PODSTAWOWE METODY

BADAWCZE

i

SOCJOGRAM

Do podstawowych technik
badawczych stosowanych w
psychologii należą:

•samoopis,
•obserwacja sytuacyjna,
• wywiady,
•Kwestionariusze,
•testy psychologiczne.

Obserwacja i analiza

zachowania

• - związki między obserwowalnymi wzorcami

zachowania (np. werbalnymi) a wewnętrznymi

procesami psychicznymi lub mechanizmami

fizjologicznymi jednostki przejawiającej określone

reakcje behawioralne

• - korelacja (współzależność) między określonymi

wskaźnikami zachowania a wewnętrznymi stanami

psychicznymi;

• - wiedzę "zdroworozsądkową" będącą źródłem

hipotez, które nie zostały jednoznacznie odrzucone ,

ani też potwierdzone badaniami empirycznymi;

• - hipotezy i twierdzenia wywodzące się z kulturowego

systemu przekonań lub pseudonaukowych spekulacji ,

których prawdziwość została jednoznacznie odrzucona

w przeprowadzonych w tym celu badaniach.

Testy inteligencji oraz testy

zdolności

• testy inteligencji oraz testy zdolności

można zdefiniować jako
wystandaryzowane i znormalizowane
narzędzia pomiaru sprawności
intelektualnej oraz potencjału jednostki do
opanowywania różnych umiejętności, na
podstawie efektywnego wykonywania
zadań umysłowych.

• Można wyróżnić testy indywidualne i

grupowe

Zadania testowe dzielimy

na:

• zadania wymagające rozumowania

indukcyjnego

• zadania arytmetyczne
• zadania leksykalne
• zadania oparte na materiale

percepcyjnym

• zadania sprawdzające konkretną wiedze
• zadania angażujące pamięć bezpośrednią

Kwestionariusz osobowości

• Kwestionariusz osobowości jest

podstawową metodą psychologiczną
służącą do określenia istotnych cech
osobowościowych człowieka.
Najczęściej ma ona formę testu
samoopisu, w którym jednostka
odpowiada na zestaw standardowych
pytań, twierdzeń lub jednowyrazowych
określeń dotyczących jej myśli, odczuć
i działań.

Technika obserwacji sytuacyjnej jest
podstawową, a często nawet jedyną

możliwą do zastosowania metodą

badawczą, szczególnie w przypadku

ludzi, z którymi trudno nawiązać

kontakt. Analiza zachowania dostarcza

wielu cennych informacji, zwłaszcza

gdy towarzyszy jej rozmowa z osobą

badaną.

Metoda gabinetowa - oparta była na

obserwacjach przypadkowych i dorywczych.
Dawała niepełny obraz osoby badanej , tylko
opis wyrywkowych zdarzeń obserwacji.

Metoda biograficzna / zmodyfikowana / -
polega na sporządzaniu codziennych
protokołów z wydarzeń życia dziecka i prostych
eksperymentów z tym dzieckiem. Tą metodą
posługiwał się Mead w badaniu dzieci
upośledzonych umysłowo.

Metoda indywidualnej diagnozy.

Test Rorschacha

Test Rorschacha, test plam atramentowych - test

projekcyjny, stworzony w 1921 roku przez szwajcarskiego

psychoanalityka Hermanna Rorschacha. Na podstawie testu

wnioskuje się o nieświadomych treściach psychicznych,

cechach osobowości i zaburzeniach psychicznych (jest on

używany w diagnozie klinicznej).

Test składa się z 10 tablic z plamami atramentowymi (5

szaroczarnych, 2 szaroczerwone i 3 kolorowe). Tablice

prezentuje się osobie badanej, która opowiada, co na nich

widzi. W odpowiedziach bierze się pod uwagę:

• interpretowany obszar (całość, części)
• determinantę odpowiedzi (kształt, barwa, pozorny ruch)
• poziom formy (zgodność obrazu z bodźcem)
• treść (ludzie, zwierzęta etc.).
Mierzony jest także czas reakcji na poszczególne tablice.

