Joost Platje

Joost Platje

INSTYTUCJE

INSTYTUCJE

Koszty transakcyjne i bodźce

Koszty transakcyjne i bodźce

Koszty transakcyjne

Koszty transakcyjne



Z perspektywy

Z perspektywy

mikro, koszty

mikro, koszty

transakcyjne

transakcyjne

sygnalizują, jak

sygnalizują, jak

łatwo bądź jak

łatwo bądź jak

trudno jest

trudno jest

dokonać

dokonać

wymiany.

wymiany.

Koszty transakcyjne

Koszty transakcyjne



Z punktu widzenia systemu

Z punktu widzenia systemu

ekonomicznego, koszty transakcyjne

ekonomicznego, koszty transakcyjne

odgrywają ważną rolę przy

odgrywają ważną rolę przy

rozwiązywaniu problemu alokacji:

rozwiązywaniu problemu alokacji:

które bariery i trudności wpływają na

które bariery i trudności wpływają na

proces „rozdzielania” czynników

proces „rozdzielania” czynników

produkcji oraz dóbr finalnych do

produkcji oraz dóbr finalnych do

miejsc, gdzie są najbardziej cenione.

miejsc, gdzie są najbardziej cenione.

Koszty transakcyjne

Koszty transakcyjne



Standardowa ekonomia

Standardowa ekonomia

neoklasyczna zakłada,

neoklasyczna zakłada,

że koszty transakcyjne

że koszty transakcyjne

nie występują.

nie występują.

Transakcje mogą być

Transakcje mogą być

zawierane bez żadnych

zawierane bez żadnych

tarć, ponieważ

tarć, ponieważ

kompletne informacje

kompletne informacje

oraz instytucje są

oraz instytucje są

ujmowane jako

ujmowane jako

„neutralne alokacyjnie”.

„neutralne alokacyjnie”.

Koszty transakcyjne

Koszty transakcyjne



W takiej sytuacji gospodarka rynkowa

W takiej sytuacji gospodarka rynkowa

opierająca się na mechanizmie

opierająca się na mechanizmie

cenowym jest teoretycznie tak

cenowym jest teoretycznie tak

wydajna w rozwiązywaniu problemu

wydajna w rozwiązywaniu problemu

alokacji zasobów, jak centralnie

alokacji zasobów, jak centralnie

planowana

planowana

Aktywność ekonomiczna

Aktywność ekonomiczna



Wysokie koszty transakcyjne obniżają

Wysokie koszty transakcyjne obniżają

aktywność gospodarczą.

aktywność gospodarczą.



Nie oznacza to koniecznie, że

Nie oznacza to koniecznie, że

gospodarka musi ulec stagnacji.

gospodarka musi ulec stagnacji.



Oprócz kosztów transakcyjnych także

Oprócz kosztów transakcyjnych także

bodźce stanowią ważny czynnik

bodźce stanowią ważny czynnik

wpływający na działalność

wpływający na działalność

gospodarczą.

gospodarczą.

Tabela

1.1

Prawdopodobny

wpływ

kosztów

transakcyjnych
oraz bodźców na aktywność ekonomiczną

Koszty

Koszty

transakcyjn

transakcyjn

e

e

Bodźce

Bodźce

Aktywność

Aktywność

ekonomiczn

ekonomiczn

a

a

Wysokie

Wysokie

Słabe

Słabe

Wpływ

Wpływ

negatywny

negatywny

Wysokie

Wysokie

Silne

Silne

Wpływ

Wpływ

uzależniony od

uzależniony od

tego,

który

tego,

który

czynnik

czynnik

oddziałuje

oddziałuje

najmocniej

najmocniej

Niskie

Niskie

Słabe

Słabe

Niskie

Niskie

Silne

Silne

Wpływ

Wpływ

pozytywny

pozytywny

Gra i Zasady Gry

Gra i Zasady Gry



Instytucje, „zasady gry”, dostarczają

Instytucje, „zasady gry”, dostarczają

bodźców do działalności gospodarczej

bodźców do działalności gospodarczej

(stanu gospodarki) poprzez oddziaływanie

(stanu gospodarki) poprzez oddziaływanie

na ograniczenia transakcji ekonomicznych.

na ograniczenia transakcji ekonomicznych.



Transakcje są podejmowane na poziomie

Transakcje są podejmowane na poziomie

governance (struktury kierowania”,

governance (struktury kierowania”,

„rozgrywania gry”.

„rozgrywania gry”.



Koszty transakcyjne można odnaleźć na

Koszty transakcyjne można odnaleźć na

poziomie governance. Poziom kosztów

poziomie governance. Poziom kosztów

transakcyjnych oddziałuje na poziom

transakcyjnych oddziałuje na poziom

aktywności ekonomicznej.

aktywności ekonomicznej.

Institutional Governance -

Institutional Governance -

sędzia

sędzia



„

„

Institutional governance” poprzez

Institutional governance” poprzez

egzekwowanie (bądź brak

egzekwowanie (bądź brak

egzekwowania) zasad gry wywiera

egzekwowania) zasad gry wywiera

podobny efekt na aktywność

podobny efekt na aktywność

ekonomiczną jak instytucje poprzez

ekonomiczną jak instytucje poprzez

wpływanie na bodźce.

wpływanie na bodźce.



