Elementy prawa

Elementy prawa

Organizacja wymiaru

Organizacja wymiaru

sprawiedliwości

sprawiedliwości

Sądy powszechne

Sądy powszechne



rozstrzygają spory i inne sprawy

rozstrzygają spory i inne sprawy

poddane właściwości sądów,

poddane właściwości sądów,



rozstrzygają w sprawach cywilnych i

rozstrzygają w sprawach cywilnych i

karnych

karnych

Cechy sądów

Cechy sądów



Niezawisłość,

Niezawisłość,



Sędziowie są nieusuwalni, posiadają

Sędziowie są nieusuwalni, posiadają

immunitet,

immunitet,



Funkcjonują na zasadzie

Funkcjonują na zasadzie

instancyjności – od wydanego

instancyjności – od wydanego

orzeczenia przysługuje odwołanie

orzeczenia przysługuje odwołanie

(obecnie istnieje system

(obecnie istnieje system

dwuinstancyjny).

dwuinstancyjny).

Organizacja sądów

Organizacja sądów

powszechnych

powszechnych



Sądy rejonowe

Sądy rejonowe



Sądy okręgowe

Sądy okręgowe



Sądy apelacyjne

Sądy apelacyjne

Nadzór nad tymi sądami w zakresie

Nadzór nad tymi sądami w zakresie

orzekania sprawuje Sąd Najwyższy

orzekania sprawuje Sąd Najwyższy

Instancyjność

Instancyjność

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

sąd apelacyjny II inst.

sąd apelacyjny II inst.

sąd okręgowy II inst. I inst.

sąd okręgowy II inst. I inst.

sąd rejonowy I inst.

sąd rejonowy I inst.

apelacja

apelacja

Skarga

kasacyjna

Zadania sądu okręgowego

Zadania sądu okręgowego



Sprawy cywilne

Sprawy cywilne

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

1)  o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia

1)  o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia

majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie

majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie

pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o

pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o

rozwiązanie przysposobienia,

rozwiązanie przysposobienia,

2)  o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również

2)  o ochronę praw autorskich i pokrewnych, jak również

dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów

dotyczących wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów

przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i

przemysłowych, znaków towarowych, oznaczeń geograficznych i

topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na

topografii układów scalonych oraz o ochronę innych praw na

dobrach niematerialnych,

dobrach niematerialnych,

3)  o roszczenia wynikające z

3)  o roszczenia wynikające z

Prawa prasowego

Prawa prasowego

4)  o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu

4)  o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu sporu

przewyższa

przewyższa

siedemdziesiąt pięć tysięcy

siedemdziesiąt pięć tysięcy

złotych, oprócz spraw

złotych, oprócz spraw

o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności

o alimenty, o naruszenie posiadania i o zniesienie wspólności

majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści

majątkowej między małżonkami oraz spraw o uzgodnienie treści

księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Zakres spraw sądu

Zakres spraw sądu

okręgowego

okręgowego



Sprawy karne

Sprawy karne

1)  o zbrodnie określone w

1)  o zbrodnie określone w

Kodeksie karnym

Kodeksie karnym

oraz w

oraz w

ustawach

ustawach

szczególnych,

szczególnych,

2)  o występki określone w

2)  o występki określone w

rozdziałach XVI

rozdziałach XVI

i

i

XVII

XVII

oraz w

oraz w

art. 140-142

art. 140-142

,

,

148

148

§ 4,

§ 4,

art. 149

art. 149

,

,

150

150

§ 1,

§ 1,

art. 151-154

art. 151-154

,

,

156

156

§ 3,

§ 3,

art. 158

art. 158

§ 3,

§ 3,

art. 163

art. 163

§ 3 i 4,

§ 3 i 4,

art. 165

art. 165

§ 1, 3 i 4,

§ 1, 3 i 4,

art. 166

art. 166

§

§

1,

1,

art. 173

art. 173

§ 3 i 4,

§ 3 i 4,

art. 185

art. 185

§ 2, art. 210 § 2,

§ 2, art. 210 § 2,

art. 252 oraz 253 § 2 Kodeksu karnego,

art. 252 oraz 253 § 2 Kodeksu karnego,

3)  o występki, które z mocy przepisu

3)  o występki, które z mocy przepisu

szczególnego należą do właściwości sądu

szczególnego należą do właściwości sądu

okręgowego.

okręgowego.

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy jest organem władzy

Sąd Najwyższy jest organem władzy

sądowniczej powołanym do:

sądowniczej powołanym do:

1.

1.

