POLITYKA GOSPODARCZA

STRATEGICZNE PROGRAMOWANIE

ROZWOJU

Małgorzata

Sulmicka

.

PLAN WYKŁADU:

1. Programowanie strategiczne jako instrument
polityki rozwoju, podstawowe pojęcia
2. Etapy rozwoju programowania strategicznego w
Polsce
3. Metodyka programowania strategicznego
- podmioty programowania, partycypacja społeczna
- proces opracowywania programu strategicznego
- standardowa struktura treści programu
4. Rodzaje programów strategicznych
5. System programowania w Polsce w warunkach
członkostwa w UE

Lit. podst.: M. Sulmicka, Strategiczne programowanie rozwoju kraju, w:
Polityka gospodarcza – teoria a realia, red nauk J. Stacewicz, SGH 2008 (r.XI,
s. 239-254)

Lit uzup.: Zarys metodyki opracowywania programów strategicznych, red. nauk.
M. Sulmicka, RCSS 2004, Ustawa

z dnia 6.XII. 2006 r.

o zasadach prowadzenia

polityki rozwoju,

Dz.U.06.227.1658

POJĘCIE POLITYKI GOSPODARCZEJ
(EKONOMICZNEJ)

W literaturze ekonomicznej istnieje wiele definicji
polityki gospodarczej (ekonomicznej).

Słowo “polityka” pochodzi od greckiego słowa “politike”
oznaczającego sztukę rządzenia państwem.

Współcześnie politykę definiuje się najczęściej jako
działania związane ze zdobywaniem i sprawowaniem
władzy publicznej.

Uzupełniając słowo “polityka” dodatkowymi określeniami
wskazujemy bliżej na jej przedmiot, czyli rodzaj spraw,
których dane działanie dotyczy (polityka zagraniczna,
przemysłowa, społeczna itd.).

Przykład : polityki Unii Europejskiej
Wspólna polityka rolna
Polityka w zakresie rybołówstwa
Polityka regionalna
Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
Polityka sprawiedliwości i spraw wewnętrznych
Polityka społeczna
Polityka w zakresie konkurencji
Polityka przemysłowa
Polityka transportowa
Polityka energetyczna
Polityka ochrony środowiska
Polityka handlowa
Polityka kulturalna
Polityka oświatowa
Badania naukowe

DEFINICJE POLITYKI GOSPODARCZEJ

(EKONOMICZNEJ)

(przykłady)

•oddziaływanie państwa na przebieg procesów

gospodarczych

•działalność gospodarcza państwa polegająca na

określaniu celów oraz metod i środków ich

realizacji

•świadome oddziaływanie władz państwowych

na gospodarkę narodową – na jej dynamikę,

strukturę i funkcjonowanie, na stosunki

ekonomiczne państwa oraz jego relacje

gospodarcze z zagranicą (

B. Winiarski

)

Politykę gospodarczą stanowi całokształt interwencji

władz publicznych w sferę gospodarki narodowej

(publicznej i prywatnej)

Podmiotem polityki gospodarczej jest państwo

,

przez kt. rozumie się władze publiczne, tj. administrację
rządową i samorządową [a warunkach integracji - także
odpowiednie organy ugrupowania integracyjnego].

Istotą (przedmiotem) polityki gospodarczej

jest

przede wszystkim

oznaczanie zasadniczych wyzwań

stających przed narodem,

opracowywanie strategii

ich rozwiązywania

, wreszcie

urzeczywistnianie

takiego rozwiązania problemów

, jakie

zapewnią

narodowi (społeczeństwu), normalny psycho-
fizyczny rozwój, akceptowalny na tle rozwoju innych
społeczeństw

POLITYKA GOSPODARCZA A POLITYKA ROZWOJU

Polityka rozwoju

- współczesna wielowymiarowa

polityka gospodarcza, tj. dążąca do rozwiązywania
problemów gospodarczych z zachowaniem dbałości o
spójność społeczną i odpowiedzialność za środowisko
naturalne, a więc z uwzględnieniem paradygmatu
zrównoważonego rozwoju.

Ustawa o zasadach prowadzenia polityki rozwoju:
art. 2 polityka rozwoju - zespół wzajemnie powiązanych działań podejmowanych i
realizowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju, spójności
społeczno-gospodarczej, regionalnej i przestrzennej, podnoszenia konkurencyjności
gospodarki oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali krajowej, regionalnej i lokalnej

Głównym instrumentem kształtowania polityki
rozwoju jest szeroko wykorzystywane - zarówno na
poziomie wspólnotowym jak i krajów członkowskich
UE- programowanie strategiczne.

PROGRAMOWANIE STRATEGICZNE

podstawowe pojęcia

programowanie strategiczne

- planowanie

społeczno-gospodarcze w warunkach współczesnej

gospodarki rynkowej

•

proces opracowywania programów

proces opracowywania programów

strategicznych;

strategicznych;
•

kształtowanie procesów społeczno-

kształtowanie procesów społeczno-

gospodarczych w oparciu o programy

gospodarczych w oparciu o programy

strategiczne

strategiczne

•

program strategiczny

program strategiczny

- dokument

- dokument

programowy podmiotu władzy publicznej

programowy podmiotu władzy publicznej

programowanie strategiczne

- działalność państwa lub odpowiednich organów
ugrupowania integracyjnego polegająca na

opracowywaniu i realizacji

różnego rodzaju

dokumentów programowych

(strategii,

planów,programów),

mająca na celu

mająca na celu

kształtowanie procesów społeczno-

kształtowanie procesów społeczno-

gospodarczych

gospodarczych

poprzez określanie celów i

służących ich realizacji zespołów zadań
realizowanych za pomocą

metod,

środków i

środków i

narzędzi dostępnych w ramach obowiązujących

narzędzi dostępnych w ramach obowiązujących

regulacji krajowych oraz ugrupowania integracyjnego,

regulacji krajowych oraz ugrupowania integracyjnego,

do którego należy kraj.

do którego należy kraj.

program strategiczny

program strategiczny

program strategiczny - dokument programowy

program strategiczny - dokument programowy

podmiotu władzy publicznej

podmiotu władzy publicznej

wykonującego funkcje

wykonującego funkcje

regulacyjne wobec gospodarki oraz sterującego

regulacyjne wobec gospodarki oraz sterującego

działalnością służącą zaspokajaniu potrzeb

działalnością służącą zaspokajaniu potrzeb

społecznych,

społecznych,

przyjmowany przez zobowiązany do

tego ustawowo organ [rząd (RM) lub odp. organ
władzy samorządowej: sejmik województwa, radę
gminy, powiatu, rady miejskie]

termin „program strategiczny” jest pojęciem ogólnym

termin „program strategiczny” jest pojęciem ogólnym

,

,

w ramach którego mieszczą się dokumenty

w ramach którego mieszczą się dokumenty

programowe o różnych nazwach własnych takich jak

programowe o różnych nazwach własnych takich jak

strategia, program, plan, polityka (np. energetyczna),

strategia, program, plan, polityka (np. energetyczna),

założenia, kierunki

założenia, kierunki

Rola programowanie strategicznego :

Rola programowanie strategicznego :

•

identyfikacja a następnie wspieranie

identyfikacja a następnie wspieranie

wybranych kierunków i dziedzin uznanych za

wybranych kierunków i dziedzin uznanych za

priorytetowe z punktu widzenia rozwoju

priorytetowe z punktu widzenia rozwoju

(ugrupowania integracyjnego, kraju,

(ugrupowania integracyjnego, kraju,

regionu)

regionu)

•

koordynacja działań różnych podmiotów

koordynacja działań różnych podmiotów

(przedmiotowa, czasowa i terytorialna)

(przedmiotowa, czasowa i terytorialna)

CECHY PROGRAMOWANIA STRATEGICZNEGO

•

wielowymiarowy charakter

- dążenie do rozwiązywania

problemów gospodarczych z zachowaniem dbałości o
spójność społeczną i środowisko naturalne, a więc z
uwzględnieniem paradygmatu zrównoważonego rozwoju,

•horyzontalność

ujęć problemów,

•pośrednie oddziaływanie

na przebieg procesów

społ.-gosp.