„

„

Institutional governance” jest również

Institutional governance” jest również

istotnym czynnikiem wpływającym na

istotnym czynnikiem wpływającym na

poziom kosztów transakcyjnych poprzez

poziom kosztów transakcyjnych poprzez

ułatwienie egzekwowania kontraktu.

ułatwienie egzekwowania kontraktu.

Hardware

Hardware



Kapitał fizyczny i

Kapitał fizyczny i

infrastruktura stanowią

infrastruktura stanowią

ważne składniki

ważne składniki

hardware, „narzędzi

hardware, „narzędzi

gry”.

gry”.



Systemy informacji

Systemy informacji

mogą kreować nowe

mogą kreować nowe

możliwości dla struktur

możliwości dla struktur

zarządzania.

zarządzania.



Właściwa infrastruktura

Właściwa infrastruktura

jest istotna dla

jest istotna dla

funkcjonowania rynków.

funkcjonowania rynków.

Prawo Własności

Prawo Własności



Ważną instytucją formalną jest system

Ważną instytucją formalną jest system

praw własności.

praw własności.



Determinuje on możliwe struktury

Determinuje on możliwe struktury

kierowania - poza dostarczaniem bodźców,

kierowania - poza dostarczaniem bodźców,

wpływa na koszty transakcyjne.

wpływa na koszty transakcyjne.



Własność może być uważana za umowę

Własność może być uważana za umowę

zawartą pomiędzy jednostkami, a

zawartą pomiędzy jednostkami, a

odnoszącą się do dóbr ekonomicznych.

odnoszącą się do dóbr ekonomicznych.



Wyjaśnia ona, kto posiada dobro, kto może

Wyjaśnia ona, kto posiada dobro, kto może

go używać lub mieć nad nim kontrolę, kto

go używać lub mieć nad nim kontrolę, kto

zaś nie.

zaś nie.

Prawo Własności

Prawo Własności



Prawo własności jest

Prawo własności jest

„tytułem do bogactwa”.

„tytułem do bogactwa”.



Jeśli system praw

Jeśli system praw

własności podlega

własności podlega

zmianom, jak to się

zmianom, jak to się

dzieje podczas

dzieje podczas

transformacji z

transformacji z

gospodarki planowanej

gospodarki planowanej

na zorientowaną

na zorientowaną

rynkowo za pomocą

rynkowo za pomocą

prywatyzacji, zmienia

prywatyzacji, zmienia

się również bogactwo

się również bogactwo

jednostek.

jednostek.

Nieformalne Zasady Gry i

Nieformalne Zasady Gry i

Zmiany Instytucjonalne

Zmiany Instytucjonalne



Nieformalne zasady gry - kultura, wartości ,

Nieformalne zasady gry - kultura, wartości ,

konwencje i normy zachowania.

konwencje i normy zachowania.



Teoretycznie formalne instytucje mogą zostać

Teoretycznie formalne instytucje mogą zostać

zmienione z dnia na dzień za pomocą decyzji

zmienione z dnia na dzień za pomocą decyzji

politycznych czy prawnych.

politycznych czy prawnych.



Jednak wprowadzenia i interpretacja nowych

Jednak wprowadzenia i interpretacja nowych

zasad wymaga czasu. Różnice w interpretacji

zasad wymaga czasu. Różnice w interpretacji

mogą stanowić materiał dla spraw sądowych.

mogą stanowić materiał dla spraw sądowych.



Np. kultura, coś, co rozwijało się i kształtowało

Np. kultura, coś, co rozwijało się i kształtowało

przez stulecia, zmienia się wolniej,

przez stulecia, zmienia się wolniej,

zmniejszając tempo zmian instytucjonalnych.

zmniejszając tempo zmian instytucjonalnych.

Nieformalne Zasady Gry i

Nieformalne Zasady Gry i

Zmiany Instytucjonalne

Zmiany Instytucjonalne



Potrzeba czasu na to, aby ludzie zapoznali

Potrzeba czasu na to, aby ludzie zapoznali

się z nowymi regułami i aby reguły te

się z nowymi regułami i aby reguły te

zaczęły być egzekwowane.

zaczęły być egzekwowane.



Kiedy ludzie zaznajamiają się z nowymi

Kiedy ludzie zaznajamiają się z nowymi

zasadami, co zależy także od efektywności

zasadami, co zależy także od efektywności

rozpowszechniania informacji przez rząd,

rozpowszechniania informacji przez rząd,

potrzebują czasu na ich zaakceptowanie.

potrzebują czasu na ich zaakceptowanie.



Niewłaściwe przepływy informacji mogą

Niewłaściwe przepływy informacji mogą

prowadzić do sytuacji, gdy stosowane są

prowadzić do sytuacji, gdy stosowane są

jednocześnie stare i nowe zasady gry, a

jednocześnie stare i nowe zasady gry, a

nikt nie ma pojęcia, które z nich w

nikt nie ma pojęcia, które z nich w

rzeczywistości obowiązują.

rzeczywistości obowiązują.

