ZIMNA

ZIMNA

WOJNA

WOJNA

ZIMNA WOJNA

ZIMNA WOJNA

1. POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

2. GENEZA ZIMNEJ WOJNY

3. FAZY ROZWOJOWE ZIMNEJ

WOJNY

1. Pojęcie zimnej

1. Pojęcie zimnej

wojny

wojny

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY



Pierwszy raz w historii użyto tego

terminu na określenie stosunków

panujących między Hiszpanią a

państwami islamskimi w ciągu kilku

stuleci.



„Nie jest to wojna bardzo mocna i

bardzo gorąca, która toczy się na

śmierć i życie, ale wojna zimna,

która nie pociąga za sobą pokoju, ani

nie przynosi zaszczytu temu, kto ją

prowadzi”.

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY



Terminu użyto po raz pierwszy w

tekście

przemówienia

przygotowanego przez Bernarda
Swope, a wygłoszonego przez
doradcę

prezydenta

USA

i

przewodniczącego

Komisji

Energii

Atomowej

Bernarda

Barucha 16 kwietnia 1947 roku.



Pojęcie spopularyzował Walter

Lippman

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY



Definicja:

„Stan otwartej wrogości

i dwubiegunowej rywalizacji

nacechowanej w wysokim stopniu

napięciem i konfrontacją między

dwoma mocarstwami oraz dwoma

systemami społeczno-politycznymi

i gospodarczymi, nie

przekraczającej jednak progu

konfliktu zbrojnego”.

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY



Często podkreślano, iż zimna wojna

jest wojną prowadzoną innymi niż

militarne środkami (to wojna

gorąca), w której ważną rolę

odgrywa konflikt ideologiczny i

towarzyszący mu stan wysokiego

napięcia międzynarodowego.



W Związku Radzieckim definiowano

zimną wojnę (chołodnaja wojna) jako

kurs polityczny imperialistów wobec

ZSRR po II wojnie światowej.

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY

POJĘCIE ZIMNEJ WOJNY



Zimna wojna jako wojna na

punkty, a nie, jak w wojnie
gorącej, dążenie do unicestwienia
przeciwnika.

2. Geneza zimnej

2. Geneza zimnej

wojny

wojny

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



Korzenie zimnej wojny sięgają

czasów rewolucji rosyjskiej w

1917 roku. Zwycięstwo rewolucji

oraz przejęcie władzy przez

bolszewików zainicjowało konflikt

ideologiczny z Zachodem.



Początkowo wykluczano

możliwość pokojowego

współistnienia Rosji Radzieckiej z

państwami kapitalistycznymi.

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



Później ją zmieniono, zakładając, że

państwa komunistyczne będą istnieć

obok państw kapitalistycznych.

Niepewność liderów państw

zachodnich podsycała idea

„permanentnej rewolucji”, autorstwa

Lwa Trockiego.



Stalin uważał, iż zwycięstwo rewolucji

w jednym kraju jest tylko pierwszym

etapem światowej rewolucji. 30 XII

1922 roku utworzono Związek

Socjalistycznych Republik Radzieckich.

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



ZSRR długo nie był uznawany przez

państwa kapitalistyczne.



Dopiero w 1933 roku USA uznały

dyplomatycznie istnienie Związku

Radzieckiego.



Wrogość między ZSRR a Zachodem

została podsycona inwazją radziecką

na Polskę we wrześniu 1939 roku

oraz na Finlandię. Sytuacja zmieniła

się dopiero po 22 czerwca 1941 roku,

po inwazji wojsk niemieckich na

ZSRR.

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



Najczęściej za początek zimnej

wojny przyjmuje się przemówienie
Winstona Churchilla z Fulton (5
marca 1946), w którym skrytykował
ekspansjonistyczną politykę ZSRR i
zaapelował o wzmocnienie i
konsolidację sił zachodnich.



„żelazna kurtyna od Szczecina do

Triestu

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



Według koncepcji T. Petersona,

zimna wojna rozpoczęła się w
momencie, gdy ZSRR przełamał
monopol jądrowy USA, czyli we
wrześniu 1949 r. Tym samym
dokonał się akt budowy systemu
bipolarnego.

