ETYKA

ETYKA

(5)

(5)

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ORGANIZACJI

ORGANIZACJI

Tadeusz Oleksyn

Tadeusz Oleksyn

2

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY

WYBRANE CYTATY

Społeczeństwa i organizacje pozbawione etyki, która

Społeczeństwa i organizacje pozbawione etyki, która

kształtowałaby międzyludzką solidarność i odgrywała

kształtowałaby międzyludzką solidarność i odgrywała

rolę drogowskazu, nie są zdolne do długotrwałego

rolę drogowskazu, nie są zdolne do długotrwałego

istnienia. Bez wyraźnych reguł, bez tradycji i minimum

istnienia. Bez wyraźnych reguł, bez tradycji i minimum

konsensu, określającego normy zachować, pewnego

konsensu, określającego normy zachować, pewnego

dnia współżycie społeczne załamie się tak samo, jak

dnia współżycie społeczne załamie się tak samo, jak

stało się to z systemem socjalistycznym.

stało się to z systemem socjalistycznym.

Marion Graffin D

Marion Graffin D

ö

ö

nhoff, wieloletnia redaktor naczelna Die

nhoff, wieloletnia redaktor naczelna Die

Zeit

Zeit

3

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (2)

WYBRANE CYTATY (2)

Zasady etyczne stanowią nierozerwalną część

Zasady etyczne stanowią nierozerwalną część

wolnorynkowej gospodarki kapitalistycznej. Bez nich taki

wolnorynkowej gospodarki kapitalistycznej. Bez nich taki

system nie mógłby po prostu istnieć (...). Gdyby oszustwo

system nie mógłby po prostu istnieć (...). Gdyby oszustwo

nie było czymś wyjątkowym, gdyby stało się ono

nie było czymś wyjątkowym, gdyby stało się ono

podstawą działania, to ludzie zaprzestaliby prowadzenia

podstawą działania, to ludzie zaprzestaliby prowadzenia

jakichkolwiek interesów, z wyjątkiem transakcji zupełnie

jakichkolwiek interesów, z wyjątkiem transakcji zupełnie

podstawowych prowadzonych w brutalny sposób. Postawa

podstawowych prowadzonych w brutalny sposób. Postawa

etyczna i uczciwe traktowanie innych jest elementarną

etyczna i uczciwe traktowanie innych jest elementarną

zasadą prowadzenia wszelkich interesów.

zasadą prowadzenia wszelkich interesów.

Dane R. Gordon, profesor filozofii w Rochester Institute of

Dane R. Gordon, profesor filozofii w Rochester Institute of

Technology

Technology

4

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (3)

WYBRANE CYTATY (3)



Etyka biznesu nie powstaje w próżni. Im wyższy poziom etyki

Etyka biznesu nie powstaje w próżni. Im wyższy poziom etyki

ogólnej

ogólnej

danego społeczeństwa, tym wyższy poziom etyki biznesu.

danego społeczeństwa, tym wyższy poziom etyki biznesu.



Etyka biznesu jest składową kultury biznesu. A ta z kolei jest

Etyka biznesu jest składową kultury biznesu. A ta z kolei jest

pochodną

pochodną

kultury w ogóle.

kultury w ogóle.

Wojciech Gasparski, etyk

Wojciech Gasparski, etyk



Pytanie o sens etyki w ogólności i etyki biznesu w szczególności jest

Pytanie o sens etyki w ogólności i etyki biznesu w szczególności jest

równie zaskakujące, jak pytanie o sens kultury.

równie zaskakujące, jak pytanie o sens kultury.

5

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (4)

WYBRANE CYTATY (4)

W chorym społeczeństwie nie może istnieć zdrowa

W chorym społeczeństwie nie może istnieć zdrowa

firma, zdrowy uniwersytet czy zdrowy szpital.

firma, zdrowy uniwersytet czy zdrowy szpital.

Zarządzający są więc żywotnie zainteresowani tym,

Zarządzający są więc żywotnie zainteresowani tym,

aby społeczeństwo było zdrowe, nawet jeśli leczenie

aby społeczeństwo było zdrowe, nawet jeśli leczenie

chorego społeczeństwa nie należy do ich obowiązków

chorego społeczeństwa nie należy do ich obowiązków

w firmie.

w firmie.