•

podejście systemowe

- dążenie do tego, aby

oddziaływać przede wszystkim na te elementy, które są
kluczowe dla zaktywizowania całego systemu,

• elastyczność i ciągłość - aktywne, kreatywne
dostosowywanie do zmieniających się zewnętrznych i
wewnętrznych uwarunkowań; (scenariusze, monitoring,
aktualizacja),

•wzrost znaczenia planowania regionalnego
•partycypacja społeczna w procesie programowania

Istota programowania strategicznego -
wybór dziedzin i  kierunków działania
uznanych za najważniejsze z punktu
widzenia  realizacji celów programu

Przede wszystkim są to:
dziedziny i obszary, po których można się
spodziewać, iż uruchomią one mechanizmy
trwałego wzrostu gospodarczego w długim
horyzoncie

czasowym,

("lokomotywy

rozwoju”);

• dziedziny, które mają najbardziej
problemowy charakter, i które bez
wspomagania mogą mieć hamujący wpływ na
procesy rozwojowe

Czy programowanie strategiczne,

opracowywanie strategii rozwoju mieści się w

modelu demokratycznego państwa i w ramach

systemu gospodarki rynkowej?

.

DWA GŁ. NURTY (DOKTRYNY) WE WSP. EKONOMII RÓŻNIĄCE
SIĘ STOS. DO INTERWENCJI PAŃSTWA W GOSPODARCE:

NEOKEYNESIZM – ZWRACA UWAGĘ NA NIEDOSKONAŁOŚCI RYNKU
(MARKET FAILURES) I POSTULUJE W ZW. Z TYM SZEROKI ZAKRES
INGERENCJI PAŃSTWA W GOSPODARKĘ

NEOLIBERALIZM – POKREŚLA ZAWODNOŚĆ PAŃSTWA (GOVERNMENT
FAILURES) I W ZW. Z TYM KWESTIONUJE CELOWOŚĆ I POTRZEBĘ
ZAANGAŻOWANIA PAŃSTWA W GOSPODARCE SZERSZEGO NIŻ
POLITYKA MAKROEKONOMICZNA, (TJ. GŁÓWNIE DBAŁOŚĆ O
RÓWNOWAGĘ MAKROEKONOMICZĄ)

NOWOCZESNE PODEJŚCIE W POLITYCE GOSP. WYNIKA Z
KOMPROMISU POMIĘDZY TYMI DOKTRYNAMI: OPIERA SIĘ NA
POGLĄDZIE, ŻE INTERWENCJA PAŃSTWA NIE POWINNA
ZASTĘPOWAĆ MECHANIZMÓW RYNKOWYCH, JEDNAK POWINNA
JE WSPIERAĆ I KORYGOWAĆ, TAM GDZIE WYSTĘPUJĄ
NIEDOKONAŁOŚCI RYNKU.

PAŃSTWO NIEZBĘDNE JEST W ROLI WSPÓŁREGULATORA GOSP.
RYNKOWEJ, WSPOMAGAJĄCE MECHANIZM RYNKOWY W JEGO
FUNKCJACH ROZWOJOWYCH ORAZ KORYGUJĄCE JEGO
NEGATYWNE DZIAŁANIA

„Zwolennicy myśli liberalnej często kwestionują rolę państwa
w kształtowaniu procesów społeczno-gospodarczych. Jednak
rzeczywistość dowodzi, że rynek nie zawsze prowadzi do
rozwiązań optymalnych dla społeczeństwa i gospodarki,
zwłaszcza w długim okresie.

•System rynkowy wyzwala energię społeczną stanowiącą
podstawowy czynnik rozwoju, ale nie uwzględnia społecznych
kosztów rozwoju. “Niewidzialna ręka rynku” wymaga
współdziałania “widzialnej ręki państwa”, czyli świadomego
prowadzenia polityki rozwojowej, której podstawowym
zadaniem powinno być łączenie celów gospodarczych i
społecznych i ekologicznych.

•Korygowanie i uzupełnianie rynku obejmuje zarówno kwestie
socjalne (walka z bezrobociem, edukacja, ochrona zdrowia),
jak i cały kompleks spraw ekonomicznych (zwłaszcza takie
dziedziny, jak budowa i rozbudowa podstawowej
infrastruktury, dbałość o rozwój kapitału ludzkiego,
stymulowanie modernizacji struktury gospodarki). Dziedziny
te wymagają dużych nakładów publicznych.

Tak więc państwo i rynek nie powinny się wykluczać czy
zastępować, ale być wobec siebie komplementarne. Efektem
kombinacji działań państwa i rynku powinien być wyższy
poziom zaspokajania potrzeb, niż byłby bez interwencji
państwa.” Z.Sadowski

Zmiana roli państwa

w efekcie globalizacji, transformacji systemowej i

integracji

a zakres przedmiotowy programowania

•generalnie ma miejsce tendencja, w ramach
której państwo wycofuje się z bezpośredniej
działalności gospodarczej na rzecz stwarzania
warunków wyzwalania wewnętrznego potencjału
rozwojowego

•wraz ze zmianami roli i funkcji państwa w
gospodarce zmienia zarówno zakres przedmiotowy
programowania, jak i priorytety w ramach
poszczególnych dziedzin polityki społeczno-
gospodarczej

ZAKRES PRZEDMIOTOWY PROGRAMOWANIA

•zagadnienia o charakterze działowym (takie jak
polityka przemysłowa, energetyczna, społeczna, rolna,
ekologiczna, transportowa, naukowo-badawcza i in.)

•zagadnienia horyzontalne (takie jak polityka rynku
pracy, rozwój infrastruktury, polityka zwiększania
konkurencyjności gospodarki, wspieranie MŚP, zmiana
wzorców produkcji i konsumpcji i in.)

Obszary te są współzależne i kompleksowo
powinny być ujęte w strategii rozwoju kraju.

Zarazem każdy z tych obszarów powinien być
przedmiotem programowania komplementarnego
w stosunku do strategii rozwoju kraju, zgodnie ze
swoją specyfiką.

ETAPY ROZWOJU PROGRAMOWANIA

STRATEGICZNEGO W POLSCE

Odejście od praktyki planowania na szczeblu
kraju po 1989r.

Powrót do programowania w związku z
perspektywą akcesji do Unii Europejskiej od
połowy lat 90.

Włączenie Polski w struktury programowania UE
od 1maja 2004roku

Porządkowanie i doskonalenie krajowego
systemu programowania

(Ustawa o zasadach prowadzenia

polityki rozwoju z 6 grudnia 2006r. i jej nowelizacje )

ETAP I:

ODEJŚCIE OD PLANOWANIA SPOŁECZNO-

GOSPODARCZEGO W PIERWSZYM OKRESIE
TRANSFORMACJI

PRZYCZYNY:

•LOGIKA PRZEMIAN SYSTEMOWYCH (WYCOFYWANIE SIĘ
PAŃSTWA Z FUNKCJI WŁAŚCICIELSKICH)

•CZYNNIKI PSYCHOLOGICZNE (NIECHĘĆ DO INSTYTUCJI
PLANOWANIA CENTRALNEGO)

•BRAK KONCEPCJI PROGRAMOWEJ NOWYCH WŁADZ
•PRZESADNA WIARA W SAMOREGULUJĄCY MECHANIZM
RYNKOWY, TRAKTOWANIA PRYWATYZACJI JAKO PANACEUM
NA WSZYSTKIE PROBLEMY

•PRZYJĘCIE W POLITYCE GOSP. DOKTRYNY NEOLIBERALNEJ
W SPECYFICZNEJ WERSJI

ETAP II

STOPNIOWY POWRÓT DO PLANOWANIA
SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO OD POŁOWY
LAT 1990.:

PRZYCZYNY:

•rosnące rozumienie konieczności planowego
działania państwa także w warunkach gospodarki
rynkowej,

•wejście w proces przygotowań do akcesji do Unii
Europejskiej

ETAP II cd

- Polska, podobnie jak pozostałe kraje

akcesyjne była sukcesywnie włączana w unijne

procedury programowania.

Informacje o systemie planowania w Unii i w jej

krajach członkowskich przyjmowano początkowo

z niedowierzaniem i nieufnością, jako

odbiegające w sposób diametralny od doktryny

neoliberalnej.

Obiekcje ustępowały dopiero pod wpływem

wymogów towarzyszących pierwszym

programom pomocowym.

Wymogi programowe pod adresem tworzonych

dokumentów programowych, początkowo

niewielkie i relatywnie łatwe do spełnienia, były

konsekwentnie zwiększane w miarę

pozyskiwania przez stronę polską odpowiednich

umiejętności i doświadczeń.