GENEZA ZIMNEJ WOJNY

GENEZA ZIMNEJ WOJNY



Stosunkowo wielu autorów za

początek zimnej wojny uważa
amerykańsko – radzieckie różnice
zdań w sprawie przyszłości
Niemiec.

3. Fazy rozwojowe

3. Fazy rozwojowe

zimnej wojny

zimnej wojny

FAZY ROZWOJOWE

FAZY ROZWOJOWE



1945 – 1947

: faza wstępna



1948 – 1953

: apogeum zimnej

wojny (faza narastania
zimnowojennej konfrontacji)



1954 – 1962

: „faza falującego

antagonizmu”



1963 – 1969

: faza kształtowania

się przesłanek odprężenia

FAZY ROZWOJOWE

FAZY ROZWOJOWE



1970 – 1979

: era detente, czyli

odprężenia



1980 – 1985

: nowa zimna wojna

lub druga zimna wojna



1986 – 1991

: ostatnia faza

zimnej wojny

FAZY ROZWOJOWE

FAZY ROZWOJOWE

1945-1947 1948-1953 1954-1962 1963-1969 1970-1979 1980-
1985 1986-1991

Faza wstępna

Faza wstępna

1945-1947

1945-1947

FAZA WSTĘPNA: 1945-

FAZA WSTĘPNA: 1945-

1947

1947



Okres załamywania się

współpracy w ramach Wielkiej

Koalicji – Rosjanie uprzedzili

zachodnich aliantów w Europie

Środkowo- Wschodniej.



Ogłoszenie Planu Marshalla 1947

– odbudowa gospodarki Europy

Zachodniej. Razem około 17 mld

dolarów (1948-1952). 



Wojna domowa w Grecji

FAZA WSTĘPNA: 1945-

FAZA WSTĘPNA: 1945-

1947

1947



Doktryna powstrzymywania

(Doktryna Kennana) 1947 – były

radca ambasady USA w ZSRR,

następnie ambasador USA w ZSRR

1952-53. Doktryna opublikowana w

artykule w „Foreign Affairs” w 1947

roku.



Analiza prowadzenia polityki

zagranicznej przez ZSRR i USA.

Dowodził, iż radzieccy przywódcy

czują się ciągle zagrożeni i ten lęk

rodzi wrogość i agresję w polityce

zagranicznej.

FAZA WSTĘPNA: 1945-

FAZA WSTĘPNA: 1945-

1947

1947



„długookresowe, cierpliwe, lecz

zdecydowane powstrzymywanie

radzieckich tendencji

ekspansywanych”.



Postrzegał je w kategoriach

zagrożenia ideologicznego dla

USA, a nie militarnego. W

rezultacie d. K. rozwinęła się w

USA tendencja do postrzegania

niestabilności na świecie jako

przejawów radzieckiej ekspansji.

FAZA WSTĘPNA: 1945-

FAZA WSTĘPNA: 1945-

1947

1947



Doktryna Trumana 1947 –

wytyczna polityki zagranicznej

USA sformułowana w 1947 roku

przez prezydenta USA Henry

Trumana.



W orędziu do Kongresu wzywał

do udzielenia pomocy wojskowej

i ekonomicznej państwom

zagrożonym komunizmem.

Kongres zatwierdził pomoc dla

Grecji oraz Turcji.

FAZA WSTĘPNA: 1945-

FAZA WSTĘPNA: 1945-

1947

1947



Była to reakcja na konkretne

wydarzenia, a jeszcze nie

element całościowej polityki.



Doktryna oznaczała w

praktyce ostateczne

zerwanie z odradzającym się

w USA izolacjonizmem i

otwarcie ery globalizmu w

polityce tego państwa.

Faza narastania

Faza narastania

zimnowojennej

zimnowojennej

konfrontacji

konfrontacji

1948-1953

1948-1953

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



Kwestia niemiecka: pierwszy

kryzys berliński i blokada Berlina

1948, po reformie walutowej na

terenie zachodnich stref

okupacyjnych.



