Między

Między

społeczeństwem a

społeczeństwem a

państwem

państwem



„

„

Utożsamianie społecznego z

Utożsamianie społecznego z

politycznym jest najpoważniejszym z

politycznym jest najpoważniejszym z

błędów, który całkowicie zmienia

błędów, który całkowicie zmienia

wszelkie rozumienie zarówno

wszelkie rozumienie zarówno

społeczeństwa, jak i państwa”.

społeczeństwa, jak i państwa”.

[McIver]

[McIver]



Arystoteles

Arystoteles



Państwo pochodzi z natury, co

Państwo pochodzi z natury, co

oznacza, że powstało na drodze

oznacza, że powstało na drodze

naturalnego rozwoju, syntezy

naturalnego rozwoju, syntezy

mniejszych wspólnot rodzinnych w

mniejszych wspólnot rodzinnych w

osady, które skupiając się tworzyły

osady, które skupiając się tworzyły

koinonia

koinonia

– wspólnotę miasta-

– wspólnotę miasta-

państwa.

państwa.



Rodzina -- Gmina (wspólnota) --

Rodzina -- Gmina (wspólnota) --

Państwo

Państwo



Przykładem rozróżnienia społecznych

Przykładem rozróżnienia społecznych

struktur państwowych od

struktur państwowych od

pozapaństwowych są starożytne Chiny,

pozapaństwowych są starożytne Chiny,

gdzie istniały niezależnie dwie kultury:

gdzie istniały niezależnie dwie kultury:



Państwowo miejska – skoncentrowana

Państwowo miejska – skoncentrowana

wokół dworu, oparta na wojsku i

wokół dworu, oparta na wojsku i

urzędnikach

urzędnikach



Wiejska – mająca za podstawę wiejską

Wiejska – mająca za podstawę wiejską

gminę, określana przez naturalny rytm

gminę, określana przez naturalny rytm

pór roku i rytm przychodzących i

pór roku i rytm przychodzących i

odchodzących pokoleń ludzkich

odchodzących pokoleń ludzkich



Ten obraz dał podstawę nauce Lao-tse,

Ten obraz dał podstawę nauce Lao-tse,

w której miedzy jednostką a państwem

w której miedzy jednostką a państwem

(państwami z których składało się

(państwami z których składało się

cesarstwo) istnieją dwie czysto

cesarstwo) istnieją dwie czysto

społeczne formacje, dom i wspólnota,

społeczne formacje, dom i wspólnota,

podczas gdy w zakorzenionym w

podczas gdy w zakorzenionym w

kulturze miejskiej systemie

kulturze miejskiej systemie

konfucjańskim pozostał już tylko dom,

konfucjańskim pozostał już tylko dom,

rodzina, która zresztą w swej postaci

rodzina, która zresztą w swej postaci

miejskiej – w odróżnieniu od rodziny –

miejskiej – w odróżnieniu od rodziny –

całkowicie wcieliła się w państwo.

całkowicie wcieliła się w państwo.

Starożytność

Starożytność



Państwo = wszelka organizacja społeczna

Państwo = wszelka organizacja społeczna



Władza państwowa = wszelka władza społeczna

Władza państwowa = wszelka władza społeczna



Potrzeba państwa wynika z konieczności

Potrzeba państwa wynika z konieczności

współdziałania ludzi zróżnicowanych zawodowo

współdziałania ludzi zróżnicowanych zawodowo

(przyczyna naturalna – nie wynik rozwoju społecznego)

(przyczyna naturalna – nie wynik rozwoju społecznego)



Początki państwa pokrywają się z początkami

Początki państwa pokrywają się z początkami

organizacji społecznej [to ahistoryzm]

organizacji społecznej [to ahistoryzm]



Państwo to instytucja wyrażająca interesy ogółu

Państwo to instytucja wyrażająca interesy ogółu

społeczeństwa

społeczeństwa



Oderwanie idei państwa od materialnych interesów

Oderwanie idei państwa od materialnych interesów

poszczególnych grup społecznych

poszczególnych grup społecznych



Czynnika spajającego społeczeństwo w jedno państwo

Czynnika spajającego społeczeństwo w jedno państwo

szukano w sferze czystego rozumu, który tworzy

szukano w sferze czystego rozumu, który tworzy

prawo, które jednoczy społeczeństwo w sposób trwały

prawo, które jednoczy społeczeństwo w sposób trwały

w ramach jednego państwa

w ramach jednego państwa

Średniowiecze

Średniowiecze



Określając przyszłą zjednoczoną ludzkość jako

Określając przyszłą zjednoczoną ludzkość jako

res publica genesis humani

res publica genesis humani

lub jako

lub jako

ecclesia universalis

ecclesia universalis

można odnieść wrażenie,

można odnieść wrażenie,

pojawienia się

pojawienia się

zasady społecznej

zasady społecznej

.

