PTSD i

PTSD i

Debriefing

Debriefing

dr Elżbieta Trylińska-Tekielska

Post-Traumatic

Post-Traumatic

Stress Disorder –

Stress Disorder –

PTSD

PTSD

Zdarzenie traumatyczne jest to

zdarzenie związane z zagrożeniem

życia

lub poważnym uszkodzeniem ciała

albo zagrożeniem fizycznej

integralności (integrity), a osoba

doświadczająca takiego zdarzenia

przeżywa intensywny lęk, bezradność

i zgrozę.

PTSD rozpoznaje się wówczas,

PTSD rozpoznaje się wówczas,

gdy:

gdy:

1. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne,

przy czym spełnione są dwa kryteria:

 osoba doświadczyła, była świadkiem lub została

skonfrontowana ze zdarzeniem lub zdarzeniami, w
których ktoś poniósł śmierć, doznał poważnych
obrażeń lub istniała groźba śmierci, poważnych
obrażeń albo utraty fizycznej integralności (własnej
i innych),

 reakcję osoby na to zdarzenie charakteryzuje

intensywny strach, bezradność lub zgroza (u dzieci
objawy te mogą być zastąpione dezorganizacją
zachowania, niepokojem ujawniającym się w
zachowaniu).

PTSD rozpoznaje się wówczas,

PTSD rozpoznaje się wówczas,

gdy:

gdy:

2. Traumatyczne zdarzenie uporczywie powraca i jest ponownie

przeżywane w jeden (lub więcej) z podanych sposób:



powtarzające się i intruzywne stresogenne przypomnienie
zdarzenia: obrazy, myśli lub wrażenia percepcyjne (u dzieci
młodszych mogą pojawiać się powtarzające się gry i zabawy,
w których odgrywane są pewne tematy lub aspekty traumy),



powtarzające się stresujące sny o zdarzeniu (u dzieci mogą to
być przerażające sny bez rozpoznawalnego kontekstu),



działanie i odczuwanie, tak jakby zdarzenie traumatyczne się
powtarzało (włączając poczucie ponownego przeżywania
doświadczenia, iluzje, halucynacje, dysocjacyjne epizody
reminiscencji – flashback, również te pojawiające się na jawie i
podczas intoksykacji),



silny stres psychologiczny podczas ekspozycji na wewnętrzne
bądź zewnętrzne czynniki / sygnały, które symbolizują lub
przypominają jakiś aspekt zdarzenia,



fizjologiczne reakcje na bodźce zewnętrzne / wewnętrzne,
które symbolizują bądź przypominają jakiś aspekt zdarzenia
traumatycznego.

PTSD rozpoznaje się wówczas,

PTSD rozpoznaje się wówczas,

gdy:

gdy:

3. Występuje uporczywe unikanie bodźców związanych z traumą i

ogólne odrętwienie psychiczne (nieobecne przed traumą),
przejawiające się trzema (lub więcej) z poniższych objawów:



wysiłki czynione w celu uniknięcia myśli, uczuć lub rozmów
związanych z traumą,



wysiłki czynione w celu uniknięcia działań, miejsc lub ludzi,
którzy wywołują wspomnienia o traumie,



niezdolność do przypomnienia sobie ważnego aspektu
zdarzenia traumatycznego,



znacznie obniżone zainteresowanie lub uczestnictwo w
ważnych działaniach,



poczucie wyobcowania,



ograniczony zakres afektu (np. niezdolność do przeżywania
miłości
i innych pozytywnych emocji),



pesymistyczna ocena przyszłości i pespektyw życiowych (nie
wierzy
w możliwość osiągnięcia czegoś w życiu, możliwość zawarcia
związku małżeńskiego, posiadania dzieci czy normalnego
życia).

PTSD rozpoznaje się wówczas,

PTSD rozpoznaje się wówczas,

gdy:

gdy:

4. Utrzymują się symptomy wzmożonego pobudzenia

(nieobecne przed traumą), wyrażone obecnością
dwóch
lub więcej z poniższych objawów:

 trudności z zasypianiem, sen płytki – częste

przebudzenia,

 dysforia (irytacja i gwałtowne wybuchy gniewu),
 trudności z koncentracją,
 wzmożona czujność,
 wyolbrzymiony odruch orientacyjny.

5. Czas trwania zaburzenia (symptomów z kryterium

2, 3, 4) jest dłuższy niż 1 miesiąc.