Przykładowe dokumenty programowe II etapu:

•Narodowa Strategia Integracji
•Narodowy Program Przygotowania do Członkostwa
(NPPC)

•Przedakcesyjny Plan Gospodarczy - PPG (Pre-
acession Economic Program – PEP)

•Wstępny Narodowy Plan Rozwoju na lata 2000 –
2003 jako podstawa do ubiegania się o środki
przedakcesyjne z funduszy PHARE, SAPARD i ISPA

• Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006 oraz
siedem towarzyszących mu sektorowych programów
operacyjnych

•Strategia finansów publicznych i rozwoju
gospodarczego Polska 2000 - 2010

•Polska 2025. Długookresowa strategia trwałego i
zrównoważonego rozwoju

* Związki NPR z innymi planami przedstawiono zgodnie z ustawą o Narodowym Planie Rozwoju z dn. 20.04.2004

DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

STRATEGIE RESORTOWE

(SEKTOROWE I HORYZONTALNE)

KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO

ZAGOSPODAROWANIA KRAJU

NARODOWY PLAN ROZWOJU*

(na okres budżetowy UE)

STRATEGIA SPOŁECZNO –

GOSPODARCZA RZĄDU

(na okres kadencji)

NARODOWA STRATEGIA

ROZWOJU REGIONALNEGO

(średniookresowa)

Koordynacja z

programami UE:

makroekonomicznymi,

strukturalnymi

i regionalnymi

Strategia Lizbońska,

Strategia rozwoju zrównoważonego UE

DŁUGOFALOWA STRATEGIA

ROZWOJU REGIONALNEGO

Międzynarodowe strategie zrównoważonego rozwoju

Sektorowe i Regionalne

Programy Operacyjne

Plany zagospodarowania

przestrzennego województw

Strategie wojewódzkie

Wieloletnie programy rządowe

Europejska

Perspektywa

Rozwoju

Przestrzennego

Założenia polityki naukowej, naukowo

technicznej oraz innowacyjnej państwa

STRATEGIE TERYTORIALNE

STRATEGIE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

programy krajowe

programy unijne

SCHEMAT PROGRAMOWANIA STRATEGICZNEGO W POLSCE

W PRZEDEDNIU AKCESJI DO UE

ETAP III -

włączenie Polski we wszystkie

procedury koordynacji polityki gospodarczej Unii

Europejskiej wraz z akcesją 1 maja 2004r.

CZYNNIKI ROZWOJU PROGRAMOWANIA

STRATEGICZNEGO W UNII EUROPEJSKIEJ:

• wprowadzenie w 1989r. zasady programowania
funduszy pomocowych

•

wprowadzeniem jednolitej polityki monetarnej

po utworzeniu Unii Gospodarczej i Walutowej

• uchwalenie w 2000r. Strategii Lizbońskiej

Strategia Lizbońska

SYSTEM PROGRAMOWANIA UE-kraje członkowskie w l. 2007-2013

w obszarze funduszy pomocowych

Program Rozwoju

Obszarów Wiejskich

Krajowy Plan

Strategiczny Rozwoju

Obszarów Wiejskich

2007-2013

Narodowa Strategia Spójności

2007-2013 (NSRO)

PO Infrastruktura i Środowisko

PO Kapitał Ludzki

PO Innowacyjna Gospodarka

PO Rozwój Polski Wschodniej

PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej

16 RPO

PO Pomoc Techniczna

Strategie

Rozwoju

Województw

Krajowy

Program

Reform

National

Reform

Programme

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007-20015 (SRK)

Narodowy Plan

Strategiczny dla

Rybołówstwa

Strategie Sektorowe

Program

Konwergencji

Krajowy Program

Zabezpieczenia

Społecznego i

Integracji

Społecznej

ODNOWIONA STRATEGIA LIZBOŃSKA

Zintegrowany Pakiet Wytycznych dla Wzrostu i Zatrudnienia

Integrated

Guidelines

for

Growth and Jobs

Strategiczne

Wytyczne

Wspólnoty

Community

Strategic

Guidelines

Odnowiona

Agenda

Społeczna

Social Policy

Agenda

Wspólnotowy

Program

Lizboński

Community

Lisbon

Program

Strategia

Zrównoważonego

Rozwoju

Sustainable

Development

Strategy

p

o

zi

o

m

w

sp

ó

ln

o

to

w

y

p

o

zi

o

m

k

ra

jo

w

y

Strategiczne Wytyczne

UE dla Polityki Rozwoju

Obszarów Wiejskich

EU

Strategic

Guidelines

for Rural

Development

Policy

Pakt

Stabilności

i Wzrostu

Stability and

Growth Pact

SYSTEM PROGRAMOWANIA STRATEGICZNEGO UE-POLSKA W LATACH

2007-2013

Polityka Spójności

Wspólna Polityka Rolna

Wspólna

Polityka

Rybacka

ETAP IV

- efekt krytycznej analizy stanu

programowania oraz jego dalszy rozwój

związany z przygotowaniami do wykorzystania

unijnych funduszy w ramach perspektywy

finansowej 2007-2013

•podjęcie działań mających na celu
porządkowanie i doskonalenie systemu w celu
przezwyciężania jego dotychczasowych

wad

•kluczowa rola Ustawy o zasadach
prowadzenia polityki rozwoju

(z 6 grudnia 2006r z

pózn.zm.)

Wady systemu programowania w Polsce

niespójność zewnętrzna

brak standardów metodologicznych, niekompletność
dokumentów programowych

brak ciągłości prac programowych

wadliwa chronologia tworzenia programów

dychotomia planowania społeczno-gospodarczego i
terytorialnego (regionalnego i przestrzennego)

słaba realizacyjność strategii

podporządkowanie

programowania

rozwoju

kraju

programowaniu regionalnemu UE

6 .XII. 2006 r. Sejm RP uchwalił „Ustawę o
zasadach prowadzenia polityki rozwoju”. (Dz.U. Nr
227, poz. 1658)

Ustawa jest pierwszym kompleksowym
rozwiązaniem, które dotyczy sposobu
prowadzenia polityki rozwoju i odnosi się do
wszystkich podmiotów realizujących tę
politykę i wszystkich źródeł jej finansowania.

Ustawa tworzy ramy systemu programowania
rozwoju kraju poprzez określenie:

• zasad polityki rozwoju

• podmiotów prowadzących politykę rozwoju,

• trybu współpracy między nimi,

• podstawowych dokumentów programowych
służących prowadzeniu polityki rozwoju

Ustawa o zasadach prowadzenia polityki

rozwoju definiuje

politykę rozwoju

jako

- zespół wzajemnie powiązanych działań
podejmowanych i realizowanych w celu
zapewnienia

•trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju,

•spójności społeczno-gospodarczej, regionalnej
i przestrzennej,

•podnoszenia konkurencyjności gospodarki

•oraz tworzenia nowych miejsc pracy w skali
krajowej, regionalnej i lokalnej

art. 2

USTAWA O ZASADACH PROWADZENIA
POLITYKI ROZWOJU cd.:

art.4 Politykę rozwoju prowadzi się na
podstawie strategii rozwoju i programów
(operacyjnych i rozwoju)
z wykorzystaniem środków publicznych.

art.9 Strategiami rozwoju są:

•długookresowa strategia rozwoju kraju

•średniookresowa strategia rozwoju kraju

•inne strategie rozwoju (strategie sektorowe i
horyzontalne szczebla centralnego, strategie
rozwoju województw, strategie rozwoju
lokalnego)

Ustawa nadaje kluczową pozycję w systemie
programowania Strategii Rozwoju Kraju

PODMIOTY PROGRAMOWANIA

STRATEGICZNEGO

podmiot programowania

- organ odpowiedzialny za

opracowanie danego programu i spowodowanie
jego realizacji

Podmiotami programowania strategicznego są
organy administracji publicznej:

w skali kraju – Rada Ministrów
w skali regionu – samorząd województwa
w skali lokalnej – samorząd powiatowy i gminny

art.3 Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

Ustawowe kompetencje MRR w zakresie programowania
strategicznego

1.podejmowanie inicjatyw w zakresie programowania strategicznego

2. koordynacja realizacji strategii rozwoju współfinansowanych ze
środków budżetu państwa lub środków rozwojowych pochodzących z
Unii Europejskiej lub z innych źródeł zagranicznych

3.monitorowanie i ocena rozwoju kraju w ujęciu regionalnym i
przestrzennym oraz przedstawianie Radzie Ministrów rekomendacji
w tym zakresie;

4. dokonuje okresowej oceny realizacji strategii rozwoju w
odniesieniu do celów i priorytetów średniookresowej strategii
rozwoju kraju oraz przedstawia opinie o zgodności strategii i
programów ze średniookresową strategią rozwoju kraju;

5. opracowuje raport o rozwoju społeczno-gospodarczym,
regionalnym oraz przestrzennym, wraz z rekomendacjami dla
polityki rozwoju;

6. wyznacza obszary problemowe o znaczeniu krajowym i
ponadregionalnym wymagające interwencji państwa;

Uwarunkowania prawne programów
strategicznych

•krajowe akty prawne

: ustawy lub rozporządzenia,

także pośrednio, np. gdy są one rezultatem realizacji
statutowych zadań danego organu.