Sprawowania wymiaru sprawiedliwości

Sprawowania wymiaru sprawiedliwości

przez rozpoznawanie skarg kasacyjnych,

przez rozpoznawanie skarg kasacyjnych,

2.

2.

Rozpoznawania protestów wyborczych

Rozpoznawania protestów wyborczych

oraz stwierdzenia ważności wyborów do

oraz stwierdzenia ważności wyborów do

Sejmu, Senatu oraz wyboru Prezydenta RP

Sejmu, Senatu oraz wyboru Prezydenta RP

(…),

(…),

3.

3.

Opiniowanie projektów ustaw i innych

Opiniowanie projektów ustaw i innych

aktów normatywnych.

aktów normatywnych.

Struktura SN

Struktura SN

Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

Sąd Najwyższy dzieli się na Izby:

1)  Cywilną;

1)  Cywilną;

2)  Karną;

2)  Karną;

3)  Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i

3)  Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i

Spraw Publicznych;

Spraw Publicznych;

4)  Wojskową.

4)  Wojskową.

Zasady prawne

Zasady prawne



Jeżeli w orzecznictwie sądów

Jeżeli w orzecznictwie sądów

powszechnych, sądów wojskowych

powszechnych, sądów wojskowych

lub Sądu Najwyższego ujawnią się

lub Sądu Najwyższego ujawnią się

rozbieżności w wykładni prawa,

rozbieżności w wykładni prawa,

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

może przedstawić wniosek o ich

może przedstawić wniosek o ich

rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu

rozstrzygnięcie Sądowi Najwyższemu

w składzie siedmiu sędziów lub innym

w składzie siedmiu sędziów lub innym

odpowiednim składzie.

odpowiednim składzie.

Sądy administracyjne

Sądy administracyjne

Sądy administracyjne sprawują wymiar

Sądy administracyjne sprawują wymiar

sprawiedliwości przez:

sprawiedliwości przez:



kontrolę działalności administracji

kontrolę działalności administracji

publicznej

publicznej

oraz

oraz



rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

i o

i o

właściwość

właściwość

między organami jednostek

między organami jednostek

samorządu terytorialnego, samorządowymi

samorządu terytorialnego, samorządowymi

kolegiami odwoławczymi i między tymi

kolegiami odwoławczymi i między tymi

organami a organami administracji rządowej.

organami a organami administracji rządowej.

 

 

Kontrola sprawowana jest pod

Kontrola sprawowana jest pod

względem zgodności z prawem, jeżeli

względem zgodności z prawem, jeżeli

ustawy nie stanowią inaczej.

ustawy nie stanowią inaczej.

Struktura sądów

Struktura sądów

administracyjnych

administracyjnych

Sądami administracyjnymi są:

Sądami administracyjnymi są:

- Naczelny Sąd Administracyjny oraz

- Naczelny Sąd Administracyjny oraz

- wojewódzkie sądy administracyjne.

- wojewódzkie sądy administracyjne.

Zakres spraw

Zakres spraw



Sprawy należące do właściwości sądów

Sprawy należące do właściwości sądów

administracyjnych rozpoznają,

administracyjnych rozpoznają,

w pierwszej

w pierwszej

instancji

instancji

,

,

wojewódzkie sądy administracyjne

wojewódzkie sądy administracyjne

.

.



Naczelny Sąd Administracyjny

Naczelny Sąd Administracyjny

sprawuje nadzór nad

sprawuje nadzór nad

działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych

działalnością wojewódzkich sądów administracyjnych

w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami,

w zakresie orzekania w trybie określonym ustawami,

a w szczególności:

a w szczególności:

-rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych

-rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń tych

sądów i

sądów i

-podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia

-podejmuje uchwały wyjaśniające zagadnienia

prawne oraz

prawne oraz

- rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości

- rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości

NSA na mocy innych ustaw.

NSA na mocy innych ustaw.

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny

Trybunał Konstytucyjny, zwany dalej

Trybunał Konstytucyjny, zwany dalej

jest organem władzy sądowniczej,

jest organem władzy sądowniczej,

powołanym do badania:

powołanym do badania:



zgodności z Konstytucją aktów

zgodności z Konstytucją aktów

normatywnych i umów

normatywnych i umów

międzynarodowych oraz

międzynarodowych oraz



wykonywania innych zadań

wykonywania innych zadań

określonych w Konstytucji.

określonych w Konstytucji.