.



Przytaczając słowa Wilhelma Ochama : „Cały rodzaj

Przytaczając słowa Wilhelma Ochama : „Cały rodzaj

ludzki stanowi jeden naród; ogół śmiertelnych jest

ludzki stanowi jeden naród; ogół śmiertelnych jest

wspólnotą tych, którzy chcą razem tworzyć

wspólnotą tych, którzy chcą razem tworzyć

wspólnotę.”

wspólnotę.”



To znaczy, ze każdy pojedyńczy związek uznaje za

To znaczy, ze każdy pojedyńczy związek uznaje za

część

część

communitas

communitas



To jednak nie świadczy, że udało się przezwyciężyć

To jednak nie świadczy, że udało się przezwyciężyć

arystotelesowskie pomieszanie tego co społeczne z

arystotelesowskie pomieszanie tego co społeczne z

tym co polityczne.

tym co polityczne.



Przeciwnie coraz bardziej zaznacza się tendencja

Przeciwnie coraz bardziej zaznacza się tendencja

podporządkowania i praktycznego poddania

podporządkowania i praktycznego poddania

państwu wszelkich organizmów społecznych.

państwu wszelkich organizmów społecznych.



Jak określił to Girke: „wyłącznego reprezentowania

Jak określił to Girke: „wyłącznego reprezentowania

całego życia publicznego przez państwo”.

całego życia publicznego przez państwo”.

Renesans

Renesans



Dopiero w późnym renesansie pojawia się

Dopiero w późnym renesansie pojawia się

próba przezwyciężenia starożytnej wizji

próba przezwyciężenia starożytnej wizji

państwa i społeczeństwa.

państwa i społeczeństwa.



Althusius w pracy

Althusius w pracy

Politica

Politica

(1603r.) podobnie

(1603r.) podobnie

jak u Arystotelesa nie uznaje on żadnej

jak u Arystotelesa nie uznaje on żadnej

różnicy rodzajowej między społeczeństwem

różnicy rodzajowej między społeczeństwem

a państwem jednak uważa, że każdemu

a państwem jednak uważa, że każdemu

związkowi społecznemu przysługuje

związkowi społecznemu przysługuje

względna autonomia, natomiast państwo

względna autonomia, natomiast państwo

posiada pełną suwerenność.

posiada pełną suwerenność.



Co prawda nie ma tu mowy jeszcze o

Co prawda nie ma tu mowy jeszcze o

społeczeństwie, ale ukształtowała się jego

społeczeństwie, ale ukształtowała się jego

idea

idea



Kluczem do rozwiązania zagadki dotyczącej

Kluczem do rozwiązania zagadki dotyczącej

zależności między państwem i społeczeństwem

zależności między państwem i społeczeństwem

jest odwołanie się do wolnych umów między

jest odwołanie się do wolnych umów między

jednostkami, mających na celu uznanie i

jednostkami, mających na celu uznanie i

zabezpieczenie istniejącego stanu posiadania.

zabezpieczenie istniejącego stanu posiadania.



Tej zasadzie przeczy np. idea państwa Lewiatana

Tej zasadzie przeczy np. idea państwa Lewiatana

zaproponowana przez T. Hobbesa:

zaproponowana przez T. Hobbesa:



„

„

Państwo urzeczywistni w doskonały sposób swą

Państwo urzeczywistni w doskonały sposób swą

ideę, regulując wszelką działalność obywateli,

ideę, regulując wszelką działalność obywateli,

kierując wszystkie zgodnie z jedną najważniejszą

kierując wszystkie zgodnie z jedną najważniejszą

wolą. Dopóki nie urzeczywistni tego celu w

wolą. Dopóki nie urzeczywistni tego celu w

państwie będzie jeszcze społeczeństwo.”

państwie będzie jeszcze społeczeństwo.”



Takie doskonałe państwo przypomina

Takie doskonałe państwo przypomina

państwo totalitarne

państwo totalitarne



Rewolucje umożliwiły

Rewolucje umożliwiły

przeciwstawienie państwa

przeciwstawienie państwa

społeczeństwu.

społeczeństwu.



