Zakażenia szpitalne

Definicja wg WHO:

Jest to zakażenie pozostające

w ścisłym związku

przyczynowym z pobytem

chorego w szpitalu lub

zakażeniem , które rozwija się

u personelu szpitalnego w

związku z wykonywaniem

obowiązków zawodowych.

Zakażenia szpitalne

Definicja rozszerzona:

Zakażenie szpitalne to takie zakażenie , które

nie występowało ani nie znajdowało się w
okresie wylęgania, gdy chory był przyjmowany
do szpitala , a nastąpiło podczas pobytu w
szpitalu . Może więc ujawnić się zarówno w
czasie hospitalizacji, jak i po wypisaniu chorego
do domu lub po przeniesieniu do innego
zakładu leczniczego

Umownie przyjęto, że zakażenie występujące po 48

godzinach od momentu przyjęcia do szpitala są
zakażeniami szpitalnymi ( poza drobnoustrojami o
dłuższym okresie wylęgania n.p. HBV,HCV, HIV,
Legionella, i.t.d. )

Zakażenie szpitalne

Z.S. - to zespół chorób o bardzo

różnorodnej lokalizacji i złożonym
obrazie klinicznym a drobnoustroje je
wywołujące mogą pochodzić zarówno
ze środowiska szpitalnego -
zakażenie egzogenne , jak i własnej
flory człowieka ( skóra, błony
śluzowe) - zakażenia endogenne

Rezerwuar drobnoustroju

- jest to naturalne biologiczne środowisko danego

mikroorganizmu umożliwiające mu metabolizm i
replikację

Może to być :
człowiek ( personel medyczny, pacjent -

nosiciel )

zwierzęta ( koty, kleszcze, muchy itd..)
rośliny ( kwiaty )
materia martwa ( kolanka , kratki ściekowe itd..)

Źródło zakażenia

- jest to miejsce z którego zarazek zostaje przeniesiony

na wrażliwą osobę.

Personel szpitala i jego pacjenci mogą być jednocześnie

rezerwuarem , jak i źródłem infekcji ( np. gronkowiec
złocisty , prątek gruźlicy, HBV,HCV, HIV )

Kolonizacja

- to zasiedlenie organizmu , czyli

wewnętrzna lub zewnętrzna obecność drobnoustrojów
, bez jakichkolwiek objawów klinicznych. Brak
trwałych połączeń pomiędzy komórką bakteryjną a
receptorem komórki docelowej gospodarza. Bakterie
swobodnie poruszają się w warstwie śluzu i wraz z nim
mogą być usuwane z ustroju. Zawsze wyprzedza
rozwój zakażenia szpitalnego.

Flora fizjologiczna :

• Skóra: Staphylococus epidemidis (>85%), Streptococcus

viridans , Corynebacterium sp. (55%), Propionibacterium acnes,
Candida, Clostridium perfringens, Acinetobacter, Moraxella sp.,
Staphylococcus aureus (20%)

• Górne drogi oddechowe: Streptococcus viridans, milleri,

Neisseria, Corynebacterium, [ Str.pyogenes, Str. pneumoniae,
Haemophillus influenzae) jama ustna dodatkowo beztlenowce:
Peptococcus , Peptostreptococcus, Veillonella, Spirillum,
Prevotella, Spirochetae, Actinomyces.

• Drogi rodne: Lactobacillus , Str. Viridans, Corynebacterium,

Candida, Gardanella, E..coli, Str. agalactiae,

• Dolny odcinek przewodu pokarmowego : głównie beztlenowce

-ponad 1000x więcej niż tlenowych. Str.feacalis, Bacteroides,
Clostridium, tlenowe: E.coli, Klebsiella, Proteus, Enterococcus.

Czynniki zjadliwości - mechanizm patogennego

działania bakterii :

•

Ułatwiające kolonizację : fimbrie i inne adhezyny ( białko F -
Str.pyog.) , biofilm i inwazję : białka powierzchniowe-
inwazyny - łączące się z białkami gospodarza - integrynami,
rzęski (przenikanie przez biofilm), proteazy anty-IgA,
syderofory, Innego rodzaju mechanizmy- otaczanie się
białkiem gospodarza ( fibronektyną-białko A- Staph.aur.,
białko G- Str.pyog., laktoferyna itd..)

•

Uszkadzające komórkę gospodarza - toksyny:

•

egzotoksyny: cytotoksyny, kardiotoksyny, neurotoksyny itp.

•

Endotoksyny ( LPS ): składnik ściany komórkowej pałeczek
G (-). Lipid A aktywuje kom.odpornościowe do syntezy
cytokin,aktywuje dopełniacz i kaskadę układu krzepnięcia
=> wstrząs toksyczny.Wśród bakterii G(+) podobne
właściwości mają: kw. teichowe i fragmenty
peptydoglikanu.

