Opieka nad wcześniakiem

PIELĘGNIARSTWO
PEDIATRYCZNE

Ocena dojrzałości wcześniaka

Pomiary



masa ciała 501 – 2500 g



długość ciała poniżej 47 cm



obwód głowy mniejszy niż 33cm (27-32)



obwód klatki piersiowej mniejszy niż 30

cm (23-29)



różnica między obwodami wynosi 3cm i

powyżej

Ocena dojrzałości wcześniaka

Proporcje ciała

Głowa



duża, stanowi 1/3 długości ciała



kości czaszki nie zrośnięte, ciemię duże,



chrząstki uszne miękkie, wiotkie

Tułów



długi



pępek poniżej punktu środkowego

Kończyny



cienkie, chude, paznokcie miękkie

Ocena dojrzałości wcześniaka

Narządy płciowe



dziewczynki – wargi sromowe większe nie
pokrywają mniejszych,



chłopcy – jądra nie zstąpiły do worka
mosznowego

Ocena dojrzałości wcześniaka

Skóra



jasnoczerwona, cienka, marszczy się



wrażliwa na urazy, podatna na zakażenia



brak lub niewielka ilość tkanki podskórnej



pokryta gęstym długim meszkiem



brak lub niewielka ilość mazi płodowej



możliwość dużej utraty ciepła przez skórę

Niedojrzałość narządów u

wcześniaka

Układ nerwowy



brak lub słabo wykształcone odruchy
bezwarunkowe



ośrodek termoregulacji niedojrzały



wcześniak znajduje się w stanie snu



wcześniak nie manifestuje głodu

Niedojrzałość narządów u

wcześniaka

Układ krążenia



tony serca słabe i głuche



naczynia krwionośne wiotkie i kruche



krążenie obwodowe upośledzone

(marmurkowate zabarwienie skóry)

Niedojrzałość narządów u

wcześniaka

Układ oddechowy



mięśnie oddechowe wiotkie i słabe



brak lub niedobór surfaktantu



oddech szybki, powierzchowny, niemiarowy,
napady bezdechu



brak odruchu kaszlu i krztuszenia się



skłonność do niedodmy i zaburzeń oddychania

Niedojrzałość narządów u

wcześniaka

Przewód pokarmowy



czynność wydzielnicza słabo rozwinięta



zwolniona perystaltyka jelit



zaburzone procesy trawienia



upośledzone wchłanianie tłuszczy



brak odruchu ssania i połykania



skłonność do ulewań, wymiotów, zachłyśnięć

Niedojrzałość narządów u

wcześniaka

Układ mięśniowy



napięcie mięśni obniżone



ruchy powolne, rzadkie



leży nieruchomo i bezwładnie (objaw zwisania)

Równowaga cieplna u

noworodka

Produkcja ciepła



noworodek wytwarza ciepło dzięki przemianie
materii.



noworodek posiada wyspecjalizowaną brunatną
tkankę tłuszczową, zlokalizowaną na szyi,
między łopatkami i wzdłuż aorty.

Utrata ciepła

Noworodek traci ciepło czterema drogami:



konwekcja



promieniowanie



parowanie



przewodzenie

Konwekcja

Jest to utrata ciepła do otaczającego powietrza.
Utrata ciepła zależy od :



różnicy temperatury ciała i pomieszczenia



wielkości odsłoniętej powierzchni



szybkości ruchu powietrza

Noworodek stara się ograniczyć utratę ciepła przez:



zmniejszenie przepływu (skurcz naczyń)



leżenie w pozycji płodowej (skurczonej)

Zasady postępowania

pielęgniarskiego

Konwekcja



umieszczać noworodka z daleka od przeciągów,
otworów wentylacyjnych i wentylatorów,



noworodki w cieplarkach przykrywać kawałkami
folii plastykowej



umieszczać noworodka w środowisku o
kontrolowanej temperaturze.

Promieniowanie

Jest to oddawanie ciepła z powierzchni skóry do
otaczających, zimnych przedmiotów (pokrywa
inkubatora, ściany pokoju,zimne okno).

Utrata ciepła zależy od:



różnicy między temperaturą skóry a
temperaturą otaczających powierzchni,



utrata jest niezależna od temperatury powietrza

Zasady postępowania

pielęgniarskiego

Promieniowanie



starać się, by noworodek nie przebywał w
pobliżu zimnych ścian i okien,



dokładnie kontrolować temperaturę ciała i
środowiska.

Parowanie

Jest to utrata ciepła przez parowanie skórne i z
wydychanym powietrzem.

Utrata ciepła jest bardzo wysoka:



u większości wcześniaków, ponieważ ich skóra
jest wysoce przepuszczalna dla wody.



straty ciepła są zwiększane przez ruchy suchego
powietrza.

Zasady postępowania

pielęgniarskiego

Parowanie



po urodzeniu osuszyć skórę i włosy dziecka

ogrzanym kompresem



odłożyć pierwszą kąpiel noworodka do stabilizacji

jego stanu i temperatury ciała.



