Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wykład

MAKRO

€

KONOMIA

W prezentacji wykorzystano materiały
Ministerstwa Finansów oraz rysunki
Rafała Zawistowskiego

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

przewidywany na rok przyszły plan
dochodów i wydatków państwa
zatwierdzony przez organ
prawodawczy w formie ustawy.

Budżet państwa – definicja

zasób pieniężny
państwa, z których
finansowane są
potrzeby zbiorowe
społeczeństwa.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Budżet państwa

Jest jedną z trzech części systemu
finansów publicznych obok:



systemu finansów
samorządowych



funduszy celowych (których jest
11)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Budżet państwa

Budżet państwa jest to dotyczący pewnego

okresu (zwykle roku) plan wydatków i

dochodów państwa.

Zmieniając wydatki i wpływy budżetowe,

państwo prowadzi politykę budżetową, czyli

kontroluje wielkość planowanych

zagregowanych wydatków, dążąc do pełnego

wykorzystania zasobów w gospodarce.

Budżet strukturalny to hipotetyczny stan

budżetu w sytuacji, gdy produkcja równa się

produkcji potencjalnej, a budżet cykliczny

stanowi różnicę rzeczywistego stanu budżetu i

budżetu strukturalnego.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Funkcje budżetu



polityczne – zgoda organów
przedstawicielskich na pobieranie
dochodów i dokonywanie wydatków
przez rząd jest ograniczona do roku
i musi być corocznie powtarzana



ekonomiczne (skarbowe) – celem
budżetu jest zgromadzenie zasobów
pieniężnych niezbędnych do
sfinansowania zadań państwa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Funkcje budżetu



redystrybucyjne – dokonywanie
zmian w podziale dochodu
narodowego poprzez system
podatkowy i wydatki budżetowe
w formie transferów



stymulacyjne – oddziaływanie
na życie społeczne i gospodarcze

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Zasady budżetowe

Zupełności – budżet powinien swym zasięgiem

obejmować całą działalność państwa

Jedności – ujęcie dochodów i wydatków państwa

w tylko jednym akcie prawnym (ustawie

budżetowej)

Szczegółowości – dochody i wydatki powinny

być ujęte w sposób szczegółowy

Jawności – dochody i wydatki nie powinny być

tajne

Równowagi budżetowej – suma planowanych i

rzeczywiście wydatkowanych środków nie może

być wyższa od sumy przewidywanych i

osiągniętych dochodów budżetowych

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Procedura budżetowa

Całokształt określonych zasad postępowania
z budżetem, jego uchwalania, wykonywania,
jak
i oceny stopnia jego wykonania.

Projekt budżetu na rok przyszły (do 30 września)

Uchwalenie ustawy budżetowej

Przedłożenie Prezydentowi ustawy do podpisu (w ciągu 4
m-cy od przedłożenia sejmowi projektu ustawy)

Wykonywanie budżetu (pobieranie dochodów i
dokonywanie wydatków na określone cele)

Opracowanie sprawozdania z wykonania budżetu i
przedłożenie go przez rząd parlamentowi do zatwierdzenia

Udzielenie absolutorium dla rządu

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Budżet państwa

+ T

+ D

G + B

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Budżet państwa

Trzecią (poza wydatkami gospodarstw domowych

na konsumpcję C i planowanymi wydatkami

prywatnych inwestorów I) częścią planowanych

zagregowanych wydatków są wydatki państwa

G.
Są one finansowane z trzech źródeł:

Podatki pośrednie T

, które są ukryte w cenach

(np. akcyza, VAT),

Podatki bezpośrednie netto NT tj. podatki

bezpośrednie T

, które obciążają dochody

(np. podatek dochodowy), pomniejszone o transfery

dla gospodarstw domowych, B (T

- B = NT)

Dochody państwa z tytułu własności D.

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dochody budżetowe państwa

Bezzwrotne – np. podatki, opłaty,
cła albo zwrotne – np. obligacje
skarbowe, lokaty budżetowe

Odpłatne – np. opłaty skarbowe,
sądowe albo nieodpłatne –
np.. podatki, cła, grzywny

Przymusowe – np. podatki,
opłaty, cła albo dobrowolne – np.
pożyczki czy darowizny

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dochody budżetowe na 2011 rok

ceny bieżące w mld PLN

Środki z UE i innych źródeł nie podlegających zwrotowi

=2,4

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dochody podatkowe budżetu
państwa w relacji

do PKB [w %]

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Struktura dochodów
budżetowych

na 2011 rok

21,5%

0,0%

9,1%

43,6%

14,0%

3,1%

0,9%

0,7%

0,9%

5,0%

0,6%

VAT

Akcyza

PIT

CIT

Dywidendy

Cła

Wpłaty J ST

Wpłaty do budżetu z UE

Wpłaty z zysku NBP

Podatek od gier

Pozostałe dochody
niepodatkowe
Dochody zagraniczne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Podatek

publicznoprawne, nieodpłatne,

przymusowe oraz bezzwrotne

świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu

Państwa, wynikające z ustawy

podatkowej
Funkcje podatku:

Fiskalna – dostarczanie budżetowi takich

dochodów, by państwo miało środki na

sfinansowanie potrzeb wspólnych

Niefiskalna – służenie osiąganiu

określonych celów gospodarczych,

społecznych czy politycznych

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Rodzaje podatków

Podatek VAT (Value Added Tax –

podatek od wartości dodanej)

Akcyza

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Podatek dochodowy od osób prawnych

Cło:

fiskalne

gospodarcze



reglamentacyjne



protekcyjne



prohibicyjne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Krzywa Laffera

Ilustruje zależność między wpływami do
budżetu państwa z tytułu podatków a
wysokością stopy podatkowej

Przy stopie podatkowej równej 0 i 100% przychody
budżetowe z podatków są równe 0. Krzywa
wskazuje pożądany kierunek zmian polityki
fiskalnej.

