PROFILAKTYKA

PROFILAKTYKA

SWOISTA

SWOISTA

UODPARNIANIE

UODPARNIANIE

CZYNNE

CZYNNE

BARBARA WOJEWODA,
SZYMON KOTWICA

RYS HISTORYCZNY

RYS HISTORYCZNY



- Lata

- Lata

20-ste

20-ste

XVIII

XVIII

wieku żona lorda

wieku żona lorda

Montagu

Montagu

zaobserwowała w Turcji

zaobserwowała w Turcji

praktykę polegającą na śródkórnej skaryfikacji. Jej tradycja sięgała VI

praktykę polegającą na śródkórnej skaryfikacji. Jej tradycja sięgała VI

wieku p.n.e. i miała miejsce w Turcji.

wieku p.n.e. i miała miejsce w Turcji.



-

-

Jenner

Jenner

około

około

200

200

lat temu rozpowszechnił szczepieni wirusem

lat temu rozpowszechnił szczepieni wirusem

krowianki przeciwko ospie.

krowianki przeciwko ospie.



- Pierwsza szczepionka przeciw myksomatozie królików ( wirus z fibromy

- Pierwsza szczepionka przeciw myksomatozie królików ( wirus z fibromy

królików )

królików )



-

-

Pasteur

Pasteur

:

:

1879

1879

szczepionka przeciw cholerze drobiu ,

szczepionka przeciw cholerze drobiu ,

1881

1881

atenuowana szczepionka zapobiegająca wąglikowi u zwierząt,

atenuowana szczepionka zapobiegająca wąglikowi u zwierząt,

1885

1885

immunizacja

immunizacja

Józefa

Józefa

Meistera

Meistera

przeciw wściekliźnie ( ekstrakt z rdzenia

przeciw wściekliźnie ( ekstrakt z rdzenia

kręgowego zakażonych królików )

kręgowego zakażonych królików )



-

-

Roux

Roux

i

i

Yersina

Yersina

pod koniec

pod koniec

XIX

XIX

wieku opracowali chemiczne metody

wieku opracowali chemiczne metody

obniżania toksyczności toksyny błoniczej z zachowaniem jej

obniżania toksyczności toksyny błoniczej z zachowaniem jej

immunogenności

immunogenności



- Wprowadzenie do czynnej immunizacji toksoidów ( atenuowanych

- Wprowadzenie do czynnej immunizacji toksoidów ( atenuowanych

toksyn )

toksyn )



-

-

Calmette

Calmette

i

i

Guerin

Guerin

1921

1921

r. zastosowali szczepionkę z M. bovis, BCG

r. zastosowali szczepionkę z M. bovis, BCG



-

-

Sterne

Sterne

:

:

1935

1935

r. opracował pierwszy projekt żywej szczepionki

r. opracował pierwszy projekt żywej szczepionki

atenuowanej

atenuowanej



-

-

Sabin

Sabin

: doustna szczepionka przeciw polio

: doustna szczepionka przeciw polio



-

-

Glenny

Glenny

,

,

Hopkins i Ramon

Hopkins i Ramon

:

:

pierwsze szczepionki zawierające

pierwsze szczepionki zawierające

toksyny inaktywowane formalina

toksyny inaktywowane formalina

Słowniczek

Słowniczek



-

-

ADIUWANT

ADIUWANT

: substancja wzmagająca immunogenność

: substancja wzmagająca immunogenność

antygenu, np. emulsje, sole glinu, wodorotlenek glinu,

antygenu, np. emulsje, sole glinu, wodorotlenek glinu,

liposomy, kompleksy stymulujące ISCOMs.

liposomy, kompleksy stymulujące ISCOMs.



-

-

ANTGEN

ANTGEN

: substancja posiadająca immunogenność i

: substancja posiadająca immunogenność i

antygenowość

antygenowość



-

-

ATENUACJA

ATENUACJA

: osłabienie, wytwarzanie awirulentnych

: osłabienie, wytwarzanie awirulentnych

szczepów np. poprzez prowadzenie hodowli w odmiennym

szczepów np. poprzez prowadzenie hodowli w odmiennym

środowisku od optymalnego, wykorzystywanie

środowisku od optymalnego, wykorzystywanie

podwyższonej temperatury, wielokrotne pasażowanie,

podwyższonej temperatury, wielokrotne pasażowanie,

działanie promieniami UV, związkami chem. jak formalina,

działanie promieniami UV, związkami chem. jak formalina,

sublimat, chinozol

sublimat, chinozol



-

-

IMMUNOPROFILAKTYKA

IMMUNOPROFILAKTYKA

: aktywny proces wywoływania

: aktywny proces wywoływania

odpowiedzi immunologicznej, służący do uzyskania ochrony

odpowiedzi immunologicznej, służący do uzyskania ochrony

przed choroba zakaźną.

przed choroba zakaźną.