•zobowiązania związane z członkostwem w UE

i

uczestnictwem w jej politykach. Uwarunkowania te
mają różny charakter: od zobowiązań wynikających z
traktatów, dyrektyw, rozporządzeń i decyzji po tzw.
“soft law” zawarte w różnego rodzaju opiniach i
zaleceniach, które formalnie nie posiadają wiążącej
mocy prawnej.
•zobowiązania wynikające z innych niż unijne umów i
konwencji międzynarodowych,

związane z

uczestnictwem Polski w różnych organizacjach
międzynarodowych

(np. WTO, Bank Światowy, MFW,

OECD, ONZ i in

.

)

METODYKA PROGRAMOWANIA

ETAPY OPRACOWYWANIA PROGRAMU

STRATEGICZNEGO:

•

ZAŁOŻENIA

• WSTĘPNY PROJEKT
• WERSJA OSTATECZNA

Każdej z tych faz towarzyszą konsultacje -
międzyresortowe i społeczne (sposób realizacji
zasady partnerstwa)

Obowiązek konsultacji społecznych programów strategicznych zapisany
został w “Ustawie o zasadach prowadzenia polityki rozwoju”

art. 6
1. Projekty strategii rozwoju podlegają konsultacjom z jednostkami
samorządu terytorialnego, partnerami społecznymi i gospodarczymi oraz z
Komisją Wspólną Rządu i Samorządu Terytorialnego

Partycypacja społeczna (zasada partnerstwa)

- współudział przedstawicieli zainteresowanych środowisk i
grup społecznych w procesie tworzenia dokumentów
programowych

Zalety:

•poprawa jakości programu
• sprzyja realizacji dzięki akceptacji programu przez podmioty, do
których jest on adresowany

Wady:

•zbyt rozbudowane konsultacje społeczne mogą wydłużać i
komplikować proces tworzenia programu strategicznego

•ryzyko osłabienia spójności merytorycznej programu na skutek
uwzględnienia nadmiernej liczby niekiedy wewnętrznie
sprzecznych postulatów

Rozwiązanie - tzw. metoda ekspercko-partnerska

ZASADA PARTNERSTWA W PROCESIE PROGRAMOWANIA

STRATEGICZNEGO

W perspektywie finansowej 2007-2013 Unia
Europejska szczególnie uwydatnia rolę partnerów
społecznych, gospodarczych i samorządowych w
procesie tworzenia dokumentów programowych.
Jedną z głównych zasad prowadzenia prac nad tymi
dokumentami jest zasada partnerstwa. Art. 11
Rozporządzenia nr 1083/2006 z dn 11.07. 2006r
ust. przepisy dotyczące E F RR, E F S i Funduszu
Spójności stanowi, iż “Państwa członkowskie w
zakresie wykorzystania funduszy UE są zobligowane
do partnerstwa (ścisłej współpracy) z:

-właściwymi władzami regionalnymi, lokalnymi,
miejskimi i innymi władzami publicznymi;

-partnerami gospodarczymi i społecznymi;

-innymi właściwymi podmiotami reprezentującymi
społeczeństwo obywatelskie, partnerów
zaangażowanych w ochronę środowiska, organizacje
pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za
popieranie równości kobiet i mężczyzn.”

Podstawowe formy konsultacji
społecznych:

• jednostronnego informowania

• dwustronnej komunikacji

• aktywnej partycypacji zainteresowanych
środowisk w opracowywaniu program

•Zasady jakich należy przestrzegać :

•jasne zdefiniowanie problemów, które są
przedmiotem konsultacji

podanie do wiadomości publicznej ich
wyników

SPÓJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA PROGRAMU STRATEGICZNEGO

SPÓJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA PROGRAMU STRATEGICZNEGO

SPÓJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA PROGRAMU STRATEGICZNEGO

SPÓJNOŚĆ ZEWNĘTRZNA PROGRAMU STRATEGICZNEGO

•powiązania z innymi programami strategicznymi krajowymi i UE

Wspólnotowy Program

Działań na Rzecz Walki z

Wykluczeniem

Społecznym

Raport o Integracji

Społecznej

Inne programy:

-Community Framework Strategy
on Gender Equality 2001-2006

-Community Action Programme to
Combat Discrimination 2001-2006

-Community Incentive Measures in
the Field of Employment

Wspólne

Memorandum

o Integracji

Społecznej

(JIM)

Narodowa
Strategia
Integracji
Społecznej

Krajowy Plan

Działania na

rzecz

Integracji

Społecznej

Krajowe Plany

Działania

UNIA EUROPEJSKA

I DZIAŁANIA INKLUZYJNE

POLSKA

PROGRAMY INKLUZYJNE

Przykład

powiązań

z

innymi

programami

strategicznymi

PROCES OPRACOWYWANIA PROGRAMU

PROCES OPRACOWYWANIA PROGRAMU

STRATEGICZNEGO I JEGO RAMOWY UKŁAD

STRATEGICZNEGO I JEGO RAMOWY UKŁAD

•

DIAGNOZA

DIAGNOZA

•

OKREŚLENIE CELÓW PROGRAMU

OKREŚLENIE CELÓW PROGRAMU

•

WYBÓR OBSZARÓW PIORYTETOWYCH I KIERUNKÓW

WYBÓR OBSZARÓW PIORYTETOWYCH I KIERUNKÓW

DZIAŁANIA

DZIAŁANIA

•

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH I SPOSOBU REALIZACJI

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH I SPOSOBU REALIZACJI

PROGRAMU

PROGRAMU

•

MONITORING I EWALUACJA

MONITORING I EWALUACJA

DIAGNOZA STRATEGICZNA

DIAGNOZA STRATEGICZNA

- identyfikacja uwarunkowań programu oraz
sprecyzowanie kluczowych problemów
wymagających rozwiązania

Rodzaje analizowanych uwarunkowań:

zewnętrzne -

uwarunkowania, które określają warunki

funkcjonowania i rozwoju w obszarze objętym
programem, na kt. nie mamy wpływu; mogą one mieć
charakter pozytywny lub negatywny, sprzyjający bądź
ograniczający, stanowić szansę lub zagrożenie

wewnętrzne

- stan szeroko rozumianych zasobów

(materialnych i niematerialnych), w celu
zidentyfikowania mocnych i słabych stron

DIAGNOZA STRATEGICZNA

DIAGNOZA STRATEGICZNA

DIAGNOZA STRATEGICZNA

DIAGNOZA STRATEGICZNA

ETAPY DIAGNOZY STRATEGICZNEJ

ETAPY DIAGNOZY STRATEGICZNEJ

Wstępna identyfikacja problemu

Rozpoznanie i ocena stanu

istniejącego

Uwarunkowania

prawne (prawo

krajowe i unijne)

Powiązania z innymi

programami strategicznymi

(programy krajowe

i międzynarodowe)

