Patologia emocji

Nienormalny – czyli jaki?

Funkcjonowanie jest nienormalne, gdy odbiega

od wzorca (normy, prototypu).

Wzorzec, do którego porównywane jest

funkcjonowanie może być wyznaczony na
podstawie:



Średniej częstości w danej grupie



Uzgodnień czynionych przez kulturę i
społeczeństwo (normy kultorowo-społeczne)



Psychologicznych koncepcji teoretycznych i
opisywanych w nich charakterystycznych
cech, zachowań, sposobu funkcjonowania.

Nienormalny – czyli jaki?



Irracjonalność (np. fobie)



Nieprzewidywalność i brak kontroli



Mała częstość występowania w
populacji



Uporczywość



Dyskomfort obserwatora



Naruszanie norm i zasad społecznych

Norma a patologia

Współczesna definicja

nienormalności

funkcjonowania



Cierpienie

„Miewam "coś„, co mnie

meczy od bardzo dawna. Ja wiem, że to
jest głupie, ale to mnie naprawdę meczy”



Nieprzystosowanie (zagraża dobru
jednostki i ogółu. Zakłócenia w
funkcjonowaniu, którego skutkiem są
zachowania autodestukcyjne)



niemożność zaspokojenia własnych
potrzeb



niemożność obrony własnej osoby
przed niebezpieczeństwami

Normalne wahania nastroju



Naturalne fluktuacje nastroju, dzienne,
miesięczne, wielotygodniowe (np.
badanie 10 tygodni, 100 dni).



Chandra a depresja



Większość stanów depresyjnych nie
wymaga leczenia



Obniżenie nastroju na skutek
niepowodzenia i stresu



przygnębienie poporodowe



Depresja jako reakcja na żałobę



Stany emocjonalne charakterystyczne
dla danego okresu rozwojowego

Klasyfikacje zaburzeń psychicznych

1.

ICD –10

Międzynarodowa Statystyczna

Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych (International Classification
of Mental and Behavioural Disorders

opracowana przez Światową Organizację
Zdrowia (WHO)

2.

DSM-IV

Diagnostyczny i Statystyczny

Podręcznik Zaburzeń Psychicznych
(Diagnostic and Statistical Manual of
Mental Disorders)

opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo

Psychiatryczne (APA)

Zawartość podręczników do

klasyfikacji zaburzeń



Typy zaburzeń. Każda kategoria ma
przypisany numer. Pod numerem tym kryje
się jednostka chorobowa.



Definicję zaburzenia psychiatrycznego



Opisy kliniczne: symptomy i objawy
zaburzenia



Zasady i wskazówki diagnozowania
zaburzenia



W tym: warunki konieczne dla
zdiagnozowania zaburzenia.



Współwystępowanie z innymi jednostkami
chorobowymi



Porównanie do innych jednostek
chorobowych

ICD 10 - zaburzenia afektywne (F30
do F39)



5 klas zaburzeń nastroju



F30

Epizod maniakalny

. Może przybrać

postać hipomanii, manii z objawami
psychotycznymi lub bez objawów



F31

zaburzenia afektywne dwubiegunowe

.

Łagodne lub nasilone, z objawami
psychotycznymi lub bez objawów



F32

epizod depresyjny

o przebiegu

łagodnym, umiarkowanym lub ciężkim, z
objawami psychotycznymi lub bez
objawów

ICD 10 - zaburzenia afektywne



F32 – F34

nawracające

(uporczywe)

zaburzenia depresyjne oraz
nawracające zaburzenia nastroju



F38 –F39 inne,

nieokreślone

zaburzenia nastroju, modele mieszane

Kryteria wyodrębniania zaburzeń

emocji



Walencja (znak) emocji i czas trwania
emocji.



