Zaburzenia psychiczne
związane z ciążą, porodem i
połogiem.
Wykład dla studentów
położnictwa

Tomasz Wolańczyk
Klinika Psychiatrii Wieku
Rozwojowego AM w Warszawie

Zaburzenia nastroju związane
z porodem



Depresja w ciąży oraz depresja poporodowa znane są

od stuleci. Ich występowanie wiąże się najczęściej z

okresem połogu.



W znacznej mierze mamy tu do czynienia z kontynuacją

wcześniej występujących zaburzeń nastroju.



Znaczenie ma też stres psychologiczny jakim jest ciąża

i poród oraz to, że po porodzie obserwuje się

fizjologiczny spadek stężenia we krwi hormonów

żeńskich.



Dodatkowym obciążeniem mogą być czynniki

społeczno-ekonomiczne (brak wsparcia ze strony

rodziny, zwłaszcza męża, złe relacje w rodzinie, trudna

sytuacja zawodowa), cechy osobowości (lękliwość,

obsesyjność), picie alkoholu, niedożywienie oraz

problemy w poprzednich ciążach

Formy zaburzeń nastroju
związanych z porodem:



Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues



Depresja poprodowa

Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues



Występuje u 50-70 proc. kobiet (Pitt 1973)



Objawy pojawiają się kilka dni po porodzie

między 3 a 10 dniem (w 5 dobie mają

miejsce największe wahania hormonalne),



Objawy trwają do 14 dni



Charakteryzuje się płaczliwością,

poirytowaniem i ogólnym poczuciem

dystresu.

Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues



Główną przyczyną jest nagłe zachwianie

równowagi hormonalnej po porodzie.



W momencie porodu u matki występuje

wysoki poziom estrogenu, który znacznie

spada wkrótce po rozwiązaniu. Poziom

progesteronu również spada, ale wolniej.

Następuje

wzmożone

wydzielanie

prolaktyny.



Równowaga

hormonalna

zostaje

ustanowiona około 10 dnia po porodzie i w

tym czasie można oczekiwać poprawy

stanu emocjonalnego.

Przygnębienie poporodowe –
postpartum blues, baby blues



Objawy są łagodne, nie zaburzają w sposób

istotny funkcjonowania kobiet.



Z zasady nie wymagają leczenia, często pozostają

nierozpoznawane, czasami przechodzą w depresję

poporodową



Ważne jest natomiast, by rodzice posiadali wiedzę

na temat tego zjawiska. Jeśli zdają sobie sprawę z

tego, że jest to zjawisko powszechne, normalne i

przemijające, to gorsze samopoczucie kobiety, jej

chwiejność emocjonalna w tym czasie będą

budziły mniej niepokoju i łatwiej będzie je

zaakceptować.

Depresja poporodowa



Dotyczy 10-15 proc. kobiet. (Kumar i
Robson 1984, Watson i wsp. 1984, Cox i
wsp. 1987),



Początek w okresie do 30 dni od porodu,
narastające zwykle od ok. 5 dnia po
porodzie, czas trwania niezbędny do
rozpoznania – 2 tygodnie. Rzadkie
przypadki pojawiające się nawet w kilka
miesięcy po porodzie.

Depresja poporodowa

Objawy zwiastunowe



Bezsenność,



chwiejność emocjonalna



uczucie wyczerpania

Depresja poporodowa

Objawy – zespołu depresyjnego



- Poczucie przygnębienia, bycia nieszczęśliwą.

- Niska samoocena, poczucie bycia złą matką i związane z tym

poczucie winy

- Irytacja, która może być skierowana przeciwko innym

dzieciom, czasami przeciwko noworodkowi, ale najczęściej

przeciwko partnerowi.

- Zaburzenia snu – bezsenność lub bardzo wczesne budzenie

się.

- Zaburzenia odżywiania się – utrata apetytu lub nadmierne

objadanie się.

- Utrata radości życia, zainteresowań, w tym również

zainteresowań sferą życia intymnego.

- Lęk, najczęściej przed zostaniem z dzieckiem samej w domu.

Matka może również odczuwać silny lęk o dziecko lub niepokój

o własne zdrowie.

- Poczucie odrealnienia, odizolowania, brak miłości do

własnego dziecka, zadaniowe wykonywanie zabiegów

pielęgnacyjnych, co wzmacnia uczucie zmęczenia i znużenia.

