GŁÓWNE ELEMENTY

KOMPOZYCJI

PRZESTRZENNEJ

PRZESTRZEŃ

ZURBANIZOWANA

Przestrzeń, w której porusza się człowiek
nazywa się przestrzenią
zurbanizowaną. Układy przestrzenne
charakteryzują się różną wielkością i
skalą. Można wyróżnić:

• zespoły architektoniczne
• zespoły urbanistyczne
• zespoły krajobrazowe
• zespoły przestrzenne

ZESPÓŁ ARCHITEKTONICZNY

Najmniejszym zespołem
przestrzennym jest zespół
architektoniczny (np. zespół
mieszkaniowy), obejmujący grupę
budynków położonych w niewielkiej
od siebie odległości lub powiązanych
ze sobą, czytelnie wyodrębnionych z
otoczenia.

ZESPÓŁ URBANISTYCZNY

Zespół urbanistyczny (np. duże
osiedle mieszkaniowe, miasteczko,
wieś) to szereg zespołów
architektonicznych łączących się ze
sobą, którego granice wyznaczają
forma, funkcja, względnie
topograficzne lub krajobrazowe
właściwości terenu.

ZESPÓŁ KRAJOBRAZOWY

zespół krajobrazowy jest
odpowiednikiem zespołu
urbanistycznego w krajobrazie;
stanowi on (dzięki specyficznemu
ukształtowaniu i pokryciu terenu)
charakterystyczne środowisko
przyrodnicze wyraźnie odróżniające
się od sąsiednich.

ZESPÓŁ PRZESTRZENNY

Zespół przestrzenny, tworzą
zespoły urbanistyczne i krajobrazowe
pozostające ze sobą w
niepowtarzalnych relacjach. Miasto
jest takim zespołem przestrzennym,
w którym ma miejsce przewaga
zespołów urbanistycznych nad
krajobrazowymi.

ELEMENTY STRUKTURY MIASTA

• elementy krystalizujące plan miasta
• ulice
• rejony - dzielnice
• linie i pasma graniczne
• dominanty układu przestrzennego
• wybitne elementy krajobrazu
• punkty węzłowe
• znaki szczególne

Elementy krystalizujące plan

miasta

Elementy krystalizujące plan
miasta to jego najbardziej czytelne,
łatwe do zapamiętania komponenty
takie jak: główna ulica, oś zieleni,
centralny plac (rynek), zakole rzeki,
linia kolejowa. Wytwarzają one pole
grawitacji, w obrębie którego następuje
planowa zabudowa podporządkowana
strukturze elementu krystalizującego.

Ulica

W utrwalonym historycznie układzie
miasta ulica ma wysoką rangę i
znakomity wizerunek, reputację i
zindywidualizowany charakter.
Skupiają sklepy, hotele, restauracje,
a zróżnicowana, bogata w detal
architektura ciągów ulicznych jest
symbolem i wizytówką miasta.

Rejony - dzielnice

Rejony są elementami struktury miasta o
charakterystycznych cechach formalnych,
znaczeniowych, czy społecznych, które
odróżniają poszczególne rejony od innych.
W dużych miastach składających się z
wielu dzielnic poszczególne rejony
wyróżniają się pod względem
topograficznym, ale również reprezentują
różne typy zabudowy, odmienną
architekturę, skupiają mieszkańców,
których łączy podobny status
ekonomiczny i społeczny.

Linie i pasma graniczne

Linie i pasma graniczne w części
mają charakter naturalny i stanowią
cechy szczególne miejskiego krajobrazu.
Coraz częściej są one jednak dziełem
człowieka i są związane z rozrastającą
się infrastrukturą komunikacyjną.
Np.linie kolejowe czy autostrady dzielą
miasto na fragmenty, utrudniając
przenikanie wpływów między nimi.

Dominanty

Dominanty układu przestrzennego

mogą dotyczyć zarówno zespołu

architektonicznego, jak i

urbanistycznego. Są to zawsze obiekty

wyjątkowe, silnie wyróżniające się z

otaczającej przestrzeni i stanowiące jej

punkty orientacyjne: budynki wysokie,

monumentalne budowle, zespoły

architektoniczne o wyjątkowych

walorach, place, układy ulic, budowle

sakralne, parki.

Wybitne elementy

krajobrazu

Wybitne elementy krajobrazu są
szczególnym rodzajem dominant o
charakterze krajobrazowym (np.
łańcuchy górskie, morze, jeziora i rzeki).
Określają one pejzaż miasta i stanowią
tło dla jego panoramy. Wpływają także na
architekturę obiektów położonych na ich
tle lub w ich bezpośrednim sąsiedztwie
oraz na związane z nimi układy
urbanistyczne.

Punkty węzłowe

Punkty węzłowe w mieście powstają w
miejscach zetknięcia się elementów
przestrzennych o różnorodnych
strukturach. Są to przede wszystkim
węzły komunikacyjne, także stacje kolejki
miejskiej, czy metra, mosty, punkty
widokowe. Są atrakcyjne dla ludzi,
których fascynują swoimi rozwiązaniami
technicznymi oraz unikalnymi widokami.

Znaki szczególne

Niepowtarzalny charakter miasta
podkreślają jego znaki szczególne:
budowle, pomniki, czy elementy detalu
architektonicznego. Zdjęcia znaku
szczególnego miasta zdobią okładki
map i przewodników turystycznych.
Znaki szczególne często mają związek
z dominantami, jeśli te charakteryzują
się bogatą i wartościową architekturą.

ZADANIE

Należy opisać wybrany zespół
przestrzenny (miasto): wyróżnić
w nim oraz krótko
scharakteryzować elementy
krystalizujące jego plan. Pracę
zilustrować fotografiami (min.
jedna fotografia dla każdego z
elementów).