W 1949 doszło do podziału

Niemiec i utworzenia dwóch

państw niemieckich. Najpierw

Republika Federalna Niemiec,

potem Niemiecka Republika

Demokratyczna.

Flaga Niemiec w latach

Flaga Niemiec w latach

1945-1949

1945-1949

NIEMIECKA

REPUBLIKA

FEDERALNA

NIEMIECKA REPUBLIKA

DEMOKRATYCZNA

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



ZSRR przejął kontrolę nad

Europą Środkowo –

Wschodnią, na przykład,

Czechosłowacja w 1948 roku.



Seria układów sojuszniczych

między państwami bloku

wschodniego, ostatni w 1949

roku.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



Rezolucja Vandenberga 1948

– uchwalona przez Senat

Stanów Zjednoczonych,

proklamująca gotowość

uczestniczenia USA w

regionalnych porozumieniach o

wzajemnym bezpieczeństwie

poza półkulą zachodnią.



Poprzedzała utworzenie NATO

oraz innych paktów

regionalnych z udziałem USA.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



4 kwietnia 1949 roku w

Waszyngtonie powołano do

życia Organizację Paktu

Północnatlantyckiego

(North Atlantic Treaty

Organisation).



W 1952 roku do NATO

przyjęto Grecję i Turcję.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



Przełamanie monopolu

atomowego USA przez ZSRR w

1949. Ale Rosjanie nie

dysponowali jeszcze środkami

przenoszenia tej broni i nie

mogli zagrozić terytorium

Stanów Zjednoczonych.



W 1949 roku komuniści

pokonują siły Kuomintangu w

Chinach. Proklamowanie

Chińskiej Republiki Ludowej.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



Doktryna Dullesa 1949 –

amerykański sekretarz stanu;

dotyczyła wypierania (roll back)

ZSRR z regionów znajdujących się

pod jego kontrolą po II wojnie

światowej.



Chodziło głownie o Europę Środkowo

– Wschodnią. Wypieranie miało

odbywać się przy pomocy bardzo

radykalnych środków. Nie przyniosła

większych efektów, była przejawem

narastającej konfrontacji.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



Wojna koreańska (1950-1953)

stała się dla USA pierwszą

szansą powstrzymania i

odepchnięcia komunizmu.

Zastosowano już w praktyce

doktrynę wyzwalania z 1953

roku.



Amerykanie chcieli nie tyle

zahamować rozszerzanie strefy

wpływów radzieckich w Azji, ile

nawet je uszczuplić.

FAZA: 1948-1953

FAZA: 1948-1953



W latach 1948-1953 zimna

wojna osiągnęła najwyższy
poziom.



Przy utrzymującej się przewadze

strategiczno-politycznej USA,
następował stały wzrost potęgi
ZSRR. Utrwalał się
dwubiegunowy podział świata.

Faza falującego

Faza falującego

antagonizmu

antagonizmu

1954-1962

1954-1962

FAZA: 1954-1962

FAZA: 1954-1962



Śmierć Józefa Stalina w 1953

roku



Okres odwilży po 1956 roku



Koniec okupacji Austrii 1955 r.



Dialog przywódców ZSRR, USA

i Wielkiej Brytanii w Genewie w
1955 roku

FAZA: 1954-1962

FAZA: 1954-1962



W 1959 roku Nikita Chruszczow,

jako pierwszy radziecki
przywódca, odwiedza USA



W odpowiedzi na przyjęcie RFN

do NATO, w 1955 roku powstaje
Układ Warszawski



Od 1955 roku Rosjanie

dysponują bombowcami
strategicznymi – terytorium USA
osiągalne

FAZA: 1954-1962

FAZA: 1954-1962



Liczne operacje

szpiegowskie, np. Moby Dick;
katastrofa U2 (1960)



Doktryna Eisenhowera 1957 –

deklaracja pomocy USA dla
państw Bliskiego Wschodu
zagrożonych komunizmem



Interwencja USA w Libanie

1958

FAZA: 1954-1962

FAZA: 1954-1962



W 1955 roku w Bandungu

(Indonezja) powstaje ruch państw
niezaangażowanych – „trzecia
siła”