Peter F. Drucker, „największy guru zarządzania w XX

Peter F. Drucker, „największy guru zarządzania w XX

wieku”

wieku”

6

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (5)

WYBRANE CYTATY (5)

Czy bez przywrócenia kategorii świętości, tak

Czy bez przywrócenia kategorii świętości, tak

gruntownie zniszczonej przez naukowe Oświecenie,

gruntownie zniszczonej przez naukowe Oświecenie,

możemy w ogóle dorobić się etyki, która byłaby w

możemy w ogóle dorobić się etyki, która byłaby w

stanie okiełznać skrajne siły, będące w naszym

stanie okiełznać skrajne siły, będące w naszym

posiadaniu?

posiadaniu?

Hans Jonas, filozof

Hans Jonas, filozof

7

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST

POTRZEBNA?

POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (6)

WYBRANE CYTATY (6)

Firmy na całym świecie zadają sobie pytanie: „Czy stać nas na

Firmy na całym świecie zadają sobie pytanie: „Czy stać nas na

to, by działać w sposób etyczny?”, podczas gdy pytanie

to, by działać w sposób etyczny?”, podczas gdy pytanie

powinno brzmieć: Czy możemy sobie pozwolić na działania

powinno brzmieć: Czy możemy sobie pozwolić na działania

niezgodne z zasadami etyki”?

niezgodne z zasadami etyki”?

Prof. Leo V. Ryan, były prezes Towarzystwa Etyki Biznesu w USA

Prof. Leo V. Ryan, były prezes Towarzystwa Etyki Biznesu w USA

8

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST POTRZEBNA?

CZY ETYKA ORGANIZACJI JEST POTRZEBNA?

WYBRANE CYTATY (7)

WYBRANE CYTATY (7)



Nie ma czegoś takiego, jak nieetyczny biznes. Są tylko nieetycznie

Nie ma czegoś takiego, jak nieetyczny biznes. Są tylko nieetycznie

prowadzone firmy.

prowadzone firmy.



Etyka firmy jest niczym innym, jak etycznym poczuciem

Etyka firmy jest niczym innym, jak etycznym poczuciem

odpowiedzialności zarządu, menedżerów i pracowników. Etyka

odpowiedzialności zarządu, menedżerów i pracowników. Etyka

firmy jest

firmy jest

bowiem silnie związana z etyka osobistą.

bowiem silnie związana z etyka osobistą.

Wilfried Guth, członek rady nadzorczej Deutche Bank

Wilfried Guth, członek rady nadzorczej Deutche Bank

9

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

SPOŁECZNA ODPOWIEDZIALNOŚĆ

ORGANIZACJI;

ORGANIZACJI;

DEFINICJE, DWA PODEJŚCIA

DEFINICJE, DWA PODEJŚCIA

Społeczna odpowiedzialność organizacji, to:

Społeczna odpowiedzialność organizacji, to:



odpowiedzialność przed społeczeństwem za to, co ona zrobiła i

odpowiedzialność przed społeczeństwem za to, co ona zrobiła i

co

co

zaniechała - a nie powinna

zaniechała - a nie powinna

[McGuire]

[McGuire]



ochrona i pomnażanie dobrobytu społecznego, a także nie

ochrona i pomnażanie dobrobytu społecznego, a także nie

podejmowanie działań szkodliwych społecznie, nawet jeżeli

podejmowanie działań szkodliwych społecznie, nawet jeżeli

przynoszą one wysokie zyski

przynoszą one wysokie zyski

[Davis]

[Davis]

Można wyróżnić dwa podejścia:

Można wyróżnić dwa podejścia:

(1)

(1)

pasywne

pasywne

, polegające na tym, że organizacja nie podejmuje

, polegające na tym, że organizacja nie podejmuje

działań szkodliwych dla społeczeństwa i ekologii;

działań szkodliwych dla społeczeństwa i ekologii;

(2)

(2)

aktywne

aktywne

, zobowiązujące do niwelowania negatywnych skutków

, zobowiązujące do niwelowania negatywnych skutków

społecznych działań oraz do niedopuszczaniu do ich

społecznych działań oraz do niedopuszczaniu do ich

wystąpienia.

wystąpienia.

