CZYNNOŚCIOWE

ZABURZENIA PRZEWODU

POKARMOWEGO U DZIECI I

MŁODZIEŻY

Czynnościowe zaburzenia

przewodu pokarmowego

Czynnościowe zaburzenia przewodu

pokarmowego

definiuje się jako różne kombinacje

przewlekłych lub nawracających objawów ze strony

przewodu pokarmowego, których nie można

wytłumaczyć nieprawidłowościami strukturalnymi lub

biochemicznymi.

W 2006 roku na podstawie wieloośrodkowych

obserwacji sklasyfikowano czynnościowe zaburzenia

przewodu pokarmowego i sformułowano tzw.

III

kryteria rzymskie

W klasyfikacji wyodrębniono:



grupę noworodków, niemowląt i dzieci w wieku

poniemowlęcym (grupa G),



grupę dzieci starszych i młodzieży (grupa H).

Grupa G: noworodki,

niemowlęta i dzieci w

wieku poniemowlęcym

G1. Regurgitacje niemowląt.

G2. Zespół przeżuwania (ruminacji) u niemowląt.

G3. Zespół wymiotów cyklicznych.

G4. Kolka niemowlęca.

G5. Biegunka czynnościowa.

G6. Dyschezja niemowląt.

G7. Zaparcie czynnościowe.

Grupa H: dzieci i młodzież

H1. Wymioty i aerofagia:

H1a. zespół przeżuwania (ruminacji) u młodzieży,

H1b. zespół wymiotów cyklicznych,

H1c. aerofagia.

H2. Czynnościowe zaburzenia przewodu

pokarmowego

związane z bólem brzucha:

H2a. dyspepsja czynnościowa,

H2b. zespół jelita drażliwego,

H2c. migrena brzuszna,

H2d. czynnościowy ból brzucha u dzieci (H2d1. zespół

czynnościowego bólu brzucha u dzieci).

H3. Zaparcie i nietrzymanie stolca:

H3a. zaparcie czynnościowe,

H3b. nietrzymanie stolca bez zaparcia.

G1. Regurgitacje niemowląt

Regurgitacja

to mimowolne cofanie się połkniętego

pokarmu lub wydzielin do jamy ustnej, czasem z jego

wyciekaniem na zewnątrz (ulewanie). Niepowikłane

regurgitacje u zdrowych niemowląt są związane z

rozwojem przewodu pokarmowego, a nie chorobą.

W odróżnieniu od regurgitacji,

wymioty

zdefiniowano

jako odruch z ośrodkowego układu nerwowego, w

którym uczestniczą mięśnie gładkie i szkieletowe,

prowadzący w wyniku skoordynowanych

ruchów jelita cienkiego, żołądka, przełyku i przepony

do gwałtownego wydalenia treści żołądka przez usta.

Refluks żołądkowo-przełykowy

jest natomiast

zaburzeniem, w którym dochodzi do cofania się

zawartości żołądka do przełyku.

G1. Regurgitacje niemowląt

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych

poniżej objawów, u poza tym zdrowych niemowląt

do ukończenia 12 miesiąca życia):



≥

2 regurgitacje na dobę przez ≥ 3 tygodnie,



brak odruchów wymiotnych, wymiotów treścią

krwistą (fusowatych), aspiracji, bezdechu,

upośledzenia rozwoju i wzrastania, trudności w

karmieniu lub połykaniu, nieprawidłowej pozycji

ciała.

G1. Regurgitacje niemowląt

Postępowanie lecznicze:



uspokojenie rodziców i poinformowanie ich o

przemijającym charakterze dolegliwości



wraz ze

wzrastaniem dziecka regurgitacje występują coraz

rzadziej i w wieku 10-12 miesięcy codziennie

obserwuje się je tylko u 5 % dzieci,



układanie w pozycji na lewym boku lub na

brzuchu,



zagęszczanie posiłków.

W przypadku utrzymywania się dolegliwości powyżej

1 roku życia należy wykluczyć nieprawidłowości

anatomiczne przewodu pokarmowego (np.

nieprawidłowy zwrot jelita, zwężenie drogi odpływu z

żołądka).

G2. Zespół przeżuwania u

niemowląt

Zespół przeżuwania (ruminacji) u niemowląt

jest rzadkim zaburzeniem charakteryzującym się

świadomym, nawykowym zwracaniem treści żołądka

do jamy ustnej w celu ponownego żucia i

połknięcia albo wyplucia.