Nieformalne Zasady Gry i

Nieformalne Zasady Gry i

Zmiany Instytucjonalne

Zmiany Instytucjonalne



Zmianom instytucjonalnym często towarzyszy

Zmianom instytucjonalnym często towarzyszy

niepewność.

niepewność.



Kiedy decyzje zapadają w warunkach

Kiedy decyzje zapadają w warunkach

niepewności, „modele myślowe”, rozumiane

niepewności, „modele myślowe”, rozumiane

jako subiektywne spostrzeżenia i modele

jako subiektywne spostrzeżenia i modele

objaśniające zdeterminowane

objaśniające zdeterminowane

doświadczeniem oraz procesem uczenia się

doświadczeniem oraz procesem uczenia się

jednostek z podobnymi doświadczeniami,

jednostek z podobnymi doświadczeniami,

odgrywają istotną rolę w procesie

odgrywają istotną rolę w procesie

podejmowania decyzji.

podejmowania decyzji.



Tak więc istnienie odmiennych modeli

Tak więc istnienie odmiennych modeli

myślowych sprawia, że te same instytucje

myślowych sprawia, że te same instytucje

formalne mogą działać z różnymi wynikami.

formalne mogą działać z różnymi wynikami.

Funkcje Instytucji

Funkcje Instytucji



Najistotniejszą funkcję

Najistotniejszą funkcję

instytucji stanowi

instytucji stanowi

„zwiększanie

„zwiększanie

przewidywalności

przewidywalności

ludzkiego zachowania”.

ludzkiego zachowania”.



Stabilne ramy prawne,

Stabilne ramy prawne,

ochraniające własność

ochraniające własność

oraz usprawniające

oraz usprawniające

egzekwowanie

egzekwowanie

kontraktu, stymulują

kontraktu, stymulują

zwykle

zwykle

przedsiębiorczość i

przedsiębiorczość i

aktywność ekonomiczną.

aktywność ekonomiczną.

Częste zmiany instytucji

Częste zmiany instytucji



takich jak prawo czy przepisy,

takich jak prawo czy przepisy,

zwiększają niepewność w gospodarce i

zwiększają niepewność w gospodarce i

sprawiają, że niemal niemożliwe jest,

sprawiają, że niemal niemożliwe jest,

aby za nimi nadążyć.

aby za nimi nadążyć.



W konsekwencji podmioty

W konsekwencji podmioty

ekonomiczne posiadają mniej

ekonomiczne posiadają mniej

wiarygodne informacje, co z kolei

wiarygodne informacje, co z kolei

negatywnie wpływa na aktywność

negatywnie wpływa na aktywność

ekonomiczna.

ekonomiczna.

Governance – rynek czy

Governance – rynek czy

firma?

firma?



Governance - „rozgrywanie gry” - transakcje oraz

Governance - „rozgrywanie gry” - transakcje oraz

produkcja dóbr i usług - dotyczy on organizacji

produkcja dóbr i usług - dotyczy on organizacji

ustaleń związanych z podejmowaniem decyzji.

ustaleń związanych z podejmowaniem decyzji.



Williamson: organizowanie produkcji oraz

Williamson: organizowanie produkcji oraz

zawieranie transakcji w organizacji hierarchicznej

zawieranie transakcji w organizacji hierarchicznej

(Np. firma) może być bardziej pożądane niż rynek,

(Np. firma) może być bardziej pożądane niż rynek,

gdy pojawia się zachowanie oportunistyczne.

gdy pojawia się zachowanie oportunistyczne.







kiedy kłamstwa i oszukiwanie prowadzą do

kiedy kłamstwa i oszukiwanie prowadzą do

kosztów transakcyjnych korzystania z rynku

kosztów transakcyjnych korzystania z rynku

przekraczających koszty transakcyjne organizacji

przekraczających koszty transakcyjne organizacji

produkcji wewnątrz firmy.

produkcji wewnątrz firmy.

Governance – rynek czy

Governance – rynek czy

firma?

firma?



Bodźce na rynkach i w firmach różnią się .

Bodźce na rynkach i w firmach różnią się .



Rynki dostarczają bardzo mocnych bodźców z

Rynki dostarczają bardzo mocnych bodźców z

powodu konkurencji.

powodu konkurencji.



Bodźce w firmie są słabe ze względu na brak

Bodźce w firmie są słabe ze względu na brak

konkurencji. Ponadto firmy korzystają z licznych

konkurencji. Ponadto firmy korzystają z licznych

zasad administracyjnych oraz procedur.

zasad administracyjnych oraz procedur.



Rynki, ogólnie rzecz biorąc, szybciej przystosowują

Rynki, ogólnie rzecz biorąc, szybciej przystosowują

się do zmian cen relatywnych.

się do zmian cen relatywnych.



Firmy posiadają przewagę w sytuacjach, kiedy

Firmy posiadają przewagę w sytuacjach, kiedy

potrzebne stają się wspólne rozwiązania, dla

potrzebne stają się wspólne rozwiązania, dla

których ważne jest zaufanie.

których ważne jest zaufanie.