- Czasami gorsze samopoczucie ma miejsce o określonej

porze dnia, rano lub wieczorem, czasem kobieta miewa lepsze

i gorsze dni,

Depresja poporodowa -
przyczyny

Podobne jak w „baby blues” oraz :



zmiana w życiu całej rodziny



konieczność podjęcia nowych ról,



zmiany w dotychczasowym trybie życia,



pojawiają się nowe obowiązki i nowe

konflikty.



dziecko niechciane



dziecko chore lub urodzone z wadami

rozwojowymi

Depresja poporodowa -
czynniki ryzyka

występujące wcześniej zaburzenia

depresyjne, a zwłaszcza wystąpienie

wcześniej depresji poporodowej



czynniki osobowościowe (zależność,

neurotyzm, obsesyjność)



deficyty w relacji z własnymi rodzicami



brak wsparcia ze strony partnera i

najbliższej rodziny



skumulowanie się różnych stresów – np.

śmierć bliskiej osoby, utrata pracy przez

męża, problemy finansowe itp.

Depresja poporodowa



Nierozpoznana i nie leczona depresja

poporodowa może trwać rok, a nawet dwa

lata, dlatego bardzo ważne jest jak

najwcześniejsze rozpoznanie i podjęcie

właściwego leczenia, aby w ten sposób

ograniczyć jej negatywne skutki.



Depresja stanowi tylko cierpienie dla

matki, ale także niekorzystnie wpływa na

rozwój relacji matki z niemowlęciem,

przez co może mieć negatywny wpływ na

emocjonalny, poznawczy i behawioralny

rozwój dziecka, niekorzystnie również

wpływa na relację między matką i jej

partnerem.

Depresja poporodowa



U mężczyzn zaburzenia depresyjne w
okresie ciąży partnerki i w czasie
pierwszego roku po porodzie występują
rzadziej niż u kobiet, jednak badania
wykazują, że 4 do 13% mężczyzn skarży
się w tym okresie na objawy depresji
(Ballard i wsp. 1994, Areias i wsp., 1996).
Mężczyźni rzadziej mówią o swoich
odczuciach depresyjnych niż kobiety i że
przeżywają napięcie psychiczne w postaci
innych objawów.

Depresja poporodowa – rola
położnej



Matki, które otrzymywały
odpowiednią pomoc ze strony
położnych przez pierwsze miesiące
po porodzie miały ponad 40%
mniejsze szanse na depresję
poporodową.

W Wielkiej Brytanii kobiety typowo
otrzymują 6 do 7 wizyt w czasie 10 do 14
dni po porodzie.

Depresja poporodowa – rola
położnej



Badanie objęło 2 000 kobiet odwiedzanych przez położne

w domu. Jego celem było porównanie nowego modelu

opieki poporodowej w opozycji do standartowego

postępowania.

Około połowa kobiet otrzymała nowy rodzaj opieki. Położne

używały nowych wskazówek do oceny zdrowia matki, a

następnie opracowywały indywidualny plan opieki oraz

używały uznanego testu przesiewowego depresji w

dziesiątym dniu oraz po miesiącu. Każda kobieta

otrzymała wizyty do 28 dnia po porodzie i kontynuowała

wizyty kontrolne 10 do 12 tygodnia.

Rezultaty pokazały, że kobiety które otrzymały nowy

model opieki były w znacząco lepszej kondycji psychicznej

oraz wystąpiła u nich około 40 procentowa redukcja ryzyka

rozwoju depresji poporodowej. Jednocześnie nie

stwierdzono różnic w stanie zdrowia pomiędzy obiema

grupami kobiet

.

Psychoza poporodowa



Jest zjawiskiem rzadkim, występuje
z częstotliwością 1-2 przypadków na
1000 porodów (Kaplan, Sadock,
1998).



Rozwija się zwykle w pierwszych 2
tygodniach po porodzie, nawet w 48
godzin po porodzie

Objawy psychozy poporodowej



Znaczące zaburzenia nastroju, które mogą

przejawiać się w postaci bardzo podniesionego lub

bardzo obniżonego nastroju; mogą również

występować silne wahania nastroju,

rozdrażnienie, objawy podobne do zespołu

maniakalnego.



Bezsenność.



Zaburzenia myślenia.



Urojenia winy i obsesyjny niepokój o niemowlę.



