NARZĘDZIA

KONWERSACYJNE

W czasie wywiadu swobodnego

najczęściej używamy następujących
reakcji werbalnych :

- PYTANIA

- ODZWIERCIEDLANIE

Unikamy:

- INTERPRETOWANIA

- OCENIANIA

- DORADZANIA

RODZAJE PYTAŃ: 3

WYMIARY

PYT. OTWARTE

PYT. ZAMKNIĘTE

PYT. WPROST

PYT. HIPOTETYCZNE

PYT. PROJEKCYJNE

PYT. NEUTRALNE

PYT. TENDENCYJNE

SUGERUJĄCE

ALTERNATYWNE

1

2

3

Możliwość swobodnej wypowiedzi o.b.

Sugerowanie o.b. różnych treści

Odnoszenie się bezpośrednio do
doświadczeń o.b.

PYTANIA OTWARTE VS

ZAMKNIĘTE

PYTANIA OTWARTE
Zachęcenie do wypowiedzi na jakiś temat

albo prośba o wyjaśnienie jakiejś kwestii

PYTANIA ZAMKNIĘTE
Prośba o podanie konkretnych danych lub

specyficznych informacji

np. „Jak Pani lubi spędzać wolny
czas?”

np. „Czy lubi Pani czytać książki w
wolnym czasie?”

PYTANIA

OTWARTE

Dają swobodę

wypowiedzi

Zazwyczaj zaczynają
się partykułą „jak?”

lub „co?”

Nie da się na nie
odpowiedzieć „tak”
lub „nie”

ZAMKNIĘTE

Ograniczają swobodę

wypowiedzi

Zazwyczaj zaczynają

się partykułą „czy?”

Można na nie

odpowiedzieć „tak”

lub „nie”

PYTANIA OTWARTE VS

ZAMKNIĘTE: kiedy stosować?

PYTANIA OTWARTE podstawa

wywiadu

PYTANIA ZAMKNIĘTE:

• Gdy o.b. jest spięta, zdenerwowana (dobre

na początek rozmowy )

• Gdy chcemy zdobyć konkretne informacje

• Gdy chcemy doprecyzować informacje już

posiadane (najlepiej stosować po zadaniu

pytania otwartego)

• Gdy chcemy zwiększyć kontrolę nad

wywiadem (o.b. mówi mało, zbyt rozwlekle,

nie na temat albo popada w dygresje)

PYTANIA NEUTRALNE VS

TENDENCYJNE

PYTANIA NEUTRALNE: pytania, które pozbawione

są sugestii, jakiej odpowiedzi oczekuje diagnosta

PYTANIA TENDENCYJNE: zawierają wskazówki

(ukryte, bądź wyrażone wprost) jakiej odpowiedzi
oczekuje diagnosta i jakie ma przekonania
odnośnie osoby badanej

np. „Jak Pani lubi spędzać wolny
czas?

np. „Jak Pani lubi spędzać
wolny czas, kiedy
wreszcie można się trochę
poruszać?”

np. „Jak Pani lubi
spędzać wolny czas,
aktywnie czy czytając
książki?”

PYTANIA
SUGERUJĄCE

PYTANIA
ALTERNATYWN
E

PYTANIA NEUTRALNE VS

TENDENCYJNE: kiedy stosować?

PYTANIA NEUTRALNE podstawa

wywiadu

PYTANIA SUGERUJĄCE:

• Gdy chcemy zbadać podatność osoby badanej na

sugestię 

• Gdy chcemy zapytać o treści podlegające zmiennej

aprobaty społecznej (np. „Czy często bije Pan

swoją żonę?”)

PYTANIA ALTERNATYWNE:

• Gdy chcemy doprecyzować wypowiedź osoby

badanej (o.b. podała sprzeczne ze sobą informacje)

• Gdy rozstrzygnięcie alternatywy jest diagnostyczne

PYTANIA WPROST, HIPOTETYCZNE

I PROJEKCYJNE

PYTANIA WPROST: pytania, które odnoszą się wprost do

doświadczeń osoby badanej

PYTANIA HIPOTETYCZNE: pytania o reakcję osoby
badanej na sytuację hipotetyczną

PYTANIA PROJEKCYJNE: pytania o reakcje innej osoby /
osób (z założeniem, że o.b. będzie rzutować własne
reakcje na inne osoby)

np. „ Jak Pani lubi spędzać wolny czas?”

np. „Co by Pani zrobiła gdyby Pani miała
dwie godziny wolnego czasu więcej?”

np. „Co, Pani zdaniem, młode kobiety
lubią robić, gdy mają wolny czas?

