BRUZDKOWANIE

okres rozwoju zarodkowego, w którym zarodek
na skutek wielokrotnych

podziałów

mitotycznych

z jednokomórkowego zmienia się

w wielokomórkowy, zapłodnione jajo - zygota
dzieli się mitotycznie i powstają

komórki

potomne zwane

blastomerami

, powstaje

podłoże komórkowe dla przyszłego złożonego
organizmu

 początek bruzdkowania to pojawienie się
pierwszego podziału mitotycznego,

 koniec to

stadium blastuli

, w którym zwykle

pomiędzy komórkami zarodka pojawia się

pierwotna jama ciała – blastocel

 pomiędzy tymi dwoma etapami, w przypadku

bruzdkowania całkowitego

wyróżnia się

jeszcze stadium

moruli

Klasyfikacja sposobów bruzdkowania w

zależności :

1.  od ilości i rodzaju rozmieszczenia żółtka:

 całkowite (jaja oligo- i mezolecytalne):

• regularne

• nieregularne

• anarchiczne

 częściowe (jaja polilecytalne)

• tarczowe (jaja telolecytalne)

• powierzchniowe (jaja centrolecytalne)

2. od wczesnego lub późnego pojawienia się płaszczyzn

symetrii i sposobu przebiegu bruzd w stosunku do
głównych osi jaja:

 wczesne pojawienie się płaszczyzn symetrii:

• dwusymetryczne

• dwubocznie symetryczne

 późniejsze pojawienie się płaszczyzn symetrii:

• spiralne

 późne pojawienie się płaszczyzn symetrii:

• promieniste

3.

od wczesnego lub późnego ustalania się losów
blastomerów:

 zdeterminowane

 niezdeterminowane

PRZEBIEG BRUZDKOWANIA U JEŻOWCA

• pierwsza i druga płaszczyzna podziału są pionowe – południkowe,

dzielą jajo na

4 równe blastomery

• trzeci podział przebiega w płaszczyżnie równikowej i nieco

powyżej równika jaja

• powstaje zarodek złożony z

4 mniejszych i 4 większych

blastomerów

4. od tego momentu bruzdkowanie staje się nierównomierne:

 blastomery (4) bieguna animalnego dzielą się w

płaszczyźnie południkowej i powstaje 8 blastomerów
jednakowych – podobnych –

mezomerów

 blastomery (4) bieguna wegetatywnego dzielą się w

płaszczyźnie równikowej i powstają:

 4 blastomery duże –

makromery

 4 blastomery małe –

mikromery

A

W

5. W ciągu dalszych podziałów utrzymuje się ten odmienny

przebieg bruzdkowania w półkuli twórczej i odżywczej

6. Powstaje

blastula – celoblastula

równomierna

 

 kształt regularnie kulistego pęcherzyka, o ścianie

zbudowanej z 1-nej warstwy komórek

 większość komórek półkuli wegetatywnej jest wysoka,

zbudowana z

makromerów

, pod nimi występują nieliczne

drobne

mikromery

, półkula twórcza zajęta jest przez

mezomery

 blastula pływa swobodnie za pomocą rzęsek pokrywających

blastodermę

PRZEBIEG BRUZDKOWANIA U PŁAZA

1.

Pierwsza południkowa bruzda dzieli jajo na

dwa blastomery,

które mają kształt półkul ściśle przylegających do siebie

2.

Druga bruzda przebiega też południkowo – prostopadle do

pierwszej i dzieli zarodek

na cztery (4) równej wielkości

blastomery

3.

trzeci podział przebiega równoleżnikowo nieco ponad równikiem

wskutek czego zarodek jest już

w stadium 8 blastomerów,

dzieli się

na makro- i mikromery



mikromery

prawie zupełnie nie zawierają żółtka



makromery

są nim przeładowane

morul
a

blastu
la

blastoce
l

PRZEBIEG BRUZDKOWANIA U PŁAZA

4. Od tego stadium zanika już regularny przebieg

bruzd a bruzdkowanie jest bardziej intensywne na
biegunie animalnym – bruzdy zaczynają
przebiegać nieregularnie

5. Przez krótki czas zarodek zbudowany jest z 12

blastomerów, potem dzielą się makromery i
zarodek osiąga stadium

16 blastomerów

 dalszy system bruzd – równoleżnikowy
 różnice wielkości mikro- i makromerów

BLASTULA ŻABY

•

celoblastula:

nierównomierna, wielowarstwowa

•

 utworzona z komórek różnej wielkości: na

biegunie animalnym mniejsze i stopniowo

powiększają się, na biegunie wegetatywnym

największe

•

 

blastocel

na skutek bruzdkowania

nierównomiernego został przesunięty w kierunku

bieguna animalnego (twórczego)