-

-

SZCZEPIONKA

SZCZEPIONKA

: preparat zawierający antygeny

: preparat zawierający antygeny

drobnoustrojów, który po podaniu powoduje powstanie

drobnoustrojów, który po podaniu powoduje powstanie

swoistej odporności immunologicznej, chroniącej przed

swoistej odporności immunologicznej, chroniącej przed

zakażeniem danym mikroorganizmem.

zakażeniem danym mikroorganizmem.

CELOWOŚC UODPARNIANIA

CELOWOŚC UODPARNIANIA

CZYNNEGO

CZYNNEGO



- podwyższenie odporności na patogenne

- podwyższenie odporności na patogenne

drobnoustroje

drobnoustroje



- zminimalizowanie objawów choroby

- zminimalizowanie objawów choroby



- w sektorze zwierząt produkcyjnych ograniczenie

- w sektorze zwierząt produkcyjnych ograniczenie

klinicznych lub subklinicznych objawów ( biegunki

klinicznych lub subklinicznych objawów ( biegunki

noworodków, schorzenia układu oddechowego Bo,

noworodków, schorzenia układu oddechowego Bo,

Su, Av )

Su, Av )



- w populacji zwierząt zwierząt zakażonych celem

- w populacji zwierząt zwierząt zakażonych celem

jest :

jest :



- likwidacja choroby zakaźnej

- likwidacja choroby zakaźnej

(całkowite usunięcie

(całkowite usunięcie

drobnoustrojów z organizmów zwierząt i środowiska i rzutujący na

drobnoustrojów z organizmów zwierząt i środowiska i rzutujący na

to szereg czynników np. brak przebiegu subklinicznego czy

to szereg czynników np. brak przebiegu subklinicznego czy

utajonego choroby, brak rezerwuarów zakażenia poza organizmem

utajonego choroby, brak rezerwuarów zakażenia poza organizmem

zwierzęcia, brak przewlekłego nosicielstwa oraz długi okres

zwierzęcia, brak przewlekłego nosicielstwa oraz długi okres

inkubacji

inkubacji



-

-

ograniczenie występowania

ograniczenie występowania

choroby zakaźnej

choroby zakaźnej

polegające na wyeliminowaniu choroby zakaźnej u zwierząt ale

polegające na wyeliminowaniu choroby zakaźnej u zwierząt ale

bez całkowitego zlikwidowania jej rezerwuarów wśród innych

bez całkowitego zlikwidowania jej rezerwuarów wśród innych

gatunków czy w środowisku. Mogą występować zakażenia

gatunków czy w środowisku. Mogą występować zakażenia

subkliniczne, więc nie można zaprzestać szczepień

subkliniczne, więc nie można zaprzestać szczepień

ochronnych.

ochronnych.



-

-

opanowanie choroby zakaźnej

opanowanie choroby zakaźnej

polegający na osiągnięciu

polegający na osiągnięciu

stanu w którym przestaje ona stanowić istotny problem, np. w

stanu w którym przestaje ona stanowić istotny problem, np. w

stadzie, chociaż nie została wyeliminowana.

stadzie, chociaż nie została wyeliminowana.

UODPARNIANIE CZYNNE

UODPARNIANIE CZYNNE

NATURALNE

NATURALNE



- przebycie zakażenia

- przebycie zakażenia



- podawanie kału i treści jelita

- podawanie kału i treści jelita



- podawanie szczepionek

- podawanie szczepionek

zawierających bakterie korzystne dla

zawierających bakterie korzystne dla

zasiedlania przewodu pokarmowego

zasiedlania przewodu pokarmowego

UODPARNIANE CZYNNE

UODPARNIANE CZYNNE

SZTUCZNE

SZTUCZNE



- SZCZEPIENIA :

- SZCZEPIENIA :



-

-

PROFILAKTYCZNE ZAPOBIEGAWCZE,

PROFILAKTYCZNE ZAPOBIEGAWCZE,

czyli zapobiegające występowaniu

czyli zapobiegające występowaniu

danych chorób zakaźnych ( nosówka,

danych chorób zakaźnych ( nosówka,

parwowiroza, wścieklizna, szczepienie

parwowiroza, wścieklizna, szczepienie

matek przed pokryciem zabezpieczające

matek przed pokryciem zabezpieczające

przed ronieniami np. BVD-MD )

przed ronieniami np. BVD-MD )



- Z KONIECZNOŚCI „ LECZNICZE”

- Z KONIECZNOŚCI „ LECZNICZE”

między innymi w chorobach w których

między innymi w chorobach w których

chcemy ograniczyć siewstwo, bądź

chcemy ograniczyć siewstwo, bądź

całkowicie wyeliminować

całkowicie wyeliminować

CHOROBY ZAKAŹNE

CHOROBY ZAKAŹNE

PODLEGAJĄCE ZAKAZOWI

PODLEGAJĄCE ZAKAZOWI

SZCZEPIEŃ

SZCZEPIEŃ



- PRYSZCZYCA

- PRYSZCZYCA



- PĘCHERZYKOWE ZAP.