PYTANIA WPROST, HIPOTETYCZNE
I PROJEKCYJNE: kiedy stosować

PYTANIA WPROST:

• W większości sytuacji 

PYTANIA HIPOTETYCZNE I

PROJEKCYJNE:

• Gdy chcemy zapytać o treści podlegające

zmiennej aprobaty społecznej (np. „Jak

Pani myśli, czy małżonkowie często się

kłócą?”)

• Gdy podejrzewamy, że o.b. dokonuje

pewnej autokreacji i chcemy osłabić jej

tendencje obronne

Odzwierciedlanie

MINIMALNA REAKCJA WERBALNA: sygnał słuchania

PARAFRAZA: powtórzenie swoimi słowami wypowiedzi
o.b.

KLARYFIKACJA: reakcja na niejasną wypowiedź o.b.

ODZWIERCIEDLENIE EMOCJI: próba oddania emocji
o.b.

np. „mhm”, „aha”, „tak”,
„rozumiem”

np. „jeśli dobrze zrozumiałam, …, czy
tak?” , „Z tego, co mówisz,
rozumiem…”

np. „Odnoszę wrażenie, że …, czy mam
rację?”

np. „Nie do końca zrozumiałam, co się wtedy
właściwie zdarzyło”, „Nie jest dla mnie jasne,
co cię zdenerwowało: zła pogoda czy
spóźnienie kolegi”

ODZWIERCIEDLANIE: kiedy

stosować?

MINIMALNA REAKCJA WERBALNA:

• Aby pokazać o.b., że ją słuchamy

PARAFRAZA I ODZWIERCIEDLENIE

EMOCJI:

• Aby pokazać o.b., że ją słuchamy („podążamy” za

jej emocjami)

• Aby zachęcić o.b. do rozwinięcia wątku
• Aby zweryfikować, czy dobrze rozumiemy treść

wypowiedzi (stan emocjonalny) o.b.

KLARYFIKACJA:

• Gdy nie rozumiemy, jaka jest istota wypowiedzi o.b.

Co warto wiedzieć planując wywiad

główny

1. Dynamika wywiadu: sinusoida kontaktu

- pytania na początek (np. o tu i teraz)

- pytania na zakończenie (np. o marzenia, o wakacje)

2. Pytania przejściowe

- zachowanie płynności rozmowy

3. Metoda progresji

-

do najważniejszych kwestii dochodzimy stopniowo

- wpierw pytania mniej związane z tematem naszego

zainteresowania (pogłębianie kontaktu), dopiero

później pytania najbardziej nas interesujące

4. Metoda lejka

- wpierw pytania bardzo ogólne
- potem pytania coraz bardziej precyzyjne

Co warto wiedzieć planując

wywiad główny – ciąg dalszy

5. Komunikat „ja”

-

„zainteresowało mnie…”

- „odnoszę wrażenie, że…”
- „zrozumiałam to w taki sposób…”

6. Podążanie za osobą badaną

- nie przerywamy, chyba, że o.b. zupełnie nie daje

dojść do słowa

- prosimy o rozwinięcie różnych kwestii („opowiedz

mi o tym”)

7. Zrozumieć „świat” osoby badanej

- dopytujemy o pojęcia i treści używane przez

osobę badaną

- „czy dobrze cię zrozumiałam?”

Ćwiczenie: Zamień podane

pytania zamknięte na otwarte

1. Czy lubisz chodzić do kina?
2. Czy dobrze się czujesz w swoim domu?
3. Czy twoja praca daje ci satysfakcję?
4. Czy wolisz pracować w grupie czy

raczej samodzielnie?

5. Czy uważasz przebojowość za cechę

pozytywną?

6. Czy zdarza ci się czasem kłócić z

żoną / mężem?

Ćwiczenie: Zamień na pytania
hipotetyczne / projekcyjne :

1.

Co sądzisz o swojej pracy?

2.

Jak lubisz spędzać wakacje?

3.

W jaki sposób podejmujesz decyzje?

4.

Jak się układa współżycie seksualne

w twoim związku?

5.

Jak układają się relacje z twoimi

rodzicami?

6.

Jakie są twoje ambicje związane z

pracą, którą wykonujesz?

Pytania do testu

• Podaj przykład pytania

alternatywnego

• Do zaznaczonej wypowiedzi OB.

Zaproponuj pytanie projekcyjne

• Podaj przykład pytania

przejściowego, łączącego obszar
„sport” i obszar „seks”