Dotyczy to zwłaszcza rewolucji

Dotyczy to zwłaszcza rewolucji

francuskiej, ale także radzieckiej

francuskiej, ale także radzieckiej

Pierwsza próba

Pierwsza próba



Saint-Simon. Wprowadził rozróżnienie

Saint-Simon. Wprowadził rozróżnienie

dwóch rodzajów kierowania:

dwóch rodzajów kierowania:



Społecznego (administrowanie)

Społecznego (administrowanie)



Politycznego (rządzenie)

Politycznego (rządzenie)

Druga próba

Druga próba



Hegel.

Hegel.

Dokonał porównania:

Dokonał porównania:



Społeczeństwa w ogóle

Społeczeństwa w ogóle



Państwa w ogóle

Państwa w ogóle

Społeczeństwo znajduje się między rodziną a

Społeczeństwo znajduje się między rodziną a

państwem.

państwem.



Rodzina – względna całość i jedność

Rodzina – względna całość i jedność



Państwo – absolutna całość i jedność

Państwo – absolutna całość i jedność

Ta koncepcja pozbawia społeczeństwo pozytywnego

Ta koncepcja pozbawia społeczeństwo pozytywnego

obrazu wspólnotowości, solidarności, entuzjazmu dla

obrazu wspólnotowości, solidarności, entuzjazmu dla

wspólnego działania, spontaniczności społecznej.

wspólnego działania, spontaniczności społecznej.

To gloryfikacja państwa, które jest w stanie

To gloryfikacja państwa, które jest w stanie

przezwyciężyć wszelkie ludzkie antagonizmy.

przezwyciężyć wszelkie ludzkie antagonizmy.

Pojawienie się nowoczesnych społeczeństw,

Pojawienie się nowoczesnych społeczeństw,

walki klas, wymusza stworzenie syntezy

walki klas, wymusza stworzenie syntezy

.

.



Opierając się na poglądach Saint-Simona

Opierając się na poglądach Saint-Simona

Lorenz von Stein

Lorenz von Stein

(twórca naukowej socjologii)

(twórca naukowej socjologii)

podejmuje się próby zastosowania

podejmuje się próby zastosowania

zasady

zasady

społecznej.

społecznej.



Opierając się na poglądach Hegla,

Opierając się na poglądach Hegla,

Marks

Marks

(twórca naukowego socjalizmu)

(twórca naukowego socjalizmu)

podejmuje się próby zastosowania

podejmuje się próby zastosowania

zasady

zasady

politycznej

politycznej

Nie należy zapominać, że

Nie należy zapominać, że



Społeczność wspólnoty narodowej składa

Społeczność wspólnoty narodowej składa

się nie z jednostek, lecz ze społeczności i to

się nie z jednostek, lecz ze społeczności i to

nie tylko – jak sądził Comte- z rodzin, lecz z

nie tylko – jak sądził Comte- z rodzin, lecz z

bardzo różnych pod względem rodzaju,

bardzo różnych pod względem rodzaju,

kształtu, zasięgu i dynamiki wspólnot i

kształtu, zasięgu i dynamiki wspólnot i

grup, z kół, związków, towarzystw i gmin.

grup, z kół, związków, towarzystw i gmin.



Społeczeństwo jest nie tylko ich całością i

Społeczeństwo jest nie tylko ich całością i

sumą, lecz także ich substancją i całością.

sumą, lecz także ich substancją i całością.

One są w nim ale i ono jest w nich

One są w nim ale i ono jest w nich

wszystkich i żadna z owych wspólnot nie

wszystkich i żadna z owych wspólnot nie

może wewnętrznie oderwać się od

może wewnętrznie oderwać się od

społeczeństwa.

społeczeństwa.

zasada polityczna – zasada społeczna

zasada polityczna – zasada społeczna

=

=

Naddatek władzy (władza polityczna)

Naddatek władzy (władza polityczna)



Tą zależność można przedstawić w

Tą zależność można przedstawić w

formie pytania:

formie pytania:

Ile rządzenia, a ile administrowania w

Ile rządzenia, a ile administrowania w

kształtowaniu życia publicznego?

kształtowaniu życia publicznego?

Lub

Lub

Ile rządzenia, a ile administrowania w

Ile rządzenia, a ile administrowania w

polityce społecznej?

polityce społecznej?