Spory rynkowe są często rozpatrywane w sądzie,

Spory rynkowe są często rozpatrywane w sądzie,

podczas gdy spory wewnątrz firmy są najczęściej

podczas gdy spory wewnątrz firmy są najczęściej

rozstrzygane przez samą firmę.

rozstrzygane przez samą firmę.

Governance – rynek czy

Governance – rynek czy

firma?

firma?



Kiedy nie występują

Kiedy nie występują

inwestycje specyficzne

inwestycje specyficzne

dla danej transakcji –

dla danej transakcji –

Np. wykorzystywana

Np. wykorzystywana

jest technologia

jest technologia

służąca do celów

służąca do celów

ogólnych - czynniki

ogólnych - czynniki

produkcji mogą zostać

produkcji mogą zostać

łatwo przeniesione.

łatwo przeniesione.







Rynek mógłby być

Rynek mógłby być

najbardziej wydajną

najbardziej wydajną

formą governance.

formą governance.

Governance – rynek czy

Governance – rynek czy

firma?

firma?



Inwestycje specyficzne dla danej

Inwestycje specyficzne dla danej

transakcji sprawiają, że transfer

transakcji sprawiają, że transfer

środków produkcji staje się

środków produkcji staje się

trudniejszy.

trudniejszy.







potrzebne mogą być

potrzebne mogą być

zabezpieczenia przeciwko

zabezpieczenia przeciwko

zachowaniom oportunistycznym, a

zachowaniom oportunistycznym, a

wówczas bardziej atrakcyjne stają się

wówczas bardziej atrakcyjne stają się

hierarchiczne struktury governance.

hierarchiczne struktury governance.

Governance – rynek czy

Governance – rynek czy

rząd?

rząd?



Centralne planowanie i/lub produkcja przez

Centralne planowanie i/lub produkcja przez

państwo stanowią opcję, kiedy instytucje

państwo stanowią opcję, kiedy instytucje

rynkowe zawodzą i się nie rozwijają – kiedy

rynkowe zawodzą i się nie rozwijają – kiedy

rynkowe koszty transakcyjne są zbyt

rynkowe koszty transakcyjne są zbyt

wysokie.

wysokie.



Racjonalizacją silnej interwencji państwowej

Racjonalizacją silnej interwencji państwowej

w Europie Zachodniej po II Wojnie Światowej

w Europie Zachodniej po II Wojnie Światowej

mógł być brak właściwie działających

mógł być brak właściwie działających

instytucji rynkowych w wielu sektorach oraz

instytucji rynkowych w wielu sektorach oraz

ogromne koszty korzystania z rynku.

ogromne koszty korzystania z rynku.

„

„

Institutional Governance”

Institutional Governance”



Organizacje

Organizacje

interpretujących oraz

interpretujących oraz

egzekwujących zasady

egzekwujących zasady

gry, jak na przykład

gry, jak na przykład

sądownictwa, policji

sądownictwa, policji

czy rządu. Innymi

czy rządu. Innymi

słowy, na tym poziomie

słowy, na tym poziomie

można znaleźć

można znaleźć

sędziego/arbitra

sędziego/arbitra

ułatwiającego

ułatwiającego

przestrzeganie zasad

przestrzeganie zasad

gry.

gry.

„

„

Institutional Governance”

Institutional Governance”



Oddziałuje na poziom kosztów transakcyjnych.

Oddziałuje na poziom kosztów transakcyjnych.



W ten sposób determinuje, wraz z instytucjami

W ten sposób determinuje, wraz z instytucjami

oraz hardware („narzędziami gry”), który rodzaj

oraz hardware („narzędziami gry”), który rodzaj

struktury governance jest najbardziej wydajny.

struktury governance jest najbardziej wydajny.



Ale wpływa także na bodźce do działalności

Ale wpływa także na bodźce do działalności

gospodarczej poprzez oddziaływanie na

gospodarczej poprzez oddziaływanie na

oczekiwane koszty transakcyjne przedsięwzięcia.

oczekiwane koszty transakcyjne przedsięwzięcia.



Np. kiedy zasadą jest przekupstwo, istnieje

Np. kiedy zasadą jest przekupstwo, istnieje

główny antybodziec dla małych przedsiębiorstw,

główny antybodziec dla małych przedsiębiorstw,

ponieważ ogólnie rzecz biorąc brakuje im

ponieważ ogólnie rzecz biorąc brakuje im

zasobów, aby wpływać na decyzje podejmowane

zasobów, aby wpływać na decyzje podejmowane

przez „institutional governance”.

przez „institutional governance”.

