

Gruczoły dokrewne rozwijają się we wczesnej
ontogenezie i wówczas już zaznacza się pewna ich
rola, aczkolwiek w czasie rozwoju śródmacicznego
układ dokrewny płodu rozwija się odpowiednio do
kształtowania się stosunków między układami
endokrynalnymi matki i łożyska.



Wiek pojawiania się poszczególnych przejawów
nie jest dokładnie znany. Wiadomo jest jednak, że
rozwój poszczególnych gruczołów i ich funkcji jest
wysoce nierównomierny, szczególnie w okresie ich
zasadniczego rozwoju.



Niewiele wiadomo o rozwoju podwzgórza. U

dorosłego jest to owalny pas szarej substancji

wokół przysadki, o masie 5 g, to jest około

0,35% masy całego mózgu, którego jest

anatomiczną i funkcjonalną częścią. Środkowa

część podwzgórza tworzy parzysto zgrupowane

jądra, wyróżnić ponadto można obszary: tylny,

przedni i przedwzrokowy. Są one połączone

gęstym układem włókien nerwowych..



powstaje z uwypuklenia ektodermy pierwotnej jamy ustnej.

Przysadka wykazuje dwa okresy szczególnie szybkiego rozwoju,

jeden z nich obejmuje wiek do 4 lat, drugi okres obejmuje

pokwitanie.



Działalność sekrecyjna rozpoczyna się w okresie płodowym., w 13 –

15 tygodniu są więc obecne, a w 20 tygodniu wykazują

zróżnicowaną strukturę, ślady sekrecji obserwowane są u zarodka o

długości 50 mm.



Komórki zasadochłonne, wydzielające tyreotropinę (TSH)

i gonadotropiny, folikulostymulinę (FSH) i hormon luteinizujący (LH),

zaobserwować można u 2-miesięcznych płodów, a u płodu

2,5misięcznego występuje sekrecja. Początkowo są to glikoproteidy,

dopiero u płodu 6-miesięcznego produkowane są gonadotropiny.



U 3-miesięcznego płodu stwierdzić można początki sekrecji HGH, w

18 tygodniu we krwi pępowiny płodu stwierdzano TSH. HGH obecny

już w przysadce między 7 a 9 tygodniem osiąga znaczne stężenie

przed urodzeniem, które obniża się w ciągu pierwszych miesięcy po

urodzeniu i około 3 – 4 roku życia stabilizuje się na poziomie

właściwym dla dorosłych.



Synteza hormonu
adrenokortykotropowego (ACTH)
rozpoczyna się już u 9 – 10-dniowego
zarodka, w 20 – 22 tygodniu osiągając
znaczny poziom, w ostatnich miesiącach
przed urodzeniem przewyższa poziom
właściwy dla osoby dorosłej w
przeliczeniu na 1 mg przysadki.



Hormon luteinizujący (LH ) stwierdzić można u

8-tygodniowego płodu, u żeńskich płodów

wzrasta poziom od 14 – 16 tygodnia do 21 – 22

oraz między 22 a 30 już nieznacznie, po czym

obniża się zawartość w przysadce, u płodów

męskich obniża się od 14 – 16 do 21 – 22

tygodnia i na tym poziomie pozostaje do

urodzenia.



U małych dzieci niemal nie stwierdza się

gonadotropin, jednak z wiekiem, szczególnie u

mężczyzn, poziom gonadotropin wzrasta – w

wieku 20 – 40 lat poziom u mężczyzn jest

jednak jeszcze 6 – 7 krotnie wyższy niż u

kobiet.



Powyżej 50 roku życia ulega obniżeniu u

mężczyzn, podczas gdy 18-krotnie wzrasta u

kobiet poziom gonadotropin w przysadce.



Hormon tyreotropowy (TSH) już u niemowlęcia
stwierdza się na poziomie właściwym do 12 roku
życia, nieco obniża się on u osób dorosłych,
natomiast 2 – 5-krotnie wzrasta w okresie starości
– co być może ma na celu aktywację tarczycy,
która wykazuje znaczną inwolucję.



