PELOIDOTERAPIA

PELOIDOTERAPIA

Opracowanie

Opracowanie

dr n. med.

dr n. med.

Sylwia Raczko-Kuszilek

Sylwia Raczko-Kuszilek

Definicja

Definicja

•

grupa zabiegów balneologicznych, w
których naturalnym tworzywem
leczniczym są peloidy

•

głównym przedstawicielem peloidów
jest borowina

•

nazwa peloidoterapia
pochodzi
od greckiego słowa pelos,
czyli błoto

Borowiną nazywa się torf leczniczy

powstający w wyniku humifikacji
(rozdrobnienia) roślin przy udziale
bakterii w środowisku z dużą
zawartością wody i przy małym
dostępie tlenu

•

proces humifikacji zachodzi bardzo
wolno

•

roczny przyrost grubości warstwy
torfu ocenia się na 1mm

•

Torf leczniczy musi odpowiadać
określonym warunkom
balneochemicznym i normom
mikrobiologicznym

•

w Polsce mamy 14 złóż uznanych
przez Ministra zdrowia za lecznicze

Podział borowin w zależności

Podział borowin w zależności

od drogi ich powstawania i

od drogi ich powstawania i

miejsca pochodzenia

miejsca pochodzenia

Skład chemiczny i biologiczny torfów

zależy od rodzaju roślin, z których
pochodzi borowina, a także
warunków hydrologicznych i
klimatycznych

1.

Torfowiska wysokie

•

powstają na terenach ubogich w
wodę a bogatych w minerały, co
ogranicza rozwój roślin do mchów

•

większy udział w ich tworzeniu mają
wody opadowe niż gruntowe

•

charakteryzują się mniejszą
zawartością składników mineralnych i
biologicznych, natomiast bardzo
dużym uwodnieniem i
wodochłonnością

•

ważną cechą jest odczyn kwaśny, co
sprzyja jałowości bakteriologicznej

2. Torfowiska niskie

•

powstają w wód gruntowych, na
terenach zalanych wodą lub przez
które przepływa woda

•

charakteryzują się dużą zawartością
składników mineralnych, mniejszą
wodochłonnością

•

wykazują odczyn zasadowy lub lekko
kwaśny

3. Torfowiska przejściowe

•

powstają w warunkach zmieniającego
się klimatu, a szczególnie zmian
wody na mniej zmineralizowaną

•

ich właściwości w aspekcie
uwodnienia, wodochłonności i
zmineralizowania są pośrednie
pomiędzy torfami wysokimi i niskimi

W Polsce dominują złoża torfowe

typu niskiego stanowiąc 90%
zasobów.

W lecznictwie najbardziej ceni się

torfy wysokie.

Właściwości fizykochemiczne

Właściwości fizykochemiczne

torfów

torfów

•

zawartość składników organicznych
w borowinie

•

stopień humifikacji

•

wodochłonność torfu

•

pojemność cieplna i przewodnictwo
cieplne

•

właściwości absorpcyjne borowiny

Zawartość składników

Zawartość składników

organicznych

organicznych

•

99% suchej masy borowinowej
stanowią składniki organiczne:

1.

bituminy

2.

pektyny

3.

celuloza i hemiceluloza

4.

kwasy huminowe-związki humusowe,

do których zalicza się fulwokwasy,
kwasy humusowe i aminokwasy

5. ligniny i huminy
6. związki biologicznie czynne

(hormony, enzymy, antybiotyki)

7. inne składniki organiczne (białka,

aminokwasy, węglowodany)

Stopień humifikacji

Stopień humifikacji

•

parametr informujący o stopieniu
rozkładu substancji organicznych

•

określa go 10-stopniowa skala van
Posta, stopniująca humifikację torfu
od H1 do H10

•

H1-torf niskoshuminifikowany,

całkowicie nie rozłożony (widoczne są

części roślin, masa jest włóknista, przy

ściśnięciu w dłoni pojawia się

czysta woda)

•

H10-torf wysokoshuminifikowany,

całkowicie rozłożony (niewidoczne części

roślin, masa plastyczna, przy ściśnięciu

w dłoni przeciska się jednorodna masa

torfowa, nie można wycisnąć wody)

•

właściwości lecznicze posiadają torfy
o stopniu humifikacji ponad H4, co
odpowiada 35-40% rozłożenia ich
składników biologicznych