W wielu obserwacjach klinicznych wykazano, że

pozbawienie dziecka kontaktu emocjonalnego i

dopływu bodźców z otoczenia sprzyja przeżuwaniu.

Postępowanie lecznicze



absorbowanie uwagi

niemowlęcia (stała opieka matki, ojca, opiekunki).

G2. Zespół przeżuwania u

niemowląt

Kryteria diagnostyczne:

(

wszystkie

z wymienionych poniżej objawów muszą

występować

co najmniej przez 3 miesiące



powtarzane skurcze mięśni brzusznych, przepony i

języka,



regurgitacja treści żołądka do jamy ustnej, a następnie

jej wypluwanie lub przeżuwanie i ponowne połknięcie,



co najmniej 3 z poniższych kryteriów:



pierwsze objawy zespołu w wieku 3-8 miesięcy,



brak poprawy po zastosowaniu leczenia

przeciwrefluksowego, unieruchamianiu rąk, zmianie

mieszanki mlecznej i karmieniu przez zgłębnik

dożołądkowy lub gastrostomię,



brak towarzyszących nudności lub uczucia dyskomfortu,



nie występuje podczas snu i gdy uwagę dziecka zajmują

osoby znajdujące się w jego otoczeniu.

H1a. Zespół przeżuwania u

młodzieży

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów

co najmniej raz w tygodniu, przez co

najmniej 2 miesiące

przed ustaleniem rozpoznania:



nawracające, niebolesne regurgitacje i przeżuwanie

lub wydalenie pokarmu, które:



zaczynają się niedługo po spożyciu posiłku,



nie występują w czasie snu,



nie ustępują pod wpływem standardowego leczenia

przeciwrefluksowego,



nie występują odruchy wymiotne,



brak objawów wskazujących na proces zapalny lub

nowotworowy, wadę anatomiczną albo metabolizmu,

które mogłyby wyjaśnić objawy u pacjenta.

Leczenie



terapia behawioralna.

G3. Zespół wymiotów

cyklicznych

Zespół wymiotów cyklicznych

obejmuje nawracające epizody

intensywnych nudności i wymiotów

trwających od kilku godzin do kilku dni,

oddzielonych okresami bezobjawowymi,

które mogą trwać od kilku tygodni do

kilku miesięcy.

Częstotliwość tych epizodów waha się od

1 do 70 na rok (średnio kilkanaście

rocznie).

Ataki występują w regularnych odstępach

czasu lub pojawiają się sporadycznie.

G3. Zespół wymiotów

cyklicznych

Napady typowo zaczynają się o tej samej porze dnia,

najczęściej w nocy lub rano.

Czas trwania epizodów zazwyczaj jest jednakowy u

danego pacjenta.

Objawy osiągają największe nasilenie w ciągu

pierwszych godzin, następnie wymioty mają tendencję

do zmniejszania się, chociaż nudności utrzymują się

do końca epizodu.

Ataki zazwyczaj kończą się tak szybko jak się zaczęły,

a świadczy o tym szybki powrót dobrego

samopoczucia dziecka (pod warunkiem braku

zaburzeń wodno-elektrolitowych).

G3. Zespół wymiotów

cyklicznych

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów; identyczne kryteria stosowane są także w

grupie dzieci starszych i młodzieży):



co najmniej 2 epizody intensywnych nudności i

nasilonych wymiotów lub odruchów wymiotnych

trwające od kilku godzin do kilku dni,



powrót do poprzedniego stanu zdrowia na kilka

tygodni lub miesięcy.

G3. Zespół wymiotów

cyklicznych

Postępowanie lecznicze:

Postępowanie lecznicze:


unikanie pokarmów oraz

czynników emocjonalnych i

fizycznych wyzwalających ataki,



ondansetron

oraz

inhibitor pompy

protonowej np. omeprazol

(u dzieci

z objawami zwiastunowymi),



amitryptylina, fenobarbital

lub

propranolol

(u dzieci z częstymi,

ciężkimi i przedłużającymi się

epizodami wymiotów),



sedacja pacjenta aż do ustąpienia

wymiotów np.

długo działającą

benziodiazepiną (diazepam)

(podczas silnego i gwałtownego

ataku).