Główne czynniki etiologiczne

• WIRUSY: RSV, grypy, paragrypy, ECHO, Coxackie, VZV,

rotawirusy, odry, świnki, różyczki, HSV

- krwiopochodne HBV, HCV, HGV, CMV, HIV
• BAKTERIE: gronkowce metycylinooporne:

- MRSA = methicillin resistant Staphylococcus aureus
- MRSE = methicillin resistant Staphylococcus epidemidis
- MRCNS= methicillin resistant Coagulase Negative

Staphylococci
paciorkowce kałowe czyli enterokoki ( E. faecalis, E. faecium )

-VRE= vancomycin resistant enterococci

pałeczki G { -} : E.coli, Proteus sp.,Klebsiella sp.,

Enterobacter sp., Seratia marcescens, Pseudomonas
aeruginosa, Bacteroides, Clostidium difficile,
Acinetobacter, Salmonella

• GRZYBY : Candida albicans inne drożdżaki.

źródła zakażenia :

• RĘCE PERSONELU !!!
• Źle wyjałowiony sprzęt medyczny
• zakażona krew i preparaty krwiopochodne
• aparatura medyczna ( respiratory ,

nebulizatory, ssaki , rurki od tlenu itd.. )

• przeterminowane płyny dezynfekcyjne, mydło

w kostkach

• pościel , materiały opatrunkowe
• zlewy , ręczniki , baseny, nawilżacze, żywność,

woda, wanny

• nieodpowiednio przygotowywane i źle

przechowywane leki

• urządzenia wentylacyjne, kanalizacja

Drogi szerzenia się zakażeń :

• Droga powietrzno- pyłkowa
• Droga kontaktowa ( pośrednia i

bezpośrednia)

• Droga pokarmowa
• Droga przerwania ciągłości tkanek

CZYNNIKI RYZYKA Zakażeń Szpitalnych

- zależne od stanu chorego

• Niedobory immunologiczne

– WIEK ( noworodki, osoby starsze )
– CHOROBY PODSTAWOWE ( cukrzyca,

zesp.limfoproliferacyjne, urazy wielonarządowe,
wrodzone i nabyte zespoły niedoborów odporności
)

– CHOROBY TOWARZYSZĄCE ( odleżyny,

przewlekła niewydolność nerek, marskość
wątroby, alkoholizm, neutropenia, przeszczepy
narządów

– NIEDOŻYWIENIE

Wpływ stanu odżywienia na ilość

powikłań septycznych i śmiertelność

Stan odżywienia

Ilość powikłań

septycznych

Śmiertelność

PRAWIDŁOWY

5 %

5%

ŚREDNI

30%

20%

ZŁY

75%

30%

Ilość i ciężkość powikłań septycznych jest wprost proporcjonalna do stanu

niedożywienia pacjenta

CZYNNIKI RYZYKA Zakażeń

Szpitalnych

- zależne od metod diagnostyczno -

terapeutycznych

• CZAS HOSPITALIZACJI

• DIAGNOSTYKA INWAZYJNA ( cewnikowanie

naczyń i pęcherza moczowego )

• LECZENIE ( rany chirurgiczne, intubacja,

hemodializa, oddech wspomagany, leki
cytostatyczne, immunosupresyjne, rtg- terapia )

Częstość występowania Z.S. na

oddziałach szpitalnych

• Ogólna Intensywna Opieka Medyczna (ok. 20%)
• Neurochirurgia ( 11% )
• Hepatogastroenterologia ( ok.11% )
• Geriatria ( 8.5% )
• Chirurgia gastroenterologiczna ( 7% )
• Oddział Chorób Wewnętrznych ( 5.3% )
• Ortopedia ( 4.5% )

Kliniczne postacie Z.S.

Oddziały : ( niezabiegowe- zabiegowe )

• Układ moczowy ( 42.5 - 30.9 % )
• Układ oddechowy ( 24.2 - 18 % )
• Posocznice ( 14.6 - 10.2 % )
• Zakażenia miejscowe ( 10.6 - 19.5 % )
• Zakażenia ran operacyjnych ( 0 - 11.3% )

Zakażenia układu moczowego

• Objawy: dysuria, ból i napięcie w okolicy

lędźwiowej lub nadłonowej , gorączka,
ropomocz.

• Badania : bakteriuria znamienna ( 10

000kom/ml)

• Patogeny: E.coli, Pseudomonas aerug.,

Enteroccocus sp., Klebsiella sp., Candida sp.

Zakażenia dróg oddechowych

• GÓRNE D.O.- kliniczne objawy ostrego nieżytu g.d.o.

