BOTANIKA FILOZOFICZNA

• LOGIKA = badanie poprawności

rozumowania

•  CEL: scharakteryzowanie racjonalnego

myślenia, racjonalnych sposobów
wnioskowania nowej wiedzy z danych
przesłanek

•  odpowiedź na pytanie „jak doszliśmy

do tego wniosku?”

• jak wygląda „przepływ informacji”?

BOTANIKA 2

• EPISTEMOLOGIA = badanie

zasadności naszych roszczeń do
wiedzy

• CEL: klarowne zasady poprawnego

akceptowania przekonań

• odpowiedź na pytanie „skąd o tym

wiadomo?”

BOTANIKA 3

• METAFIZYKA = badanie rzeczywistości w

najbardziej fundamentalnych jej aspektach
(inaczej niż nauki empiryczne)

•  badanie podstawowych kategorii (np.:

własność, obiekt, liczba, proces, zdarzenie,
przyczyna, możliwość, Bóg, dusza etc.)

•  CEL: przekształcenie ogólnych przekonań

o świecie  zespół racjonalnych,

systematycznych przekonań o świecie

BOTANIKA 4

• AKSJOLOGIA = badanie wartości
•

ETYKA = problem dobra

•

ESTETYKA = problem piękna

• CEL: ujęcie w zasady intuicyjnych

przekonań (np. moralnych;
przekonań dotyczących przeżyć
estetycznych)

FILOZOFIA A RESZTA

ŚWIATA

• 1. LOGIKA  matematyka, metodologia

nauk, lingwistyka

• 2. EPISTEMOLOGIA  psychologia,

lingwistyka

• 3. METAFIZYKA  nauki przyrodnicze,

matematyka

• 4. AKSJOLOGIA  nauki humanistyczne,

teologia, filozofia sztuki

PRZYKŁADY PYTAŃ

FILOZOFICZNYCH

1. Czy komputery mogą mieć świadomość?
2. Czy normy moralne mają obiektywny

charakter?

3. Czy istnieje Bóg?
4. Czy istnieje wolna wola?
5. Co stanowi o tożsamości danej osoby?
6. Skąd się bierze zło?
7. Jaka jest natura człowieka?

8. Czy mechanika kwantowa opisuje

rzeczywistość, czy jest tylko modelem
matematycznym?

9. Co to jest prawda?
10. Jak odróżnić naukę od pseudonauki?
11. Czy świat jest taki jaki jest w sposób

konieczny, czy mógłby być inny?

12. Czy inni ludzie mają świadomość?

13. Czy jakakolwiek wiedza jest pewna?
14. Czy świat jest zbudowany w sposób

racjonalny?

15. Czy to wszystko ma jakiś sens?
16. Co to znaczy, że coś wiemy?
17. Dlaczego uważamy, że normy moralne nas

obowiązują?

18. Czy zbiorowość ma prawo narzucać swoje

normy jednostce?

• ...

KONCEPCJE FILOZOFII

• UWAGA: nie jest to klasyfikacja pełna
• 1. KLASYCZNA
• PUNKT WYJŚCIA:
• wiedza pewna, ogólna doskonała,

dotycząca tego co konieczne

versus

• wiedza niepewna, prawdopodobna,

dotycząca rzeczy przypadkowych.  

KLASYCZNA c.d.

• Filozofia stanowi wiedzę:
• autonomiczną, o własnym przedmiocie

i metodzie badań, niezależną od
wyników badań nauk szczegółowych

• Racjonalną
• dotyczy tego co podstawowe i

zasadnicze

• poszukuje ostatecznych przyczyn

POZYTYWISTYCZNA

• filozofia jest wtórna względem

nauk przyrodniczych

• stanowi albo encyklopedię nauk

albo uogólnienie wyników nauk

NEOPOZYTYWISTYCZNA

• XX w. tzw. Koło Wiedeńskie (Wiener Kreis).
• Istnieją dwa rodzaje nauk:
• formalne: posługują się konwencjonalnym

systemem

• fizykalne: dotyczą tego, co empirycznie dane.
• zagadnienia filozoficzne są sensowne tylko

wtedy, gdy dają się sprowadzić do problemów
nauk empirycznych. W innym wypadku nie
mają sensu poznawczego.

LINGWISTYCZNA

• podstawowym zadaniem filozofii jest

analiza języka, w którym formułujemy
nasze koncepcje (także filozoficzne).

