Technika podatkowa

Dr Katarzyna Smolny

1

Definicja podatku i jego

cechy

Definicja podatku:
jest to pieniężne, przymusowe, powszechne (ogólne) nieodpłatne

i bezzwrotne świadczenie na rzecz państwa lub jednostki

samorządu terytorialnego wynikające z ustawy. Jest to

podstawowe narzędzie gromadzenia dochodów przez

państwo.

Cechy podatku:

·     Pieniężny charakter podatku wynika z konieczności

wniesienia pewnej kwoty pieniędzy i niemożności zastąpienia jej

świadczeniem w naturze.

·     Nieodpłatność - podatnik w zamian nie otrzymuje

bezpośrednio żadnego świadczenia ze strony państwa.

·     Bezzwrotność - podatnik nie może ubiegać się o zwrot

wniesionych kwot chyba, iż przepisy szczegółowe stanowią

inaczej (ulgi, nadpłaty).

2

Redystrybucyjny charakter

podatków

W skutek nadmiernie zróżnicowanego podziału
dochodów w społeczeństwie państwo prowadzi politykę
ograniczania tych nierówności za pomocą podatków
oraz redystrybucji dochodów. Obrazuje to krzywa
rozkładu dochodów ludności Lorenza.

3

Dochody %

100%

20%

20%

60%

Ludność %

Krzywa nierówności

dochodów przed

opodatkowaniem

Krzywa absolutnej

równości

Krzywa nierówności

dochodów po

opodatkowaniu

Rodzaje podatków

1.  ze względu na przedmiot opodatkowania (kryterium

przedmiotowe):

·    

podatki majątkowe i od praw majątkowych

-podatki te

płacone są przez podmioty za posiadanie majątku lub pewnych

określonych praw do majątku,

·    

podatki od przychodów

- płacone są one w związku z

uzyskiwanymi przychodami - niezależnie od wygenerowanego

zysku bąź osiągniętej straty, strumień pieniężny zasilający podmiot

jest podstawą do naliczania takich podatków

·    

podatki od dochodów

- jest to rozwinięta forma podatku

uwzględniająca zarówno strumienie wpływające do kasy podatnika

jak i wydatki które musiał on ponieść na uzyskanie tych

przychodów

·    

podatki od wydatków

- związane są z poniesieniem przez

podatnika określonego wydatku na zakup danego dobra. Z reguły

podatki te stosowane są w celu ograniczenia konsumpcji dóbr

szkodliwych społecznie (alkohol, papierosy),

4

Rodzaje podatków

2.  związek między ciężarem podatkowym a ponoszącym go

podatnikiem:

·    

podatki bezpośrednie

– podatnik jest płatnikiem; w przypadku

tych podatków istnieje realnie określona zależność między

płaconym podatkiem a osobą podatnika, sankcjonująca wysokość

podatku, tryb zapłaty, terminy. Przykładami są tu podatki

dochodowe i majątkowe.

·    

podatki pośrednie

– podatnik i płatnik to inne podmioty, podatki

te obciążają podatnika jako podatki ukryte, są zawarte w cenie

produktów nabywanych przez podatnika i często nie zauważane

przez niego, Vat jest typowym przykładem.

3.  kryterium władztwa podatkowego - (kto je nakłada)
·    

podatki nakładane przez państwo

- czyli klasycznego fisusa,

który zazwyczaj jest łączony z czerpaniem dochodów za pomocą

systemu podatkowego, który kształtuje strukturę systemu

podatkowego w kraju,

·    

podatki nakładane przez władze samorządowe

- nowa grupa

podatków obejmująca zazwyczaj podatki lokalne nakładane przez

samorząd terytorialny na mieszkańców danego obszaru,

5

Technika podatkowa i jej elementy

Technika

podatkowa

-

jest

to

określony

sposób

formułowania bądź konstrukcji podatków.