H1c. Aerofagia

Kryteria diagnostyczne:

(muszą się pojawić co

(muszą się pojawić co najmniej dwa kryteria, co
najmniej raz w tygodniu, przez co najmniej 2
miesiące



połykanie powietrza,



wzdęcie brzucha z powodu obecności powietrza w

świetle jelit,



nawracające odbijania i/lub częste oddawanie gazów.

Postępowanie lecznicze:



powolne spożywanie posiłków,



unikanie żucia gumy i picia napojów gazowanych,



psychoterapia.

Refluks żołądkowo–przełykowy

Refluksem żołądkowo–przełykowym

nazywamy

bierne cofanie się treści żołądkowej do przełyku

wbrew tzw. mechanizmom antyrefluksowym. Wg III

kryteriów rzymskich zaliczany jest do zaburzeń

czynnościowych przełyku u dzieci i

młodzieży.

Refluks fizjologiczny:



występuje zazwyczaj po posiłku,



nie powoduje uchwytnych objawów klinicznych,



charakteryzuje się krótkim czasem trwania,



wykazuje niewielki stopień nasilenia,



nie występuje w czasie snu oraz



ustępuje zwykle po ukończeniu pierwszego

roku życia, co wiąże się z dojrzewaniem struktur

anatomicznych i z pionizacją postawy ciała.

Refluks żołądkowo–przełykowy

Refluks patologiczny:



jest długotrwały i/lub częściej występuje,



powoduje negatywne skutki w przełyku i/lub poza

przełykiem,



występuje niezależnie od przyjmowanych posiłków

oraz



może pojawiać się w czasie snu.

Chorobą refluksową przełyku (GERD –
gastroesophageal reflux disease)

nazywamy zespół

objawów i zmian morfologicznych występujących w
następstwie patologicznego refluksu żołądkowo–
przełykowego.

Refluks żołądkowo–przełykowy

GERD jest najczęściej wynikiem

zaburzeń czynności

bariery antyrefluksowej

, w skład której wchodzą:



dolny zwieracz przełyku (

LES, lower esophageal

sphincter

)



prawidłowa perystaltyka trzonu przełyku



proces połykania śliny



oporność nabłonka,



dolny zwieracz przełyku



prawa odnoga przepony



śródbrzuszny odcinek przełyku



ostry kąt Hissa.

U noworodków i niemowląt nie wszystkie wymienione

mechanizmy są w pełni wykształcone, ponadto

śródbrzuszny odcinek przełyku jest stosunkowo krótki, a

kąt Hissa mniej ostry

(refluks fizjologiczny).

Patofizjologia

Refluks żołądkowo–

przełykowy

Symptomatologia

Objawy przełykowe

Objawy pozaprzełykowe



zgaga,



kwaśne odbijania,



zaburzenia połykania

(dysfagia),



bolesne połykanie

(odynofagia),



bóle brzucha,



nieprzyjemny zapach z

ust,



uczucie cofania się

pokarmu,



nudności,



wymioty,



ulewania,



przeżuwanie.

Objawy sercowo–naczyniowe:



ból w klatce piersiowej,



kołatania serca.

Objawy płucne:



przewlekły kaszel,



świszczący oddech,



bezdech nocny.

Objawy stomatologiczne:



próchnica,



ubytki szkliwa zębowego,



zapalenie dziąseł.

Objawy laryngologiczne:



chrypka,



chrząkanie.

Refluks żołądkowo–przełykowy



24–godzinne badanie pH–metryczne przełyku (refluks
kwaśny),



impedancja elektryczna (refluks kwaśny i niekwaśny),



badanie endoskopowe z oceną wycinka z przełyku (u 60
% pacjentów nie stwierdza się zmian endoskopowych),



scyntygrafia (refluks kwaśny i niekwaśny),



manometria,



spektrofotometria (Bilitec) (refluks żółciowy,
dwunastniczo-żołądkowo-przełykowy).

Diagnostyka

Refluks żołądkowo–przełykowy

Jest jedynym badaniem umożliwiającym

ilościową ocenę ekspozycji śluzówki

przełyku na kwas solny i obserwację

zależności pomiędzy objawami klinicznymi

a zmianami pH przełyku.