Wypowiedzi są klasyfikowane według klucza, na podstawie

którego tworzony jest tzw. psychogram. Test Rorschacha

uchodzi za narzędzie rzetelne, natomiast jego trafność jest

przedmiotem dyskusji, ze względu na dużą dowolność

interpretacji wyników i brak należytej walidacji.

Dziesięć plansz testu Rorschacha

SOCJOMETRIA

SOCJOMETRIA

SOCJOMETRIA -

SOCJOMETRIA -

termin wprowadzony

termin wprowadzony

przez J.L. Moreno w 1934 roku

przez J.L. Moreno w 1934 roku

jako

jako

narzędzie interpretacji struktury

narzędzie interpretacji struktury

społecznej w podejściu

społecznej w podejściu

socjodramatycznym. Socjometria

socjodramatycznym. Socjometria

systematyzuje informacje pochodzące

systematyzuje informacje pochodzące

od jednostek należących do grupy i

od jednostek należących do grupy i

dotyczące wzajemnych preferencji

dotyczące wzajemnych preferencji

członków grupy lub behawioralnych

członków grupy lub behawioralnych

odpowiedników tych preferencji.

odpowiedników tych preferencji.

SOCJOMETRIA

SOCJOMETRIA

Socjometria – to techniki i metody

Socjometria – to techniki i metody

służące

służące

do badania struktur społecznych

do badania struktur społecznych

małych

małych

grup oraz pomiaru niektórych postaw i

grup oraz pomiaru niektórych postaw i

zachowań ich członków, stosuje się je

zachowań ich członków, stosuje się je

przede

przede

wszystkim do odkrywania wewnątrz

wszystkim do odkrywania wewnątrz

grupy

grupy

emocjonalnej struktury:

emocjonalnej struktury:

przyciąganie – odpychanie

przyciąganie – odpychanie

Wyniki przedstawia się graficznie za

Wyniki przedstawia się graficznie za

pomocą socjogramu.

pomocą socjogramu.

SOCJOMETRIA

J.L. Moreno zastosował ją po raz

J.L. Moreno zastosował ją po raz

pierwszy w badaniach

pierwszy w badaniach

przeprowadzonych w grupach jeńców

przeprowadzonych w grupach jeńców

wojennych w czasie I wojny światowej,

wojennych w czasie I wojny światowej,

a po przeniesieniu się do Stanów

a po przeniesieniu się do Stanów

Zjednoczonych zaczął się nią

Zjednoczonych zaczął się nią

posługiwać w badaniach nad

posługiwać w badaniach nad

stosunkami w klasach szkolnych,

stosunkami w klasach szkolnych,

następnie stosowano je do badania

następnie stosowano je do badania

grup w wojsku i w przemyśle.

grup w wojsku i w przemyśle.

SOCJOMETRIA

Podstawowa

technika

socjometrii

Podstawowa

technika

socjometrii

polega na tym, że członków danej

polega na tym, że członków danej

grupy pytamy: „Z kim ze swojej grupy

grupy pytamy: „Z kim ze swojej grupy

chciałbyś

wykonywać

pewną

chciałbyś

wykonywać

pewną

czynność?" (wybór pozytywny).

czynność?" (wybór pozytywny).

Po otrzymaniu wypełnionych kartek,

Po otrzymaniu wypełnionych kartek,

badacz musi je w pewien sposób

badacz musi je w pewien sposób

uporządkować.

uporządkować.

SOCJOMETRIA

Socjogram – to graficzne przedstawienie

Socjogram – to graficzne przedstawienie

struktury grupowej.

struktury grupowej.

Elementy struktury socjometrycznej:

Elementy struktury socjometrycznej:

1.

1.

Para - dwie osoby wybierające się

Para - dwie osoby wybierające się

wzajemnie.

wzajemnie.