Stopień nasilenia emocji (nadmierne
nasilenie lub osłabieniem, stępienie
emocji)



Stopień złożoności i różnorodności
emocji (spłycenie emocjonalne, emocje
prymitywne)



Dynamika zmian walencji i treści emocji
(zaleganie emocji lub chwiejność)

Zaburzenie

emocji

Czas trwania

Nasilenie

emocji

walencja

Epizod

depresyjny

Nie krócej niż

2 tygodnie

Duże nasilenie

smutku, apatii,

anhedonia,

poczucie winy

negatywna

dystymia

przewlekle, 2

lata

Umiarkowane

nasilenie

negatywna

Epizod

maniakalny

Co najmniej 1

tydzień

Nastrój silnie

podwyższony

euforyczny, też

rozdrażnienie,

łatwe

reagowanie

gniewem,

płaczliwość

pozytywna

hipomania

przewlekle

Nastrój lekko

podwyższony,

pozytywna

Zaburzenie

emocji

Czas trwania

Nasilenie i treść

emocji

walencja

Zaburzenia

dwubiegunowe

Faza depresji 6-

9 mies.; faza

manii (2 tyg-4,5

mies.

Umiarkowane

oraz ciężkie (z

objawami

psychotycznymi

Naprzemienna

pozytywna

(mania) i

negatywna

(depresja

cyklotymia

Przewlekle,

Łagodne

Naprzemienni

e pozytywna

(hipomania) i

negatywna

(depresja

fobie

W zależności od

pojawienia się

bodźców

wyzwalających

Silny lęk,

ujemna

Zaburzenia

kompulsyjo-

obsesyjne

niezadowolenie z

działań

bezsensownych

ujemna

Emocje w zaburzeniach

psychicznych

m.inn



Depresje i zaburzenia afektywne



Zaburzenia lękowe



Zaburzenia stresowe pourazowe
(PTSD)

Objawy depresji dużej wg DSM-IV



Nastrój depresyjny, smutek, płaczliwość
utrzymująca się przez większość dnia,
zauważany przez pacjenta i otoczenie



Osłabienie zainteresowań lub przyjemności
czerpanych z większości czynności



Zmiana apetytu



Bezsenność lub nadmierna potrzeba snu



Pobudzenie lub zachamowanie
psychomotoryczne



Zmęczenie lub utrata energii

Objawy depresji dużej wg DSM-IV

c.d



Poczucie bezwartościowości lub
nadmierne poczucie winy



Spadek zdolności myślenia i koncentracji.
Trudności z wykonywaniem zadań
złożonych



Powracające myśli na temat śmierci lub
rozważania na temat samobójstwa

Aby depresja została rozpoznana, wystąpić

musi co najmniej 5 z opisanych objawów,
w tym objaw 1 i 2.

Przyczyny depresji i zaburzeń

afektywnych

Podłoże organiczne. Pokrewieństwo



Wśród osób spokrewnionych

w pierwszej

linii

ryzyko wystąpienia zaburzeń jest

najwyższe.



Wśród osób spokrewnionych, wyższy
poziom ryzyka wystąpienia zaburzenia
dwubiegunowego niż jednobiegunowego.



Zaburzenia dwubiegunowe - 12 -20%
zgodności



Zaburzenia jednobiegunowe 7% zgodności



Depresja – 8-9% zgodności

Podłoże organiczne.

Badania genetyczne.

Typ depresji

Wskaźnik zgodności

Bliźnięta

MZ

Bliźnięta DZ

Depresja
jednobiegunowa

40 – 46 %

11 – 20 %

Zaburzenia
afektywne

dwubiegunowe

67 – 72 %

8 – 40 %

Podłoże organiczne.
Badania genetyczne.



Doniesienia genetyki molekularnej.
Czy istnieje gen lub grupa genów
odpowiedzialnych za przenoszenie
zaburzeń emocji.



Brak potwierdzonych dowodów.

Zaburzenia organiczne.

Zaburzenia hormonalne



U osób z depresją zdiagnozowano
zaburzenia procesów na osi:

podwzgórze – przysadka- nadnercza



Zaburzenia w gospodarce hormonami
sterydowymi (kortyzol) mogą
powodować zaburzenia rytmu
okołodobowego, utrzymywania
człowieka w stanie homeostazy,
szczególnie w sytuacji stresu



podwzgórze – przysadka-tarczyca

Schorzenia hormonalne, w których
depresja występuje jako powikłanie



Nadczynność i niedoczynność tarczycy



Nadczynność i niedoczynność
przytarczyc



Cukrzyca



Okres pokwitania



Okres okołoporodowy



Okres przedmiesiączkowy



Następstwa przerwania ciąży

Zaburzenia organiczne.