Elektroda, która umieszczona jest około 5

cm powyżej dolnego zwieracza przełyku

określa czas zakwaszenia przełyku, a także

częstotliwość i natężenie tych zmian,

Epizod refluksu określa się jako spadek pH

poniżej 4.0 (% czas z pH < 4.0):



refluks lekki (3.4–10 %),



refluks umiarkowany (10–20 %),



refluks ciężki (> 20 %)

Diagnostyka – pH-metria

Refluks żołądkowo–przełykowy



pouczenie rodziców o przemijającym
charakterze dolegliwości,



modyfikacja żywienia:



zmniejszenie jednorazowej porcji posiłku,



zwiększenie częstości karmień,



zagęszczanie posiłków mlecznych lub stosowanie
gotowych mieszanek antyrefluksowych (AR),



przy podejrzeniu alergii pokarmowej i wtórnego
refluksu żołądkowo–przełykowego – dieta
bezmleczna,



leki hamujące wydzielanie żołądkowe (inhibitory
pompy protonowej – IPP).

Postępowanie lecznicze u niemowląt

Refluks żołądkowo–przełykowy



zmiana nawyków żywieniowych (spożywanie

częstych oraz małych objętościowo posiłków z

ograniczeniem zawartości tłuszczów),



unikanie przyjmowania pozycji leżącej po jedzeniu,



redukcja nadwagi,



sypianie z uniesieniem tułowia,



noszenie luźnej odzieży,



ograniczenie wykonywania dużych wysiłków

fizycznych,



unikanie stosowania leków zmniejszających napięcie

dolnego zwieracza przełyku (teofilina, azotany,

morfina, leki antycholinergiczne).

Leczenie niefarmakologiczne

Refluks żołądkowo–

przełykowy

Podstawą leczenia choroby

refluksowej przełyku są leki

hamujące wydzielanie żołądkowe:



inhibitory pompy protonowej (IPP) - u

dzieci dawkę leku ustalono na 1 mg/kg

mc/dobę (omeprazol, pantoprazol,

esomeprazol, lanzoprazol) oraz



antagoniści receptorów histaminowych

H2 - obecnie leki coraz rzadziej

stosowane (ranitydyna, famotydyna).

W leczeniu farmakologicznym stosowane

są obecnie dwa schematy postępowania

(tzw. schody terapeutyczne):



stopniowej intensyfikacji leczenia (step

up) lub



stopniowego zmniejszania

intensywności leczenia (step down).

Leczenie farmakologiczne

G4. Kolka niemowlęca

Kolka niemowlęca

jest zespołem behawioralnym

wczesnego okresu niemowlęcego, w którym występują

napady przedłużonego i nieukojonego

płaczu

Napady kolki niemowlęcej zaczynają się i kończą nagle

bez widocznej przyczyny i częściej występują po

południu.

Nie ma danych potwierdzających hipotezę, że

przyczyną płaczu niemowlęcia jest ból brzucha lub ból

o innej lokalizacji – niemniej jednak rodzice z

obserwacji dziecka często podejrzewają, że ból

pochodzi z żołądka lub jelit.

G4. Kolka niemowlęca

Najczęstsze możliwe przyczyny kolki niemowlecej:



żywieniowe:

nadwrażliwość na białka mleka

krowiego i białko sojowe, nieodpowiednia

technika karmienia i trzymania dziecka,



zaburzenia żołądkowo-jelitowe:

nadmierna ilość

gazów spowodowana nietolerancją dwucukrów

(głównie laktozy), nadmierna perystaltyka,

uszkodzenie błony śluzowej jelita,



zaburzenia hormonalne:

zaburzenia w wydzielaniu

enterohormonów, niedojrzałość układu nerwowego,



nieprawidłowości interakcji pomiędzy

rodzicami, a dzieckiem

(stany lękowe

matki, stres w rodzinie).

G4. Kolka niemowlęca

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów u niemowląt

w wieku od urodzenia do

ukończenia 4 miesiąca życia



napady rozdrażnienia, grymaszenia lub płaczu,

które rozpoczynają się i kończą bez uchwytnej

przyczyny,



epizody trwają ≥ 3 godziny na dobę i występują

przez ≥ 3 dni w tygodniu co najmniej przez 1

tydzień,



prawidłowy rozwój i wzrastanie dziecka.