 

1.Podmiot opodatkowania – Podatnik - jest to podmiot –

osoba fizyczna, prawna lub jednostka organizacyjna

nieposiadająca osobowości prawnej podlegająca obowiązkowi

podatkowemu –podatni ponosi ciężar ekonomiczny podatku.

2.Płatnik - to podmiot – osoba fizyczna, prawna lub jednostka

organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej zobowiązana do

obliczenia, pobrania od podatnika i wpłacenia podatku

 właściwemu organowi podatkowemu.
Kto jest płatnikiem?
Np.:

•zakłady pracy

•organy rentowe

•jednostki organizacyjne uczelni, placówki naukowe, zakłady pracy

oraz inne jednostki organizacyjne - od wypłacanych przez nie

stypendiów

•podmioty, które dokonują wypłaty świadczeń z tytułu działalności

wykonywanej osobiście /np. umowy o dzieło, zlecenia/

6

Technika podatkowa i jej elementy

3

. Podstawa opodatkowania - jest to wartość, czynność lub rzecz

której zaistnienie pociąga za sobą powstanie obowiązku podatkowego,

4.   Stawka podatkowa - będąca relacją kwoty podatku do podstawy

opodatkowania. Występują dwa rodzaje stawek podatkowych:

·     kwotowe - gdzie określony jest bezpośrednio wielkość podatku

należnego do zapłacenia,

·     procentowe - gdzie podatek stanowi określony procent podstawy

opodatkowania. Do stawek procentowych zaliczamy :

stałe - kwotowe,
proporcjonalne - o liniowym i wprost proporcjnalnym stopniu

wzrostu w stosunku do podstawy opodatkowania,
progresywne - o wzroście szybszym niż podstawa

opodatkowania,
regresywne - o wzroście wolniejszym od podstawy

opodatkowania,
degresywne - łączone stawki progresywne z proporcjonalnymi

(najpierw progresywna potem proporcjonalna)

7

Technika podatkowa i jej elementy

 Skala podatkowa - jest to odzwierciedlenie ilości stawek

podatkowych w systemie - może być jedna stawka lub kilka.

Obrazuje ona jaką stawkę należy stosować w przypadku

poszczególnych podatników.

Zwolnienia podatkowe - są to wyłączenia pewnej części

podatników na określony czas z obowiązku zapłacenia podatku.

Mogą być to zwolnienia podmiotowe - grup podatników lub

przedmiotowe zależne od zaistnienia pewnych okoliczności

zwalniające od zapłacenia części podatku,

Ulgi podatkowe - jako częściowe ograniczenia ciężaru

podatkowego. Z reguły mamy do czynienia z ulgami

systemowymi dotyczącymi ogółu podatników - wbudowanymi na

stałe w system podatkowy. Pełnią one zazwyczaj rolę stymulującą

wobec podatników. Obok nich mogą występować ulgi

indywidualne dostosowane do potrzeb i sytuacji poszczególnych

podatników. Ulgi te z kolei są przyznawane uznaniowo na wniosek

podatnika.

8

Technika podatkowa i jej elementy

 Zwyżki podatkowe - czyli opłacanie podatku
przez konkretny podmiot w kwocie wyższej niż
powszechnie

obowiązujące.

Wynikają

s

represyjnego stymulowania podmiotów,

Termin płatności - określenie czasu w którym
podatnik

(płatnik)

jest

zobowiązany

do

uregulowania zobowiązania podatkowego.

9

Zasady podatkowe – wg Smitha

zasada równości - oznaczająca proporcjonalne

rozłożenie ciężaru podatkowego w stosunku do

możliwości płatniczych osób zobowiązanych do

płacenia podatku,
zasada pewności - oznaczająca stały w danym

okresie

ciężar

podatkowy

dla

konkretnych

podmiotów, czy też stały i pewny dochód państwa,
zasada dogodności - przewidująca pobieranie

podatków w najdogodniejszym miejscu i czasie dla

osób obciążonych podatkiem,
zasada taniości - polegająca na minimalizacji

kosztów ustalenia i poboru podatku.