Analiza uwarunkowań zewnętrznych

Analiza SWOT (szanse i zagrożenia) oraz ewentualnie

analizy statystyczne i inne narzędzia analizy

uwarunkowań zewnętrznych

Dotychczasowe trendy

rozwoju

i stan obecny

Prognozy

przyszłych

uwarunkowań

Programy średnio i długookresowe: dodatkowe

narzędzia myślenia o przyszłości: scenariusze i

metody eksperckie

Analiza uwarunkowań

wewnętrznych

Analiza SWOT (mocne i słabe strony) oraz

ewentualnie analizy statystyczne

obrazujące zasoby

i potencjał

Dotychczasowe

trendy rozwoju

i stan obecny

Prognozy

przyszłych

uwarunkowań

Integrowanie analizy uwarunkowań

zewnętrznych i wewnętrznych (np. SWOT):

określenie stanu wyjściowego, problemów,

czynników i związków przyczynowo-skutkowych

Synteza

diagnozy

strategicznej

(tabela wynikowa

SWOT

i przedstawienie

rezultatów diagnozy)

Najczęściej wykorzystywane metody

opracowywania diagnozy strategicznej

(diagnozy stanu i prospektywnej)

•SWOT
•metody ilościowe
•metody scenariuszowe
•metody eksperckie, np. metoda delficka lub tzw.
foresight

Metoda SWOT - schemat analizy

[analiza mocnych i słabych stron (strengths and
weaknesses), szans(opportunities) i zagrożeń (threats)]

czynniki

pozytywne

negatywne

zewnętrzne

szanse

zagrożenia

uw

ar

un

ko

w

an

ia

wewnętrzne

mocne strony

słabe strony

Czy zagrożenia osłabią mocne strony? Czy szanse spotęgują
mocne strony? Czy zagrożenia spotęgują słabości? Czy szanse
pozwolą przezwyciężyć słabości? mocne strony pozwolą
wykorzystać szanse? Czy słabości nie będą przeszkodą
w wykorzystaniu szans? Czy mocne strony pozwolą na
przezwyciężenie zagrożeń? Czy słabości wzmocnią zagrożenia?

Czy zagrożenia osłabią mocne strony? Czy szanse spotęgują
mocne strony? Czy zagrożenia spotęgują słabości? Czy szanse
pozwolą przezwyciężyć słabości?

Metody ilościowe

•opis

statystyczny,

prognozy

i

modele

ekonometryczne

•najczęściej stosowaną metodą jest ekstrapolacja
trendów: uogólnienie i przedłużenie na przyszłość
tendencji kształtowania się danego zjawiska.
•często

spotykanym

rozwiązaniem

jest

przedstawianie

wyników

analiz

w

postaci

scenariuszy, wariantów rozwoju.
Wykorzystując metody ilościowe, należy pamiętać
o ich ograniczeniach. Warunkiem prawidłowej
ekstrapolacji dotychczasowej tendencji jest np.
dysponowanie odpowiednio długim szeregiem
czasowym oraz wysokie prawdopodobieństwo
kontynuacji dotychczasowego trendu w
przyszłości.

METODA SCENARIUSZOWA - METODA

ANTYCYPOWANIA PRZYSZŁOŚCI W WARUNKACH

NIEPEWNOŚCI

•opis możliwych kierunków rozwoju rzeczywistości
i przyszłych zdarzeń, najczęściej przedstawiający przyszłość
w ujęciu wariantowym

Scenariusze określa się zwykle dla dłuższych okresów:
perspektywy średnio i długookresowej

•chodzi albo o najbardziej prawdopodobne obrazy
przyszłości, albo o tzw. wizje rozwoju, które pomogą
poszukiwać nowych rozwiązań.

Często stosowanym rozwiązaniem jest przedstawienie
trzech scenariuszy

• kontynuacji,

• ostrzegawczego,

• pożądanego.

PRZYKŁAD: SCENARIUSZE W PROGRAMIE STRATEGICZNYM

STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO DO ROKU 2020

DIAGNOZA SYTUACJI SPOŁECZNO-GOSPODARCZEJ WYKONANA METODĄ
SWOT, UWZGLĘDNIENIE PRZESŁANEK WYNIKAJĄCYCH Z RZĄDOWYCH I
UNIJNYCH DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH NA LATA 2007-2013,
ZWŁASZCZA STRATEGII LIZBOŃSKIEJ BYŁY PODSTAWĄ OKREŚLENIA
TRZECH SCENARIUSZY ROZWOJU WOJWÓDZTWA

SCENARIUSZE ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAZOWIECKIEGO:

•SCENARIUSZ REALISTYCZNY „SPÓJNE MAZOWSZE”
•SCENARIUSZ OPTYMISTYCZNY „TRIUMFUJĄCE MAZOWSZE”
•SCENARIUSZ PESYMISTYCZNY „PRZEGRANE MAZOWSZE”

Metody eksperckie

- metody oceny uwarunkowań i myślenia o
przyszłości, których istotą jest uzgadnianie opinii
eksperckich dotyczących kształtu przyszłości

(np. metoda delficka lub tzw. foresight mający
umożliwiać przewidywanie przyszłych potrzeb i
trendów rozwojowych społeczeństwa i gospodarki
oraz ukierunkowywanie bieżących inwestycji B+R
na przyszłe priorytety)

CECHY DOBREJ DIAGNOZY

•trafne określenie granic systemu, który jest
przedmiotem diagnozy

•oparcie na danych statystycznych z wiarygodnych
źródeł, utrzymanie aktualności diagnozy

• w strategiach krajowych i sektorowych
wskazane jest uwzględnienie regionalnego
wymiaru diagnozy

•identyfikacja dziedzin, które mogą dać
największy efekt synergii

•kompatybilność diagnozy i treści programu:
diagnozę

powinien kończyć zestaw głównych

problemów do rozwiązania będący jej konkluzją i
zarazem podstawą do sformułowania celów i
priorytetów strategii

PRZYKŁAD DELIMITACJI POLA DIAGNOZY SWOT

PRZYKŁAD DELIMITACJI POLA DIAGNOZY SWOT

OBSZARY OBJĘTE DIAGNOZĄ SWOT W NARODOWYCH

OBSZARY OBJĘTE DIAGNOZĄ SWOT W NARODOWYCH

STRATEGICZNYCH RAMACH ODNIESIENIA/ NARODOWEJ

STRATEGICZNYCH RAMACH ODNIESIENIA/ NARODOWEJ

STRATEGII SPÓJNOŚCI:

STRATEGII SPÓJNOŚCI:

•

SYTUACJA MAKROEKONOMICZNA

SYTUACJA MAKROEKONOMICZNA

•

FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI PUBLICZNYCH

FUNKCJONOWANIE INSTYTUCJI PUBLICZNYCH

•

KAPITAŁ LUDZKI I ZASOBY SPOŁECZNE

KAPITAŁ LUDZKI I ZASOBY SPOŁECZNE

•

KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIEBIORSTW, B+R,

KONKURENCYJNOŚĆ PRZEDSIEBIORSTW, B+R,

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE I SEKTOR USŁUG

SPOŁECZEŃSTWO INFORMACYJNE I SEKTOR USŁUG

•

INFRASTRUKTURA

INFRASTRUKTURA

Przykład dziedziny o dużym efekcie synergii

Diagnoza prospektywna: wzrostowy trend cen
energii

Priorytet strategii: Rozwój energetyki
odnawialnej
- jest to klasyczny przykład możliwości realizacji
kilku równocześnie celów strategicznych, a więc
priorytetu, kt. umożliwia uzyskanie silnego efektu
synergii

Korzyści:

•wzrost konkurencyjności zwłaszcza w długim okresie,

•nowe miejsca pracy,

•wzmacnia zrównoważony charakter procesu rozwoju,

•wzrost bezpieczeństwa energetycznego,

•jest zgodny ze strategicznymi priorytetami UE
wyrażonymi w Strategii Lizbońskiej, która zakłada
wzrost udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych

PRZYKŁAD KOMPATYBILNOŚCI DIAGNOZY I
WNIOSKÓW:

DIAGNOZA UWARUNKOWAŃ STANU ZDROWIA
CZŁOWIEKA:

• STYL ŻYCIA: 50-52%
• CZYNNIKI ŚRODOWISKOWE: 18-20%
• CZYNNIKI GENETYCZNE: 20%
• SYSTEM OPIEKI ZDROWOTNEJ: 10-15%

•WNIOSKI: Fakt, że to styl życia wpływa w
decydującym stopniu na trzy główne przyczyny
zgonów – choroby układu krążenia, nowotwory,
wypadki – możliwości spadku poziomu
umieralności ludności Polski należy upatrywać
przede wszystkim w poczynaniach promujących
zdrowy styl życia i w prewencji zagrożeń i chorób.