Oba te podejścia powinny występować jednocześnie.

Oba te podejścia powinny występować jednocześnie.

10

SOP - PODEJŚCIE PASYWNE

SOP - PODEJŚCIE PASYWNE

Podejście pasywne stanowi odpowiednik zakazów i wiąże się z tym,

Podejście pasywne stanowi odpowiednik zakazów i wiąże się z tym,

czego organizacja nie będzie robić. Najczęściej dotyczy to

czego organizacja nie będzie robić. Najczęściej dotyczy to

wyrzeczenia

wyrzeczenia

się

się

:

:



praktyk nieuczciwych wobec klientów i kontrahentów

praktyk nieuczciwych wobec klientów i kontrahentów



nieuczciwej konkurencji bądź praktyk monopolistycznych

nieuczciwej konkurencji bądź praktyk monopolistycznych



naruszania prawa i dobrych obyczajów wobec pracowników

naruszania prawa i dobrych obyczajów wobec pracowników



praktyk nieuczciwych wobec akcjonariuszy

praktyk nieuczciwych wobec akcjonariuszy



praktyk nieuczciwych wobec skarbu państwa, w tym zwłaszcza

praktyk nieuczciwych wobec skarbu państwa, w tym zwłaszcza

nadużyć związanych z płaceniem (niepłaceniem) podatków,

nadużyć związanych z płaceniem (niepłaceniem) podatków,



obciążania / zatruwania naturalnego środowiska przyrodniczego

obciążania / zatruwania naturalnego środowiska przyrodniczego

Problem polega m.in. na tym, że trudno jest wymienić i zdefiniować

Problem polega m.in. na tym, że trudno jest wymienić i zdefiniować

wszystkie negatywne praktyki, a jeszcze trudniej ich całkowicie

wszystkie negatywne praktyki, a jeszcze trudniej ich całkowicie

uniknąć. Dla przykładu, każdy zakład przemysłowy jest – bardziej bądź

uniknąć. Dla przykładu, każdy zakład przemysłowy jest – bardziej bądź

mniej - uciążliwy dla środowiska. Rozsądniej jest więc mówić o nie

mniej - uciążliwy dla środowiska. Rozsądniej jest więc mówić o nie

przekraczaniu dopuszczalnych norm skażenia – choć i to bywa trudne.

przekraczaniu dopuszczalnych norm skażenia – choć i to bywa trudne.

11

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC KLIENTÓW,

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC KLIENTÓW,

(PRZYKŁADY)

(PRZYKŁADY)



Sprzedaż produktów (towarów bądź usług), których użytkowanie jest

Sprzedaż produktów (towarów bądź usług), których użytkowanie jest

niebezpieczne i stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia z przyczyn leżących po

niebezpieczne i stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia z przyczyn leżących po

stronie producenta bądź sprzedającego.

stronie producenta bądź sprzedającego.



Nie spełnianie norm i parametrów, przewidzianych / deklarowanych dla

Nie spełnianie norm i parametrów, przewidzianych / deklarowanych dla

produktów (dotyczy składników i ich struktury, trwałości, i in.)

produktów (dotyczy składników i ich struktury, trwałości, i in.)



Niedotrzymywania warunków napraw gwarancyjnych i technicznej obsługi

Niedotrzymywania warunków napraw gwarancyjnych i technicznej obsługi

produktów.

produktów.



Nieuzasadnione obciążanie klientów winą za uszkodzenia i defekty produktu.

Nieuzasadnione obciążanie klientów winą za uszkodzenia i defekty produktu.



