Podobne stosunki czyli…

Stosunki

społeczno-

ekonomiczne

Stosunki

polityczne

Wyrażają się we wzajemnych
stosunkach między ludźmi w
dziedzinie posiadania własności,
wytwarzania rzeczy i podziale dóbr.

Wzajemne stosunki w dziedzinie
wyrażania potrzeb i interesów
oraz ich realizacji w procesie
rządzenia

Status społeczny

Stan społeczny i stan prawny osób, który zależy
od zakresu posiadania oraz realizacji wolności
I praw obywatelskich

Typ państwa wyznaczają podobne stosunki
społeczno-ekonomiczne i polityczne oraz
podobny status ludzi
(

E. Zieliński

).

Typ państwa

Typ państwa wyznaczają podobne stosunki
społeczno-ekonomiczne i polityczne oraz
podobny status ludzi

(

E. Zieliński

).

Państwo Warstwa panująca /
Warstwa
główna siła społeczna
podporządkowana

stosunki
zwierzchnictwa i podporządkowania

niewolnicze właściciele niewolników
niewolnicy (

bez praw)

feudalne właściciele ziemscy
chłopi

(pewna ochrona prawna)

kapitalistyczne posiadacze kapitału
swobodni

wytwórcy-

robotnicy

(właściciele środków produkcji)
(równość praw)

socjalistyczne klasa robotnicza
równość praw
i chłopstwo

(nie spełnia ideowych przesłanek)

(przejściowo

)

Państwo feudalne

WŁADCA

NAJPOTĘŻNIEJSI FEUDAŁOWIE

(parowie)

WASALE NIŻSZEGO RZĘDU

(podwasale)

CHŁOPI NIEWOLNICY

Typy państw

niewolnicze

feudalne

kapitalistyc
zne

socjalistyc
zne

PAŃSTWO

wczesnokapitalistyczne

faszystowskie

liberalno-demokratyczne (

społeczeństwo wysoko

rozwinięte)

trzeciego świata

Kapitalizm wolnokonkurencyjny
Kapitalizm monopolistyczny

rozwijające się
nowe
na dawnych terenach kolonii

postęp

postęp

• interweniuje w różnym zakresie
w różne dziedziny życia
- konieczność stabilności i jedności
społeczeństwa

- łagodzenie sprzeczności i konfliktów

- stymulowanie rozwoju społecznego

- i politycznego

•absolutyzacja znaczenia
jednostki

•wolna konkurencja, rynek,
handel, dążenie do zysku

•rola państwa ograniczona do
ochrony:
- przed niesprawiedliwością

- przed uciskiem współobywateli

- przed napaścią z zewnątrz

• polityka ,,nocnego stróża’’

Państwo kapitalistyczne

– jako organizacja

kapitalizmu

wolnokonkurencyjnego

(do I wojny światowej)

Państwo

wczesnokapitalist

yczne

– jako organizacja

kapitalizmu

monopolistycznego

(po I wojnie światowej)

W

p

ły

w

k

o

n

c

e

p

c

ji

li

b

e

ra

li

z

m

u

Forma republikańska tylko w St.
Zjednoczone
Francja, Szwajcaria

Państwo kapitalistyczne

Państwo liberalno-demokratyczne – organizacja społeczeństwa
wysoko rozwiniętego

Baza:

społeczeństwo obywatelskie (otwarte)

Stosunki społeczno-ekonomiczne: wysoki stopień nowoczesnej
wytwórczości

Stosunki społeczno-polityczne:

- idea wolności państwa
- państwo prawa
- pluralizm polityczny

(pojawia się wiele podmiotów politycznych przejawiających

różną aktywność)

- podział władz
- samorządność

-ochrona praw obywatelskich

Wartość nadrzędna: stabilna demokracja polityczna

Państwo kapitalistyczne

Państwo faszystowskie: powstało w warunkach kryzysu
społeczeństwa
kapitalistycznego
Baza:

faszystowska krytyka liberalizmu gospodarczego i społecznego

Stosunki społeczno-ekonomiczne:

- utrzymanie prywatnej własności

-kontrola nad gospodarka

-Planowanie

Cel

: zniesienie różnic klasowych; zastąpienie walki klas ideą

solidarności; państwo totalne, wszechobecne

Państwo socjalistyczne

Państwo socjalistyczne – nowy typ i forma organizacji
społeczeństwa

Model państwa monopolistycznego pod względem:

- ideologii

-systemu gospodarczego

-systemu politycznego

Stosunki społeczno-gospodarcze

: państwowa własność środków

produkcji

Stosunki społeczno-polityczne

: monopolistyczna rola partii

komunistycznej,

ograniczone swobody obywatelskie

Utopijna wizja państwa i społeczeństwa

Formy państwa

Na formę państwa składa się całokształt
sposobów i metod sprawowania władzy przez
grupy społeczne ,
do których należy władza państwowa

( A. Łopatka)