10

Zasady podatkowe – wg Wagnera

zasady fiskalne – wydajność,
elastyczność, stałość,
zasady ekonomiczne –nienaruszalność
majątku podatnika,
zasady sprawiedliwości- powszechność,
równość, zdolność dochodowa,
zasady techniczne – pewność,
dogodność, taniość.

11

System podatkowy

System podatkowy – jest to:
• ogół podatków pobieranych w danym

państwie,

• stanowiący uporządkowany zespół podatków,
• dających się sklasyfikować według różnych

kryteriów

Zespół podatków funkcjonujący w Polsce obecnie

nie zawsze jest odbierany jako „system
podatkowy”.

12

System podatkowy

Najważniejsze fakty z tworzenia polskiego systemu podatkowego

1989 – ujednolicenie zasad opodatkowania dochodów osób prawnych

CIT

1991 – podział dochodów podatkowych między Skarb Państwa a gminy

1992 – wprowadzenie podatku PIT

1993 – zastąpienie podatku obrotowego przez VAT i akcyzę

1996 – zniesienie podatku od ponadnormatywnego wynagrodzenia

1997 – nowa ordynacja podatkowa

 

Największe osiągnięcia



Ustanowienie jednolitego, nowoczesnego systemu podatkowego



Zlikwidowanie licznych ulg dla przedsiębiorstw



Objęcie różnych źródeł dochodów jednolitym PIT



Wprowadzenie nowego ustroju podatkowego bez negatywnych

skutków społecznych i gospodarczych



Zwiększenie udziału podatków konsumpcyjnych w dochodach

państwa

13

PIERWSZE FORMY PODATKÓW W

POLSCE

 dań – płacona w towarach i usługach – początki państwa

polskiego,

podymne - (XI,XII wiek) pobierane od ilości zagród chłopskich

we wsi,

     od 1374 roku Przywileje Koszyckie dla szlachty ograniczyły

swobodę nakładania podatków przez króla,

podatek łanowy (XVI wiek) oraz podatek szosowy jako

podatki majątkowe nakładane na właścicieli ziemskich i

mieszczan, (uchwalane przez Sejm),

czopowe (j.w.)– nakładane na konsumpcję trunków,
pogłówne (j.w.)– stosowane w odniesieniu do ludności

żydowskiej

opłaty przywozowe (j.w.),
A.F. Modrzewski (XVI w.) – proponuje pierwszy podatek o

charakterze podatku dochodowego (5%)

14

Rodzaje podatków w Polsce

Podatki centralne - są to podatki zasilające budżet

państwa. Są one uregulowane w kilku ustawach.

Największe znaczenie mają tu:

1. podatek od towarów i usług (VAT),
2. podatek akcyzowy - sporny charakter tej daniny
3. podatek dochodowy od osób fizycznych
4. podatek dochodowy od osób prawnych,
5. podatek od gier,

Dochody gmin z tytułu podatków i opłat lokalnych

ustalają dwie ustawy:

- o finansowaniu j.s.t.  
- o podatkach i opłatach lokalnych.  

15

Rodzaje podatków w Polsce

Podatki samorządowe - są to podatki zasilające

budżety jednostek samorządu terytorialnego;

zaliczamy tu:

1. podatek od spadków i darowizn,
2. podatek od środków transportowych,
3. podatek od czynności cywilnoprawnych,
5. podatek leśny,
6. podatek rolny,
7. podatek od nieruchomości,
8. karta podatkowa.
 

16

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB

FIZYCZNYCH częściowo zasila jst

Wysokość udziału we wpływach z podatku

dochodowego od osób fizycznych wynosi, od

podatników

tego

podatku

zamieszkałych

na

obszarze:

•Gminy - 39,34 %,
•Powiatu - 10,25 %.
•Województwa - 1,60 %.

Ustawa z dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek

samorządu terytorialnego (tj. Dz. U. z 2008 r. Nr 88 ze zm.)