Definicja kosztów

Definicja kosztów

transakcyjnych

transakcyjnych



Według Furubotna i Richtera [1997, 43]

Według Furubotna i Richtera [1997, 43]

można wyróżnić trzy różne rodzaje

można wyróżnić trzy różne rodzaje

kosztów transakcyjnych: rynkowe koszty

kosztów transakcyjnych: rynkowe koszty

transakcyjne (ang.: market transaction

transakcyjne (ang.: market transaction

costs); menedżerskie (kierownicze) koszty

costs); menedżerskie (kierownicze) koszty

transakcyjne (ang.: managerial

transakcyjne (ang.: managerial

transaction costs) i polityczne koszty

transaction costs) i polityczne koszty

transakcyjne (ang.: political transaction

transakcyjne (ang.: political transaction

costs).

costs).

Koszty Transakcyjne

Koszty Transakcyjne



Powstają ze względu

Powstają ze względu

na niekompletność i

na niekompletność i

niedoskonałość

niedoskonałość

informacji.

informacji.



Ponadto ludzkie

Ponadto ludzkie

zdolności poznawcze

zdolności poznawcze

i przewidywawcze są

i przewidywawcze są

ograniczone, w

ograniczone, w

związku z czym

związku z czym

popełniają oni błędy.

popełniają oni błędy.

Koszty Transakcyjne

Koszty Transakcyjne



Barzel [1989, 2] definiuje koszty transakcyjne

Barzel [1989, 2] definiuje koszty transakcyjne

jako „koszty powiązane z przemieszczeniem,

jako „koszty powiązane z przemieszczeniem,

zdobyciem i ochroną praw”.

zdobyciem i ochroną praw”.



Hazeu [2000, 9] określa transakcję jako

Hazeu [2000, 9] określa transakcję jako

przeniesienie praw własności.

przeniesienie praw własności.



Jeśli przedmiot ma różne właściwości, na

Jeśli przedmiot ma różne właściwości, na

których można określić prawa własności,

których można określić prawa własności,

transakcja może stanowić także przeniesienie

transakcja może stanowić także przeniesienie

jednej lub większej ilości właściwości dobra.

jednej lub większej ilości właściwości dobra.



Mówiąc ogólnie, transakcja dotyczy umowy

Mówiąc ogólnie, transakcja dotyczy umowy

(kontraktu) pomiędzy dwiema stronami.

(kontraktu) pomiędzy dwiema stronami.

Rynkowe Koszty

Rynkowe Koszty

Transakcyjne

Transakcyjne



Związane są z tarciami pojawiającymi się przy

Związane są z tarciami pojawiającymi się przy

korzystaniu z rynku.

korzystaniu z rynku.



Składają się z kosztów poszukiwania,

Składają się z kosztów poszukiwania,

negocjacji i kontroli.

negocjacji i kontroli.



Koszty poszukiwania stanowią koszty

Koszty poszukiwania stanowią koszty

uzyskania informacji. Przykłady to:

uzyskania informacji. Przykłady to:

poszukiwanie nabywców i sprzedawców;

poszukiwanie nabywców i sprzedawców;

informacji o ich kulturze i zachowaniu;

informacji o ich kulturze i zachowaniu;

występowanie, interpretacja oraz środki

występowanie, interpretacja oraz środki

egzekwowania praw i regulacji; a także co jest

egzekwowania praw i regulacji; a także co jest

napisane w kontrakcie oraz co jest przez to

napisane w kontrakcie oraz co jest przez to

rozumiane (np. ukryte klauzule, znaczenie

rozumiane (np. ukryte klauzule, znaczenie

języka, mały druczek).

języka, mały druczek).

Rynkowe Koszty Transakcyjne –

Rynkowe Koszty Transakcyjne –

asymetryczna informacja

asymetryczna informacja



Asymetryczna

Asymetryczna

informacji - nie

informacji - nie

wszystkie informacje są

wszystkie informacje są

dostępne publicznie

dostępne publicznie





stwarzające możliwość

stwarzające możliwość

zachowania

zachowania

oportunistycznego.

oportunistycznego.







kosztami

kosztami

transakcyjnymi są

transakcyjnymi są

koszty zdobycia

koszty zdobycia

informacji o partnerze

informacji o partnerze

handlowym (Np. o jego

handlowym (Np. o jego

wiarygodności) lub o

wiarygodności) lub o

produkcie (Np. o jego

produkcie (Np. o jego

jakości).

jakości).

Rynkowe Koszty Transakcyjne –

Rynkowe Koszty Transakcyjne –

asymetryczna informacja

asymetryczna informacja



Poznański [1996] twierdzi, że informacje

Poznański [1996] twierdzi, że informacje

prywatne nie mogą zostać w pełni

prywatne nie mogą zostać w pełni

upublicznione „z powodu różnych doświadczeń

upublicznione „z powodu różnych doświadczeń

i spostrzeżeń aktorów oraz warunków, w jakich

i spostrzeżeń aktorów oraz warunków, w jakich

informacje są gromadzone przez aktora”.

informacje są gromadzone przez aktora”.



„

„

Najlepsze” warunki dla komunikowania

Najlepsze” warunki dla komunikowania

informacji stanowi zaufanie oraz powtórna

informacji stanowi zaufanie oraz powtórna

interakcja. Jednakże osiągnięcie takiej sytuacji

interakcja. Jednakże osiągnięcie takiej sytuacji

znów pociąga za sobą wysokie koszty

znów pociąga za sobą wysokie koszty

transakcyjne.

transakcyjne.