- PĘCHERZYKOWE ZAP.

JAMY USTNEJ

JAMY USTNEJ



- CHOROBA

- CHOROBA

PĘCHERZYKOWA ŚWIŃ

PĘCHERZYKOWA ŚWIŃ



- KSIĘGOSUSZ

- KSIĘGOSUSZ



- POMÓR MAŁYCH

- POMÓR MAŁYCH

PRZEŻUWACZY

PRZEŻUWACZY



- ZARAZA PŁUCNA BYDŁA

- ZARAZA PŁUCNA BYDŁA



- GUZOWATA CHOROBA

- GUZOWATA CHOROBA

SKÓRY BYDŁA

SKÓRY BYDŁA



GORĄCZKA DOLINY RIFT

GORĄCZKA DOLINY RIFT



CHOROBA NIEBIESKIEGO

CHOROBA NIEBIESKIEGO

JĘZYKA

JĘZYKA



- OSPA OWIEC I KÓZ

- OSPA OWIEC I KÓZ



- AFRYKANSKI POMÓR KONI

- AFRYKANSKI POMÓR KONI



- AFRYKAŃSKI POMÓR ŚWIŃ

- AFRYKAŃSKI POMÓR ŚWIŃ



- KLASYCZNY POMÓR ŚWIŃ

- KLASYCZNY POMÓR ŚWIŃ



- POMÓR DROBIU

- POMÓR DROBIU



- ENTEROWIRUSOWE

- ENTEROWIRUSOWE

ZAPALENIA MÓZGU I

ZAPALENIA MÓZGU I

RDZENIA ( CH. CIESZYŃSKA

RDZENIA ( CH. CIESZYŃSKA

I TALFAŃSKA)

I TALFAŃSKA)



- BRUCELOZA Bo, Cap, Su I

- BRUCELOZA Bo, Cap, Su I

Ov

Ov



- ZAKAŹNE ZAPALENIE

- ZAKAŹNE ZAPALENIE

NOSA I TCHWICY ( OTRĘT

NOSA I TCHWICY ( OTRĘT

BYDŁA )

BYDŁA )

WŁAŚCIWOŚCI SZCZEPIONKI

WŁAŚCIWOŚCI SZCZEPIONKI



BEZPIECZEŃSTWO:

BEZPIECZEŃSTWO:



-zabite są bezpieczniejsze od

-zabite są bezpieczniejsze od

żywych

żywych



-brak rewersji lub pozostałości

-brak rewersji lub pozostałości

wirulencji

wirulencji



-brak toksyczności

-brak toksyczności



-brak toksycznego działanie

-brak toksycznego działanie

użytych adiuwantów

użytych adiuwantów



-bezpieczne dla zwierząt

-bezpieczne dla zwierząt

ciężarnych i dla zwierząt w

ciężarnych i dla zwierząt w

każdym wieku

każdym wieku



-nieindukowanie powstawania

-nieindukowanie powstawania

kompleksów

kompleksów

immunologicznych

immunologicznych



-brak właściwości

-brak właściwości

anafilaktycznych

anafilaktycznych



SKUTECZNOŚC:

SKUTECZNOŚC:



-pobudzenie w pełni

-pobudzenie w pełni

zabezpieczającej odpowiedzi

zabezpieczającej odpowiedzi

immunologicznej

immunologicznej



-niezmienność odporności

-niezmienność odporności

mimo zmian w obrębie

mimo zmian w obrębie

drobnoustroju

drobnoustroju



-szeroka odporność krzyżowa

-szeroka odporność krzyżowa

na zróżnicowane warianty

na zróżnicowane warianty

szczepów drobnoustrojów

szczepów drobnoustrojów



-długi czas trwania

-długi czas trwania

odpowiedzi immunologicznej

odpowiedzi immunologicznej



-łatwa indukcja odpowiedzi

-łatwa indukcja odpowiedzi

immunologicznej

immunologicznej



-zdolność ominięcia

-zdolność ominięcia

inhibicyjnego działania

inhibicyjnego działania

przeciwciał matczynych

przeciwciał matczynych



WYGODA

WYGODA



- efektywność już po zastosowaniu jednej

- efektywność już po zastosowaniu jednej

dawki

dawki



- poliwalentność

- poliwalentność



- wymagana dobra rozpuszczalność np. przy

- wymagana dobra rozpuszczalność np. przy

szczepieniach masowych

szczepieniach masowych



- schemat szczepień zapewniający

- schemat szczepień zapewniający

odpowiednie gospodarowanie

odpowiednie gospodarowanie



- wygodna wielkość dawki

- wygodna wielkość dawki



- stabilność w normalnych warunkach

- stabilność w normalnych warunkach

( handlowych)

( handlowych)

PODZIAŁ

PODZIAŁ

SZCZEPIONEK

SZCZEPIONEK

SZCZEPIONKI ŻYWE

SZCZEPIONKI ŻYWE



PEŁNOZJADLIWE

PEŁNOZJADLIWE



ATENUOWANE-

ATENUOWANE-

w większości

w większości

produkowane są w oparciu o

produkowane są w oparciu o

długotrwałą selekcję pod kątem

długotrwałą selekcję pod kątem

zachowania Ag i utraty wirulencji.

zachowania Ag i utraty wirulencji.