6. Zaburzenie powoduje klinicznie istotny

dystres
lub załamanie w życiu społecznym,
zawodowym
lub innych istotnych obszarach
funkcjonowania.

Wyróżnia się stan:

Wyróżnia się stan:

 ostry – jeśli czas trwania objawów
jest krótszy niż trzy miesiące

 chroniczny – jeśli objawy trwają
trzy miesiące i dłużej

 z odroczonym początkiem – jeśli
pojawienie się symptomów nastąpiło
przynajmniej po sześciu miesiącach
od wystąpienia zdarzenia

poddanie się

(brak dostępu do leczenia)

sen
wsparcie
bezpieczeństwo

Faza II. Przetrwanie

(wzmożony poziom symptomów)

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

punkt progowy dekompensacji

Faza I. Adaptacja

(minimum objawów)

zmienne sposoby

przejawiania symptomów

PTSD

przewartościowanie

(dostęp do leczenia)

Faza III. Dekompensacja

podtyp: poszukiwanie wrażeń
podtyp: zamykanie się
podtyp: dysocjacyjny

nadużywanie substancji

odrzucających

lekkomyślność

utrata kontroli

próba samobójcza

(wzmożona samodestrukcja,

zaawansowane formy złożonego

PTSD

i towarzyszących patologii)

Faza IV. Depresja, bezradność

(rozregulowany stan afektywny)

Przejściowe fazy dekompensacji i

Przejściowe fazy dekompensacji i

rekompensacji

rekompensacji

w przypadku ostrego PTSD związanego z

w przypadku ostrego PTSD związanego z

walką

walką

Typologia

Typologia

zdarzeń traumatycznych

zdarzeń traumatycznych

ZDARZENIA TRAUMATYCZNE

katastrofy spowodowane przez

człowieka

(wypadki lotnicze i drogowe, pożary)

katastrofy naturalne

(huragany, trzęsienia ziemi, powodzie)

przemoc między ludźmi

przemoc strukturalnie

zorganizowana

(wojna, tortury)

przestępstwa polityczne

(uprowadzenia, zabójstwa)

czyny

kryminalne

w rodzinie

(przemoc fizyczna, nadużycia

seksualne)

poza rodziną

(przemoc fizyczna, gwałty, napady,

rozboje)

Model procesu wychodzenia

Model procesu wychodzenia

z traumy według Foa

z traumy według Foa

SCHEMATY

PRZEDTRAUMATYCZNE:

zrównoważone, plastyczne,

realistyczne, przekonanie

o sobie i świecie

obraz zdarzeń po

traumie

tylko niektórzy ludzie nie są

pomocni i nie zasługują na

zaufanie;

moje reakcje są normalne w

takiej sytuacji i chwilowe

zdarzenia po traumie

zdarzenia traumatyczne

obraz traumy

to nie był mój błąd, robiłem

wszystko, czego można było

po mnie oczekiwać

schemat „Ja”

jestem dość sprawny

i kompetentny

schemat „świat”

w zasadzie świat jest

bezpieczny

powrót do zdrowia

SCHEMATY

PRZEDTRAUMATYCZNE:

skrajne, sztywne przekonania

dotyczące siebie i świata

obraz zdarzeń po

traumie

ludziom nie można ufać,

moje reakcje świadczą o tym,

że wariuję

zdarzenia po traumie

zdarzenia

traumatyczne

obraz traumy

to był mój błąd, zasłużyłem na

to,

co się stało

schemat „Ja”

jestem absolutnie

niekompetentny

schemat „świat”

świat jest skrajnie

niebezpieczny

patologia

Model procesów

Model procesów

prowadzących do rozwoju

prowadzących do rozwoju

PTSD według Foa

PTSD według Foa

O tym, czy dojdzie

O tym, czy dojdzie

do powstania PTSD,

do powstania PTSD,

decyduje splot

decyduje splot

czynników, które

czynników, które

występują w trzech

występują w trzech

okresach.

okresach.

1.

1.

Okres przedtraumatyczny

Okres przedtraumatyczny

Cechy okresu to względnie stałe różnice
indywidualne, uwarunkowane biologicznie

i społecznie. Można je podzielić na cechy
osobowościowe, temperamentalne oraz
uzdolnienia i sprawności.