Koszty Negocjacji

Koszty Negocjacji



Koszty negocjacji to koszty ponoszone przy

Koszty negocjacji to koszty ponoszone przy

zawieraniu kontraktu.

zawieraniu kontraktu.



Negocjować z inną firmą, jak również z

Negocjować z inną firmą, jak również z

odpowiedzialnymi osobami wewnątrz własnej firmy.

odpowiedzialnymi osobami wewnątrz własnej firmy.



Koszty te zawierają niezbędną biurokrację oraz

Koszty te zawierają niezbędną biurokrację oraz

robotę papierkową.

robotę papierkową.



Koszty negocjacji mogą być pokaźne, kiedy

Koszty negocjacji mogą być pokaźne, kiedy

partnerzy wymiany nie znają się nawzajem.

partnerzy wymiany nie znają się nawzajem.



Wzrastają one, gdy nie są dostępne wszystkie istotne

Wzrastają one, gdy nie są dostępne wszystkie istotne

informacje o dobrach i usługach oraz kiedy dobra i

informacje o dobrach i usługach oraz kiedy dobra i

usługi są heterogeniczne, tzn. kiedy mają wiele

usługi są heterogeniczne, tzn. kiedy mają wiele

wartościowych właściwości, których pomiar jest

wartościowych właściwości, których pomiar jest

drogi.

drogi.

Koszty Negocjacji

Koszty Negocjacji



Kiedy obie strony próbują negocjować

Kiedy obie strony próbują negocjować

zabezpieczenia przeciwko jakimkolwiek

zabezpieczenia przeciwko jakimkolwiek

przyszłym konsekwencjom niepewności

przyszłym konsekwencjom niepewności

wynikającej z wysokich kosztów pomiaru

wynikającej z wysokich kosztów pomiaru

oraz niemożności obliczenia

oraz niemożności obliczenia

prawdopodobieństwa pewności zdarzeń,

prawdopodobieństwa pewności zdarzeń,

koszty negocjacji są wygórowane.

koszty negocjacji są wygórowane.



Tak więc kontrakty są zawsze

Tak więc kontrakty są zawsze

niekompletne ze względu na koszty

niekompletne ze względu na koszty

informacji i negocjacji.

informacji i negocjacji.

Koszty Kontroli

Koszty Kontroli



Koszty kontroli wynikają

Koszty kontroli wynikają

z monitorowania oraz

z monitorowania oraz

przestrzegania

przestrzegania

wypełniania kontraktu.

wypełniania kontraktu.



Doradcy, rozwinięte

Doradcy, rozwinięte

struktury rynkowe z

struktury rynkowe z

„samoegzekwującymi

„samoegzekwującymi

się” zasadami oraz

się” zasadami oraz

rozwinięty system

rozwinięty system

prawny są instytucjami

prawny są instytucjami

mogącymi obniżyć te

mogącymi obniżyć te

koszty transakcyjne.

koszty transakcyjne.

Wartość w domenie

Wartość w domenie

publiczne

publiczne



Im wyższe koszty transakcyjne, tym

Im wyższe koszty transakcyjne, tym

trudniej jest egzekwować prawa

trudniej jest egzekwować prawa

własności

własności





słabsze bodźce do

słabsze bodźce do

aktywności ekonomicznej i silniejsze

aktywności ekonomicznej i silniejsze

bodźce do oportunistycznego

bodźce do oportunistycznego

zachowania.

zachowania.



Więc pytanie jest – jak silny jest

Więc pytanie jest – jak silny jest

system ekonomiczny?

system ekonomiczny?

Czynniki mogące obniżyć

Czynniki mogące obniżyć

koszty transakcyjne

koszty transakcyjne

-

-

Kapitał społeczny

Kapitał społeczny

Nieformalny kapitał społeczny

Nieformalny kapitał społeczny

– zaufanie pierwotne

– zaufanie pierwotne



Zaufanie o cechach

Zaufanie o cechach

dobra prywatnego i

dobra prywatnego i

publicznego.

publicznego.

Pomiędzy

Pomiędzy

członkami rodziny

członkami rodziny

(pokrewieństwo),

(pokrewieństwo),

bliskimi

bliskimi

przyjaciółmi.

przyjaciółmi.

Nieformalny kapitał społeczny

Nieformalny kapitał społeczny

– zaufanie procesowe

– zaufanie procesowe



Zaufanie o cechach

Zaufanie o cechach

dobra prywatnego i

dobra prywatnego i

publicznego.

publicznego.

Pomiędzy

Pomiędzy

jednostkami, które

jednostkami, które

wielokrotnie

wielokrotnie

zawierały między

zawierały między

sobą transakcje, nie

sobą transakcje, nie

będąc lojalnymi

będąc lojalnymi

wobec specyficznych

wobec specyficznych

grup.

grup.

Wpływ na koszty transakcyjne i

Wpływ na koszty transakcyjne i

wydajność przystosowawczą

wydajność przystosowawczą



Obniża koszty transakcji pomiędzy

Obniża koszty transakcji pomiędzy

jednostkami.

jednostkami.