Pułapki w umowach o sprzedaży i świadczeniu usług (mętne i wieloznaczne

Pułapki w umowach o sprzedaży i świadczeniu usług (mętne i wieloznaczne

zapisy, prawniczy żargon, bardzo długie teksty trudne do przeczytania, nadmiar

zapisy, prawniczy żargon, bardzo długie teksty trudne do przeczytania, nadmiar

warunków i zastrzeżeń, najmniej korzystne zapisy pisane małym drukiem, itd.

warunków i zastrzeżeń, najmniej korzystne zapisy pisane małym drukiem, itd.



Przesadnie wysokie odsetki za opóźnienie w terminie spłaty kredytu.

Przesadnie wysokie odsetki za opóźnienie w terminie spłaty kredytu.



Długi czas oczekiwania na przesyłkę; zawartość przesyłki niezgodna z opisem.

Długi czas oczekiwania na przesyłkę; zawartość przesyłki niezgodna z opisem.



Nie respektowanie określonych prawem obowiązków związanych z

Nie respektowanie określonych prawem obowiązków związanych z

informowaniem klientów o ich prawach i o produktach.

informowaniem klientów o ich prawach i o produktach.

12

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC

PRACOWNIKÓW

PRACOWNIKÓW

I KANDYDATÓW DO PRACY (PRZYKŁADY)

I KANDYDATÓW DO PRACY (PRZYKŁADY)



Zatrudnianie pracowników bez pisemnej umowy o pracę; nie płacenie składek

Zatrudnianie pracowników bez pisemnej umowy o pracę; nie płacenie składek

ubezpieczeniowych bądź ich zaniżanie (w wyniku nie ujawniania pełnych zarobków).

ubezpieczeniowych bądź ich zaniżanie (w wyniku nie ujawniania pełnych zarobków).



Umowy formułowane w sposób wieloznaczny, które można interpretować w sposób

Umowy formułowane w sposób wieloznaczny, które można interpretować w sposób

niekorzystny dla pracowników.

niekorzystny dla pracowników.



Umowy zbyt ogólnikowe, przesadne odsyłanie do innych przepisów (których nie ma albo

Umowy zbyt ogólnikowe, przesadne odsyłanie do innych przepisów (których nie ma albo

są również bardzo ogólnikowe).

są również bardzo ogólnikowe).



Zwalnianie po okresie próbnym jako stała praktyka niektórych pracodawców, pozwalająca

Zwalnianie po okresie próbnym jako stała praktyka niektórych pracodawców, pozwalająca

na niskie wynagradzanie i redukcję kosztów.

na niskie wynagradzanie i redukcję kosztów.



Nie płacenie za pracę w godzinach nadliczbowych; nie rejestrowanie tej pracy.

Nie płacenie za pracę w godzinach nadliczbowych; nie rejestrowanie tej pracy.



Nadużywanie bezrobocia i kryzysu jako „argumentu” za obniżaniem wynagrodzeń bądź

Nadużywanie bezrobocia i kryzysu jako „argumentu” za obniżaniem wynagrodzeń bądź

nie udzielaniem podwyżek płac.

nie udzielaniem podwyżek płac.



Nadużywanie „modelu sita” („Murzyn zrobił swoje, murzyn może odejść”).

Nadużywanie „modelu sita” („Murzyn zrobił swoje, murzyn może odejść”).



Przeciążanie pracą w wyniku unikania przyjęć nowych pracowników.

Przeciążanie pracą w wyniku unikania przyjęć nowych pracowników.



Przeciąganie w czasie formy „pełniącego obowiązki”, wynikające m.in. z „oszczędności”.

Przeciąganie w czasie formy „pełniącego obowiązki”, wynikające m.in. z „oszczędności”.



Unikanie płacenia odpraw dla zwalnianych pracowników w sytuacjach, gdzie

Unikanie płacenia odpraw dla zwalnianych pracowników w sytuacjach, gdzie

powinny one mieć miejsce.

powinny one mieć miejsce.

13

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC

NIEUCZCIWE PRAKTYKI WOBEC

PRACOWNIKÓW

PRACOWNIKÓW

I KANDYDATÓW DO PRACY

I KANDYDATÓW DO PRACY

(2)

(2)



Przesadne zawężanie wieku pracownika i kandydata do pracy, np. do przedziału

Przesadne zawężanie wieku pracownika i kandydata do pracy, np. do przedziału

wiekowego 25 – 35 lat (częste w Polsce w latach 90. XX wieku).

wiekowego 25 – 35 lat (częste w Polsce w latach 90. XX wieku).