Neuroprzekaźnictwo

Brak

równowagi

między układami

neuroprzekaźnictwa w o.u.n.



Noradrenergicznego (noradrenalina)



Serotoninergicznego (serotonina)



Dopaminergicznego (dopamina)

(a nie małej ilości neuroprzekaźników)

Schorzenia o.u.n. jako przyczyny

depresji



Choroba Alzheimera



Pląsawica Huntingtona



Choroba Parkinsona



Stwardnienie rozsiane



Miażdżyca naczyń mózgowych, udar,
krwiaki



Guzy płata czołowego



Padaczka (ogniska zapalne w płacie
czołowym)



Stany pourazowe (płaty skroniowe i
czołowe)



wodogłowie

Czynniki psychospołeczne.

ważne wydarzenia



Pierwszy epizod depresyjny jest
najczęściej związany z wystąpieniem
pierwszego zachorowania oraz
bezpośrednio go poprzedza.



89 % kobiet z rzutem depresji przeżyło
w niedawnym czasie jakieś zdarzenie
krytyczne, ważne, stresujące

Czynniki psychospołeczne.

Ważne wydarzenia



Sytuacje wpływające na obniżenie
poczucia własnej wartości



Niepowodzenia w osiągnięciu ważnego
celu



Zapadnięcie na chorobę



Utrata lub śmierć ważnych osób,



Utrata lub zagrożenie wartości
duchowych i materialnych
(posiadanych i potencjalnych)



Drobne, ale nawarstwiające się
trudności



Opieka nad osobą przewlekle chorą

Koncepcja poznawcza Aarona

Becka

U podłoża depresji leżą dysfunkcyjne

przekonania

na swój temat.

Negatywna triada poznawcza:

1.

Negatywne myśli o samym sobie (jestem
brzydki, bezwartościowy, nic mi się nie
udaje: niska samoocena)

2.

Negatywne myśli o własnych
doświadczeniach i otaczającym świecie (nikt
mnie nie kocha, ludzie mnie źle traktują)

3.

Negatywne myśli o własnej przyszłości (nie
ma nadziei, nic się nie zmieni)

Koncepcja poznawcza Aarona

Becka c.d

Osoby predysponowane do depresji

posługują się automatycznymi, sztywnymi,
dysfunkcjonalnymi przekonaniami:



Nisko oceniają swoje możliwości,
zdolności, kompetencje i szanse
odniesienia sukcesu



Mają niską samoocenę i małe poczucie
wartości



Mają przekonanie że są niekochane,

Wczesne doświadczenie

Formowanie się dysfunkcjonalnych

przekonań

Krytyczne wydarzenia

Uaktywnione przeświadczenia

Automatyczne myśli negatywne

Objawy depresji

Typy zniekształceń poznawczych

leżące u podłoża depresji



Arbitralne wnioskowanie

–wyciąganie

wniosków na podstawie danych, które
nie mają uzasadnienia „To leczenie nie
daje wyników”, „Kompetencje ma się
wypisane na twarzy”



Rozumowanie dychotomiczne

-

wszystko albo nic – „Jestem taki głupi

a oni tacy mądrzy”, „Jeśli nie dostane
5 to równie dobrze wcale mogę nie iść
na egzamin”

Typy zniekształceń poznawczych

leżące u podłoża depresji



Wybiórcza uwaga

– koncentrowanie się

tylko na jednej cesze a ignorowanie
innych „Nie miałam dziś ani chwili
wytchnienia”, „Podczas rozmowy o
prace patrzyli tylko na moje
obgryzione paznokcie”



Nadmierne uogólnianie

– wyciąganie

wniosków na podstawie jednego
wydarzenia np. po odniesieniu jednej
porażki: „Wszystko co robię jest złe”

Zaburzenia lękowe (F40)

Zaburzenia lękowe pod postacią fobii:



Niespecyficznych (agorafobia, lęk
paniczny, zespół leku uogólnionego)



Specyficznych (silny lęk wywołują
konkretne bodźce i sytuacje. Jest
nieadekwatny do realnego zagrożenia)



Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne

Kryterium podziału są bodźce

wyzwalające

Fobie niespecyficzne



Agorafobia

– lęk przed sytuacjami

utrudniającymi powrót do
bezpiecznego miejsca. Obejmuje
strach przed wyjściem z domu, przed
wejściem do sklepu, podróżowaniem
samemu oraz strach przed otwartymi
przestrzeniami, tłumem. Wszędzie
tam, gdzie w sytuacji ataku paniki
pomoc nie przyjdzie natychmiast

Fobie niespecyficzne



Lęk paniczny

-

silne napady lęku, bez

konkretnej, uchwytnej przyczyny.
Poczuciu przerażenia towarzyszą
objawy somatyczne: brak tchu,
zawroty głowy, drżenie, ból w klatce
piersiowej, kołatanie serca.

Bodziec wyzwalający

wewnętrzny lub zewnętrzny

Spirala paniki

Bodziec wyzwalający

(zmęczenie, pobudzenie, złość,

podniecenie, kawa, leki

pobudzające

Lęk uogólniony



Tzw.

lęk wolnopłynący

. Uporczywy, ale

niezależny od okoliczności (nie nasila
się pod ich wpływem).

Obejmuje takie objawy jak:



ogólne, niewyjaśnione napięcie,
niemożność spokojnego siedzenia



Potliwość, drżenie, bóle napięciowe
głowy, niemożność odprężenia się



obawy przed przyszłymi
niepowodzeniami

Fobie specyficzne – ponad 200

rodzajów

Fobia

bodziec

Akrofobia

Algofobia

Astrafobia

Arachnofobia

Klaustrofobia

Frankofobia

Hydrofobia

Myrmekofobia

Monofobia

Mysofobia

Noktofobia

Ochlofobia

Patofobia

Pirofobia

Surifobia

Zoofobia

Wysokość

Ból

Grzmot

Pająki

Zamknięta przestrzeń

Francuzi

Woda

Mrówki

Samotność

Bakterie

Ciemności

Tłum

Choroby

Ogień

Myszy, szczury

Zwierzęta

Zaburzenie obsesyjno -

kompulsywne



Natrętne, nawracające myśli - obsesje



Czynności przymusowe - kompulsje

Podłożem zjawisk jest lęk

Są spostrzegane przez pacjenta jako

zabezpieczające siebie lub innych
przed nieprawopodobnymi zdarzeniami

Współwystępuje z uczuciem smutku i

przygnębienia

Syndrom stresu pourazowego

Syndrom PTSD może się rozwinąć u osób,

które doznały lub były świadkami
sytuacji wyjątkowo zagrażającej
zdrowiu lub życiu, syt. katastrofalnej,

odczuwanej

jako ekstremalnie przykrej

:



Śmierć lub poważne zranienie, wypadek



Pożar, klęski żywiołowe



Atak fizyczny, walka zbrojna, bycie
zakładnikiem, osobą porwaną, zagrożenie
bronią



Zaniedbanie ze strony rodziców,



Gwałt, molestowanie seksualne

,



Kobiety jako najbardziej przykre
wskazują gwałt i molestowanie
seksualne (w sumie 49 % kobiet z
PTSD)



Mężczyźni – ekspozycja walkę zbrojną –
28% mężczyzn z PTSD



Kobiety dwukrotnie częściej zapadają
na PTSD w porównaniu do mężczyzn
(stosunek 20 %: 8 %)

Objawy PTSD 1/3

3 grupy objawów

1.

Osoba wciąż na nowo przeżywa uraz

Nawracające wspomnienia urazu, zawierające

obrazy, dźwięki, inne wrażenia zmysłowe

Powracające sny i koszmary senne dotyczące

wydarzenia traumatycznego

Złudzenia, halucynacje, migawki, wrażenia

przeżywania całego zdarzenia na nowo

Cierpienie w zetknięciu z bodźcami

przypominającymi o traumie

Reakcja fizjologiczna w odpowiedzi na

sygnały przypominające

Objawy PTSD 2/3

2. Unikanie bodźców związanych z

traumatycznym zdarzeniem



Unikanie myśli, uczuć, rozmów o zdarzeniu



Unikanie miejsc, osób, działać
przypominających o traumie



niemożność przypomnienia sobie zdarzenia,



zobojętnienie wobec innych



ograniczenie emocjonalności np.
niezdolność do miłości



brak oczekiwań co do przyszłości

Objawy PTSD 3/3

3. Utrzymujące się objawy pobudzenia, które

nie występowały przed zdarzeniem.