Kapitał „znajomości”– niewydajny

Kapitał „znajomości”– niewydajny

kiedy ogranicza działania poza-

kiedy ogranicza działania poza-

grupowe, ponieważ te mogłyby

grupowe, ponieważ te mogłyby

zaszkodzić reputacji. Mogą prowadzić

zaszkodzić reputacji. Mogą prowadzić

do korupcji itp.

do korupcji itp.



Niejasny wpływ na aktywność

Niejasny wpływ na aktywność

ekonomiczną

ekonomiczną

Formalny kapitał społeczny.

Formalny kapitał społeczny.



Zaufanie ogólne albo procesowe;

Zaufanie ogólne albo procesowe;

pewność i zaufanie do instytucji

pewność i zaufanie do instytucji

formalnych oraz „instytucjonalnych

formalnych oraz „instytucjonalnych

struktur zarządzania” itp

struktur zarządzania” itp



Zaufanie jako dobro publiczne,

Zaufanie jako dobro publiczne,

ułatwiające transakcje z nieznanymi

ułatwiające transakcje z nieznanymi

lub mało znanymi jednostkami albo

lub mało znanymi jednostkami albo

organizacjami.

organizacjami.

Wpływ na koszty transakcyjne i

Wpływ na koszty transakcyjne i

wydajność przystosowawczą

wydajność przystosowawczą



szerokie zaufanie ułatwia wydajne

szerokie zaufanie ułatwia wydajne

egzekwowanie trzeciej strony. Obniża

egzekwowanie trzeciej strony. Obniża

koszty transakcyjne.

koszty transakcyjne.



Wydajne egzekwowanie trzeciej

Wydajne egzekwowanie trzeciej

strony pobudza szerokie zaufanie.

strony pobudza szerokie zaufanie.



Pozytywny wpływ na aktywność

Pozytywny wpływ na aktywność

ekonomiczną..

ekonomiczną..

Infrastruktura fizyczna,

Infrastruktura fizyczna,

transport i logistyka

transport i logistyka



Wydajne środowisko instytucjonalne,

Wydajne środowisko instytucjonalne,

np. odpowiednia infrastruktura

np. odpowiednia infrastruktura

prawna i gospodarcza, nie będzie

prawna i gospodarcza, nie będzie

poprawiać aktywności ekonomicznej

poprawiać aktywności ekonomicznej

bez infrastruktury przestrzennej i

bez infrastruktury przestrzennej i

fizycznej.

fizycznej.

Infrastruktura fizyczna,

Infrastruktura fizyczna,

transport i logistyka

transport i logistyka



Inwestycje w telekomunikację zmniejszają

Inwestycje w telekomunikację zmniejszają

koszty przekazywani informacji.

koszty przekazywani informacji.



Szybki rozwój hardware i software w

Szybki rozwój hardware i software w

technologii komputerowej pociąga za sobą,

technologii komputerowej pociąga za sobą,

oprócz szybszej komunikacji, wysokie

oprócz szybszej komunikacji, wysokie

oszczędności kosztów możliwe na

oszczędności kosztów możliwe na

przetwarzaniu informacji.

przetwarzaniu informacji.



Kiedy dostawca pizzy wykorzystuje system

Kiedy dostawca pizzy wykorzystuje system

komputerowy do zaplanowania najbardziej

komputerowy do zaplanowania najbardziej

wydajnej drogi do dostarczania pizzy,

wydajnej drogi do dostarczania pizzy,

oszczędza na transporcie.

oszczędza na transporcie.

Infrastruktura fizyczna,

Infrastruktura fizyczna,

transport i logistyka

transport i logistyka



Rozwój fizycznej infrastruktury także

Rozwój fizycznej infrastruktury także

zwiększa dystrybucyjny zakres

zwiększa dystrybucyjny zakres

informacji, jak np. książki i gazety.

informacji, jak np. książki i gazety.



Jednak efekty te są silniejsze w

Jednak efekty te są silniejsze w

przypadku internetu i zwiększonych

przypadku internetu i zwiększonych

możliwości transferu informacji

możliwości transferu informacji

stworzonych przez telekomunikację,

stworzonych przez telekomunikację,

sieci elektroniczne, sieci kablowe itd

sieci elektroniczne, sieci kablowe itd

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Trzy różne przepływy: przepływ dóbr,

Trzy różne przepływy: przepływ dóbr,

przepływ informacji oraz przepływ pieniędzy.

przepływ informacji oraz przepływ pieniędzy.



Przepływ informacji dotyczy kosztów

Przepływ informacji dotyczy kosztów

transakcyjnych – kosztów informacji.

transakcyjnych – kosztów informacji.



Przepływ pieniędzy dotyczy pieniędzy oraz

Przepływ pieniędzy dotyczy pieniędzy oraz

instytucji z nimi związanych, które ułatwiają

instytucji z nimi związanych, które ułatwiają

handel poprzez zmniejszanie kosztów

handel poprzez zmniejszanie kosztów

transakcyjnych handlu wymiennego.

transakcyjnych handlu wymiennego.