Atenuacja prowadzona jest przez

Atenuacja prowadzona jest przez

wielokrotne przepasażowywanie

wielokrotne przepasażowywanie

drobnoustrojów.

drobnoustrojów.



WADY:

WADY:



- możliwość wystąpienia rewersji, uzjadliwienia

- możliwość wystąpienia rewersji, uzjadliwienia

się i wywołania choroby

się i wywołania choroby



- ograniczona trwałość

- ograniczona trwałość



- przeciwwskazania do podawania: ciąża i stany

- przeciwwskazania do podawania: ciąża i stany

immunosupresji

immunosupresji



- wirusy szczepionkowe mogą podlegać w

- wirusy szczepionkowe mogą podlegać w

organizmie replikacji, w konsekwencji

organizmie replikacji, w konsekwencji

powodować siewstwo ( utrwalanie przewlekłych

powodować siewstwo ( utrwalanie przewlekłych

zakażeń)

zakażeń)



ZALETY:

ZALETY:

- silne pobudzenie odporności, która utrzymuje

- silne pobudzenie odporności, która utrzymuje

się długo

się długo

- replikacja Ag w organizmie przypominająca

- replikacja Ag w organizmie przypominająca

zakażenia naturalne powoduje pobudzenie

zakażenia naturalne powoduje pobudzenie

mechanizmów odpowiedzi typu komórkowego

mechanizmów odpowiedzi typu komórkowego

oraz humoralnego łącznie z synteza przeciwciał

oraz humoralnego łącznie z synteza przeciwciał

sekrecyjnych na błonach śluzowych

sekrecyjnych na błonach śluzowych

sIgA

sIgA

SZCZEPIONKI ZABITE-

SZCZEPIONKI ZABITE-

INAKTYWOWANE

INAKTYWOWANE

-

Są w pełni bezpieczne, pod warunkiem całkowitej inaktywacji,

Są w pełni bezpieczne, pod warunkiem całkowitej inaktywacji,

nie mniej jednak wykazano, iż produkowane z pełnych

nie mniej jednak wykazano, iż produkowane z pełnych

mikroorganizmów mogą wywołać efekty toksyczne i alergiczne

mikroorganizmów mogą wywołać efekty toksyczne i alergiczne

-

Nie wykazano immunosupresyjnego efektu ich działania

Nie wykazano immunosupresyjnego efektu ich działania

-

Podstawowa ich wada to niższa i krócej trwającą odporność, niż

Podstawowa ich wada to niższa i krócej trwającą odporność, niż

przy stosowaniu szczepionek atenuowanych

przy stosowaniu szczepionek atenuowanych

-

Wymagana jest rewakcynacja, zwykle po 3-6 tyg.

Wymagana jest rewakcynacja, zwykle po 3-6 tyg.

-

Ochronne przeciwciała stwierdza się po ok.. 2,3 tygodniach od

Ochronne przeciwciała stwierdza się po ok.. 2,3 tygodniach od

drugiego szczepienia. Wraz z upływem czasu stopniowo spadają

drugiego szczepienia. Wraz z upływem czasu stopniowo spadają

-

To wszystko częściowo kompensuje dodatek adiuwantow

To wszystko częściowo kompensuje dodatek adiuwantow

-

Nie stymulują wystarczająco także odporności komórkowej ani

Nie stymulują wystarczająco także odporności komórkowej ani

syntezy przeciwciał sekrecyjnych na błonach śluzowych, choć to

syntezy przeciwciał sekrecyjnych na błonach śluzowych, choć to

również zależy od charakteru dodawanych adjuwantow

również zależy od charakteru dodawanych adjuwantow

-

Nasilenie odporności immunologicznej zależy w dalszej

Nasilenie odporności immunologicznej zależy w dalszej

kolejności od statusu szczepionego zwierzęcia

kolejności od statusu szczepionego zwierzęcia

-

Zwykle ochronna rola przeciw ciał wygasa po około 6

Zwykle ochronna rola przeciw ciał wygasa po około 6

miesiącach do 1 roku od szczepienia początkowego.

miesiącach do 1 roku od szczepienia początkowego.