G4. Kolka niemowlęca

Postępowanie lecznicze:



uspokojenie rodziców,



odpowiednia pielęgnacja dziecka (masowanie pleców lub

brzuszka, ułożenie dziecka na brzuszku na zwiniętym ręczniku),



podawanie leków ułatwiających usunięcie gazów jelitowych

(Espumisan, Simeticon)

i rozkurczowych

(koper włoski, mięta),



właściwa technika karmienia niemowlęcia (w pozycji uniesionej

z pozostawieniem dziecka w tej pozycji przez 30 minut

po posiłku, karmienie bez pośpiechu, unikanie przekarmiania, u

dzieci karmionych sztucznie stosowanie specjalnych butelek i

smoczków zapobiegających połykaniu nadmiernej ilości

powietrza),



postępowanie dietetyczne (wyeliminowanie z diety matki

kofeiny, ostrych przypraw i warzyw powodujących wzdęcia jak

brokuły kapusta, fasola),



w niektórych przypadkach zachodzi konieczność czasowego

wyeliminowania z diety mieszanek zawierających pełne białka

mleka krowiego i zastąpienie ich hydrolizatami.

G5. Biegunka czynnościowa

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów):



codzienne, niebolesne, nawracające oddawanie ≥ 3

nieuformowanych stolców o dużej objętości,



objawy utrzymują się ≥ 4 tygodnie,



objawy pojawiają się między 6 a 36 miesiącem życia,



wypróżnienia występują w okresie czuwania (nie podczas

snu),



nie stwierdza się upośledzenia rozwoju i wzrastania, jeżeli

dziecko przyjmuje odpowiednią liczbę kalorii (prawidłowa

dieta).

Leczenie



uspokojenie rodziców, prowadzenie

dzienniczka diety i wypróżnień pomaga wykazać, że

żaden ze spożywanych pokarmów nie odpowiada za

występowanie luźnych stolców

G6. Dyschezja niemowląt

U dzieci z dyschezją obserwuje się wysiłek, krzyk,

płacz i zaczerwienienie twarzy przy próbie defekacji.

Objawy utrzymują się przez 10-20 minut, dopóki

dziecko nie odda miękkiego lub płynnego stolca.

Dziecko wypróżnia się kilka razy na dobę.

Objawy tego zaburzenia występują u dzieci w

pierwszych miesiącach życia i ustępują samoistnie po

kilku tygodniach.

G6. Dyschezja niemowląt

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów u dziecka do ukończenia 6 miesiąca życia):



wysiłek i płacz co najmniej przez 10 minut przed

oddaniem miękkiego stolca,



brak innych problemów zdrowotnych.

Postępowanie lecznicze:

Postępowanie lecznicze:


uspokojenie rodziców,



unikanie stymulacji okolicy odbytu (np.

termometrem),



niepotrzebne i nieuzasadnione jest stosowanie

środków przeczyszczających.

G7. Zaparcie czynnościowe

Zaparcie stolca

występuje u 0,3–8 % populacji

dziecięcej i stanowi częstą przyczynę wizyt

w poradniach pediatrycznych (3–5 %) oraz nawet do

25–30 % pediatrycznych konsultacji

gastroenterologicznych.

Najczęściej dotyczy dzieci w wieku od 2 do 4 roku

życia (okres nauki kontroli wypróżnień).

U większości dzieci (90–95 %) zaparcie ma

idiopatyczny charakter czynnościowy

, a jedynie

w niewielkim odsetku stwierdza się

zaparcie

organiczne

G7. Zaparcie czynnościowe

Kryteria diagnostyczne zaparcia czynno

ciowego:

noworodki, niemowlęta i dzieci w

wieku poniemowlęcym (grupa G7)

dzieci powyżej 4 lat i młodzież

(grupa H3a)

Występowanie co najmniej przez 1

miesiąc co najmniej 2 z wymienionych

poniżej objawów, co najmniej raz w

tygodniu:

Występowanie co najmniej przez 2

miesiące co najmniej 2 z wymienionych

poniżej objawów, co najmniej raz w

tygodniu:

nie więcej niż dwa wypróżnienia

w tygodniu,

nie więcej niż dwa wypróżnienia w

tygodniu w toalecie,

co najmniej raz na tydzień epizod

popuszczania stolca u dziecka,

które nabyło umiejętność kontroli

wypróżnień,

co najmniej raz na tydzień epizod

popuszczania stolca,

wywiad wskazujący na nasiloną

retencję stolca,

wywiad wskazujący na

przyjmowanie pozycji ciała

sprzyjającej wstrzymywaniu

defekacji lub nasilone

wstrzymywanie stolca,

wywiad wskazujący na bolesne

wypróżnienia lub zbite stolce,

wywiad wskazujący na bolesne

wypróżnienia lub zbite stolce,

obecność obfitych mas kałowych w

odbytnicy,

obecność obfitych mas kałowych w

odbytnicy,

wywiad wskazujący na stolce o

dużej objętości.

wywiad wskazujący na stolce o

dużej objętości.

