Zaburzenia psychiczne związane z cyklem miesiączkowym

1. Zespół napięcia miesiączkowego (Premenstrual Syndrome, PMS)

2. Dysforie przedmiesiączkowe, (Premenstrual Dysphoric Disorder, PMDD)

Zespół napięcia przedmiesiączkowego

• W klasyfikacji ICD-10: N94.3

• Zespół objawów psychicznych, fizycznych i emocjonalnych występujący kilka do kilkunastu dni przed miesiączką i ustępujący z chwilą jej rozpoczęcia.

• Czestość występowania : 50-75% kobiet

Objawy psychiczne:

• rozdrażnienie

• huśtawka nastrojów

• drażliwość

• obniżenie nastroju

• płaczliwość

• problemy z koncentracją i zapamiętywaniem

• zmniejszona aktywność życiowa

• uczucie zmęczenia

• zmiana apetytu

Objawy somatyczne

• ból głowy

• bóle pleców

• bóle dołem brzucha

• bolesność piersi

• zaparcia i wzdęcia

• uczucie ciężkości, puchnięcia

• wzrost wagi od 2 do 4 kg.

Etiologia PMS

• Zmiany hormonalne pod koniec cyklu miesiączkowego - nadmierna produkcja estrogenów przy niedoborze progestagenów

• powodem zaburzenia nie są same odchylenia bezwzględnie ujętych stężeń hormonów, ale raczej osobnicza, prawdopodobnie genetycznie uwarunkowana, wrażliwość na cykliczne zmiany tych hormonów.

• Defektu układu serotoninergicznego mózgu biorącego udział w regulacji nastroju, poziomu drażliwości i tendencji agresywnych.

• Zaburzenia gospodarki kwasem gammaaminomasłowego (GABA)

Postępowanie w zespole napięcia przedmiesiączkowego

• Leczenie dietetyczne: ograniczenie alkoholu, nikotyny, kofeiny, soli i cukru, posiłki wysokobiałkowe i zawierające złożone węglowodany

• Niesterydowe leki przeciwzapalne

• Leki moczopędne

• Witaminy z grupy B

• Leki ziołowe (np. wiesiołka lekarskiego, niepokalanka )

• Preparaty wapnia (1200 mg/24h)

• Preparaty hormonalne stosowane miejscowo

• W bardzo nasilonych objawach PMS leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI podawane w sposób ciągły przez min. 3 miesiace lub sekwencyjnie przez 14 dni w drugiej połowie cyklu miesięcznego.

PMS a zespół depresyjny

Częstsze występowanie PMS u kobiet z depresją

Skuteczność leków przeciwdepresyjnych

Większa częstość poważnych negatywnych wydarzeń życiowych wśród kobiet cierpiących na PMS.

Dysforie przedmiesiączkowe, (Premenstrual Dysphoric Disorder, PMDD)

• Nie klasyfikowane w ICD-10

• Obecne w amerykańskiej klasyfikacji DSM

• Objawy jak w PMS, ale znacznie bardziej nasilone i wpływające negatywnie na funkcjonowanie zawodowe, rodzinne lub społeczne kobiety, powodujące zaburzenia funkcjonowania w którymś z ważnych dla pacjentki obszarów

• Częstość - ok. 5% kobiet

• Typowe objawy:

• depresyjny nastrój, uczucie braku nadziei, myśli o braku swojej wartości

• wyraźny lęk, napięcie, labilność afektywną

• gniewliwość, drażliwość

• spadek zainteresowań

• trudności w koncentracji

• męczliwość

• objadanie się lub utratę apetytu

• nadmierna senność lub bezsenność

• poczucie nieradzenia sobie z własnymi emocjami,

• poczucie przeciążenia, przemęczenia

• objawy somatyczne jak: tkliwość i obrzmienie piersi, bóle głowy, stawów i mięśni, uczucie opuchnięcia, przyrost masy ciała

Postępowanie w PMDD:

1. Zasadniczo jak w PMS.

2. Psychoterapia poznawczo-behawioralna, interpersonalna lub trening umiejętności społecznych

3. Fototerapia (światło białe 10.000 luksów codzienne przez 30 minut na 14 dni przed miesiączką)

4. Leczenie farmakologiczne:

• leki przeciwdepresyjne z grupy SSRI (zarejestrowane fluoksetyna, srtralina i paroksetyna),

• leczenie stałe (w przypadkach bardzo nalionych objawów i współwystepująych zaburzeniach lękowych lub afektywnych)

• leczenie przerywane (przy mniej nasilonych obajwych i braku zaburzęń współwystępująychc)

Zaburzenia psychiczne w okresie menopauzy

Termin "menopauza" - ostatnie krwawienie miesięczne.

Okres menopauzy można podzielić na kilka podokresów:

• premenopauzę, kiedy nie ma jeszcze wyraźnych zaburzeń hormonalnych, ale już występuje podwyższony poziom gonadotropin przysadkowych

• perimenopauzę, kiedy spada liczba pęcherzyków Graafa w jajnikach, zmniejsza się więc ilość receptorów dla gonadotropin i zanika wrażliwość jajników na stymulację przysadkową; w rezultacie obniża się poziom estrogenów i progesteronu, cykle są już często bezowulacyjne

• menopauzę właściwą, czyli ustanie krwawienia miesięcznego

• okres pomenopauzalny, kiedy krwawienie już nie występuje, poziom estrogenów i progesteronu jest znacznie obniżony, a poziom gonadotropin bardzo wysoki

Typowe objawy okresu przekwitania

• Uderzenia gorąca (wary) - to nagłe uczucie ciepła, obejmującego głowę, szyję, czasami tułów. Objaw ten może występować nawet wiele lat po menopauzie.

• Napadowe poty nocne - zwykle występują razem z uderzeniami gorąca. Czasami są tak nasilone, że zmuszają do kilkakrotnej zmiany bielizny w nocy.

• Napadowe kołatania serca

• Drażliwość, uczucie lęku, przygnębienie, bezsenność, zaburzenia koncentracji i pamięci.

Czy istnieje „depresja menopauzalna”

• Pomimo wiązania okresu przekwitania z depresją badania epidemiologiczne nie wykazały ewidentnie czestszego występowania zespołów depresyjnych w tym okresie.

• Zdecydowana większość kobiet przechodzi ten okres bez specjalnych trudności a częstość zaburzeń psychicznych w tym okresie jest podobna jak w innych okresach życia,

• Obserwowano zwieszenie częstość zespołów depresyjnych jedynie w okresie przedmenopauzalnym, zwłaszcza u kobiet z przebytymi wcześniej epizodami zaburzeń afektywnych.

• U obu płci częstość zespołów depresyjnych wzrasta z wiekiem, wiąże się też z negatywnymi wydarzeniami życiowymi, utratą zdrowia, przejściem na emeryturę, „zespołem pustego gniazda”.