CELE PROGRAMU STRATEGICZNEGO

- określenie stanu, który chcemy osiągnąć dzięki
realizacji programu

Cele programu strategicznego powinny tworzyć

uporządkowaną, spójną strukturę hierarchiczną.

Można to zobrazować przy pomocy

tzw. “drzewa

celów”:

•cele usytuowane poniżej celu nadrzędnego obejmują
coraz węższe fragmenty programu,
•mogą też dotyczyć krótszych przedziałów czasowych -
etapów realizacji programu.

Spójność celów jest miarą prawidłowej konstrukcji
programu i warunkiem jego skuteczności. Daje także
efekt synergii.

DRZEWO CELÓW PROGRAMU STRATEGICZNEGO

DRZEWO CELÓW PROGRAMU STRATEGICZNEGO

-diagram ilustrujący przechodzenie od celu
nadrzędnego przez cele pośrednie do konkretnych
zadań

DRZEWO CELÓW PROGRAMU STRATEGICZNEGO

DRZEWO CELÓW PROGRAMU STRATEGICZNEGO

-diagram ilustrujący przechodzenie od celu
nadrzędnego przez cele pośrednie do konkretnych
zadań

WIZJA/MISJA

WIZJA/MISJA

cel

nadrzędny

cel

pośredni

cel

pośredni

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

Cel

operacyjny

cel

pośredni

działania

Projekty

WIZJA I MISJA W PROGRAMIE STRATEGICZNYM

•

wizja -

w programie strategicznym to syntetyczny

obraz docelowy programowanego obszaru

(przedmiotu

programowania), akcentujący jego najważniejsze
pożądane charakterystyki

•

misja

- zgodnie z etymologicznym znaczeniem tego

słowa (ważne zadanie do spełnienia; odpowiedzialne
zlecenie do wykonania) powinna pokazywać

rolę, jaką

podejmuje się odegrać główny podmiot strategii w
realizacji jej celów

RODZAJE CELÓW

cel nadrzędny

– wyrażenie zamierzenia, ogólnej wizji tego, co ma

być osiągnięte dzięki realizacji programu

cele pośrednie

- cele służące osiągnięciu celu nadrzędnego,

wyznaczane dla obszarów priorytetowych, tj. dziedzin i działań
kluczowych w realizacji celu nadrzędnego

cele operacyjne

-

cele służące realizacji celów pośrednich, z

których bezpośrednio wynikają zadania realizacyjne.

PRZYKŁADY CELÓW NADRZĘDNYCH

PRZYKŁADY CELÓW NADRZĘDNYCH

PRZYKŁADY CELÓW NADRZĘDNYCH

PRZYKŁADY CELÓW NADRZĘDNYCH

Strategia Lizbońska:

Przekształcenie do roku 2010 obszaru UE w najbardziej konkurencyjną i
dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarkę, zdolną do trwałego i
zrównoważonego rozwoju, tworzącą większą liczbę lepszych miejsc pracy
oraz charakteryzującą się większą spójnością społeczną

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015

:

Podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych
obywateli i rodzin.

Strategia rozwoju województwa mazowieckiego:

Wzrost konkurencyjności gospodarki i równoważenie rozwoju społeczno-

gospodarczego w regionie podstawą poprawy jakości życia mieszkańców

Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej

Wzrost poziomu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej całej

Polski Wschodniej i każdego z jej województw w rozszerzonej Unii

Europejskiej

SPOSOBY FORMUŁOWANIA CELÓW

JAKOŚCIOWY- przedstawieniu kierunku działania bądź pożądanego
stanu, do którego będzie się dążyć poprzez realizację programu.

ILOŚCIOWY- wyrażenie celu w wartościach liczbowych:
bezwzględnych lub względnych. Może on zarówno przedstawiać
poziom, jaki ma zostać osiągnięty w horyzoncie objętym
programem, jak i zmianę, która ma nastąpić w wyniku realizacji
programu.

MIESZANY

SPOSOBY OKREŚLANIA CELÓW- przykład

SPOSOBY OKREŚLANIA CELÓW- przykład

SPOSOBY OKREŚLANIA CELÓW- przykład

SPOSOBY OKREŚLANIA CELÓW- przykład

Metoda ilościowa

Metoda ilościowa

Przykład: Cele “Strategii dla przemysłu elektronicznego do roku 2010”

uzyskanie w latach 2003-2006 tempa wzrostu produkcji sprzedanej przemysłu

elektronicznego o co najmniej 8% rocznie,
uzyskanie wydajności pracy w przemyśle elektronicznym na 1 pracownika do

roku 2010, na poziomie średniej dla UE (w roku 2001 w UE - 150 000 euro),
dążenie do dodatniego salda w zakresie eksportu i importu realizowanego

przez przedsiębiorstwa produkcyjne w sektorze (szczególnie z zakresu
przemysłowego montażu elektronicznego).

Metoda jakościowa

Metoda jakościowa

Przykład: Cel strategiczny “Programu wieloletniego na lata 2003-2006 – Tworzenie
mechanizmów i struktur rozwoju handlu elektronicznego w Polsce”
“Poprawa konkurencyjności gospodarki w wyniku dostosowania sektora małych i
średnich przedsiębiorstw do wymagań globalnej gospodarki elektronicznej”

“Drzewo celów” ilustruje nie tylko zależności
hierarchiczne między kolejnymi poziomami celów,
ale także związki typu: cel – zadania warunkujące
realizację.
Innymi słowy: cele pierwszego poziomu są
zadaniami w procesie realizacji celu nadrzędnego,
cele poziomu
drugiego - zadaniami dla celów poziomu
pierwszego, itd.

• W efekcie

zapis celów programu w postaci

“drzewa celów” stanowi

zarazem zapis ścieżki

jego realizacji, a więc swego rodzaju

syntezę

danej strategii

.

Cele a środki w programie
strategicznym

J. Stiglitz podsumowując okres
transformacji pisał:

“W wielu strategiach rozwoju
skoncentrowano się wyłącznie na
gospodarce. Doprowadziło to do
pomieszania celów i środków: wyższy
PKB nie jest celem samym w sobie, ale
środkiem do poprawy standardów życia i
lepszego społeczeństwa, z mniejszym
ubóstwem, zdrowszego i lepiej
wykształconego.”

J. Stiglitz,” Development Based on Participation A Strategy form

Transforming Societes”, Transition, The World Bank, June 1998

przykład - ŚCIEŻKA REALIZACYJNA „STRATEGII ZMIAN

przykład - ŚCIEŻKA REALIZACYJNA „STRATEGII ZMIAN

WZORCÓW PRODUKCJI I KONSUMPCJI NA SPRZYJAJĄCE

WZORCÓW PRODUKCJI I KONSUMPCJI NA SPRZYJAJĄCE

REALIZACJI ZASAD TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAZONEGO

REALIZACJI ZASAD TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAZONEGO

ROZWOJU”

ROZWOJU”

przykład - ŚCIEŻKA REALIZACYJNA „STRATEGII ZMIAN

przykład - ŚCIEŻKA REALIZACYJNA „STRATEGII ZMIAN

WZORCÓW PRODUKCJI I KONSUMPCJI NA SPRZYJAJĄCE

WZORCÓW PRODUKCJI I KONSUMPCJI NA SPRZYJAJĄCE

REALIZACJI ZASAD TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAZONEGO

REALIZACJI ZASAD TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAZONEGO

ROZWOJU”

ROZWOJU”

Cel nadrzędny:

Wprowadzanie wzorców produkcji i konsumpcji przyjaznych środowisku jest rozdzielenie współzależności wzrostu gospodarczego

od wzrostu zużycia zasobów przyrodniczych i wpływu na środowisko oraz poprawa jakości życia

Cele pośrednie:

 ograniczenie zużycia zasobów na jednostkę produkcji lub usług,

 aktywne ograniczenie negatywnego wpływu gospodarki na środowisko,

 wyeliminowanie negatywnych zależności między rozwojem energetyki a wpływem na środowisko

Priorytetowe kierunki działań ( obszary priorytetowe) :

1. zwiększanie zakresu odpowiedzialności za skutki środowiskowe działalności produkcyjnej i usługowej oraz konsumpcji,

2. tworzenie warunków dla zwiększania inwestycji proekologicznych ,

3. dostosowanie modeli wytwarzania, dystrybucji i wykorzystywania energii do zasad zrównoważonego rozwoju

Cel operacyjny 1

obszaru priorytetowego 2:

Wspieranie inwestycji proekologicznych

ograniczających materiałochłonność i

energochłonność procesów

produkcyjnych i i usług

Cel operacyjny 2

obszaru priorytetowego 2:

Tworzenie warunków do prowadzenia

działalności innowacyjnej ukierunkowanej

na zmiany wzorców produkcji i konsumpcji

Cel operacyjny 3 obszaru

priorytetowego 2:

Preferowanie przy zakupach przez administrację rządową

i samorządową wyrobów i usług , które są bardziej

przyjazne dla środowiska ( „zielone” zamówienia

publiczne)

Zadania celu operacyjnego nr 1 obszaru priorytetowego nr 2:

...........