2. Łańcuch - gdy osoba A wybiera

2. Łańcuch - gdy osoba A wybiera

osobę B, ta wybiera osobę C itd.

osobę B, ta wybiera osobę C itd.

3. Gwiazda - jest to taka struktura, w

3. Gwiazda - jest to taka struktura, w

której jedna osoba z grupy otrzymuje

której jedna osoba z grupy otrzymuje

bardzo dużo wyborów, z tym że osoba

bardzo dużo wyborów, z tym że osoba

będąca „gwiazdą" nie odwzajemnia

będąca „gwiazdą" nie odwzajemnia

otrzymanych wyborów.

otrzymanych wyborów.

4. Sieć - czyli taka struktura, w

4. Sieć - czyli taka struktura, w

której wszyscy członkowie grupy

której wszyscy członkowie grupy

wybierają wszystkich.

wybierają wszystkich.

5. Klika - tym się różni od sieci, że jest

5. Klika - tym się różni od sieci, że jest

ona

podgrupą

wzajemnie

ona

podgrupą

wzajemnie

wybierających się osób, które będąc

wybierających się osób, które będąc

członkami jakiejś większej grupy,

członkami jakiejś większej grupy,

odrzucają jej pozostałych członków.

odrzucają jej pozostałych członków.

6.Izolowane wyspy - czyli osoby, które

6.Izolowane wyspy - czyli osoby, które

otrzymywały bardzo mało wyborów.

otrzymywały bardzo mało wyborów.

Posługiwanie się socjogramem nie jest

Posługiwanie się socjogramem nie jest

proste; tak na przykład, gdy w grupie

proste; tak na przykład, gdy w grupie

jest 30 członków, a każdy z nich może

jest 30 członków, a każdy z nich może

wybrać dowolną liczbę członków, to na

wybrać dowolną liczbę członków, to na

socjogramie

jest

bardzo

dużo

socjogramie

jest

bardzo

dużo

krzyżujących się ze sobą linii. Próbuje

krzyżujących się ze sobą linii. Próbuje

się temu zaradzić ograniczając liczbę

się temu zaradzić ograniczając liczbę

wyrobów do trzech; ale nawet i wtedy

wyrobów do trzech; ale nawet i wtedy

bardzo trudno jest skonstruować

bardzo trudno jest skonstruować

czytelny socjogram.

czytelny socjogram.

Najczęściej

techniki

socjometryczne

są

stosowane do:

•- Identyfikacji jednostek wymagających specjalnej uwagi.
•-

Identyfikowania

i

selekcjonowania

pewnych

osób

spełniających określone role w grupie społecznej(np.
przywódców, typów specjalnych).

•- Do klasyfikowania osób w różnych kategoriach na przykład w
kategoriach popularności(podział na tzw. „gwiazdy”, „osoby
izolowane”, i przeciętne).

•- Do badania struktury wewnętrznej grupy (ilość podgrup, ich
skład osobowy, powiązania itp.)

•- Do zbierania danych pomocniczych służących do mierzenia
takich czynników jak: wielkość wpływu jednostek na drugie, a
nawet do badania spostrzegania i oceniania własnej roli i ról
innych członków w grupie

•- Określenia zmian zaszłych w ciągu jakiegoś czasu, tj. zmian
w strukturze grupy.

Technika



Kwestionariusz ankiety:



Cel badania



2-6 pytań



Informacja o liczbie wyborów (i odrzuceń)



Imię i nazwisko osoby wypełniającej



Sposób opracowania wyników:



Macierz socjometryczna



Socjogram

Najczęstsze wspólne

działania



siedzenie razem w jednej ławce, przy

wspólnym stoliku



wspólnego odrabiania lekcji



organizowania wycieczek



wspólnego przygotowania jakiegoś

problemu do przedstawienia na zajęciach



udział w grach sportowych,

organizowanie zabawy, przebywania przy
wspólnym stoliku

w czasie jej trwania.

Przykładowy socjogram