SPIROMETRIA

SPIROMETRIA

Iwona Dłubała

Iwona Dłubała

TEORETYCZNE I TECHNICZNE

TEORETYCZNE I TECHNICZNE

PODSTAWY BADANIA

PODSTAWY BADANIA

Badanie polega na pomiarze objętości powietrza przesuwającego się z lub do

Badanie polega na pomiarze objętości powietrza przesuwającego się z lub do

układu oddechowego podczas oddychania (cyklu oddechowego). Pomiary

układu oddechowego podczas oddychania (cyklu oddechowego). Pomiary

spirometryczne uzyskiwane są za pomocą specjalnych aparatów (spirometrów,

spirometryczne uzyskiwane są za pomocą specjalnych aparatów (spirometrów,

spirografów) połączonych zwykle z komputerem i dostarczają danych

spirografów) połączonych zwykle z komputerem i dostarczają danych

diagnostycznych o ilości oraz stanie czynnościowym miąższu płucnego. W celu

diagnostycznych o ilości oraz stanie czynnościowym miąższu płucnego. W celu

oceny ilości czynnego miąższu w każdym płucu z osobna, lub nawet w

oceny ilości czynnego miąższu w każdym płucu z osobna, lub nawet w

poszczególnych płatach płuc, wykonuje się niekiedy pomiary za pomocą

poszczególnych płatach płuc, wykonuje się niekiedy pomiary za pomocą

bronchospirometru. Do tego rodzaju badania spirometrycznego używa się

bronchospirometru. Do tego rodzaju badania spirometrycznego używa się

odpowiednich cewników wprowadzanych do poszczegól-nych oskrzeli, które

odpowiednich cewników wprowadzanych do poszczegól-nych oskrzeli, które

odseparowują powietrze oddechowe z jednego płuca czy płata płucnego.

odseparowują powietrze oddechowe z jednego płuca czy płata płucnego.

Niekiedy badanie spirometryczne uzupełnia się próbami wysiłkowymi lub

Niekiedy badanie spirometryczne uzupełnia się próbami wysiłkowymi lub

farmakologicznymi. Badanie wysiłkowe wykonuje się za pomocą ergometru

farmakologicznymi. Badanie wysiłkowe wykonuje się za pomocą ergometru

rowerowego lub ruchomej bieżni. Próby farmakologiczne polegają na

rowerowego lub ruchomej bieżni. Próby farmakologiczne polegają na

wykonaniu pomiarów spirometrycznych po podaniu leków w aerozolu, które

wykonaniu pomiarów spirometrycznych po podaniu leków w aerozolu, które

kurczą lub rozszerzają oskrzela; umożliwia to ocenę wrażliwości błony

kurczą lub rozszerzają oskrzela; umożliwia to ocenę wrażliwości błony

mięśniowej oskrzeli na poszczególne leki. Można także stosować "testy

mięśniowej oskrzeli na poszczególne leki. Można także stosować "testy

prowokacyjne",

prowokacyjne",

polegające na podaniu inhalacyjnie podejrzanego alergenu (substancji

polegające na podaniu inhalacyjnie podejrzanego alergenu (substancji

prowokującej

prowokującej

napad astmatyczny) i spirometryczną rejestrację przebiegu ewentualnego ataku

napad astmatyczny) i spirometryczną rejestrację przebiegu ewentualnego ataku

astmatycznego.  

astmatycznego.  

BADANIE SPIROMETRYCZNE

BADANIE SPIROMETRYCZNE

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

•

Badanie służy ocenie wydolności oddechowej człowieka. Badanie

Badanie służy ocenie wydolności oddechowej człowieka. Badanie

spirometryczne ma określić pojemność zawartych w płucach gazów i

spirometryczne ma określić pojemność zawartych w płucach gazów i

dać informację o sprawności wentylacyjnej układu oddechowego. Ma

dać informację o sprawności wentylacyjnej układu oddechowego. Ma

ono także za zadanie określenie szybkości i objętości wymiany

ono także za zadanie określenie szybkości i objętości wymiany

gazowej w płucach.

gazowej w płucach.