Wodochłonność torfu

Wodochłonność torfu

•

zależy od właściwości struktury koloidalnej
torfu

•

świadczy o tym jaka ilość wody może
zostać wchłonięta przez suchą masę torfu-
liczba gramów wody na gram suchej masy

•

o zdolności zatrzymywania przez borowinę
wody decydują kwasy humusowe mające
charakter koloidów hydrofilnych

•

pojemność wodna borowiny jest
duża, każde dwie części świeżego
torfu mogą przyjąć jedną część wody

•

w chwili gdy zostanie dodana do niej
zbyt duża ilość wody traci ona swoje
właściwości

•

podczas magazynowania torfu traci
on swoja wodochłonność

Pojemność cieplna i

Pojemność cieplna i

przewodnictwo cieplne

przewodnictwo cieplne

•

bardzo duża pojemność cieplna

•

małe przewodnictwo cieplne

Właściwości absorpcyjne

Właściwości absorpcyjne

•

borowina zawiera składniki
chemiczne (kwasy huminowe,
enzymy, estrogeny, mikroelementy,
sole mineralne), które wchłaniane są
przez skórę i wywierają działanie
miejscowe na skórę i tkankę
podskórną

•

w czasie zabiegu borowinowego, do
warstwy borowiny bezpośrednio
przylegającej do skóry przechodzą
produkty przemiany materii, co
oczyszcza organizm

•

przy zabiegach obejmujących duże
powierzchnie ciała działanie
oczyszcząjące organizmu jest znaczne,
porównywane do dializy nerkowej!

Właściwości lecznicze

Właściwości lecznicze

borowiny

borowiny

•

działanie przeciwzapalne

•

działanie przeciwbólowe

•

działanie bakteriobójcze i
bakteriostatyczne

•

działanie immunostymulujące

•

działanie regenerujące

•

działanie oczyszczające

•

działanie przegrzewające

Metodyka zabiegów

Metodyka zabiegów

borowinowych

borowinowych

1.

Borowinę do zabiegu przygotowuje
się w tzw. kuchni borowinowej

2.

Rozdrabnia się ją i miesza z wodą
gospodarczą lub mineralną w
proporcjach zależnych od typu
zabiegu

3.

Podgrzewa się do wymaganej
temperatury 40-45

o

C

Do wszystkich zabiegów stosuje się

gorącą papkę borowinową o
temperaturze 40-45

o

C

Borowina skąpana może być

wykorzystana do zabiegu tylko raz.
Jest ona traktowana jako materiał
skażony bakteriami i produktami
odpadowymi przemiany materii,
dlatego nie może się kontaktować z
czystą borowiną złożową, która
musi być wolna od bakterii.

W Polsce skapana borowina

wykorzystywana jest w ogrodnictwie
lub usuwana na specjalne miejsca
składowania.

Nie ma możliwości prawnej

ponownego wykorzystania jej do
zabiegów po odpowiednio długim
okresie regeneracji

Rodzaje zabiegów

Rodzaje zabiegów

borowinowych

borowinowych

(z użyciem papki borowinowej)

(z użyciem papki borowinowej)

1.

Okłady (całkowite, częściowe)

2.

Kąpiele (całkowite, częściowe)

3.

Nasiadówki

4.

Tampony borowinowe

Okłady borowinowe

Okłady borowinowe

•

zabiegi najczęściej wykonuje się
u pacjenta leżącego na kozetce

•

po nałożeniu grubej warstwy borowiny
na określoną okolicę, pacjenta zawija
się prześcieradłem, folią i kocem

•

czas zabiegu wynosi około 20 minut

•

okłady stosuje się na wszystkie
okolice ciała, z pominięciem okolicy
serca i głowy

•

po zabiegu należy spłukać się pod
ciepłym natryskiem, owinąć kocem i
odpocząć przez ok.1 godzinę

Kąpiele borowinowe

Kąpiele borowinowe

Kąpiele

borowinowe

Kąpiele całkowite

Półkąpiele

Kąpiele

częściowe

(fasony

borowinowe)

•

kąpiele całkowite (przy zanurzeniu do
ramion)

•

półkąpiele (sięgające dwóch palców
powyżej pępka)