G7. Zaparcie czynnościowe

wywiad, badanie

przedmiotowe, proste testy

laboratoryjne

dieta bogatoresztkowa

przez miesiąc

brak poprawy

poprawa

kolonoskopia luib RTG, wlew

kontrastowy, czas pasażu

jelitowego

dalsze przestrzeganie diety

czas pasażu jelitowego

pasaż zwolniony

czynnościowe

zaczopowanie w okolicy

rectum

próba leczenia (np.

laktulozą)

defekografia, manometria,

EMG zwieracza

skuteczna

nieskuteczna

rozważenie kolektomii,

ocena pasażu przez jelito

cienkie

Diagnostyka zaparcia
czynnościowego:

G7. Zaparcie czynnościowe

Leczenie czynnościowego zaparcia stolca u dzieci

i młodzieży powinno rozpocząć się jak

najwcześniej, zanim dojdzie do zmniejszenia napięcia

mięśni gładkich odbytnicy i esicy, a w

rezultacie do ich rozdęcia oraz obniżenia czucia

wypełnienia odbytnicy.

Leczenie jest kompleksowe i długotrwałe.

Powinno łączyć postępowanie:



niefarmakologiczne oraz



farmakologiczne.

G7. Zaparcie czynnościowe

Leczenie niefarmakologiczne:



dieta bogatobłonnikowa,



przyjmowanie zwiększonej ilości płynów (woda

mineralna, soki, kompoty),



edukacja dziecka i jego opiekunów dotycząca zmiany

trybu życia i modyfikacji zachowań,



trening defekacyjny polegajacy na regularnym

uczęszczaniu do toalety o stałych porach dnia,

głównie po posiłkach celem wyćwiczenia u dziecka

regularnego rytmu wypróżnień oraz wzmocnienia

odruchów (żołądkowo–kątniczego, żołądkowo–

okrężniczego, dwunastniczo–okrężniczego),



regularna aktywność fizyczna pobudzająca motorykę

jelit,



terapia behawioralna tzw. ang. biofeedback,



ewentualnie objęcie dziecka opieką psychologiczną

i/lub psychiatryczną.

G7. Zaparcie czynnościowe

Błonnik (tzw. włóknik pokarmowy)

jest to zespół

substancji ścian komórkowych roślin nie trawionych i
nie wchłanianych w przewodzie pokarmowym
człowieka.

Składa się on z substancji o charakterze:



polisacharydowym (celuloza, hemicelulozy, pektyny,
gumy, śluzy),



niepolisacharydowym (ligniny).

Dieta bogatobłonnikowa u dziecka polega na podaży
błonnika w zależności od masy ciała wg wzoru: ilość lat
dziecka + 0,5 g/kg m.c./dobę.

Dieta bogatobłonnikowa

G7. Zaparcie czynnościowe

Produkty bogate w błonnik ułatwiają oddawanie
stolca oraz poprawiają rytm wypróżnień poprzez:



nasilenie fermentacji,



zwiększanie ilości wody w dolnym odcinku
przewodu pokarmowego (rozluźnienie mas
kałowych),



skracanie czasu pasażu,



obniżanie ciśnienia w świetle jelita,



drażnienie ściany jelita.