Zadania celu operacyjnego nr 2 obszaru priorytetowego 2:

..........

Zadania celu operacyjnego nr 3 obszaru priorytetowego 2:

 opracowanie ram polityki zamówień publicznych mającej na celu włączenie kryteriów ekologicznych do zamówień publicznych (obok kryteriów

oceny i sposobu wykonania) dokonywanych przez administrację rządową i samorządową,

 ustalanie procedur służących identyfikacji produktów i usług spełniających cele polityki „zielonych” zamówień publicznych,

 opracowanie systemu szkoleń i informacji dla różnych grup osób zajmujących się zamówieniami publicznymi (opracowujących kryteria dla

produktów i usług, odpowiedzialnych za wybór wykonawcy oraz korzystających z produktów i usług).

(na przykładzie”)

Cele a horyzont czasowy programu

strategicznego :

horyzont

jednoznacznie

zdefiniowany;

wówczas cele programu dostosowywane są do
przyjętej perspektywy

horyzont pochodny; to przyjęte cele rozwoju
są podstawą określania czasowego przedziału
realizacji programu

ZASADY FORMUŁOWANIA CELÓW PROGRAMU

•powinny być sformułowane jasno
i jednoznacznie;

specyfic

•ambitne, ale osiągalne;

achievable

•odpowiednie: osiągnięcie danego celu powinno
znacząco przyczynić się do realizacji kluczowego
celu długofalowego;

, relevant

•zawarte w określonych ramach czasowych

timeframed.

powinny być mierzalne;

measurable

•nie powinno być ich zbyt wiele

Priorytety programu strategicznego

- dziedziny i kierunki działania uznane za
najważniejsze z punktu widzenia pobudzania
procesu rozwoju społeczno-gospodarczego
i realizacji celów programu.

Przede wszystkim są to:

dziedziny i obszary, po których można się
spodziewać, iż uruchomią one mechanizmy
trwałego wzrostu gosp. w długim horyzoncie
czasowym (tzw. “lokomotywy rozwoju”);

dziedziny, które mają najbardziej problemowy
charakter i które bez wspomagania mogą mieć
hamujący wpływ na procesy rozwojowe

CELE I OBSZARY PRIORYTETOWE STRATEGII

CELE I OBSZARY PRIORYTETOWE STRATEGII

CELE I OBSZARY PRIORYTETOWE STRATEGII

CELE I OBSZARY PRIORYTETOWE STRATEGII

CEL NADRZĘDNY

Obszar priorytetowy

nr 1

Cel pośredni 1

Cel operacyjny

1.1

Cel operacyjny

1.2

Cel operacyjny

1.3

Obszar priorytetowy

nr x

Cel pośredni x

Cel operacyjny

x.1

Cel operacyjny

x.2

Cel operacyjny

x.3

Obszar priorytetowy

nr 2

Cel pośredni 2

Cel operacyjny

2.1

Cel operacyjny

2.2

Cel operacyjny

2.3

Zadania 1.1

Zadania 1.2

Zadania 1.3

Zadania 2.1

Zadania 2.2

Zadania 2.3

Zadania x.1

Zadania x.2

Zadania x.3

Przykład: PRIORYTETY STRATEGII ZRÓWNOWAŻONEGO

ROZWOJU UE:

(priorities adopted in Gothenburg 2001, in Barcelona in
2002 and at the Johannesburg summit)

•climate change,
•public health,
•management of natural resources,
•transport,
•ageing society,
•social exclusion and poverty,
• global partnership for sustainable
development,

•patterns of production and consumption,
•good governance

Przykład: w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i
Środowisko realizowanych będzie 15 priorytetów:

I. Gospodarka wodno – ściekowa
II. Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi
III. Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom
środowiska
IV. Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do
wymogów ochrony środowiska
V. Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych
VI. Drogowa i lotnicza sieć TEN-T
VII. Transport przyjazny środowisku
VIII. Bezpieczeństwo transportu i krajowe sieci transportowe
IX. Infrastruktura drogowa w Polsce Wschodniej
X. Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku
XI. Bezpieczeństwo energetyczne
XII. Kultura i dziedzictwo kulturowe
XIII. Bezpieczeństwo zdrowotne i poprawa efektywności
systemu ochrony zdrowia
XIV. Infrastruktura szkolnictwa wyższego
XV. Konkurencyjność regionów

Przykład: Priorytety PO Kapitał Ludzki:

I. Zatrudnienie i integracja społeczna
II. Rozwój zasobów ludzkich i potencjału
adaptacyjnego przedsiębiorstw
III. Wysoka jakość edukacji
IV. Poniesienie jakości szkolnictwa wyższego
V. Dobre rządzenie
VI. Profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia
ludności w wieku produkcyjnym
VII. Rynek pracy otwarty dla wszystkich oraz
promocja integracji społecznej
VIII. Regionalne kadry gospodarki
IX. Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach
X. Partnerstwo na rzecz obszarów wiejskich

System realizacji

-zasady i procedury obowiązujące instytucje
uczestniczące w realizacji strategii rozwoju oraz
programów, obejmujące zarządzanie, monitoring,
ewaluację, kontrolę i sprawozdawczość oraz sposób
koordynacji działań tych instytucji

Art. 5

Określenie systemu realizacji programu wymaga:

•doboru instrumentów jego realizacji,

•wskazania podmiotów odpowiedzialnych za
poszczególne zadania i zasad współpracy

• opracowania harmonogramu realizacji

.

Główne rodzaje instrumentów realizacji programu

strategicznego:

•regulacje prawne

•instrumenty finansowe

•zmiany instytucjonalno-organizacyjne

•dialog społeczny

•Przykład:wdrożenie Krajowego Programu Reform na
rzecz realizacji Strategii Lizbońskiej na lata 2005-
2008 wymaga:

• uchwalenia ok. 60 ustaw i nowelizacji 17

• nakładów rzędu 50 mld zł. Działania finansowane są
ze środków krajowych publicznych i prywatnych, w
tym z budżetu państwa i jednostek samorządowych
oraz współfinansowane z funduszy strukturalnych i
Funduszu Spójności

.

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH

Plan finansowy programu strategicznego

powinien zawierać:

•szacunek zapotrzebowania na środki wg
priorytetów realizacyjnych

•łączną kwotę możliwych do uzyskania
środków finansowych według źródeł
pochodzenia

• harmonogram wydatków związanych z
realizacją poszczególnych priorytetów
programu strategicznego w kolejnych latach

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH PROGRAMÓW

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH PROGRAMÓW

STRATEGICZNYCH

STRATEGICZNYCH

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH PROGRAMÓW

OKREŚLENIE RAM FINANSOWYCH PROGRAMÓW

STRATEGICZNYCH

STRATEGICZNYCH

Źródła finansowania

Źródła finansowania

Środki krajowe

Środki zagraniczne

 środki publiczne:



budżet państwa



budżety jednostek samorządu
terytorialnego



fundusze celowe (np.: NFOŚ,
WFOŚiGW)

 kapitał prywatny
 partnerstwo publiczno-prywatne

 budżet UE
 międzynarodowe instytucje

finansowe

 kapitał prywatny

MONITORING PROGRAMU STRATEGICZNEGO

MONITORING PROGRAMU STRATEGICZNEGO

MONITORING PROGRAMU STRATEGICZNEGO

MONITORING PROGRAMU STRATEGICZNEGO

Podmiot

odpowiedzialny

Zadanie

Sposób realizacji

Współpraca

z innymi

instytucjami

Termin realizacji

Koszty ogółem:

w tym budżet

państwa

- proces zbierania i analizy informacji ilościowych i
jakościowych dotyczących procesu wdrażania
programu w celu oceny zgodności realizacji
programu z jego założeniami

-systematyczna obserwacja zestawu
wyselekcjonowanych wskaźników obrazujących
dynamikę i strukturę zjawisk objętych
poszczególnymi celami programu, mająca na celu
zapewnienie informacji zwrotnych na temat
zgodności przebiegu realizacji programu z jego
harmonogramem

WYMOGI WOBEC WSKAŹNIKÓW

MONITOROWANIA PROGRAMÓW

STRATEGICZNYCH:

• czytelne i zrozumiałe,

• odpowiednie do stosowanych polityk,

• wzajemnie spójne,

• dostępne na czas,

• oparte na wiarygodnych źródłach danych,

• porównywalne w zakresie dotyczącym państw
członkowskich UE oraz, w miarę możliwości, także
innych krajów (głównie USA)

Nie powinny też wymagać od instytucji
statystycznych czy respondentów krajowych
zbyt dużego wysiłku w celu zebrania i
dostarczenia danych, w jak największym stopniu
wykorzystując informacje dostępne w Europejskim
Systemie Statystycznym.