Konstytucyjnie określony sposób organizacji życia społecznego i politycznego
(sposób rządzenia w państwie)

Forma państwa to sposób , w jaki jest urzeczywistnione państwowe
kierownictwo społeczeństwem.
(J.Kowalski)

Arystoteles…

A
B

Monarchia
Tyrania
Arystokracja
Oligarchia
Politeja
Demokracja

Rządy sprawowane w interesie wszystkich w
interesie rządzących

Formy państwa

Podział ze względu na kryteria:

Podział ze względu na kryteria:

Formy rządów

:

Charakter głowy państwa: monarchia -
ograniczona
-
nieograniczona
republika
- arystokratyczna

demokratyczna

System relacji miedzy głównymi

system

przewagi władzy

ustawodawczej
podmiotami

system

równowagi

władzy ustawodawczej

i wykonawczej

system

rozdziału władzy ustawodawczej
i wykonawczej

system

totalitarny

Reżimu politycznego

państwo demokratyczne

państwo totalitarne

państwo autorytarne

Ustroju terytorialnego

państwo unitarne

państwo federalne
autonomia regionalna
samorząd terytorialny

Formy państwa

Kryterium podziału: forma rządu

- ogół organów naczelnych państwa i stosunki między nimi.

System parlamentarno-gabinetowy

:

 Głowa państwa powołuje rząd, zwany gabinetem.
Rząd musi mieć poparcie większości w parlamencie; wymóg poparcia dotyczy
też ministrów ponieważ uprawnienia głowy państwa są w tym systemie małe;
każdy akt urzędowy podpisany przez prezydenta musi mieć kontrasygnatę
właściwego ministra

System parlamentarno-komitetowy

:

 Rząd – powoływany przez parlament - jest tylko wykonawcą woli
parlamentu
Nie ma trójpodziału władzy

System prezydencki

:

 Głowa państwa jest jednocześnie szefem rządu – premierem; ma pełnię
władzy wykonawczej, nie odpowiada przed parlamentem. Zwykle nie może być
odwołany jeżeli nie narusza konstytucji. Nie ma możliwości ustawodawczych.

System półprezydencki:

 Głowa państwa powołuje i odwołuje rząd, jest zwierzchnikiem sił zbrojnych,
może wydawać dekrety z mocą ustawy, trzy ośrodki władz (parlament, rząd
,prezydent)

Formy państwa

Formy państwa

Podstawą wydzielenia form państwa jest budowa
naczelnych organów państwowych

Forma rządów - skojarzenie: struktura wykonawczego
organów państwa.
W nauce - ogół organów naczelnych państwa i stosunki
między nimi. Istota sprawy: który z tych organów ma
znaczenie wiodące

Struktura organizacyjna
jedno czy wieloosobowe
Wzajemny układ stosunków
Nadrzędność i podporządkowanie

Monarchia Republika

nieograniczona (absolutna) przewaga władzy
ustawodawczej
ograniczona (konstytucyjna) równowaga władzy
ustawodawczej

i wykonawczej

rozdział władzy
ustawodawczej od wykonawczej
system totalitarny

Kryterium: forma
rządów

Formy państwa

Kryterium: reżim
polityczny

Reżim polityczny – ogół metod jakimi posługuje się władza
państwowa
w stosunkach z ludnością a także zasady jakimi się ona
kieruje w tych stosunkach.

(w ramy pojęciowe wchodzą metody działania partii politycznych i
ważniejszych organizacji społecznych)

zachowanie władzy państwowej w stosunku do ludności -
zachowanie ludności wobec władzy

 Państwa o reżimie demokratycznym

demokratyczny system rządów
wolne wybory powszechne
system polityczny oparty na pluralistycznej partyjności
ochrona praw obywatelskich
wolność prasy i przekonań

 Reżim totalitarny -

dyktatorskie rządy jednej osoby lub grupy

osób

 Reżim autorytarny -

konserwuje stosunki polityczne, nie dopuszcza

do zmian i

procesów demokratyzacji

Formy państwa

Kryterium: ustrój terytorialny państwa

Ustrój terytorialny wiąże się z rozczłonkowaniem państwa
na jednostki terytorialne, obejmujące części terytorium i
służące sprawowaniu funkcji publicznych

 Państwo unitarne

 Państwo federalne

 Autonomia regionalna

 Samorząd terytorialny

Typy i formy państwa

Typ państwa Forma państwa

Niewolnicze

Grecja

Rzym

Feudalne

Kapitalistyczne

Socjalistyczne

despotia, monarchie, arystokracje, republiki-miasta,
dyktatury-tyranie, arystokracje, demokracje

królestwo
republika
cesarstwo

monarchia
patrymonialna
stanowa
absolutna

republiki ( włoskie-miejskie)

monarchia konstytucyjna (Anglia), republika (St.
Zjednoczone) : parlamentarna, prezydencka, mieszana

republika

Klasyfikacja form
państwa

Kryterium : reżim polityczny

(całokształt metod i środków sprawowania

władzy

)