Dieta bogatobłonnikowa

G7. Zaparcie czynnościowe

Wybrane produkty spożywcze wskazane w leczeniu

czynnościowego zaparcia stolca:



pieczywo czerstwe, razowe, żytnie, pełnoziarniste, graham,

chrupkie,



mąka z niskiego przemiału: żytnia, razowa,



kasze gruboziarniste: gryczana, jaglana, jęczmienna-pęczak;

ryż brązowy,



chude mięsa (gotowane, duszone lub smażone bez tłuszczu):

wołowina, cielęcina, królik, chudy drób (indyk, kurczak),

chuda szynka (wołowa, drobiowa) i polędwica,



jaja gotowane na miękko, na parze,



chude mleko (0-2 % tłuszczu), kefiry, jogurty z

odtłuszczonego mleka, chudy ser twarogowy,



owoce (szczególnie pestkowe) i warzywa (gotowane,

surówki),



napoje niegazowane, kompoty, soki (jabłkowy, winogronowy,

gruszkowy), nektary owocowe, napary owocowe,



przyprawy ziołowe (koperek, kminek).

Dieta bogatobłonnikowa

G7. Zaparcie czynnościowe

Wybrane produkty spożywcze niewskazane w leczeniu

czynnościowego zaparcia stolca:



pieczywo świeże, jasne, pszenne bułki, pieczywo cukiernicze,

rogale



mąka z wysokiego przemiału-pszenna, kukurydziana,

ziemniaczana,



kasze drobne: manna, krakowska, kukurydziana, jęczmienna-

perłowa,

ryż biały,



mięso tłuste (smażone na oleju, margarynach twardych),

mięsa (wieprzowe, wołowe, baranina, gęś, kaczka), tłuste

wędliny (baleron, boczek, pasztety, tłuste kiełbasy)



jaja smażone na tłuszczu,



tłuste mleko (> 2 %), kefiry i jogurty z tłustego mleka,

śmietany, sery typu „fromage”, sery topione,



warzywa smażone (frytki), wzdymające (groch, fasola, bób,

kapusta, cebula, kalafior, świeży ogórek), gotowana marchew,



czekolada, kakao, torty, kremy, lody tradycyjne,



bardzo słodkie napoje, wody gazowane, napoje czekoladowe.

Dieta bogatobłonnikowa

G7. Zaparcie czynnościowe

Leczenie farmakologiczne – grupy leków

Grupa leków

Przykłady

osmotyczne

laktuloza, makrogole

poślizgowe

płynna parafina, dokuzan

sodowy, śluz siemienia

lnianego

drażniące

bisakodyl, sennozydy

pęczniejące

metyloceluloza, babka

lancetowata

wlewki, czopki

czopki glicerynowe,

bisakodyl, Enema

G7. Zaparcie czynnościowe

Faza odblokowania lub odklinowania jelit - polega najczęściej

na stosowaniu dokuzanu sodowego albo płynnej parafiny, co

powoduje ewakuację zalegającego stolca z megarectum; przy

braku efektów leczenia należy zastosować oczyszczanie jelita

grubego za pomocą wlewek doodbytniczych z parafiny, soli

fizjologicznej lub roztworu hipertonicznych fosforanów (niekiedy

oczyszczanie musi być poprzedzone ręczną ewakuacją stolca z

odbytnicy).

II.

Faza leczenia podtrzymującego – początek możliwy dopiero po

skutecznym oczyszczeniu zalegających mas kałowych; polega ona

na podtrzymywaniu ewakuacji stolca i przywracaniu prawidłowego

napięcia dolnego odcinka przewodu pokarmowego (laktuloza,

laktitol, makrogole, płynna parafina); zalecane jest kontynuowanie

terapii przez okres 1–4 lat.

III.

Faza odstawienia leków - polega na stopniowej redukcji leków

przeczyszczających po osiągnięciu przez pacjenta regularnych

i prawidłowych defekacji; zbyt szybkie przerwanie terapii

może doprowadzić do nawrotu choroby.

Leczenie farmakologiczne – 3 etapy

G7. Zaparcie czynnościowe

Terapia przydatna jest u pacjentów z czynnościowym

zaparciem stolca i nieprawidłowym mechanizmem

defekacji, u których leczenie farmakologiczne i dietetyczne

nie jest w pełni skuteczne, np. w zespole spastycznego dna

miednicy.

Metoda ta stosowana jest wyłącznie u pacjentów

współpracujących, a polega na ćwiczeniach relaksacyjnych

mięśni zwieraczy odbytu w formie zabaw obrazkowych, pod

kontrolą aparatu manometrycznego celem wytworzenia

odpowiedniej kontroli czynności defekacyjnych.