•

Połączenie badania z próbą  wysiłkową pozwala ocenić wydolność

Połączenie badania z próbą  wysiłkową pozwala ocenić wydolność

zarówno oddechową, jak i krążeniową. Badanie to wykonuje się u ludzi

zarówno oddechową, jak i krążeniową. Badanie to wykonuje się u ludzi

ze schorzeniami oddechowo-krążeniowymi, ale również celem

ze schorzeniami oddechowo-krążeniowymi, ale również celem

dokonania ekspertyzy w zawodowych chorobach płuc. Wykonanie

dokonania ekspertyzy w zawodowych chorobach płuc. Wykonanie

próby u ludzi zdrowych może być użyteczne w ocenie ich przydatności

próby u ludzi zdrowych może być użyteczne w ocenie ich przydatności

do pracy w określonych zawodach, lub uprawiania sportów.

do pracy w określonych zawodach, lub uprawiania sportów.

•

Połączenie badania spirometrycznego z próbą farmakologiczną

Połączenie badania spirometrycznego z próbą farmakologiczną

pomocne jest w ustaleniu rozpoznania choroby, np. u większości

pomocne jest w ustaleniu rozpoznania choroby, np. u większości

chorych na astmę oskrzelową występuje nadwrażliwość na leki

chorych na astmę oskrzelową występuje nadwrażliwość na leki

wywołujące skurcz oskrzeli. Badanie to umożliwia również dobór

wywołujące skurcz oskrzeli. Badanie to umożliwia również dobór

odpowiedniego leku przy astmie napadowej lub stałej (przewlekłe

odpowiedniego leku przy astmie napadowej lub stałej (przewlekłe

zapalenie oskrzeli).

zapalenie oskrzeli).

•

Spirometryczna próba prowokacyjna z domniemanym alergenem

Spirometryczna próba prowokacyjna z domniemanym alergenem

dostarcza dowodów określających, które substancje

dostarcza dowodów określających, które substancje

są odpowiedzialne za objawy chorobowe dróg oddechowych

są odpowiedzialne za objawy chorobowe dróg oddechowych

OPIS BADANIA

OPIS BADANIA

W czasie badania pacjent oddycha poprzez ustnik

W czasie badania pacjent oddycha poprzez ustnik

połączony specjalną rurką z aparatem spirometrycznym.

połączony specjalną rurką z aparatem spirometrycznym.

Często pacjentowi zakłada się odpowiedni zacisk na nos,

Często pacjentowi zakłada się odpowiedni zacisk na nos,

który zapewnia, że powietrze oddechowe w całości

który zapewnia, że powietrze oddechowe w całości

przechodzi przez ustnik. Przed przystąpieniem do

przechodzi przez ustnik. Przed przystąpieniem do

właściwych pomiarów spirometrycznych chory powinien

właściwych pomiarów spirometrycznych chory powinien

wykonać kilka głębokich oddechów. Kolejna czynność to

wykonać kilka głębokich oddechów. Kolejna czynność to

wzięcie bardzo głębokiego wdechu i po przyłożeniu

wzięcie bardzo głębokiego wdechu i po przyłożeniu

szczelnie ustnika do ust, jak najszybsze wydmuchnięcie do

szczelnie ustnika do ust, jak najszybsze wydmuchnięcie do

aparatu całego zapasu powietrza zawartego w płucach.

aparatu całego zapasu powietrza zawartego w płucach.

Dalsze ruchy oddechowe wykonywane są zgodnie z

Dalsze ruchy oddechowe wykonywane są zgodnie z

poleceniami osoby wykonującej badanie.

poleceniami osoby wykonującej badanie.

W czasie wykonywania pomiarów na ekranie monitora spirografu

W czasie wykonywania pomiarów na ekranie monitora spirografu

wyświetlają się wartości poszczególnych parametrów, m.in. VC –

wyświetlają się wartości poszczególnych parametrów, m.in. VC –

pojemność życiowa, FEV - nasilona objętość wydechowa

pojemność życiowa, FEV - nasilona objętość wydechowa

pierwszosekundowa. Pierwsza z nich obrazuje pojemność płuc

pierwszosekundowa. Pierwsza z nich obrazuje pojemność płuc

w czasie głębokiego wdechu, druga - objętość powietrza

w czasie głębokiego wdechu, druga - objętość powietrza

wydychanego w czasie maksymalnie nasilonego i szybkiego

wydychanego w czasie maksymalnie nasilonego i szybkiego

wydechu (obie te wartości obrazują pośrednio możliwości

wydechu (obie te wartości obrazują pośrednio możliwości

adaptacji oddechowej chorego po usunięciu płuca). Próbę

adaptacji oddechowej chorego po usunięciu płuca). Próbę

wysiłkową przeprowadza się wykonując pomiary u pacjenta w

wysiłkową przeprowadza się wykonując pomiary u pacjenta w

ruchu na ergometrze rowerowym lub ruchomej bieżni. W próbie

ruchu na ergometrze rowerowym lub ruchomej bieżni. W próbie

farmakologicznej badany przyjmuje poprzez wdychanie

farmakologicznej badany przyjmuje poprzez wdychanie

(wziewnie) lek, w próbie prowokacyjnej domniemany alergen, a

(wziewnie) lek, w próbie prowokacyjnej domniemany alergen, a

następnie wykonuje się pomiary spirometryczne.

następnie wykonuje się pomiary spirometryczne.

Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z podaniem

Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z podaniem

wartości liczbowych badanych parametrów, niekiedy z

wartości liczbowych badanych parametrów, niekiedy z

dołączonymi wykresami.

dołączonymi wykresami.

Badanie trwa zwykle kilka minut.

Badanie trwa zwykle kilka minut.

Spośród wielu możliwych do zmierzenia i

Spośród wielu możliwych do zmierzenia i

wyliczenia parametrów, w codziennej

wyliczenia parametrów, w codziennej

praktyce najważniejsze są trzy:

praktyce najważniejsze są trzy:

pojemność życiowa (VC), natężona

pojemność życiowa (VC), natężona

objętość wydechowa pierwszosekundowa

objętość wydechowa pierwszosekundowa

(FEV1) oraz ich wzajemny stosunek

(FEV1) oraz ich wzajemny stosunek

procentowy (FEV1/VC). Czasem

procentowy (FEV1/VC). Czasem

przydatny jest czwarty parametr –

przydatny jest czwarty parametr –

natężona pojemność życiowa (FVC).

natężona pojemność życiowa (FVC).

Na podstawie tych wskaźników można

Na podstawie tych wskaźników można

różnicować trzy podstawowe typy

różnicować trzy podstawowe typy

zaburzeń występujących w chorobach

zaburzeń występujących w chorobach

układu oddechowego. Są to:

układu oddechowego. Są to:

•

typ obturacyjny – prowadzą do niego

typ obturacyjny – prowadzą do niego

choroby powodujące uogólnione

choroby powodujące uogólnione

zwężenie oskrzeli lub upośledzenie

zwężenie oskrzeli lub upośledzenie

sprężystości płuc np. astma lub POChP

sprężystości płuc np. astma lub POChP

•

typ restrykcyjny – najczęściej

typ restrykcyjny – najczęściej

spowodowany chorobami

spowodowany chorobami

śródmiąższowymi płuc – np. zwłóknienie

śródmiąższowymi płuc – np. zwłóknienie

•

typ mieszany – bardzo rzadki

typ mieszany – bardzo rzadki

Oprócz rozpoznania i określenia rodzaju

Oprócz rozpoznania i określenia rodzaju

zaburzeń wentylacji (patrz wyżej

zaburzeń wentylacji (patrz wyżej

wymienione), badanie spirometryczne

wymienione), badanie spirometryczne

pozwala również na:

pozwala również na:

•

ilościową ocenę stopnia upośledzenia

ilościową ocenę stopnia upośledzenia

czynności układu oddechowego

czynności układu oddechowego

•

określenie szybkości postępu

określenie szybkości postępu

choroby (głównie astmy i POChP)

choroby (głównie astmy i POChP)

•

ocenę odpowiedzi na zastosowane

ocenę odpowiedzi na zastosowane

leczenie.

leczenie.

Na wynik badania spirometrycznego,

Na wynik badania spirometrycznego,

również u osób zdrowych, rzutuje wiele

również u osób zdrowych, rzutuje wiele

czynników, na które w większości nie

czynników, na które w większości nie

mamy wpływu. Są to np.: płeć, wiek,

mamy wpływu. Są to np.: płeć, wiek,

masa ciała, wzrost, rasa, uwarunkowania

masa ciała, wzrost, rasa, uwarunkowania

techniczne sprzętu, temperatura i

techniczne sprzętu, temperatura i

wilgotność powietrza, pyły i inne

wilgotność powietrza, pyły i inne

zanieczyszczenia przemysłowe, palenie

zanieczyszczenia przemysłowe, palenie

tytoniu, niektóre z przyjmowanych leków.

tytoniu, niektóre z przyjmowanych leków.