A

W

PRZEBIEG BRUZDKOWANIA U GLISTY

KOŃSKIEJ

1. Jajo dzieli się na dwa niezupełnie równe blastomery

S

1

– stanowi zawiązek ektodermy-

ektoblast

P

1

– daje pozostałe zawiązki

2. Przy drugim podziale:



blastomer S

1

dzieli się podłużnie (w płaszczyźnie

południkowej) jako pierwszy na

A i B

(ektoblasty – dadzą

zawiązek ektodermy)



blastomer P

1

poprzecznie (w płaszczyźnie równikowej )

nieco później na

EMSt

- z tego endoderma, mezoderma,

przednia

część

przewodu

pokarmowego,

gardziel

(stomodeum) i

P

2

- blastomer płciowy- k. prapłciowe



w skutek podziałów powstaje

stadium 4 komórkowe

mające kształt litery T

PRZEBIEG BRUZDKOWANIA U GLISTY

KOŃSKIEJ



Układ T jest stanem przejściowym: blastomer P

2

przesuwa się w

kierunku blastomeru A i zarodek przyjmuje

kształt

nieregularnego rombu

- ze stadium 4 kom. w kształcie T

powstaje

rombowa płytka

, w której ektoblasty A i B odpowiadają

grzbietowej części zarodka, przy czym A – przedni, B – tylny

koniec ciała)

3. Trzeci podział potęguje symetrię dwuboczną:


blastomery

A i B

dzielą się podłużnie w płaszczyźnie strzałkowej

(dają prawe i lewe kom. potomne)



blastomery

EMSt i P

2

dzielą się poprzecznie – produkują komórki

leżące jedna za drugą w płaszczyźnie środkowej (kom. jedna pod

drugą):

najpierw dzieli się

blastomer P

2

i powstaje z niego:

•

blastomer P

3

– przeznaczony na kom. prapłciowe

•

blastomer C

– zawiązek wora skórnomięśniowego

blastomer EMSt

dzieli się na:

•

blastomer E (zawiązek endodermy)

•

blastomer MSt (reprezentujący materiał na mezodermę i

stomodeum)

GASTRULACJA

 Bruzdkowanie

– kończy się u zwierząt powstaniem

pęcherzyka lub tarczki czyli

blastuli

 Istotą bruzdkowania było rozbicie jaja na większą liczbę

małych komórek czyli

blastomerów

, z których ma być

zbudowane ciało zarodka.

 Jeżeli bruzdkowanie było rozdrobnieniem jaj to

gastrulacja

prowadzi do

scalania blastomerów w 3

listki zarodkowe:

1. ektoderma – epiblast

– zewnętrzny listek zarodkowy

2. endoderma – hipoblast

– wewnętrzny listek zarodkowy

3. mezoderma – mezoblast

– środkowy listek zarodkowy

GASTRULACJA

• Epiblast

– warstwa zarodkowa, w której materiał na

system nerwowy nie oddzielił się jeszcze od

ektodermy

właściwej

• Ektoderma właściwa

- zespół komórek tworzących w

przyszłości pokrycie ciała

• Hipoblast

– gdy

endoderma i mezoderma

nie są

jeszcze odgraniczone od siebie, lub gdy endoderma nie

jest jeszcze odgraniczona od materiału przeznaczonego

na struktury pozazarodkowe (błony płodowe)

• Endoderma właściwa

– materiał przeznaczony tylko na

przewód pokarmowy

• Mezoblast

– materiał na strunę grzbietową, mięśnie i

szkielet

• Mezoderma

– materiał tylko na szkielet i mięśnie

GASTRULACJA

 jest procesem, w którym komórki podobne do siebie pod

względem właściwości twórczych przemieszczają się razem i
przekształcają tak, że mogą z łatwością wbudować się w ciało
przyszłego organizmu

 od typu

blastuli

zależy sposób przemieszczania się komórek

przyszłych

listków zarodkowych.

 w zasadzie: komórki

endodermy

i

mezodermy

dostają się

do wnętrza blastuli, a

ektoderma

rozciąga się na

powierzchni zarodka

 te wędrówki komórek ułatwia

jama blastuli

(obecna u

większości rozwijających się zwierząt)

 ruchy komórek związanych z tworzeniem nowych struktur

–

ruchy morfotwórcze

 bezpośrednio po gastrulacji z listków zarodkowych tworzą się

narządy pierwotne

, dające potem początek

narządom

ostatecznym


inwaginacj
a


imigracja

 epibolia


delaminacja

 kawitacja

 inwaginacja i
imigracja u
dyskoblastuli

SPOSOBY
GASTRULACJI

Nigdy nie ma jednego
typu gastrulacji.
Występuje kilka
typów!

(gastrulacja

kombinowana)

 

JEŻOWIEC

–

wywędrowanie, wpuklanie,

PŁAZ

– wpuklanie,

obrastanie

GASTRULACJA JEŻOWCA