Terapia behawioralna (ang. biofeedback)

H2a. Dyspepsja czynnościowa

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej

objawów

co najmniej raz w tygodniu, przez co

najmniej 2 miesiące

przed ustaleniem rozpoznania):



przedłużający się lub nawracający ból albo

dyskomfort w nadbrzuszu (powyżej pępka),



ból nieustępujący do defekacji i niezwiązany ze

zmianą częstotliwości wypróżnień lub konsystencją

stolca,



nieobecność objawów wskazujących na proces

zapalny lub nowotworowy, wadę anatomiczną albo

metabolizmu, które mogłyby wyjaśnić dolegliwości

pacjenta.

H2a. Dyspepsja czynnościowa

U dzieci z dyspepsją czynnościową może

dochodzić do:

–

zaburzeń aktywności bioelektrycznych żołądka,

–

opóźnionego opróżniania żołądkowego,

–

zaburzeń motoryki odźwiernikowo-dwunastniczej,

–

ograniczenia zwiększenia objętości żołądka po

podaniu pokarmu.

Postępowanie lecznicze:



unikanie pokarmów nasilających objawy (np.

tłustych i ostrych potraw),



trymebutyna (Debridat, Tribux).

EGG = elektrogastrografia



jest nieinwazyjnym badaniem wykorzystywanym szeroko

diagnostyce zaburzeń czynnościowych żołądka



polega na rejestracji czynności mioelektrycznej żołądka za

pomocą elektrod umieszczonych w określonych miejscach na

skórze w rzucie żołądka,



rejestrują one czynność elektryczną żołądka przez średnio 30–60

minut na czczo oraz przez 60–120 minut po podaniu

standardowego posiłku,



prawidłowy rytm fal wolnych poddawanych analizie w EGG

wynosi 2.4–3.7 cykli na minutę,



rytm nieprawidłowy może mieć charakter

tachygastrii

(częstość fal wolnych w przedziale 3.7–10 cykli na minutę),

bradygastrii

(częstość fal wolnych poniżej 2.4 cykli na minutę)

lub może przybierać postać

rytmu mieszanego

(brady/tachygastria),



jako

nieprawidłowy

, a więc zaburzający czynność elektryczną

żołądka uważa się zapis, w którym dysrytmie przekraczają 25–30

% zapisu egg,



poza oceną częstości fal wolnych zapisu EGG istotna jest również

ich amplituda; w okresie poposiłkowym prawidłowo następuje

istotny wzrost amplitudy fal wolnych.

H2b. Zespół jelita drażliwego

Kryteria diagnostyczne:

(muszą wystąpić

wszystkie

z wymienionych poniżej objawów

co najmniej raz w tygodniu, przez co najmniej 2

miesiące

przed ustaleniem rozpoznania):



uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej (nieprzyjemne

uczucie nieopisywane jako ból) lub ból spełniający co

najmniej 2 z poniżej wymienionych warunków

przez minimum 25 % czasu:



poprawa po defekacji,



początek związany ze zmianami w częstotliwości

wypróżnień,



początek związany ze zmianami konsystencji (wyglądu)

stolca,



nieobecność objawów wskazujących na proces zapalny lub

nowotworowy, wadę anatomiczną albo metabolizmu, które

mogłyby wyjaśnić dolegliwości pacjenta.

(IBS – irritable bowel syndrome)

H2b. Zespół jelita drażliwego

Rozpoznanie IBS dodatkowo potwierdzają:



nieprawidłowa częstotliwość wypróżnień (co

najmniej 4 stolce na dzień lub 2 albo mniej na

tydzień),



nieprawidłowa konsystencja stolca (twarde, zbite

lub luźne, wodniste),



nieprawidłowy pasaż stolca (wysiłek podczas

defekacji, nagłe parcie na stolec, uczucie

niecałkowitego wypróżnienia),



śluz w stolcu,



wzdęcie lub uczucie rozdęcia brzucha.

Postacie choroby (biegunkowa, zatarciowa i

mieszana).

H2b. Zespół jelita drażliwego

Postępowanie lecznicze:



unikanie stresu,



dieta (pokarm urozmaicony i bogaty we włókna

roślinne),



środki farmakologiczne:



w postaci bólowo-zaparciowej

(drotaweryna,

mebeweryna lub trimebutyna),



przy wzdęciach brzucha

(symetykon,

dimetykon).

Dziękuję za uwagę

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50

Czynnosciowe zaburzenia przewodu pokarmowego2

Document Outline