Większość z nich uwzględniana jest

Większość z nich uwzględniana jest

automatycznie podczas kalibracji i

automatycznie podczas kalibracji i

przygotowania do wykonania spirometrii.

przygotowania do wykonania spirometrii.

Istnieją jednak czynniki warunkujące

Istnieją jednak czynniki warunkujące

dobrą współpracę podczas badania,

dobrą współpracę podczas badania,

które zależą od nas i o których należy

które zależą od nas i o których należy

pamiętać :

pamiętać :

•

prawidłowa pozycja ciała (zwykle

prawidłowa pozycja ciała (zwykle

siedząca, wyprostowana)

siedząca, wyprostowana)

•

prawidłowa pozycja głowy (zbytnie

prawidłowa pozycja głowy (zbytnie

przygięcie lub odgięcie może

przygięcie lub odgięcie może

zmieniać niektóre wyniki)

zmieniać niektóre wyniki)

•

wysiłek wydechowy badanego

wysiłek wydechowy badanego

(zarówno wdech jak i wydech

(zarówno wdech jak i wydech

powinien być maksymalny, wydech

powinien być maksymalny, wydech

powinien trwać co najmniej 6 sekund)

powinien trwać co najmniej 6 sekund)

-

-

konieczność niepalenia tytoniu przez co

konieczność niepalenia tytoniu przez co

najmniej godzinę przed badaniem

najmniej godzinę przed badaniem

•

zgłoszenie przyjmowanych leków –

zgłoszenie przyjmowanych leków –

szczególnie stosowanych w chorobach

szczególnie stosowanych w chorobach

układu oddechowego lub sercowo-

układu oddechowego lub sercowo-

naczyniowego – niektóre z nich być może

naczyniowego – niektóre z nich być może

powinny być odstawione lub zamienione na

powinny być odstawione lub zamienione na

inne po konsultacji z lekarzem przed

inne po konsultacji z lekarzem przed

badaniem)

badaniem)

•

konieczność szczelnego objęcia ustami

konieczność szczelnego objęcia ustami

ustnika, wyjęcie ewentualnych

ustnika, wyjęcie ewentualnych

niestabilnych protez zębowych, nie

niestabilnych protez zębowych, nie

zasłanianie językiem światła ustnika,

zasłanianie językiem światła ustnika,

skrzydełka nosa powinny być zaciśnięte

skrzydełka nosa powinny być zaciśnięte

Pojemność płuc - czyli objętość powietrza

Pojemność płuc - czyli objętość powietrza

zawartego w płucach. Objętość całych

zawartego w płucach. Objętość całych

płuc mierzy się za pomocą aparatu

płuc mierzy się za pomocą aparatu

zwanego spirometrem.

zwanego spirometrem.

Przeciętna pojemność życiowa płuc u

Przeciętna pojemność życiowa płuc u

dorosłego mężczyzny wynosi około 4500

dorosłego mężczyzny wynosi około 4500

ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml.

ml, a u dorosłej kobiety 3200 ml.

Regularnie uprawiane ćwiczenia fizyczne

Regularnie uprawiane ćwiczenia fizyczne

wpływają na zwiększenie pojemności

wpływają na zwiększenie pojemności

życiowej płuc. U sportowców może ona

życiowej płuc. U sportowców może ona

wynosić nawet 6000-8000ml.

wynosić nawet 6000-8000ml.

BADANE PARAMETRY

BADANE PARAMETRY

Podczas badania na monitorze spirografu

Podczas badania na monitorze spirografu

wyświetlane są wartości badanych parametrów,

wyświetlane są wartości badanych parametrów,

między innymi:

między innymi:

•

VC- pojemność życiowa

VC- pojemność życiowa

•

FEV1- natężona objętość wydechowa

FEV1- natężona objętość wydechowa

pierwszosekundowa

pierwszosekundowa

•

FEV1/VC- wzajemny stosunek procentowy

FEV1/VC- wzajemny stosunek procentowy

natężonej objętości wydechowej

natężonej objętości wydechowej

pierwszosekundowej do pojemności życiowej

pierwszosekundowej do pojemności życiowej

•

FVC- natężona pojemność  życiowa

FVC- natężona pojemność  życiowa

•

IC- pojemność wdechowa

IC- pojemność wdechowa

•

TV- objętość oddechowa

TV- objętość oddechowa

•

ERV- wydechowa objętość zapasowa

ERV- wydechowa objętość zapasowa

•

IRV- wdechowa objętość zapasowa.

IRV- wdechowa objętość zapasowa.