczamy ile tabletek miałko rozdrabniamy w moździerzu

• Następnie dodaje się pozostałe składniki

• W przypadku drażetek usuwamy otoczkę cukrową (ciepła woda)

Rp.

Codeini phosphatis 0,03

Phenobarbitali 0,05

Pabialgini 0,25

Foeniculi oleosacchar. 0,15

M.f.pulv. D.t.d. No 10

S. Na noc proszek z wodą

(adnotacja do przepisu wyżej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” - wydanie 2005, s. 101)

Rp.

Codeini phosphatis 0,01

Coffeini 0,05

Acidi acetylosalicylici 0,25

M.f.pulv. D.t.d. No 10

D.S. 3 x dziennie 1 proszek w razie bólu

(adnotacja do przepisu wyżej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” - wydanie 2005, s. 101)

Rp.
Papaverini hydrochloridi 0,02

Lactosi 0,4

M.f.pulv. D.t.d. No 20

S. 2 x dz. proszek

Rp.

Saloli 0,5

Methyleni coerulei 0,05

M.f.pulv. D.t.d. No 20

S. 3 razy dziennie po jednym proszku

4. Proszki sporządzane z użyciem tryturacji

Rp.

Belladonnae extracti sicci 0,015

Bismuthi subcarbonatis 0,8

M.f.pulv. D.t.d. No 10

D.S. 3 razy dziennie proszek przed jedzeniem

Do receptury używa się Belladonnae extractum siccum trituratio 1+1 (1:2). W celu wykonania powyższej recepty należy odważyć 0,3 g tryturacji.

Rp.

Atropini sulfatis 0,0005

Papaverini hydrochloridi 0,04

Pabialgani 0,4

M.f.pulv. D.t.d. No 10

D.S. w razie bólu proszek

(adnotacja do przepisu wyżej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” - wydanie 2005, s. 103)

5. Proszki sporządzane z użyciem leków gotowych

Rp.

Captopril 0,002

Glucosi 0,1

M.f.pulv. D.t.d. No 25

S. Wiadomo

(adnotacja do przepisu wyżej w skrypcie AMB „Technologia Postaci Leku” - wydanie 2005, s. 103)

---