Zmiany zachowania – dziwne, nietypowe

zachowania, w tym również niewłaściwe

zachowania wobec dziecka.

Etiologia psychozy
poporodowej



Etiologia psychozy poporodowej nie jest
do końca znana. Uważa się, że zmiany
biologiczne, jakie mają miejsce w czasie
ciąży i porodu, są czynnikiem spustowym
psychozy. Inne czynniki ryzyka to:
- predyspozycje genetyczne
- wcześniejsza choroba psychiczna
- czynniki psychospołeczne (silny stres,
brak wsparcia ze strony najbliższego
otoczenia, konflikty związane z
macierzyństwem)

Psychoza poporodowa



Nie leczona psychoza poporodowa może

stanowić realne zagrożenie dla życia matki, jej

nowonarodzonego dziecka, a także jej innych

dzieci.



Ryzyko nawrotu psychozy poporodowej jest duże,

wynosi ok. 75-90%



Leczenie psychozy poporodowej jest zwykle

farmakologiczne. Czasami konieczna jest

hospitalizacja. Wskazana jest także psychoterapia

indywidualna i/lub małżeńska mająca na celu

rozwiązanie konfliktów zarówno

wewnątrzpsychicznych jak i interpersonalnych.

Zaburzenia psychiczne a
ciąża



Schizofrenia u ciężarnych:



Istnieje zwiększone ryzyko dekompensacji w

okresie ciąży u kobiety chorej na schizofrenię



Kobiety chore na schizofrenię nie przestrzegają

zaleceń lekarskich dotyczących ciąży, z wiąże się

zagrożenie dla ciąży



Neuroleptyki mają działanie teratogenne:

zmiejszanie dawek w 1 trymestrze, unikanie leków

dodatkowych (przeciwparkinsonowskich)



Hypokalcemia u kobiet przyjmujących

neuroleptyki prowadzi do tęzyczki z objawami

dystonicznymi

Zaburzenia psychiczne a
ciąża

Problemy z unieruchamianiem

pacjentki ciężarnej:



na lewym boku,



z uniesionym prawym biodrem,



częste zmiany pozycji

Choroba afektywna
dwubiegunowa u ciężarnych



Ryzyko nawrotów objawów maniakalnych w czasie ciąży

przy odstawieniu stabilizatorów nastroju.



Lit zwisza ryzko malformacji srecowo-naczyniowych

(zwł. Zespołu Ebbsteina, 4-12%). Konieczność

monitorowanie stężenia litu w czasie ciąży. Przejściowe

zwiększenie dawek w 3 trymestrze , z

natychmaistowym zmniejszeniem dawek po porodzie



Kwas walproinowy i karbamazepina również zwiększają

ryzyko malformacji (głownie spina bifida), konieczność

zmniejszania dawek podawania w kilku dawkach w

ciągu dnia.



U pacjentek z chorobą afektywną dwubiegunową u

których odstawiono leki na okres ciąży, wskazane jest

ponowne ich włączenie po porodzie ze względu na

zwiększone ryzyko nawrodu epizodu depreyjnego lub

maniakalnego po porodzie.

Depresja w ciąży



Rozpowszechnienie depresji w ciąży

wynosi 1—15%.



Dylematy leczenia

farmakologicznego kobiet w ciąży.



Konieczna ocena ryzyka

samobójstwa i samobójstwa

rozszerzonego.



Możliwość stosowania

elektrowstrząsów w ciąży.

Leki przeciwpsychotyczne a
karmienie piersią



Klozapina, trifluoropromazyna i
chloropromazyna przechodzą do pokarmu



Mogą powodować senność u dziecka



Haloperidol przechodzi do pokarmu,
stwierdza się go w surowicy dziecka,
rzadko widoczne efekty działania



Brak jest badań długoterminowych nad
wpływem leczenia neuroleptykami w
czasie laktacji na odłegły rozwój dziecka

Leki przeciwpsychotyczne a
karmienie piersią



Lekami z wyboru w czasie ciąży i laktacji

są leki z grupy selektywnych inhibitorów

wychwytu serotoniny (SSRI)



U noworodka możliwe obajwy z

odstawienia (ZZO, hipoglikemia)



U dzieci karmionych piersią możliwe

bezseność, zaparcia, rozdrażnienie.



Najczęściej objawy takie po fluoksetynie,

rzadziej po sertralinie, paroksetynie,

fluwoksaminie i citalopramie