•

kąpiele borowinowe wykonuje się
w specjalnych wannach

•

do zabiegu stosuje się świeżą borowinę
złożową zmieszaną z wodą w stosunku
2:1

•

jest to zabieg bardzo bodźcowy, na ogół
serie kąpieli rozpoczyna się od półkąpieli

i przechodzi stopniowo do całkowitej

•

kąpiele częściowe tzw. fasony
borowinowe, polegające na zanurzeniu
w kąpieli tylko obwodowych
części kończyn w specjalnych
wanienkach dostosowanych kształtem
do kończyn, mogą być stosowane na
kończyny górne lub dolne, w kąpieli
można wykonywać ćwiczenia, które
mają charakter oporowy

•

temperatura kąpieli wynosi 40-42

o

C

•

temperaturę borowiny przed
zabiegiem mierzy się termometrem
kąpielowym i w razie potrzeby
dodaje zimnej lub ogrzanej borowiny

•

czas zabiegu wynosi 10-20 minut

•

po zabiegu należy spłukać resztki
borowiny bieżącą wodą

•

obowiązuje bezwzględny wypoczynek
przez ok. 1 godzinę

Nasiadówki

Nasiadówki

•

zabieg przyjmuje się w wanienkach o

specjalnych kształtach, w pozycji

siedzącej

•

miejscowe działanie borowiny powoduje

przegrzanie narządów miednicy małej

•

mają zastosowanie w chorobach

kobiecych, układu moczowego, dolnego

odcinka jelita grubego oraz chorobach

gruczołu krokowego

Tampony

Tampony

•

przygotowywane w specjalnych
urządzeniach przypominających
strzykawkę

•

w czasie przygotowywania
obowiązuje bezwzględne zachowanie
warunków aseptycznych

•

zabieg wykonuje się na specjalnych
fotelach pod nadzorem lekarskim

•

tampony borowinowe mają
zastosowanie głównie w chorobach
kobiecych

•

są próby stosowania tamponów
rektalnych do leczenia chorób
gruczołu krokowego oraz odbytnicy

Pasta borowinowa

Pasta borowinowa

•

PASTA jest produktem pochodzącym

z borowiny, którą otrzymuje się przez

odpowiednie rozdrobnienie i

uwodnienie borowiny.

Ma konsystencję kremu.
W stosunku do borowiny, pasta

wykazuje się większą aktywnością

zawartych składników chemicznych.

Działanie cieplne pasty jest znacznie

mniejsze niż papki borowinowej.

Zabiegi z pasty są mniej obciążające

dla pacjenta.

Zabiegi z zastosowaniem

Zabiegi z zastosowaniem

pasty

pasty

•

kąpiele

•

okłady

•

jonoforeza borowinowa

Jonoforeza borowinowa

Jonoforeza borowinowa

•

Zabieg polega na przepuszczeniu
stałego prądu elektrycznego przez
warstwę borowiny nałożoną na skórę.

•

Prąd elektryczny zwiększa penetrację
aktywnych składników borowiny do
skóry.

Metodyka jonoforezy

Metodyka jonoforezy

borowinowej

borowinowej

•

temperatura pasty - 38C

•

do przygotowania pasty używamy
wody destylowanej

•

natężenie prądu – 10-20 mA

•

elektroda aktywna – katoda

•

czas zabiegu – ok.20 minut

Wskazania

Wskazania

•

choroby zwyrodnieniowa stawów
i kręgosłupa

•

reumatyzm tkanek miękkich

•

stany pourazowe stawów, kości, mięśni

•

przewlekłe choroby zapalne kręgosłupa

•

bóle towarzyszące osteoporozie

•

choroby układu nerwowego przebiegające
ze wzmożonym napięciem mięśniowym

Przeciwwskazania

Przeciwwskazania

•

ostre i podostre stany zapalne

•

zapalenia w obrębie tkanek miękkich

•

choroby przebiegające z gorączką

•

choroby ze skłonnością do krwawień

•

niewydolność krążenia

•

niewydolność oddechowa

•

ciężkie postacie nadciśnienia tętniczego

•

niestabilna choroba wieńcowa

•

stan po świeżym zawale serca

•

zaburzenia czucia

•

stany zapalne skóry, żylaki, zmiany
troficzne

•

stany znacznego osłabienia organizmu

•

choroby nowotworowe

•

ciąża

Dziękuję za

uwagę