SZCZEPIONKI WEKTOROWE

SZCZEPIONKI WEKTOROWE



- wykorzystują ekspresje

- wykorzystują ekspresje

rekombinowanych Ag drobnoustrojów

rekombinowanych Ag drobnoustrojów

w komórkach bakterii bądź wirusów

w komórkach bakterii bądź wirusów



- pozwalają na dostarczenie jednego

- pozwalają na dostarczenie jednego

lub kilku istotnych , immunogennych

lub kilku istotnych , immunogennych

Ag w strategiczne miejsca

Ag w strategiczne miejsca



- idealne: takie, gdzie wektor jest dla

- idealne: takie, gdzie wektor jest dla

gospodarza awirulentny

gospodarza awirulentny

SZCZEPIONKI

SZCZEPIONKI

REKOMBINOWANE

REKOMBINOWANE

-

Produkowane w wyniku niemożliwości

Produkowane w wyniku niemożliwości

poddania procesowi atenuacji wszystkich

poddania procesowi atenuacji wszystkich

patogenów na drodze konwencjonalnych metod

patogenów na drodze konwencjonalnych metod

-

Wykorzystują najczęściej ich immunogenne

Wykorzystują najczęściej ich immunogenne

fragmenty, poddane separacji przed produkcja

fragmenty, poddane separacji przed produkcja

szczepionki lub osadzane w micellach

szczepionki lub osadzane w micellach

białkowych, liposomach czy kompleksach

białkowych, liposomach czy kompleksach

ISCOM

ISCOM

-

W przypadku wirusów pozyskuje się mutanty

W przypadku wirusów pozyskuje się mutanty

delecyjne

delecyjne

SZCZEPIONKI MARKEROWE

SZCZEPIONKI MARKEROWE



- szczepionki inaktywowane lub żywe, oparte o

- szczepionki inaktywowane lub żywe, oparte o

mutanty genetyczne lub wyizolowane białka

mutanty genetyczne lub wyizolowane białka

drobnoustrojów, pozwalające na różnicowanie

drobnoustrojów, pozwalające na różnicowanie

zwierząt zaszczepionych i zakażonych

zwierząt zaszczepionych i zakażonych

naturalnie , w oparciu o wytworzone

naturalnie , w oparciu o wytworzone

przeciwciała

przeciwciała



- połączone są z testami różnicującymi

- połączone są z testami różnicującymi

przeciwciała

przeciwciała



- przeciwciała powinny być wykrywalne przed

- przeciwciała powinny być wykrywalne przed

upływem 3 tygodni i utrzymywać się przez rok

upływem 3 tygodni i utrzymywać się przez rok

czasu

czasu

SZCZEPIONKI

SZCZEPIONKI

ANTYIDIOTYPOWE

ANTYIDIOTYPOWE



- oparte są o przeciwciała

- oparte są o przeciwciała

naśladujące antygeny

naśladujące antygeny



- ten typ nie jest jeszcze dostępny na

- ten typ nie jest jeszcze dostępny na

rynku

rynku

SZCZEPIONKI

SZCZEPIONKI

PODJEDNOSTKOWE

PODJEDNOSTKOWE



- wykorzystują „czyste” białka.

- wykorzystują „czyste” białka.



- wysoce bezpieczne dla organizmu

- wysoce bezpieczne dla organizmu



- problemem w produkcji mogą być

- problemem w produkcji mogą być

toksyny czy białka powierzchniowe,

toksyny czy białka powierzchniowe,

które wytwarzane są jedynie in vivo-

które wytwarzane są jedynie in vivo-

podlegają one modyfikacji

podlegają one modyfikacji

SZCZEPIONKI

SZCZEPIONKI

HETEROLOGICZNE

HETEROLOGICZNE



- Tworzone są na bazie

- Tworzone są na bazie

heterologicznych drobnoustrojów

heterologicznych drobnoustrojów

reagujących krzyżowo

reagujących krzyżowo

SZCZEPIONKI SKOJARZONE

SZCZEPIONKI SKOJARZONE

( poliwalentne )

( poliwalentne )



- stanowią mieszaninę żywych i zabitych

- stanowią mieszaninę żywych i zabitych

drobnoustrojów oraz ich immunogennych fragmentów

drobnoustrojów oraz ich immunogennych fragmentów



- frakcje poszczególnych Ag produkowane są oddzielnie

- frakcje poszczególnych Ag produkowane są oddzielnie

i łączone w ostatnim etapie wytwarzania szczepionki

i łączone w ostatnim etapie wytwarzania szczepionki

lub tuz przed sama iniekcją ( tzw. rozpuszczalnik dla

lub tuz przed sama iniekcją ( tzw. rozpuszczalnik dla

liofilizatu)

liofilizatu)



- tak spreparowane Ag mogą wchodzić ze sobą w

- tak spreparowane Ag mogą wchodzić ze sobą w

interakcje wzmagając odpowiedz immunologiczna bądź

interakcje wzmagając odpowiedz immunologiczna bądź

obniżając ja ( tzw. kompetycja lub konkurencja

obniżając ja ( tzw. kompetycja lub konkurencja

antygenowa )

antygenowa )



- problem stanowią adjuwanty, gdyż adjuwant

- problem stanowią adjuwanty, gdyż adjuwant

potrzebny do potencjalizacji immunogenności Ag

potrzebny do potencjalizacji immunogenności Ag

inaktywowanego może uszkadzać frakcje Ag żywego.

inaktywowanego może uszkadzać frakcje Ag żywego.