„

„

Wypychanie” z rynku pracy ludzi po 55 (a niekiedy po 50) roku życia.

Wypychanie” z rynku pracy ludzi po 55 (a niekiedy po 50) roku życia.



Dyskryminowanie płacowe i awansowe młodych pracowników.

Dyskryminowanie płacowe i awansowe młodych pracowników.



Dyskryminacja kobiet (stanowiskowa, płacowa, awansowa), szczególnie kobiet z

Dyskryminacja kobiet (stanowiskowa, płacowa, awansowa), szczególnie kobiet z

małymi dziećmi i wielodzietnych.

małymi dziećmi i wielodzietnych.



Ingerencja w prywatność – pytania o ciążę / domaganie się informacji od kandydatek do

Ingerencja w prywatność – pytania o ciążę / domaganie się informacji od kandydatek do

pracy na temat planowania rodziny, nadmierne obciążanie obowiązkami (w stopniu

pracy na temat planowania rodziny, nadmierne obciążanie obowiązkami (w stopniu

zagrażającym normalnemu funkcjonowaniu rodziny), nadmiar delegacji służbowych, itd.

zagrażającym normalnemu funkcjonowaniu rodziny), nadmiar delegacji służbowych, itd.



Stawianie pracowników w sytuacji konfliktu sumienia (wymaganie nieuczciwości wobec

Stawianie pracowników w sytuacji konfliktu sumienia (wymaganie nieuczciwości wobec

klientów i kontrahentów, skarbu państwa, itd.)

klientów i kontrahentów, skarbu państwa, itd.)



„

„

Szklany sufit”, nepotyzm, mobbing, molestowanie seksualne, obmowa, oszczerstwa,

Szklany sufit”, nepotyzm, mobbing, molestowanie seksualne, obmowa, oszczerstwa,

wszelkie formy dyskryminacji – jako praktyki nie tylko nieetyczne, ale także często

wszelkie formy dyskryminacji – jako praktyki nie tylko nieetyczne, ale także często

karalne.

karalne.



Zrzucanie odpowiedzialności na pracowników tam, gdzie winę ponosi kierownictwo.

Zrzucanie odpowiedzialności na pracowników tam, gdzie winę ponosi kierownictwo.

14

SOP – PODEJŚCIE AKTYWNE

SOP – PODEJŚCIE AKTYWNE



Formułowanie idei i wartości, którym organizacja chce służyć; traktowanie ich

Formułowanie idei i wartości, którym organizacja chce służyć; traktowanie ich

jako elementu misji.

jako elementu misji.



Silny nacisk na wysoką jakość produktów, procesów, pracy, relacji z klientami /

Silny nacisk na wysoką jakość produktów, procesów, pracy, relacji z klientami /

kontrahentami, itd. Orientacja na TQM.

kontrahentami, itd. Orientacja na TQM.



Opracowywanie kodeksów dobrych praktyk, które organizacja chce stosować

Opracowywanie kodeksów dobrych praktyk, które organizacja chce stosować



Stosowanie zasady przejrzystości / jawności; pozostaje jednak kłopotliwe

Stosowanie zasady przejrzystości / jawności; pozostaje jednak kłopotliwe

pytanie, które

pytanie, które

kwestie powinny stanowić tajemnicę firmy, jak też które kwestie jej polityki

kwestie powinny stanowić tajemnicę firmy, jak też które kwestie jej polityki

(także wobec

(także wobec

pracowników) nie muszą być ogólnie znane – i czy mają być takie?

pracowników) nie muszą być ogólnie znane – i czy mają być takie?



Niwelowanie istniejących / zastanych nieprawidłowości: asymetrii między

Niwelowanie istniejących / zastanych nieprawidłowości: asymetrii między

odpowiedzialnością a uprawnieniami, nierównomiernego obciążenia pracą i

odpowiedzialnością a uprawnieniami, nierównomiernego obciążenia pracą i

odpowiedzialnością, nieuzasadnionych dysproporcji płacowych, itd.

odpowiedzialnością, nieuzasadnionych dysproporcji płacowych, itd.