Oksytocyna i wazopresyna występuje już u 4-
miesięcznego płodu, ich poziom szybko wzrasta do
końca pierwszego roku po urodzeniu, po czym
szybko obniża się do okresu pokwitania i powoli w
późniejszym wieku.



wydziela dwa hormony:

andrenoglomerulotropinę stymulującą

wydzielanie aldosteronu w nadnerczach oraz

melatoninę hamującą rozwój gruczołów

płciowych.



Szyszynka jest u dzieci stosunkowo większa

aniżeli u dorosłych, ale już po 7 roku życia jej

działalność słabnie. Z wiekiem odkłada się w niej

„piasek”, który już od wieku 1 roku i 2 miesięcy

powoduje obniżenie się jej sprawności mimo

wzrostu masy. Intensywne wydzielanie

melatoniny w 5 – 7 roku życia powoduje

opóźnienie rozwoju płciowego.



wykazuje zdolność gromadzenia jodu już u 4-

miesięcznego płodu, w 7 miesiącu osiąga ona

maksimum i do okresu narodzin ulega obniżeniu.

Najszybszy rozwój tarczycy ma miejsce w okresie

przedpokwitaniowym i pokwitania.



Niewiele wiadomo o rozwoju przytarczyc

znajdujących się na tylnej ścienie tarczycy w

postacie 4 niewielkich gruczołów. Maksymalny

ich rozwój przypada na wiek 4 – 6 lat, już w wieku

6 – 10 lat obserwuje się regresję, ponieważ

jednak gruczoł do 40 – 50 roku przerasta tkanka

tłuszczowa, jej masa nie ulega większym

zmianom.



U noworodka stanowi 0,42% masy ciała,

u 2-letniego dziecka 0,22%, u dorosłych

0,03%. U dzieci składa się ona z

oddzielnych zrazików.



Po zakoćżeniu dojrzewania od 16 – 20

roku życia przerasta ją silnie tkanka

łączna, co powoduje obniżenie się

zawartości wydzielanej przez nią

tymozyny, stymulującej rozwój

limfocytów.

Nadnercza



składają się z 2 części o odmiennej dynamice rozwoju:





zewnętrznej korowej

wewnętrznej rdzeniowej





substancja korowa natomiast składa się z 3 wartsw :

substancja rdzeniowa wydziela:









Kłębkowatej

(kszt. się do

4 m-ca po

urodzeniu)



Siatkowej
(kszt. się
w okresie

pokwitania)

adrenalinę

noradrenalinę





Pasmowatej
(kszt.się do

4 m-ca po

urodzeniu)

(pojawiają się dość wcześnie;

występują w okresie płodowym)



Szczególnie wysepki Langerhansa, kształtują się już w 2

miesiącu rozwoju śródmacicznego



wysepki te u 5-miesięcznego płodu stanowią ok.. 66%

trzustki, u noworodka 33%, u człowieka dorosłego

niewiele ponad 3%.



Najsilniejszy rozwój wysepkowej części trzustki obserwuje

się w wieku do 3 lat oraz w okresie pokwitania.



Po osiągnięciu dojrzałości około 4 roku życia trzustka nie

wykazuje zdolności do regeneracji.



Z nielicznych danych wynika, że zawartość insuliny w

trzustce między okresem niemowlęcym a dorosłym spada

około 2-krotnie w przeliczeniu na 1 g tkanki.



Już u płodu występuje znaczna aktywność insuliny we

krwi pępowiny, skąd przypuszcza się, że jest ona

wydzielana przez płód, i to na wysokim poziomie.



Należy tu widzieć nie tylko rozwój i rolę
jajników u kobiety, a jąder u mężczyzny,
lecz także rolę gruczołu krokowego
(prostaty) oraz gruczołów dodatkowych u
mężczyzn.



Aktywność wydzielnicza gonad jest w
okresie dzieciństwa bardzo niska i
dopiero w okresie pokwitania skokowo
narasta.