- przykłady: szczepionka przeciw pomorowi rzekomemu

- przykłady: szczepionka przeciw pomorowi rzekomemu

i zakaźnemu pomorowi drobiu, szczepionka SHL

i zakaźnemu pomorowi drobiu, szczepionka SHL

( wirusowo-bakteryjna, przeciwko nosówce, zakaźnemu

( wirusowo-bakteryjna, przeciwko nosówce, zakaźnemu

zapaleniu wątroby i leptospirozie )

zapaleniu wątroby i leptospirozie )

AUTOSZCZEPIONKI

AUTOSZCZEPIONKI

-

sporządzane z zarazków izolowanych

sporządzane z zarazków izolowanych

w danym środowisku lub od danego

w danym środowisku lub od danego

zwierzęcia.

zwierzęcia.

-

w skutek swoistości antygenowej

w skutek swoistości antygenowej

uzyskuje się lepsze efekty

uzyskuje się lepsze efekty

uodparniające

uodparniające

ANATOKSYNY I SEROWAKCYNY

ANATOKSYNY I SEROWAKCYNY

ANATOKSYNA

ANATOKSYNA

– jest to toksyna inaktywowana pod

– jest to toksyna inaktywowana pod

wpływem ciepła i formaliny ale zachowująca

wpływem ciepła i formaliny ale zachowująca

zdolność uodparniającą, np. p. błonicze, p.

zdolność uodparniającą, np. p. błonicze, p.

tężcowe, p. jadowi kiełbasianemu. Po

tężcowe, p. jadowi kiełbasianemu. Po

szczepieniu – odporność podobna do odporności

szczepieniu – odporność podobna do odporności

jaka powstaje po przebyciu choroby.

jaka powstaje po przebyciu choroby.

SEROWAKCYNA

SEROWAKCYNA

– zawiera antygen i przeciwciała z

– zawiera antygen i przeciwciała z

surowicy skierowane przeciw temu antygenowi.

surowicy skierowane przeciw temu antygenowi.

METODY

METODY

STOSOWANIA

STOSOWANIA

SZCZEPIONEK

SZCZEPIONEK

SPOSOBY PODAWANIA

SPOSOBY PODAWANIA

SZCZEPIONKI

SZCZEPIONKI



- per os

- per os



- parenteralnie:

- parenteralnie:



- Aerosolum

- Aerosolum

- Scarificatio

- Scarificatio

- S. C.

- S. C.

- Intradermalis

- Intradermalis

- I. M.

- I. M.

- I. V.

- I. V.

STAN ZDROWIA

STAN ZDROWIA

ZWIERZĘCIA PRZED

ZWIERZĘCIA PRZED

SZCZEPIENIEM

SZCZEPIENIEM



- stan zdrowia zwierzęcia musi by optymalny

- stan zdrowia zwierzęcia musi by optymalny



- układ immunologiczny musi być w pełni

- układ immunologiczny musi być w pełni

kompetentny i zawierać sprawne

kompetentny i zawierać sprawne

mechanizmy komórkowe i humoralne

mechanizmy komórkowe i humoralne



- immunokompetencja zwierzęcia może być

- immunokompetencja zwierzęcia może być

modulowana przez szereg czynników:

modulowana przez szereg czynników:



- prawidłowość żywienia

- prawidłowość żywienia



- czynniki genetyczne ( wrodzone i nabyte defekty

- czynniki genetyczne ( wrodzone i nabyte defekty

immunologiczne)

immunologiczne)



- możliwość wystąpienia immunosupresji

- możliwość wystąpienia immunosupresji

( współistniejące zakażenia, terapia lekowa, stres )

( współistniejące zakażenia, terapia lekowa, stres )

REAKCJA ORGANIZMU

REAKCJA ORGANIZMU

NA WPROWADZONA

NA WPROWADZONA

SZCZEPIONKĘ

SZCZEPIONKĘ

NARASTANIE I CZAS

NARASTANIE I CZAS

TRWANIA ODPORNOŚCI

TRWANIA ODPORNOŚCI



- zależy od rodzaju szczepionki i sposobu uodparniana

- zależy od rodzaju szczepionki i sposobu uodparniana



- gdy Ag z miejsca wprowadzenia absorbowany jest

- gdy Ag z miejsca wprowadzenia absorbowany jest

powoli, wysoki poziom przeciwciał utrzymuje się dłużej

powoli, wysoki poziom przeciwciał utrzymuje się dłużej



- po dostaniu się Ag do organizmu, miano przeciwciał

- po dostaniu się Ag do organizmu, miano przeciwciał

wzrasta do osiągnięcia szczytu, a następnie powoli

wzrasta do osiągnięcia szczytu, a następnie powoli

opada i zanika

opada i zanika



- następne wprowadzenie Ag powoduje szybki wzrost

- następne wprowadzenie Ag powoduje szybki wzrost

przeciwciał, zjawisko to określane jest jako

przeciwciał, zjawisko to określane jest jako

„Booster

„Booster

effect”.

effect”.