Eliminowanie niewłaściwych stylów zarządzania i stylów przywództwa.

Eliminowanie niewłaściwych stylów zarządzania i stylów przywództwa.



Wymaganie przestrzegania procedur, których celem jest przeciwdziałanie

Wymaganie przestrzegania procedur, których celem jest przeciwdziałanie

zagrożeniom, nadużyciom i nieprawidłowościom.

zagrożeniom, nadużyciom i nieprawidłowościom.



Odpowiedzialność moralna odnosi się nie tylko do czyniących zło, ale i do

Odpowiedzialność moralna odnosi się nie tylko do czyniących zło, ale i do

zaniedbujących przeciwdziałanie się złu.

zaniedbujących przeciwdziałanie się złu.

15

SOP – MODEL

SOP – MODEL

BEFORE PROFIT

BEFORE PROFIT

OBLIGATION

OBLIGATION



Model BPO zakłada pierwszeństwo wartości moralnych przed innymi

Model BPO zakłada pierwszeństwo wartości moralnych przed innymi

wartościami – takimi, jak zysk czy rozwój organizacji.

wartościami – takimi, jak zysk czy rozwój organizacji.



Zysk osiągnięty z naruszeniem obowiązujących norm nie jest moralnie

Zysk osiągnięty z naruszeniem obowiązujących norm nie jest moralnie

usprawiedliwiony.

usprawiedliwiony.



Odraczanie przez przedsiębiorców „na później” przestrzegania norm

Odraczanie przez przedsiębiorców „na później” przestrzegania norm

prawnych i etycznych – tj. na okres po osiągnięciu jakichś wyników w

prawnych i etycznych – tj. na okres po osiągnięciu jakichś wyników w

działalności gospodarczej – nie ma żadnych podstaw logicznych i

działalności gospodarczej – nie ma żadnych podstaw logicznych i

moralnych.

moralnych.



Nie każda organizacja zasługuje na istnienie, nie każdy nadaje się na

Nie każda organizacja zasługuje na istnienie, nie każdy nadaje się na

przedsiębiorcę i pracodawcę; dążenie do zysku nie jest przesądzającym

przedsiębiorcę i pracodawcę; dążenie do zysku nie jest przesądzającym

argumentem i wystarczającym uzasadnieniem.

argumentem i wystarczającym uzasadnieniem.



Nie każda branża powinna się szybko rozwijać; te które zarabiają na

Nie każda branża powinna się szybko rozwijać; te które zarabiają na

przemocy, rozwiązłości, rozpadzie więzi rodzinnych, hazardzie, itp. nie

przemocy, rozwiązłości, rozpadzie więzi rodzinnych, hazardzie, itp. nie

zasługują na „zielone światło” a zysk nie jest tam wystarczającym

zasługują na „zielone światło” a zysk nie jest tam wystarczającym

argumentem.

argumentem.



Biznes społecznie odpowiedzialny to taki, który wspiera rozwój społeczny

Biznes społecznie odpowiedzialny to taki, który wspiera rozwój społeczny

i znajduje się w harmonii z dobrem społeczeństwa.

i znajduje się w harmonii z dobrem społeczeństwa.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ !

16

Wykorzystana literatura

Wykorzystana literatura

•

Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności

Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialności

biznesu

biznesu

[red. W. Gasparski]. WSPiS, Warszawa 2003

[red. W. Gasparski]. WSPiS, Warszawa 2003

•

Gasparski W.,

Gasparski W.,

Wykłady z etyki biznesu. WSPiZ, Warszawa 2007

Wykłady z etyki biznesu. WSPiZ, Warszawa 2007

•

Rybak M.,

Rybak M.,

Etyka menedżera – społeczna odpowiedzialność

Etyka menedżera – społeczna odpowiedzialność

przedsiębiorstwa.

przedsiębiorstwa.

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa

2004

2004