Pilnować, by pieluszki i bielizna była sucha

U wcześniaka straty ciepła można zmniejszyć:



okrywając skórę substancją nieprzepuszczalną dla

wody (folia polietylenowa)



zwiększyć wilgotność powietrza

Przewodzenie



jest to utrata ciepła poprzez bezpośredni
kontakt z powierzchnią na której leży dziecko.



jeżeli powierzchnia jest cieplejsza otrzyma ono
ciepło tą drogą

Zasady postępowania

pielęgniarskiego

Przewodzenie



po urodzeniu zawinąć noworodka w ogrzany
kompres



umieścić noworodka w ogrzanym środowisku



zawsze kłaść noworodka na izolującym podłożu



ogrzewać przedmioty używane dla noworodka



do zabiegów odsłaniać tylko niezbędne części
ciała

Równowaga termiczna u

noworodków z niską masą

ciała

Noworodki mają trudności z utrzymaniem ciepła i

wymagane są wysokie temperatury otoczenia ze
względu na:



małą masę ciała i dużą powierzchnię skóry



duże straty ciepła przez parowanie



słaby metabolizm

Ryzyko stresu termicznego

Rodzaje stresu termicznego:



przegrzanie



wychłodzenie

Sytuacje zwiększające ryzyko stresu termicznego:



gdy noworodek jest predysponowany



gdy otoczenie jest niewłaściwe dla dziecka

Noworodek predysponowany

do stresu termicznego

Wcześniak w zakresie produkcji ciepła:



zdolność zwiększenia produkcji ciepła pod
wpływem chłodu ograniczona



zasoby brązowej tkanki tłuszczowej są małe



zdolności zwiększenia obniżają się w okresie
niedotlenienia i kwasicy

Noworodek predysponowany

do stresu termicznego

Wcześniak w zakresie utraty ciepła:



utrata ciepła stosunkowo duża



znaczna powierzchnia ciała do masy ciała
(utrata przez konwekcję i promieniowanie)



podskórna tkanka tłuszczowa jest mała



zdolność oszczędzania energii (skurcz naczyń i
zmiana ułożenia ciała) jest mała

Ryzyko stresu termicznego –

niewłaściwe otoczenie

Sytuacje zagrażające noworodkom:



po porodzie – chłodna sala i szybki ruch
powietrza



resuscytacja



transport na terenie szpitala



transport na zewnątrz szpitala

Rola inkubatora w utrzymaniu

prawidłowej temperatury ciała

Potrzeba korzystania z inkubatora:



noworodek zagrożony chorobą



noworodek z niską masą urodzeniową

Rodzaje inkubatorów



inkubator sterowany temperaturą powietrza



inkubator sterowany temperaturą dziecka

Neutralna temperatura otoczenia (NTO)



to taki zakres temperatury, w której przebywający
noworodek zużywa najniższą ilość tlenu.



zapewnia najmniejsze zużycie energii na utrzymanie
odpowiedniej dla organizmu temperatury

NTO zależy od masy ciała i wieku dziecka i wynosi od 37 do

32 C

Diagnoza I

Możliwość zaburzeń

termoregulacji (hipotermii i

hipertermii)

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



niedojrzały ośrodek termoregulacji



sytuacje zewnętrzne

Cechy charakterystyczne:



możliwość dużej utraty ciepła przez skórę



temperatura ciała zależy od temperatury otoczenia

Cel działania:
utrzymanie prawidłowej temperatury

Diagnoza I- plan działania

Gdy wcześniak w inkubatorze:



pomiary temperatury ciała wcześniaka



okrycie tworzywem nie przepuszczającym wody



kontrola temperatury powietrza w inkubatorze



utrzymanie prawidłowej temperatury i wilgotności
powietrza w inkubatorze – do 90%



ubrać ciepłą bieliznę wcześniakowi



utrzymanie prawidłowego mikroklimatu w sali wcześniaków



zabiegi pielęgnacyjne wykonywać w inkubatorze

Diagnoza I - plan działania

Gdy wcześniak w łóżeczku:



utrzymać prawidłowy mikroklimat w sali wcześniaków



kontrolować temperaturę ciała wcześniaka 4x dz.