Przygotowany do produkcji przeciwciał

Przygotowany do produkcji przeciwciał

organizm może po szczepieniu powtórnym produkować

organizm może po szczepieniu powtórnym produkować

przeciwciała szybciej i w większej ilości.

przeciwciała szybciej i w większej ilości.

WPŁYW ODPORNOŚCI MATKI NA ODPORNOŚĆ

WPŁYW ODPORNOŚCI MATKI NA ODPORNOŚĆ

IMMUNIZOWANYCH MŁODYCH

IMMUNIZOWANYCH MŁODYCH

-

Na odporność poszczepienną wywierają również

Na odporność poszczepienną wywierają również

wpływ przeciwciała przekazane w sposób bierny ( od

wpływ przeciwciała przekazane w sposób bierny ( od

matki )

matki )

-

Te przeciwciała wiążą Ag, unieszkodliwiają go i nie

Te przeciwciała wiążą Ag, unieszkodliwiają go i nie

pozwalają na produkcję przeciwciał, względnie jest

pozwalają na produkcję przeciwciał, względnie jest

ona bardzo niska

ona bardzo niska

-

Dlatego szczepienia czynne są wykonywane

Dlatego szczepienia czynne są wykonywane

wówczas gdy zanikną przeciwciała przekazane przez

wówczas gdy zanikną przeciwciała przekazane przez

matkę, np. szczepienie kurcząt przeciw pomorowi

matkę, np. szczepienie kurcząt przeciw pomorowi

rzekomemu wykonuje się po 8-10 dniach

rzekomemu wykonuje się po 8-10 dniach

-

Odpowiedź zwierząt młodych na szczepionkę

Odpowiedź zwierząt młodych na szczepionkę

uwarunkowana jest także stopniem rozwoju ukł. SŚ

uwarunkowana jest także stopniem rozwoju ukł. SŚ

KOMPLIKACJE POSZCZEPIENNE

KOMPLIKACJE POSZCZEPIENNE

MIEJSCOWE I OGÓLNE

MIEJSCOWE I OGÓLNE



- Szczepienia szczepionkami żywymi – wystąpić

- Szczepienia szczepionkami żywymi – wystąpić

mogą mniej lub bardziej nasilone objawy

mogą mniej lub bardziej nasilone objawy

chorobowe, które nie prowadzą do śmierci ale

chorobowe, które nie prowadzą do śmierci ale

wpływają ujemnie na produkcyjność

wpływają ujemnie na produkcyjność



- Przejściowe obniżenie odporności może

- Przejściowe obniżenie odporności może

doprowadzić do uzjadliwienia się drobnoustrojów

doprowadzić do uzjadliwienia się drobnoustrojów

warunkowo chorobotwórczych, które następnie

warunkowo chorobotwórczych, które następnie

wywołują zachorowanie

wywołują zachorowanie



- U Ca szczepionych p. wściekliźnie mogą wystąpi

- U Ca szczepionych p. wściekliźnie mogą wystąpi

porażenia i objawy natury ogólnej

porażenia i objawy natury ogólnej



- Szczepionki inaktywowane mogą spowodować

- Szczepionki inaktywowane mogą spowodować

wystąpienie miejscowych reakcji poszczepiennych

wystąpienie miejscowych reakcji poszczepiennych

ADIUWANTY

ADIUWANTY



- a. Freunda ( FCA ):

- a. Freunda ( FCA ):

mieszanina oleju mineralnego,

mieszanina oleju mineralnego,

surfaktantu, i zabitych drobnoustrojów

surfaktantu, i zabitych drobnoustrojów

Mycobacterium, emulsja typu woda w oleju,

Mycobacterium, emulsja typu woda w oleju,

powoduje silny i bolesny proces zapalny w miejscu

powoduje silny i bolesny proces zapalny w miejscu

podania, tworzenie się ziarniniaków, jałowych ropni

podania, tworzenie się ziarniniaków, jałowych ropni

i/lub wrzodziejącej martwicy tkanek

i/lub wrzodziejącej martwicy tkanek



- niekompletny a. Freunda:

- niekompletny a. Freunda:

zawiera wszystkie

zawiera wszystkie

komponenty co FCA oprócz Mycobacterium, silniej

komponenty co FCA oprócz Mycobacterium, silniej

pobudza odporność humoralna niż komórkową,

pobudza odporność humoralna niż komórkową,

słabiej powoduje efekty uboczne.

słabiej powoduje efekty uboczne.