Trudności z zasypianiem lub budzeniem



Rozdrażnienie lub wybuchy złości



Trudności z koncentracja uwagi,
nadmierna czujność



Wyolbrzymiona reakcja strachu

Czy występują objawy, które wiążą się z lękiem i
zmianami wegetatywnymi?

Tak

Nie

Diagnoza inna
niż zaburzenia
lękowe

Czy powodują cierpienie albo utrudniają
funkcjonowanie?

tak

Nie

Objawy nie

osiągąją
nasilenia
klinicznego

Czy miało miejsce traumatyczne zdarzenie? (A1)

tak

Nie

Inne niż PTSD i
ASD zaburzenie
lękowe

Czy reakcja podczas zdarzenia obejmowała
przerażenie, brak nadziei (A2)

tak

Nie

Inne niż PTSD i

ASD zaburzenia
lękowe

Czy występuje co najmniej jeden z objawów uporczywego

odtwarzania, przeżywa na nowo (koszmary, wspomnienia,

złudzenia, halucynacje, przebłyski, reakcja fizjologiczna na

bodźce przypominające)

tak

Nie

Inne niż PTSD i

ASD zaburzenia

lękowe

Czy występują co najmniej trzy objawy unikania

tak

Nie

Inne niż PTSD i

ASD zaburzenia

lękowe

Czy występują co najmniej dwa objawy zwiększonej

psychologicznej wrażliwości i stany wzbudzenia, które nie

występowały przed pojawieniem się stresora?

tak

Nie

Inne niż PTSD i

ASD zaburzenia

lękowe

Czy zaburzenie trwa dłużej niż miesiąc

tak

Nie

OSTRE

ZABURZENIE

STRESOWE ASD

ZABURZENIE

STRESOWE

POURAZOWE PTSD

Konsekwencje zaburzeń emocji

Współwystępowanie zaburzeń w sferze

emocji oraz uzależnień od alkoholu



Depresja może być wynikiem
długotrwałego nadużywania alkoholu,



Stany depresyjne w okresie
odstawienia używki (kilka tygodni lub
miesięcy po, 1 rok po)



Nadużywanie alkoholu jako maska
stanów depresyjnych



Poczucie krzywdy, żalu do otoczenia,
niechęć i agresja skierowana ku innym

Depresja i samobójstwa



Według WHO rocznie na świecie ginie ponad
500 tys. osób w zamachu samobójczym.



½ samobójstw jest dokonywana w depresji



Najwięcej na Litwie i w Rosji (50 os./100
tys.)



Najmniej Egipt (0,1 os./100 tys.)



Australijscy Aborygeni nie podejmują w
ogóle prób samobójczych, a agresję kierują
na innych.



Więcej prób podejmują kobiety, ale bardziej
skuteczni są mężczyźni (powyżej 45 r.ż,
samotni, alkoholicy)

Cechy zespołu depresyjnego a

samobójstwa



Wysoki poziom lęku



Uporczywe zaburzenia snu



Poczucie beznadziejności, sytuacji bez
wyjścia



Poczucie winy, grzechu, dążenie do
poniesienia kary



Dolegliwości bólowe i przywlekłe
schorzenia somatyczne

Społeczny aspekt zaburzeń emocji

Przemoc i zabójstwa



Silne emocje negatywne są trudne do
kontrolowania – efekt: przemoc



Zabójstwa noworodków - depresja
poporodowa z objawami
psychotycznymi – urojenia, że dziecko
jest demonem i wcieleniem zła

Społeczny aspekt zaburzeń emocj



Niepodejmowanie pracy zawodowej,
bezrobocie,



Konflikty rodzinne, wykluczenie z życia
rodzinnego i społecznego



Samotność – brak wsparcia



Depresyjne matki opuszczają
emocjonalnie swoje dzieci, co
predysponuje je do zachorowania w
przyszłości