Lub zmiany zapalne jamy ustnej i gardła - nie alergiczne
Zapalenia zatok, gardła, ucha środkowego, nagłośni

• DOLNE D.O. - pojawienie się nowej lub w zwiększonej

ilości wydzieliny ropnej i/lub gorączka> 38C ze
zmianami osłuchowymi w klatce piersiowej i/lub nowe
lub postępujące zmiany w obrazie radilogicznym nie
związane z zatorem lub niewydolnością krążenia
Zapalenia płuc, ropień płuc i ropniak opłucnej ,
zapalenie tchawicy i oskrzeli

Patogeny: P. aerug., S. aureus, Klebsiella sp., Enterobacter

sp., Serratia sp., Proteus sp., Candida sp., WIRUSY RS.

Posocznice ( pierwotne i wtórne )

• Objawy: gorączka > 38 C, wzmożone napięcie

( rigors) , hipotensja

• Badania: dodatni wynik posiewu z krwi

• Patogeny: Klebsiella sp., E.coli , koagulazo ujemne

gronkowce, P. aeruginosa , S. Aureus , Candida
sp.

Zakażenia ran operacyjnych

• Objawy : pojawienie się ropnej wydzieliny

wydostającej się z rany, bolesne zaczerwienienie
wskazujące na zapalenie tkanki łącznej .
Gorączka > 38 C. Napięcie , obrzęk lub
rozprzestrzeniający się rumień

• Rozpoznanie: NIE MUSI SIĘ OPIERAĆ NA WYNIKU

BADANIA BAKTERIOLOGICZNEGO
( zanieczyszczenia , wtórna kolonizacja, fałszywie
dodatnie wyniki )

• Patogeny: Staphylococcus aureus. Enterococcus

faecalis, E.coli ,

Zakażenia wirusami hepatotropowymi :

• HBV
• HCV
• CMV
• EBV
• HSV

Zakażenia przewodu pokarmowego

• Objawy: biegunka , wymioty

• Badanie kału na obecność patogenów

• Patogeny: Rotavirusy, Salmonella, Shigella,

Clostridium difficile

Dekontaminacja sprzętu i środowiska -

proces prowadzący do usunięcia lub

zabicia drobnoustrojów - obejmuje on :

• OCZYSZCZENIE : ( ręczne lub środowiska szpitalnego )

metody prowadzące do usunięcia obcych materiałów z
oczyszczanego obiektu

• DEZYNFEKCJA : proces zmniejszający liczbę

patogenów , lecz nie zawsze przetrwalników
bakteryjnych , znajdujących się na skórze lub
przedmiotach - do poziomu który nie zagraża zdrowiu
ludzi

– Termiczna - gotowanie w temp. 100 C przez minimum 5 min
– Chemiczna - sprzętu - poprzez zanurzenie w roztworze

dezynfekcyjnym na określony czas, lub też dezynfekcja
chemiczna powierzchni

• STERYLIZACJA: całkowite zabicie w obrabianych

artykułach wszystkich mikroorganizmów łącznie ze
sporami. Jest to proces nieodwracalny i kończy się
zniszczeniem komórki. Czynnik sterylizujący działa
na komórki bakteryjne w określonym czasie
wywołując w nich zmiany polegające głównie na
koagulacji, denaturacji i utlenianiu składników
białkowych

– Sterylizacja

z użyciem pary wodnej

( 121 C -20 min

, ciś 1.056 atmpowyzej ciś atmosferycznego, lub 134 C- 3-4
min w 2,066 atm )

– Suche powietrze - 170 C / 2 godz ; 180 C /1 godz.
– Gazowa- tlenek etylenu , formaldehyd
– Plazmowa - promieniowanie jonizujące

Zespoły Kontroli Zakażeń Szpitalnych

-ZKZSz

ZADANIA:

• Ustalenie celów szpitalnego programu kontroli

zakażeń - ustalając najsłabsze punkty
funkcjonowania szpitala

• Opracowanie standardów i zasad postępowania dla

odpowiednich czynności wykonywanych w szpitalu

• Organizowanie szkoleń personelu
• Nadzorowanie stanu zdrowia personelu
• Nadzorowanie nad stosowaniem antybiotyków
• Nadzór nad stosowaniem środków dezynfekcyjnych
• Zapewnienie personelowi szpitala wszelkich

niezbędnych środków umożliwiających utrzymanie
dobrej praktyki kontroli zakażeń

Monitorowanie zakażeń w praktyce

• Stała kontrola bakteriologiczna chorych -

monitorowanie bakteriologiczne miejsc możliwej
kontaminacji oraz możliwych wrót zakażenia

• Kliniczna i laboratoryjna kontrola ogólnego

stanu chorego

ze szczególnym uwzględnieniem ukł.

moczowego i oddechowego

• Codzienna kontrola i pielęgnacja miejsc wkłuć ,

wyjścia drenów, ran chirurgicznych i
urazowych

• Kontrola stanu immunologicznego

– ilość limfocytów we krwi obwodowej
– wykonanie testu skórnego opóźnionej nadwrażliwości
– oznaczenie immunoglobulin w surowicy krwi.