Oba przepływy zawierają koszty

Oba przepływy zawierają koszty

transakcyjne związane z zachowaniem

transakcyjne związane z zachowaniem

oportunistycznym, które tworzy potrzebę

oportunistycznym, które tworzy potrzebę

poświęcania zasobów na zabezpieczenia.

poświęcania zasobów na zabezpieczenia.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Przepływ dóbr zawiera koszty

Przepływ dóbr zawiera koszty

produkcji, koszty transportu i koszty

produkcji, koszty transportu i koszty

transakcyjne.

transakcyjne.



Koszty produkcji zwykle są znaczące od

Koszty produkcji zwykle są znaczące od

producenta surowców po produkt

producenta surowców po produkt

finalny.

finalny.



Koszty transportu dotyczą

Koszty transportu dotyczą

przemieszczania dóbr pomiędzy

przemieszczania dóbr pomiędzy

firmami.

firmami.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Koszty transakcyjne ponoszone są na poziomie

Koszty transakcyjne ponoszone są na poziomie

firmy (menedżerskie koszty transakcyjne), a

firmy (menedżerskie koszty transakcyjne), a

także kiedy transakcja zachodzi miedzy

także kiedy transakcja zachodzi miedzy

dwiema firmami (rynkowe koszty

dwiema firmami (rynkowe koszty

transakcyjne).

transakcyjne).



Czynniki takie, jak zaufanie i skłonność do

Czynniki takie, jak zaufanie i skłonność do

współpracy, należą do czynników obniżających

współpracy, należą do czynników obniżających

koszty transakcyjne we wszystkich trzech

koszty transakcyjne we wszystkich trzech

przepływach, ułatwiając jednocześnie

przepływach, ułatwiając jednocześnie

tworzenie nowych struktur zarządzania.

tworzenie nowych struktur zarządzania.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Dystrybucja z magazynu centralnego do

Dystrybucja z magazynu centralnego do

finalnego konsumenta obejmuje głównie

finalnego konsumenta obejmuje głównie

koszty transakcyjne.

koszty transakcyjne.



Hurtownicy i detaliści są instytucjami

Hurtownicy i detaliści są instytucjami

obniżającymi koszty transakcyjne poprzez

obniżającymi koszty transakcyjne poprzez

magazynowanie i dystrybuowanie w tym

magazynowanie i dystrybuowanie w tym

sensie, że konsument nie musi tyle chodzić

sensie, że konsument nie musi tyle chodzić

lub jeździć, aby znaleźć produkt, którego

lub jeździć, aby znaleźć produkt, którego

chce.

chce.



Z drugiej strony prowadzi to do przyrostu

Z drugiej strony prowadzi to do przyrostu

kosztów składowania.

kosztów składowania.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Z punktu widzenia logistyki ci hurtownicy

Z punktu widzenia logistyki ci hurtownicy

i detaliści tworzą wartość dodaną poprzez

i detaliści tworzą wartość dodaną poprzez

transformację / produkcję formy, miejsca,

transformację / produkcję formy, miejsca,

czasu [Van Goor i in., 1998, 8].

czasu [Van Goor i in., 1998, 8].



Generalnie to, czy mówimy o kosztach

Generalnie to, czy mówimy o kosztach

transportu, produkcji lub transakcyjnych,

transportu, produkcji lub transakcyjnych,

często zależy od produktu oraz etapu w

często zależy od produktu oraz etapu w

łańcuchu logistycznym.

łańcuchu logistycznym.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Transformacja

Transformacja

miejsca dotyczy

miejsca dotyczy

kosztów

kosztów

transportu,

transportu,

ponieważ jest ona

ponieważ jest ona

związana z

związana z

transportem oraz

transportem oraz

przeniesieniem

przeniesieniem

dóbr.

dóbr.

Koszty transakcyjne a

Koszty transakcyjne a

logistyka

logistyka



Transformacja czasu związana jest ze

Transformacja czasu związana jest ze

składowaniem dóbr, dopóki nie będą się

składowaniem dóbr, dopóki nie będą się

nadawać do konsumpcji (np. wino, whisky, ser)

nadawać do konsumpcji (np. wino, whisky, ser)

albo dopóki nie pojawi się popyt konsumentów

albo dopóki nie pojawi się popyt konsumentów

(np. prezenty Bożonarodzeniowe, choinki).

(np. prezenty Bożonarodzeniowe, choinki).



W pierwszym przypadku magazynowanie

W pierwszym przypadku magazynowanie

obejmuje koszty produkcji. W drugim

obejmuje koszty produkcji. W drugim

natomiast obejmuje koszty transakcyjne, które

natomiast obejmuje koszty transakcyjne, które

ograniczają koszty transakcyjne reagowania

ograniczają koszty transakcyjne reagowania

na / przewidywania popytu albo kiedy koszty

na / przewidywania popytu albo kiedy koszty

transakcyjne kupowania poprzez rynek są

transakcyjne kupowania poprzez rynek są

wysokie (np. niewiarygodni dostawcy).

wysokie (np. niewiarygodni dostawcy).