Rysy na komunistycznym

monolicie: wykluczenie Jugosławii
z Kominformu, rozruchy w NRD
(1953), Poznański Czerwiec i
Węgry (1956)



Doktryna Kennedy’ego (1961)

FAZA: 1954-1962

FAZA: 1954-1962



Drugi kryzys berliński - 1961



Karaibski/kubański kryzys

rakietowy 1962 – świat na
krawędzi III wojny światowej

Faza kształtowania

Faza kształtowania

się przesłanek

się przesłanek

odprężenia 1963-

odprężenia 1963-

1969

1969

FAZA: 1963-1969

FAZA: 1963-1969



„gorąca linia” 1963



Doktryna realistycznego

pokojowego współistnienia z
ZSRR



Ogniska konfliktów przenoszą się

poza Europę (Ameryka Łacińska,
Bliski Wschód, Afryka)

FAZA: 1963-1969

FAZA: 1963-1969



Doktryna Johnsona – Manna 1963



Doktryna Breżniewa

(ograniczonej suwerenności)
1968 – odpowiedź na praską
wiosnę



Lądowanie Amerykanów na

Księżycu w 1969 roku

Faza odprężenia

Faza odprężenia

(detente)

(detente)

1970 - 1979

1970 - 1979

FAZA: 1970-1979

FAZA: 1970-1979



Doktryna Nixona 1970 –

„przejście od ery konfrontacji
do ery negocjacji”



Normalizacja stosunków RFN z

ZSRR, Polską i Czechosłowacją



Zawarcie układów o

ograniczeniu zbrojeń
strategicznych, np. SALT I,
SALT II

FAZA: 1970-1979

FAZA: 1970-1979



Nixon – pierwszy prezydent

USA w ZSRR (1972)



Początek wiedeńskich rokowań

rozbrojeniowych 1973



Koniec wojny w Wietnamie,

Paryż 1973



Konferencja Bezpieczeństwa i

Współpracy w Europie (KBWE)
– Akt Końcowy, Helsinki 1975

FAZA: 1970-1979

FAZA: 1970-1979



Doktryna pentagonalizmu –

Kissingera: pięć centrów świata –
USA, ZSRR, Europa, Chiny,
Japonia



Jednocześnie wznowienie zbrojeń

przez ZSRR pod koniec lat 70.



Zacięte walki w Afryce oraz

Indochinach



Atak radziecki na Afganistan

1979

Nowa zimna wojna

Nowa zimna wojna

1980 - 1985

1980 - 1985

FAZA: 1980-1985

FAZA: 1980-1985



Doktryna Cartera 1980 –

Bliski Wschód uznany za
amerykańską strefę wpływów



Przerwany dialog

rozbrojeniowy – nowy wyścig
zbrojeń



Program „gwiezdnych wojen”

– obrona przeciwrakietowa w
kosmosie

FAZA: 1980-1985

FAZA: 1980-1985



Głęboki kryzys gospodarczy

w ZSRR i państwach bloku
wschodniego



Olbrzymi wpływ polskiej

Solidarności na odrodzenie
oporu w Europie Środkowej

Ostatnia faza

Ostatnia faza

zimnej wojny

zimnej wojny

1986 - 1991

1986 - 1991

FAZA: 1986-1991

FAZA: 1986-1991



Pierestrojka i głasnost w ZSRR –

dojście Michaiła Gorbaczowa do
władzy



Spotkania Gorbaczowa z

Ronaldem Reaganem – rozbrojenie



Sytuacja w ZSRR poza kontrolą

władz w Moskwie – kryzys,
konflikty

FAZA: 1986-1991

FAZA: 1986-1991



Upadek komunizmu w Europie

Środkowo – Wschodniej 1989-
1990



Symbol – zburzenie muru

berlińskiego w 1989 roku



Zjednoczenie Niemiec 1990



Rozwiązanie UW i RWPG

(1991)



Rozwiązanie ZSRR (1991)