17

Podatek VAT

Przedmiot opodatkowania

   

OPODATKOWANIU PODATKIEM OD VAT PODLEGA:

1. sprzedaż towarów
2. odpłatne świadczenie usług
3. eksport towarów i usług,
4. inne czynności określone w przepisach ustawy
Towarem - są rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie

energii, budynki, budowle lub ich części,

Poprzez usługi rozumie się usługi wymienione w

klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o

statystyce państwowej, a także roboty budowlano-

montażowe; będą to również np.:

1. sprzedaż praw,
2. udzielanie licencji i sublicencji,
3. oddanie do używania wspólnego znaku towarowego,
4. przeniesienie autorskiego prawa majątkowego - w

odniesieniu do programu komputerowego.

18

Podatek VAT

  Podatnicy podatku od towarów i usług

Podatnikami VAT są osoby prawne, jednostki organizacyjne

niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne:

•

mające siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium

Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli wykonują we własnym imieniu i na

własny rachunek czynności podlegające opodatkowaniu,

•

na których ciąży obowiązek uiszczenia cła, również w przypadku, gdy

na podstawie odrębnych przepisów importowany towar jest zwolniony

od cła albo cło na towar zostało zawieszone w części lub w całości albo

zastosowano preferencyjną, obniżoną lub zerową stawkę celną,

•

uprawnione do korzystania z procedury celnej obejmującej

uszlachetnianie czynne, odprawę czasową, przetwarzanie pod kontrolą

celną, w tym również osoby, na które, zgodnie z odrębnymi przepisami,

zostały przeniesione prawa i obowiązki związane z tymi procedurami,

•

mające siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu za granicą,

jeżeli wykonują czynności podlegające opodatkowaniu,

•

będące usługobiorcami usług pochodzących z importu.

19

Podatek VAT

  Podatnicy podatku od towarów i usług

Powstanie obowiązku podatkowego
Co do zasady obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wydania

(dostarczenia), przekazania, zamiany, darowizny towaru lub wykonania

usługi. Jeżeli sprzedaż towaru lub wykonanie usługi powinny być

potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą

wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7 dniu od dnia wydania

towaru lub wykonania usługi. Szczególne zasady powstawania

obowiązku podatkowego zostały określone w art. 6 ustawy.

Podstawa opodatkowania i stawki podatku
Podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług stanowi - co do

zasady - obrót.

Obrotem w rozumieniu ustawy jest kwota należna z tytułu sprzedaży

towarów, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Podstawą

opodatkowania w imporcie towarów jest wartość celna powiększona o

należne cło (art. 15 ust. 4 ustawy). Jeżeli przedmiotem importu są

towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, podstawą

opodatkowania jest wartość celna powiększona o należne cło i podatek

akcyzowy.

20

Podatek VAT

Stawki i metoda obliczania

Stawki podatku
Podstawowa stawka podatku wynosi 23% i jest stosowana do opodatkowania

każdej czynności, chyba że podlega ona opodatkowaniu wg stawki 8%, 3%

lub 0%.

Stawki 8%, 3% i 0% zostały ustalone dla enumeratywnie określonych w

ustawie oraz rozporządzeniach wykonawczych do niej towarów i usług.

Stawkę podatku 0% stosuje się głównie w eksporcie towarów.

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku

naliczonego

Kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku określonych w

fakturach stwierdzających nabycie towarów i usług, a w przypadku

importu - suma kwot podatku wynikająca z dokumentów celnych. Kwotę

podatku naliczonego stanowi również kwota podatku należnego od

importu usług, z wyjątkiem podatku od usług:

1.

turystyki wyjazdowej,

2.

związanych:

•

ze sprzedażą zwolnioną od podatku,

•

z czynnościami nieobjętymi zakresem przedmiotowym ustawy.