Stan jednostki oznacza jej chwilową
kondycję psychiczną i fizyczną,
uwarunkowaną sytuacją,
w jakiej jednostka znajdowała się przed
traumą.
Mogła na przykład przeżywać silny stres
spowodowany problemami zawodowymi
lub rodzinnymi, mogła być zaangażowana
w pewne czynności, które osłabiły jej
możliwości do adekwatnego reagowania,
na przykład
z powodu przemęczenia, niewyspania itp.

2.

2.

Okres traumy

Okres traumy

To czas, w którym trwa zdarzenie
traumatyczne i w sposób ciągły
oddziałuje na jednostkę. Jednostka może
ten okres przeżyć jako ofiara lub jako
uczestnik zdarzenia, w roli świadka
lub osoby pomagającej ofierze. PTSD
może się rozwinąć zarówno u ofiary, jak i
u innych uczestników zdarzenia.
Decyduje o tym
nie rola, jaką jednostka odgrywa w
zdarzeniu, ale siła jej doznań. Zaś o sile i
rodzaju doznań jednostki decyduje
charakter zdarzenia traumatycznego,
jego fizyczne parametry
i psychologiczne znaczenie.

3.

3.

Okres potraumatyczny

Okres potraumatyczny

Siła emocji wpływa nie tylko na bolesność doznań,
ale wyznacza również poziom wzmocnienia reakcji
prowadzących do unikania (lub ucieczki) przed
wspomnieniami i sygnałami traumy. Ponieważ o
procesie przetwarzania w dużym stopniu decyduje
emocja, więc wszystko, co wyznacza jej siłę, może
czynić jednostkę mniej lub bardziej podatną na
rozwój PTSD.

O sile emocji decydują:

 cechy jednostki
 poziom emocji w trakcie traumy
 strategie zaradcze, które mogą być skierowane na

obniżenie emocji lub na rozwiązanie zadania

 kontekst społeczny, reakcja innych ludzi na osobę

doświadczoną zdarzeniem traumatycznym, czy
jest ona obwiniana za jego powstanie, czy znajduje
spokój

Debriefing

Debriefing

Powinien być zorganizowany w ciągu 24-72
godzin
po zdarzeniu traumatycznym i prowadzony przez
psychiatrę lub psychologa oraz kilku ratowników
(nie będących członkami grupy, której udziela się
pomocy).
Trwa około trzech godzin.

Organizuje się go wówczas, gdy:
 wielu ratowników manifestuje stres
 objawy stresu są silne
 ratownicy przejawiają zmiany w dotychczasowym
zachowaniu, na przykład zaczynają popełniać
błędy,
których do tej pory nie popełniali
 grupa poprosi o pomoc
 zdarzenie było nadzwyczajne
 sygnały świadczące o przeżywanym dystresie
trwają
ponad trzy tygodnie

Debriefing

Debriefing

Ma charakter fazowy. W fazie wstępnej informuje się uczestników
o celu spotkania, o jego poufności i dobrowolności oraz opisuje jego
charakter. Potem przechodzi się do fazy faktów, podczas której
członkowie są proszeni o krótkie przedstawienie tego, co robili
podczas akcji. Następnie lider prosi uczestników o ujawnienie
myśli towarzyszących ich działaniu. Później przechodzi do fazy
reakcji, podczas której uczestnicy odpowiadają na pytanie: „Jaka
była najgorsza rzecz, która zdarzyła Ci się podczas akcji?” – chodzi o
to, by uczestnicy zaczęli przetwarzać informacje o zdarzeniu na
poziomie poznawczym i emocjonalnym. Kolejna faza jest nastawiona
na ujawnianie symptomów dystresu, które występowały
podczas akcji. Następnie przechodzi się do fazy uczenia, podczas
której uświadamia się uczestnikom, że ich symptomy nie są czymś
nadzwyczajnym i że z biegiem czasu będą słabnąć, a równocześnie
dostarcza się im informacji, jak najlepiej osłabiać te symptomy i jak
kontrolować swój stres. Wreszcie przychodzi dogodny moment, aby
uczestnicy skomentowali w dowolny sposób to,
co się działo podczas akcji i podczas spotkania, a prowadzący
debriefing powiedział uczestnikom to, czego nie ujawnili, bo nie byli
tego świadomi lub nie chcieli się do tego przyznać. Czasami w tej
fazie spotkania uczestnicy zajęć podejmują zobowiązania do
wzajemnego wspierania się
i udzielania pomocy. Zdarza się również, że grupa zgłasza
potrzebę dodatkowych informacji i szkoleń.

Dziękuję

Dziękuję

za

za

uwagę!

uwagę!