Przychody z podatków

Stopa opodatkowania [w %]

100

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Stawka podatkowa a wpływy
budżetowe z CIT

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Środki przewidziane
w budżecie, które
mogą zostać
wykorzystane
na pokrycie
nieprzewidzianych
wydatków.

Rezerwa ogólna

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Klasyfikacja wydatków
budżetu

Bezzwrotne – np. stypendia,
wynagrodzenia, dotacje dla ZUS czy
przedsiębiorstw i zwrotne – np.
pożyczki

Osobowe – np. wynagrodzenia, zasiłki
i rzeczowe – np. budowa więzienia,
wyposażenia szkoły

Produkcyjne – np. budowa elektrowni
atomowej i nieprodukcyjne – np.
sfinansowanie festiwalu muzycznego

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wydatki budżetowe na 2011 rok

ceny bieżące w mld PLN

182,9 190,7

198,3

209,7

222,7

252,3

277,9

300,1 301,1

313,5

120

140

160

180

200

220

240

260

280

300

320

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wydatki budżetu państwa w
relacji

do PKB [w %]

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wydatki budżetu państwa a PKB

mld PLN

Źródło: Ministerstwo Finansów, www.mf.gov.pl

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Struktura wydatków budżetowych
według podstawowych grup
ekonomicznych

na 2011 rok

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wydatki, których wysokość może być
regulowana przez rząd:

• wynagrodzenia i wydatki rzeczowe

(bieżące jednostek budżetowych

• dotacje dla jednostek samorządu

terytorialnego

• dotacje dla jednostek zaliczanych do

sektora finansów publicznych (dotacje
do szkół wyższych, JBR itp.)

• dotacje do podmiotów gospodarczych i

dotacje do jednostek nie zaliczanych do
sektora finansów publicznych

• wydatki majątkowe

Wydatki elastyczne

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Środki przekazane
z budżetu
państwa na
finansowanie
jednostek
samorządu
terytorialnego bez
wskazania celu
na jaki mają
zostać
przeznaczone.

Subwencja

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Wydatki, które budżet państwa musi ponieść
ze względu na obowiązujące prawo, rząd
natomiast nie może dowolnie regulować ich
wysokości, np.:

• subwencje dla jednostek samorządu

terytorialnego

• finansowanie dróg

• koszty obsługi długu publicznego

• dotacje dla FUS, KRUS, Funduszu

Alimentacyjnego i Funduszu Pracy

• składki na ubezpieczenie społeczne za osoby

przebywające na urlopach wychowawczych i
macierzyńskich oraz za osoby niepełnosprawne

• zasiłki rodzinne, pielęgnacyjne i wychowawcze

• wydatki sądów powszechnych itp./

Wydatki zdeterminowane

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Udział wydatków sztywnych

w wydatkach ogółem w latach 2001-2011 (w %)

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Struktura wydatków

zdeterminowanych w roku 2011

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

to nadwyżka wydatków
budżetu państwa nad jego
dochodami. Utrzymywanie
się deficytu budżetu państwa
powoduje narastanie długu
publicznego.

Deficyt obrotów

bieżących

Zasadniczą częścią deficytu
obrotów bieżących jest
nadwyżka importu nad
eksportem. Powstaje ona, gdy
więcej dóbr i usług
sprowadzamy z zagranicy niż
sprzedajemy do innych krajów.

Deficyt budżetu państwa

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Deficyt budżetu w latach 1991-
2011

ceny bieżące w mld PLN

plan

Planowany deficyt w roku 2011 = 40,3 mld PLN

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Deficyt w stosunku do PKB w
latach 1991-2011

[w %]

Planowany deficyt/PKB w roku 2011 = 2,7%

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Dług publiczny

a próg ostrożności...

Dług publiczny 2010

PKB 2010

deficyt 2012

dochodów 2012

deficyt 2011

dochodów 2011

50%

Jeżeli:

to:

Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką

Na deficyt ekonomiczny
sektora finansów
publicznych składa się suma
deficytów budżetu państwa,
samorządów, jednostek
ochrony zdrowia, funduszy
celowych i innych jednostek,
powiększona
o wypłaty rekompensat dla
emerytów i pracowników
sfery budżetowej, a
następnie pomniejszona o
transfery do drugiego filaru
ubezpieczeń społecznych.

Większy deficyt sektora
finansów publicznych
powoduje zmniejszenie
krajowych
oszczędności,
powiększenie deficytu
obrotów bieżących, a
także zwiększa presję
inflacyjną.

Deficyt ekonomiczny sektora
finansów publicznych