Podatek należny - to suma podatku z czynności opodatkowanych

21

VAT – przykład 1

22

Lp. Stawka

podatko

wa

Cena

netto

Warto

ść

dodan

a

Cena

brutt

o

Podate

k

naliczo

ny

Podat

ek

należ

ny

Podat

ek do

zapłat

y

1 10 % 100 100 11

0

-

10

10

2 10 % 200 100 22

0

10

20

10

3 10 % 300 100 33

0

20

30

10

4 10 % 400 100 44

0

30

40

10

VAT – przykład 2

23

Lp. Stawka

podatko

wa

Cena

netto

Warto

ść

dodan

a

Cena

brutt

o

Podate

k

naliczo

ny

Podat

ek

należ

ny

Podat

ek do

zapłat

y

1 10 % 100 100 11

0

-

10

10

2 10 % 400 300 44

0

10

40

30

VAT – przykład 3

24

Lp. Stawka

podatko

wa

Cena

netto

Warto

ść

dodan

a

Cena

brutt

o

Podate

k

naliczo

ny

Podat

ek

należ

ny

Podat

ek do

zapłat

y

1 10 % 100 100 11

0

-

10

10

2 0 %

200 100 20

0

10

0

- 10

3 10 % 300 100 33

0

0

30

30

4 10 % 400 100 44

0

30

40

10

VAT – przykład 4

25

Lp. Stawka

podatko

wa

Cena

netto

Warto

ść

dodan

a

Cena

brutt

o

Podate

k

naliczo

ny

Podat

ek

należ

ny

Podat

ek do

zapłat

y

1 10 % 100 100 11

0

-

10

10

2

zwolnio
ny

210 100 21

0

-

-

-

3 10 % 310 100 34

1

-

31

31

4 10 % 410 100 45

1

31

41

10

Podatek akcyzowy

Do czynności opodatkowanych podatkiem akcyzowym zalicza

się sprzedaż towarów i odpłatne świadczenie usług oraz

eksport towarów i usług, podlegających temu podatkowi.

Wśród tych towarów wymienić należy:

• produkty naftowe i syntetyczne paliwa płynne (SWW 024)
• samochody osobowe,
• jachty pełnomorskie,
• wyroby przemysłu spirytusowego i drożdżowego, wyroby

winiarskie, piwo,

• sprzęt elektroniczny wysokiej klasy oraz kamery wideo,
• sól,
• energię elektryczną,
• środki upiększające i wyroby perfumeryjne,
• broń palną myśliwską, broń gazową,
• wyposażenie specjalistyczne obiektów działalności rozrywkowej.

26

Podatek akcyzowy

Podatnicy podatku akcyzowego

   Obowiązek podatkowy w akcyzie ciąży na:

• producentach wyrobów akcyzowych,

• importerach wyrobów akcyzowych,

• sprzedawcach wyrobów akcyzowych,

• podmiotach świadczących usługi w zakresie wyrobów akcyzowych,

• nabywcach wyrobów akcyzowych, od których nie pobrano podatku

akcyzowego lub pobrano w kwocie niższej niż należna,

• podmiotach posiadających importowany wyrób akcyzowy, od

którego nie pobrano podatku akcyzowego lub pobrano w kwocie

niższej niż należna,

• podmiotach, u których stwierdzono nadmierne ubytki lub

zawinione niedobory określonych wyrobów akcyzowych,

• podmiotach zużywających spirytus własnej produkcji lub nabyty po

cenach niezawierających najwyższej stawki podatku akcyzowego.

27

Podatek akcyzowy

Podstawę opodatkowania akcyzą stanowi obrót chyba, że

ustawa określa inaczej. Można zatem wskazać, iż na przykład:

1.

w imporcie wyrobów akcyzowych podstawą opodatkowania
akcyzą jest ich wartość celna powiększona o należne cło.

2.

w przypadku towarów objętych procedurą uszlachetniania
biernego podstawą opodatkowania jest różnica między
wartością towarów wywiezionych czasowo za granicę a
wartością celną produktów kompensacyjnych dopuszczonych do
obrotu, powiększona o należne cło.