- emulsje:

- emulsje:

oparte o produkty roślinne, m. in. olej z

oparte o produkty roślinne, m. in. olej z

orzechów ziemnych

orzechów ziemnych



- a. alternatywne:

- a. alternatywne:

oparte o surfaktanty i oleje

oparte o surfaktanty i oleje

mineralne, typ woda w oleju, olej w wodzie, woda w

mineralne, typ woda w oleju, olej w wodzie, woda w

oleju w wodzie

oleju w wodzie



- a. Ribi’s:

- a. Ribi’s:

mieszanina oleju, detergentów i

mieszanina oleju, detergentów i

immunostymulatorów tworzących emulsje typu olej

immunostymulatorów tworzących emulsje typu olej

w wodzie oraz produkty bakteryjne.

w wodzie oraz produkty bakteryjne.



- Hunter’s Titer Max:

- Hunter’s Titer Max:

olej i surfaktant niejonowy w

olej i surfaktant niejonowy w

postaci emulsji woda w oleju

postaci emulsji woda w oleju



- a. oparte o sole Al.

- a. oparte o sole Al.



-

-

enkapsulacja Ag:

enkapsulacja Ag:

Ag zawarte w liposomach lub

Ag zawarte w liposomach lub

nie ulegających degradacji kopolimerach EVAc.

nie ulegających degradacji kopolimerach EVAc.

Liposomy degradowane przez makrofagi.

Liposomy degradowane przez makrofagi.



- a. Gerbu:

- a. Gerbu:

wodny który nie działa na zasadzie

wodny który nie działa na zasadzie

efektu „depot”, nie występują praktycznie reakcje

efektu „depot”, nie występują praktycznie reakcje

zapalne

zapalne



- saponiny i a. ISCOM:

- saponiny i a. ISCOM:

saponiny to ekstrakty

saponiny to ekstrakty

roślinne z drzewa Quillaja saponaria Molina, ISCOM

roślinne z drzewa Quillaja saponaria Molina, ISCOM

powstają w wyniku miksowania fosfatydylocholiny,

powstają w wyniku miksowania fosfatydylocholiny,

cholesterolu w obecności saponin, dołączając w tym

cholesterolu w obecności saponin, dołączając w tym

procesie Ag.

procesie Ag.

PRODUKTY BAKTERYJNE

PRODUKTY BAKTERYJNE



-

-

LPS

LPS

pozyskiwane z bakterii gram-,

pozyskiwane z bakterii gram-,

aktywują komórki B i makrofagi,

aktywują komórki B i makrofagi,

wpływają na syntezę interferonu

wpływają na syntezę interferonu

gamma przez kom. NK i T.

gamma przez kom. NK i T.



-

-

MPL

MPL



-

-

CT

CT

( toksyna cholery )

( toksyna cholery )

SZCZEPIONKI DNA

SZCZEPIONKI DNA



- Nowej generacji

- Nowej generacji



- Pozwalają na ekspresję białek w kom. ssaków po

- Pozwalają na ekspresję białek w kom. ssaków po

wprowadzeniu plazmidu luz rekombinowanych

wprowadzeniu plazmidu luz rekombinowanych

wirusów, stanowiących wektory dla

wirusów, stanowiących wektory dla

wyselekcjonowanych Ag.

wyselekcjonowanych Ag.



- Wykorzystują kom. gospodarza do transkrypcji na

- Wykorzystują kom. gospodarza do transkrypcji na

mRNA i translacji białek.

mRNA i translacji białek.



- Białka te rozpoznawane są przez układ

- Białka te rozpoznawane są przez układ

immunologiczny jako obce, pobudzając go do silnej

immunologiczny jako obce, pobudzając go do silnej

odpowiedzi humoralnej i komórkowej.

odpowiedzi humoralnej i komórkowej.



- Wirusami wektorowymi są m.in.: atenuowane

- Wirusami wektorowymi są m.in.: atenuowane

wirusy ospy, adenowirusy.

wirusy ospy, adenowirusy.



- W procesie ich genetycznej modyfikacji

- W procesie ich genetycznej modyfikacji

uzyskano wysoki stopień osłabienia

uzyskano wysoki stopień osłabienia

zjadliwości i brak zdolności replikacji.

zjadliwości i brak zdolności replikacji.



- Pobudzają silnie produkcję prozapalnych

- Pobudzają silnie produkcję prozapalnych

cytokin, które generują wyższy poziom

cytokin, które generują wyższy poziom

odporności

odporności



- Zawarte są w nich również a. genetyczne

- Zawarte są w nich również a. genetyczne

( biologicznie czynne cząstki pod postacią

( biologicznie czynne cząstki pod postacią

cytokin, chemokin oraz czynników

cytokin, chemokin oraz czynników

kostymulacji np. GM-CSF )

kostymulacji np. GM-CSF )