Forma : demokratyczna
System rządów:

parlamentarn0-gabinetowy

Głowa państwa

powołuje i odwołuje rząd i premiera

prezydent nie ponosi odpowiedzialności przed
parlamentem
monarcha nie kreuje polityki wewnętrznej i zagranicznej
(funkcje reprezentacyjne

i ceremonialne)

wobec woli większości parlamentarnej
zarządza wybory

przedterminowe

Rząd

powoływany przez głowę państwa

musi mieć zaufanie parlamentu,
ponosi przed nim odpowiedzialność ,

ma wpływ na jego rozwiązanie przed
upływem kadencji

Władza ustawo dawcza
i wykonawcza

brak separacji (ministrowie mogą być

deputowanymi)

Klasyfikacja form
państwa

Kryterium : reżim polityczny

(całokształt metod i środków

sprawowania władzy

)

Forma : demokratyczna
System rządów :

parlamentarno-komitetowy

Głowa państwa

powołuje i odwołuje rząd

odpowiada politycznie przed parlamentem

nie ma prawa rozwiązywania parlamentu przed

końcem kadencji

Rząd

powoływany przez parlament i przed nim

odpowiada

Parlament

jest organem władzy najwyższej - posiada władzę

ustawodawczą i

wykonawczą

powołuje i kontroluje głowę państwa i rząd

Klasyfikacja form
państwa

Kryterium : reżim polityczny

(całokształt metod i środków

sprawowania władzy

)

Forma : demokratyczna
System rządów:

prezydencki

Głowa państwa

jest jednocześnie szefem rządu

nie jest odpowiedzialny politycznie (w

przypadku złamania

konstytucji może zostać

odwołany przez parlament lub naród w

referendum )

ma możliwość wydawania dekretów z mocą ustawy

w sytuacjach

nadzwyczajnych

nie ma możliwości ustawodawczych

Rząd

ministrowie odpowiadają jedynie przed

prezydentem

realizuje politykę prezydenta

Władza u

s

tawodawcza

rygorystyczny podział - separacja

I wykonawcza

Klasyfikacja form
państwa

Kryterium : reżim polityczny

(całokształt metod i środków

sprawowania władzy

)

Forma : demokratyczna
System rządów :

półprezydencki

Głowa państwa

prezydent wybierany w wyborach

powszechnych
określa kierunki polityki
zewnętrznej i wewnętrznej
jest zwierzchnikiem sił zbrojnych
powołuje i odwołuje rząd i premiera
(na wniosek premiera

powołuje

ministrów)
może wydawać dekrety z mocą
ustawy

Rząd

ponosi odpowiedzialność przed

parlamentem i prezydentem

Trzy ośrodki władzy

parlament

rząd
prezydent

Nie rozdziela władzy ustawodawczej od wykonawczej

Klasyfikacja form
państwa

System
parlamentarno-
gabinetowy

System
Parlamentarno-
komitetowy

System
prezydencki

System
półprezyden
cki

Głowa
państwa

Rząd

Parlame
nt

Władza

Wybierana w
wyborach
powszechnych

Prezydent powołuje
premiera i na jego
wniosek członków
rządu
Musi mieć zaufanie
parlamentu

Rząd ponosi przed
nim
odpowiedzialność
i może go rozwiązać
przed upływem
kadencji

Brak separacji
(członkowie rządu
mogą być
deputowanymi)

Wybierana w
wyborach
powszechnych
Wydawane akty nie
wymagają
kontrasygnaty
Dekrety z mocą
ustawy w
sytuacjach
nadzwyczajnych

Szefem jest głowa
państwa
(nie ma premiera i
rządu kolegialnego)

Prezydent jest
politycznie niezależny

Separacja –
rygorystyczny podział

Wybierana w
wyborach
powszechnych
Może wydawać
dekrety o mocy
ustawy

Powoływany przez
prezydenta
Odpowiedzialny
przed głową państwa

Rząd ponosi przed
nim
odpowiedzialność

Brak separacji – nie
rozdziela władzy
ustawodawczej od
wykonawczej

Powoływana przez
Parlament

Powoływany
bezpośrednio
przez parlament

Rząd jest
podporządkowany
Nie może być
rozwiązany przez
głowę państwa

Najwyższą jest
parlament

Klasyfikacja form
państwa

Kryterium forma

Zasady
organizacji
aparatu
państwowego

Struktura
terytorialno-
prawna

Monarchia

Republika

Państwo
unitarne

Państwo
złożone

nieograniczona - absolutna

ograniczona - konstytucyjna

parlamentarna

arystokratyczna

demokratyczna

Unia personalna
Konfederacja
federacja

Suwerennym
reprezentantem władzy
jest monarcha (od pełni
władzy do funkcji
administracyjnych)

Głowa państwa
wybierana przez naród
w sposób pośredni -
za pomocą parlamentu
lub bezpośredni;
Suwerenem jest naród