• wiele problemów filozoficznych ma

charakter czysto lingwistyczny,
terminologiczny

• wiele sporów filozoficznych ma źródło

w niejasnym, nieprecyzyjnym sposobie
wyrażania się

IRRACJONALISTYCZNA

• filozofia stanowi ekspresję ludzkiej

osoby

• filozofia to „sposób oswajania

świata”

• filozofia winna raczej odpowiadać na

pytania praktyczne („jak żyć?”), niż
na pytania teoretyczne („filozofia
jako psychoterapia”)

CELE REFLEKSJI

FILOZOFICZNEJ

• zaspokojenie potrzeb poznawczych,

potrzeby wiedzy całościowej

• pragnienie, aby uporządkować materiał

(luźno powiązane nawyki myślowe,
przekonania, przeświadczenia, hipotezy)

• krytyczna analiza własnych poglądów,

preferencji, systemu pojęć, w jakich
ujmujemy rzeczywistość.

CELE...2

• Analiza struktury rozumowań
•  racjonalne ufundowanie:

– (i) wiedzy o świecie;
– (ii) systemu wartości.

•  Jak ufundowana jest nasza wiedza? Punkt

wyjścia – oczywistości. Jak i dlaczego
tworzymy przekonania o świecie?

•  uczy samokrytycznej racjonalności -

krytyka filozofii to część działalności
filozoficznej

ODDZIAŁYWANIE FILOZOFII

• zarodki dyscyplin szczegółowych (fizyka,

matematyka, teologia, prawo, ekonomia,
psychologia, estetyka).

• inspiruje prądy myślowe, w których ucieleśniają

się postawy wobec człowieka i wspólnoty ludzkiej

• związek z teologią (chrześcijańską lub inną)
• wpływ na kształtowanie się nurtów politycznych
• ...
• Czy filozofia inspiruje te prądy, czy jedynie z

nich korzysta

ONTOLOGIA

• Ontologia – nauka o rzeczywistości w

najbardziej fundamentalnych jej aspektach
(inaczej niż nauki empiryczne)

•  badanie podstawowych kategorii takich jak

np.: własność, obiekt, liczba, proces,
zdarzenie, przyczyna, tożsamość, czas, etc.

•  CEL: przekształcenie ogólnych przekonań o

świecie  zespół racjonalnych,

systematycznych przekonań o świecie

KATEGORIE ONTOLOGICZNE

• intuicyjnie istnieją samochody,

opinie, wyobrażenia, osoby, koty,
sny, miłość, prąd elektryczny...

•  ALE: samochód nie jest czymś

podobnym do utworu muzycznego,
procesu chemicznego czy czerwieni.

• Powiemy, że należą do różnych

kategorii ontologicznych.

(PRZYKŁADOWA)

KLASYFIKACJA KATEGORII

ONTOLOGICZNYCH

• rzeczy,
• własności (cechy),
• relacje,
• zdarzenia,
• procesy,
• stany rzeczy.

PRZYKŁADY

• Zardzewiały gwóźdź jest rzeczą.
• Bierze on udział w procesie rdzewienia.
• Uderzenie w ten gwóźdź młotkiem to

zdarzenie.

• Jego bycie zardzewiałym jest jego cechą.
• Pozostaje on w relacji bycia dłuższym do

innego gwoździa.

• To, że ten gwóźdź jest wbity w ścianę jest

pewnym stanem rzeczy.

PRZYKŁADY 2

• Cechą Jana jest to, że ma niebieskie

oczy.

• Śmierć Jana jest zdarzeniem.
• Starzenie się Jana jest procesem.
• To, że Jan jest słuchaczem SWPS jest

pewnym stanem rzeczy.

• Jan pozostaje w relacji starszeństwa do

swojej młodszej siostry.

•    por.

błąd przesunięcia kategorialnego

INNE PROBLEMY

ONTOLOGICZNE

• Kategorie ontologiczne
• Istnienie ich reprezentantów
• Relacje między nimi
• Problem

przyczynowości

• Problem

identyczności

• Problem

tożsamości osobowej

PROBLEM

PRZYCZYNOWOŚCI

• Czy tok zdarzeń w przyrodzie jest w

jakiś sposób z góry określony,
zdeterminowany?

• Czy przeszłość i teraźniejszość

określają przyszłość?

– Czy stany późniejsze są zależne od

wcześniejszych?

– W jaki sposób?

•  

• Co znaczy, że jedno zjawisko jest

przyczyną drugiego zjawiska?

• Jak rozpoznać związki przyczynowe?
• Czy w ogóle istnieją takie związki?
• Czy obowiązuje jakaś postać zasady

przyczynowości?

• Jakich zjawisk dotyczy (fizycznych,

biologicznych, społecznych,
historycznych, psychologicznych)?