obserwować objawy dyskomfortu cieplnego



eliminować sytuacje zaburzające utrzymanie prawidłowej
temperatury



bielizna sucha i ciepła (osobista i pościelowa), stosować
czapeczki i skarpetki



zastosować metodę Kangura



przestrzegać zasad przy zabiegach pielęgnacyjnych

Diagnoza II Możliwość zaburzeń

oddychania

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



brak lub niedobór surfaktantu



sytuacje zewnętrzne

Cechy charakterystyczne:



oddech szubki, powierzchowny, niemiarowy, bezdechy



brak odruchów kaszlu i krztuszenia

Cel działania:



utrzymanie prawidłowego oddychania u wcześniaka

Diagnoza II – plan działania



ocena wydolności oddechowej wg skali
Silvermana stała kontrola parametrów życiowych



utrzymanie prawidłowej temperatury ciała



utrzymanie prawidłowego mikroklimatu w
inkubatorze i sali wcześniaków



zmiana ułożenia dziecka

Diagnoza III – Możliwość

wystąpienia zakażenia u

wcześniaka

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



sytuacje zewnętrzne sprzyjające zakażeniom

Cel działań:



zapobieganie zakażeniom u wcześniaka

Diagnoza III – plan działania



przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki
obowiązujących w oddziale



przestrzeganie procedur obowiązujących w oddziale do
wykonywania zabiegów



przestrzeganie zasad obsługi inkubatora



przestrzeganie regulaminu pracy personelu



prawidłowa pielęgnacja i odżywianie wcześniaków



edukacja matek w zakresie opieki i odżywiania
wcześniaków oraz samopielęgnacji



izolacja wcześniaków i matek z zakażeniami

Diagnoza IV - Możliwość

zaburzeń ze strony przewodu

pokarmowego i niedożywienia

wcześniaka

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



sytuacje zewnętrzne

Cechy charakterystyczne:



brak odruchów ssania i połykania,



zmniejszona tolerancja żywienia doustnego

Cel działania:



zapewnienie prawidłowego odżywienia wcześniaka

Diagnoza IV – plan działania



Ocena zapotrzebowania pokarmowego np. wg skali Ballard

(wiek płodowy + u.m.c)



Planowanie żywienia wcześniaka (doustne, dożołądkowe,

dożylne)



Wczesna stymulacja przewodu pokarmowego (minimalne

(wczesne) żywienie doustne po osiągnięciu stabilizacji

oddechowej)



Stopniowe przechodzenie do żywienia dożołądkowego i

doustnego pokarmem matki lub mieszanki humanizowane



Ocena tolerancji żywienia doustnego (kontrola zalegań,

obecność perystaltyki, obwód brzucha, wzdęcia, bolesność

brzucha, częstość i charakter stolców



Monitorowanie masy ciała, długości, obwodu głowy

Diagnoza IV – plan działania

Gdy brak odruchów –odżywianie dożołądkowe

(sonda)



przestrzeganie procedur w karmieniu



przestrzeganie ilości, częstości karmień



ocena tolerancji karmienia



kontrola dziennego przyrost masy ciała

Diagnoza IV – plan działania

Gdy zachowane odruchy ssania i połykania



wybór metody karmienia (butelka, pierś matki)



wybór pokarmu (pokarm kobiecy, mieszanka)



przestrzeganie zasad przy karmieniu dziecka



ocena częstości i ilości wypijanych porcji mleka



ocena tolerancji karmienia



ocena skuteczności karmienia

Diagnoza V - zaburzona więź

emocjonalna i komunikowanie

rodzice-wcześniak

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



wcześniak w inkubatorze

Cechy charakterystyczne:



Sytuacja niezgodna z oczekiwaniami rodziców



Utrudniony kontakt fizyczny i psychiczny z dzieckiem

Cel działań:



Wspieranie kontaktu emocjonalnego rodzice-dziecko

Diagnoza V - plan działania



Stworzenie przyjaznych warunków aby poczuli się
potrzebni i mile widziani



Określenie zasad obowiązujących w oddziale oraz roli
rodziców



Wspieranie wczesnych form kontaktu (dotykanie, branie
na ręce, układanie



Przygotowanie rodziców do opieki „metodą Kangura”



Stopniowe włączanie w czynności pielęgnacyjne i uczenie
pielęgnacji i karmienia



Uczenie rodziców odczytywania zachowań dziecka

Diagnoza VI Ryzyko zaburzeń

rozwoju wcześniaka

Przyczyny:



niedojrzałość wcześniaka



sytuacje zewnętrzne

Cechy charakterystyczne:



Niezdolność rodziców do wspierania rozwoju



Brak współgrania oddziaływań rodziców z możliwościami
dziecka

Cel opieki:

Stworzenie optymalnych warunków dojrzewania i rozwoju

dziecka

Diagnoza VI - plan działania



Zapewnienie bezpieczeństwa dziecku



Wspieranie poczucia bezpieczeństwa rodziców



Minimalizowanie interwencji – koordynacja działań



Modyfikacja technik procedur medycznych, czynności

pielęgnacyjnych i stymulacji rozwojowej



Ograniczenie hałasu: alarmy, telefony, personel, aparatura

medyczna



Wspieranie relacji rodziców: mówienie, śpiewanie,



Ograniczenie nadmiernego oświetlenia



Ograniczenie narażenia na ból: dostępy naczyniowe, leki

p/bólowe, wygodne ułożenie w „gniazdku”, ciepły dotyk,

kangurowanie



Prawidłowe reakcje na sygnały dziecka „przyjazna opieka”

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