3.

zgodnie z art. 36 ust. 3 ustawy- w przypadku gdy stawki akcyzy
są ustalane kwotowo, a mogą być ustalane również procentowo,
podstawą opodatkowania jest ilość wyrobów akcyzowych.

28

Podatek dochodowy od osób prawnych

(CIT)

CIT – podatek dochodowy od osób prawnych
1988 – zrównanie sektora państwowego i prywatnego
Opodatkowanie nominalne przedsiębiorstw na skutek

wprowadzenia CIT spadło z 65% do 40%

Wprowadzenie w pierwotnej fazie ulg i zwolnień inwestycyjnych

przyniosło realne obciążenie w wysokości 25%

Główne ulgi to: na ochronę środowiska, przemysł spożywczy, badania

i rozwój technologiczny oraz we wczesnej fazie ulgi eksportowe.

 
Stawki w poszczególnych latach wynosiły:
1989-1996 – 40%, 1997 – 38%, 1998 – 36%, 1999 – 34%, 2000 –

30%, 2001 – 28%, 2002 – 28%, 2003 – 19 %

Ich obniżanie spowodowane było równoczesną rezygnacją ze

stosowania preferencji będącej objawem powrotu do neutralności

podatkowej.

29

CIT

Podmioty

Podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są:
 osoby prawne oraz spółki kapitałowe w organizacji,
 jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z

wyjątkiem spółek: cywilnych, jawnych, partnerskich,

komandytowych, komandytowo-akcyjnych,

 podatkowe grupy kapitałowe (grupy składające się z co najmniej

dwóch spółek prawa handlowego mających osobowość prawną,

które spełniając określone w ustawie warunki funkcjonują w

związkach kapitałowych).

Ustawa wymienia jednostki, które podlegają zwolnieniu

podmiotowemu, np. Narodowy Bank Polski, jednostki budżetowe.

Stosowane są zasady ograniczonego i nieograniczonego obowiązku

podatkowego ze względu na kryterium siedziby.

30

CIT

Przedmiot, przychód, dochód

Przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym jest dochód

bez względu na rodzaj źródeł przychodów, z jakich dochód ten

został osiągnięty.

Dochodem jest nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich

uzyskania, osiągnięta w roku podatkowym; jeżeli koszty uzyskania

przychodów przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą.
Wysokość tej straty może obniżyć dochód w najbliższych kolejno po

sobie następujących pięciu latach podatkowych, limit - do 50%

kwoty tej straty na rok.
Przychodami podatkowymi są nie tylko otrzymane pieniądze ale

również inne wartości, np. różnice kursowe, wartość nieodpłatnie

otrzymanych świadczeń oraz przychodów w naturze
Za przychody związane z działalnością gospodarczą i z działami

specjalnymi produkcji rolnej, uważa się także należne

przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po

wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i

skont.

31

CIT

Amortyzacja

W przypadku przychodów z udziału w zyskach osób prawnych (np.

dywidend) oraz przychodów podmiotów zagranicznych z tytułu tzw.

należności

licencyjnych

(np.

z

odsetek)

-

przedmiotem

opodatkowania jest przychód i wynosi 15% uzyskanego przychodu.

Kwotę tego podatku , odlicza się od kwoty podatku obliczonego

według zasad ogólnych.

W zakresie amortyzacji podatkowej zostały określone składniki

majątku, np. budynki, budowle, maszyny od których dokonuje się

odpisów amortyzacyjnych zaliczanych do kosztów podatkowych.

Generalnie podatnicy dokonują odpisów amortyzacyjnych od

ustalonej wartości początkowej środków trwałych - co miesiąc, w

równych ratach (z zastrzeżeniem metody degresywnej).

W ustawie zostały również wymienione środki trwałe oraz wartości

niematerialne i prawne, które nie podlegają amortyzacji, m.in.

grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów (art. 16c ustawy).

32