Zakres kompetencji

Zakres kompetencji

Trybunał orzeka w sprawach:

Trybunał orzeka w sprawach:

1)  zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

1)  zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

2)  zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami

2)  zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami

międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała

międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała

uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3)  zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne

3)  zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne

organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami

organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami

międzynarodowymi i ustawami,

międzynarodowymi i ustawami,

4)  skargi konstytucyjnej,

4)  skargi konstytucyjnej,

5)  sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi

5)  sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa,

konstytucyjnymi organami państwa,

6)  zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii

6)  zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii

politycznych.

politycznych.

Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza

Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza

zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz

zgodność z Konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz

umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.

Organizacja TK

Organizacja TK



W skład Trybunału wchodzi piętnastu

W skład Trybunału wchodzi piętnastu

sędziów Trybunału.

sędziów Trybunału.



Sędziego Trybunału wybiera Sejm na

Sędziego Trybunału wybiera Sejm na

9 lat.

9 lat.



Skład zmienia się rotacyjnie co 5 lat

Skład zmienia się rotacyjnie co 5 lat

1/3.

1/3.

Orzeczenia

Orzeczenia



Wyroki Trybunału podlegają, co do zasady

Wyroki Trybunału podlegają, co do zasady

ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw

Rzeczypospolitej Polskiej.

Rzeczypospolitej Polskiej.



Wyroki Trybunału orzekające niezgodność

Wyroki Trybunału orzekające niezgodność

aktu normatywnego z Konstytucją,

aktu normatywnego z Konstytucją,

ratyfikowaną umową międzynarodową lub

ratyfikowaną umową międzynarodową lub

ustawą podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu

ustawą podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu

w organie publikacyjnym, w którym akt

w organie publikacyjnym, w którym akt

był ogłoszony

był ogłoszony

, a gdy orzeczenie dotyczy

, a gdy orzeczenie dotyczy

aktu nie ogłoszonego w organie

aktu nie ogłoszonego w organie

publikacyjnym - w Dzienniku Urzędowym

publikacyjnym - w Dzienniku Urzędowym

Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

Trybunał Stanu

Trybunał Stanu

Za naruszenie

Za naruszenie

Konstytucji

Konstytucji

lub ustawy, w związku z

lub ustawy, w związku z

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

swojego urzędowania, odpowiedzialność

swojego urzędowania, odpowiedzialność

konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1)  Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

1)  Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2)  Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady

2)  Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady

Ministrów,

Ministrów,

3)  Prezes Narodowego Banku Polskiego,

3)  Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4)  Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

4)  Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

5)  członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

5)  członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6)  osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył

6)  osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył

kierowanie ministerstwem,

kierowanie ministerstwem,

7)  Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

7)  Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

Szerszy zakres

Szerszy zakres

odpowiedzialności

odpowiedzialności



Prezydent może być pociągnięty do

Prezydent może być pociągnięty do

odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu

odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu

za naruszenie

za naruszenie

Konstytucji

Konstytucji

,

,

ustawy, za

ustawy, za

popełnienie przestępstwa lub

popełnienie przestępstwa lub

przestępstwa skarbowego

przestępstwa skarbowego

.

.



Podobnie Członkowie Rady Ministrów

Podobnie Członkowie Rady Ministrów

ponoszą odpowiedzialność przed

ponoszą odpowiedzialność przed

Trybunałem Stanu za naruszenie

Trybunałem Stanu za naruszenie

Konstytucji

Konstytucji

lub ustaw, a także za przestępstwa lub

lub ustaw, a także za przestępstwa lub

przestępstwa skarbowe

przestępstwa skarbowe

popełnione w

popełnione w

związku z zajmowanym stanowiskiem

związku z zajmowanym stanowiskiem

.

.

Kary orzekane przez TS

Kary orzekane przez TS

Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno

Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno

następujące kary:

następujące kary:

1)  

1)  

utratę czynnego i biernego prawa

utratę czynnego i biernego prawa

wyborczego

wyborczego

w wyborach Prezydenta, w wyborach do

w wyborach Prezydenta, w wyborach do

Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu

Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu

Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu

Europejskiego oraz w wyborach organów samorządu

terytorialnego,

terytorialnego,

 

 

2)  

2)  

zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk

zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk

lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych i w

odpowiedzialnością w organach państwowych i w

organizacjach społecznych,

organizacjach społecznych,

3)

3)

utratę wszystkich albo niektórych orderów,

utratę wszystkich albo niektórych orderów,

odznaczeń i tytułów honorowych

odznaczeń i tytułów honorowych

.

.

Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których

Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których

mowa w mogą być orzekane na czas od

mowa w mogą być orzekane na czas od

2 do 10 lat.

2 do 10 lat.