Wskaźniki strukturalne

1.

PKB per capita

2.

Wydajność pracy

3.

Stopa zatrudnienia

4.

Stopa zatrudnienia osób starszych

5.

Poziom wykształcenia (20-24)

6.

Wydatki na badania i rozwój

7.

Comparative price levels

8.

Inwestycje przedsiębiorstw

9.

Stopa ubóstwa

10.

Stopa bezrobocia długookresowego

11.

Zróżnicowanie regionalnej stopy bezrobocia

12.

Emisja gazów cieplarnianych

13.

Energochłonność gospodarki

14.

Wielkość przewozów towarowych

SYSTEM EWALUACJI PROGRAMU STRATEGICZNEGO

SYSTEM EWALUACJI PROGRAMU STRATEGICZNEGO

- całokształt działań na rzecz kompleksowej,

- całokształt działań na rzecz kompleksowej,

systematycznej i obiektywnej oceny programu; jego

systematycznej i obiektywnej oceny programu; jego

założeń, procesu realizacji i rezultatów.

założeń, procesu realizacji i rezultatów.

Na system ewaluacji składa się:

Na system ewaluacji składa się:

•

ewaluacja

ewaluacja

ex ante

ex ante

-

-

sprawdzenie spójności wewnętrznej i

sprawdzenie spójności wewnętrznej i

zewnętrznej programu oraz wstępne określenie

zewnętrznej programu oraz wstępne określenie

spodziewanych efektów

spodziewanych efektów

•

ewaluacja

ewaluacja

mid-term

mid-term

- ma dostarczyć informacje o

- ma dostarczyć informacje o

pierwszych efektach programu, jakości zarządzania nim

pierwszych efektach programu, jakości zarządzania nim

oraz funkcjonalności systemu monitoringu

oraz funkcjonalności systemu monitoringu

•

ewaluacja

ewaluacja

on-going

on-going

- ocena realizacji programu w trakcie

- ocena realizacji programu w trakcie

realizacji w celu oceny zasadności uruchomienia

realizacji w celu oceny zasadności uruchomienia

uruchomienia środków z rezerwy

uruchomienia środków z rezerwy

•

ewaluacja

ewaluacja

ex post

ex post

-

-

podsumowuje i ocenia program jako

podsumowuje i ocenia program jako

całość

całość

Ewaluacja szacunkowa (Ex ante evaluation)

- ocena przeprowadzana przed wdrożeniem
interwencji, w trakcie jej projektowania.

• Ma za zadanie ocenę trafności i spójności
zamierzeń.

• Daje władzom publicznym informacje co do szans
powodzenia programów, projektów czy działań oraz
realistycznego oszacowania celów i wartości
docelowych.

•Jest podstawą do monitorowania i dalszej ewaluacji.

Ewaluacja w połowie okresu realizacji (Mid-
term evaluation) -

przeprowadzana w połowie okresu

wdrażania programu;

poddaje krytyce pierwsze rezultaty, co pozwala ocenić jakość
monitorowania i wdrażania. Pokazuje, w jaki sposób założenia
przekładane są na działania i, w miejscu gdzie jest to konieczne,
wskazuje konieczność dokonania korekt. Przez porównanie z
sytuacją początkową, pokazuje ewolucję kontekstu gospodarczego
i społecznego oraz ocenia czy cele pozostają trafne. Bada czy
polityka i priorytety władz publicznych pozostają spójne. Pomaga
w przygotowaniu ewentualnych poprawek i zmian w programie
oraz przedyskutowaniu ich w przejrzysty sposób.
W okresie 2007-2013 KE zrezygnowała z konieczności
dokonywania ewaluacji mid-term.

Ewaluacja bieżąca/uzupełniająca (On-Going
Evaluation)

-może być prowadzona przez cały okres

realizacji interwencji. Umożliwia korygowanie interwencji w
trakcie jej trwania poprzez wsparcie procesu zarządzania.
Poddaje analizie pierwsze efekty interwencji oraz
ewentualne problemy, słabości strukturalne lub zmiany w
otoczeniu zewnętrznym.

Ewaluacja końcowa (Ex post evaluation) –
ocena pełna przeprowadzana po zakończeniu
realizacji interwencji

• podsumowuje i ocenia efekty (skuteczność),
efektywność
i trwałość rezultatów,

•ma określić czynniki wpływające na sukces lub
niepowodzenie interwencji, dając tym samym
asumpt do projektowania przyszłych interwencji
lub/i korekty interwencji realizowanych.

Ewaluacja ex ante jest kompetencją państwa
beneficjenta, natomiast ewaluacja ex post
pozostaje w gestii Komisji Europejskiej. W
przypadku ewaluacji on going utrwalił się
model odpowiedzialności obydwu instytucji,
przy wykonywaniu tych funkcji przez państwo
członkowskie

.

Ze względu na kryterium celu ewaluacji NSRO i PO
wyróżnia się :

• ewaluacje strategiczne, których celem jest ocena i
analiza ewolucji NSRO i PO w odniesieniu do priorytetów
krajowych i wspólnotowych;

•ewaluacje operacyjne, których celem jest wspieranie
procesu monitorowania NSRO i PO.

1

KRYTERIA OCENY PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH W

PROCESIE EWALUACJI

1

SKUTECZNOŚĆ (effectiveness) – pozwala ocenić, czy cele programu
zdefiniowane na etapie planowania zostały osiągnięte lub są
osiągane według ustalonego harmonogramu. Oceniając program
pod względem skuteczności porównuje się jego rzeczywiste efekty na
poziomie produktu, rezultatu i oddziaływania z założeniami zawartymi w
dokumentach programowych. Program może być oceniany pod
względem skuteczności w trakcie okresu programowania (ewaluacja mid
term, on going) oraz w ramach ewaluacji ex post.
EFEKTYWNOŚC (efficiency) - oceniając program pod względem jego
efektywności porównuje się zaangażowane w niego zasoby z jego
rzeczywistymi osiągnięciami. Podobnie jak w przypadku kryterium
skuteczności, efektywność programu można oceniać na ustalonym
wcześniej etapie jego wdrażania i po jego zakończeniu.

STOSOWNOŚĆ (relevance) - za pomocą kryterium stosowności
określa się zgodność celów programu będącego przedmiotem
oceny z potrzebami i problemami występującymi w danym
sektorze. Kryterium to jest stosowane szczególnie w ewaluacjach ex
ante, gdy dokonuje się analizy przygotowywanego programu w świetle
aktualnej charakterystyki jego otoczenia społeczno-gospodarczego.

TRWAŁOŚĆ EFEKTÓW - do podstawowego zestawu kryteriów dodaje
się niekiedy także aspekt długofalowości, który pozwala na określenie,
czy efekty badanej strategii będą (lub nie) trwałe w określonej
perspektywie czasowej.

SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNĄ

PROGRAMU STRATEGICZNEGO

OKREŚLA :

 KOMPATYBILNOŚĆ DIAGNOZY I
STRATEGII WŁAŚCIWEJ (CELÓW,
PRIORYTETÓW I KIERUNKÓW
DZIAŁAŃ);

ADEKWATNOŚĆ CELÓW,
PRIORYTETÓW I DZIAŁAŃ;

ADEKWATNOŚĆ ŚRODKÓW I
METOD REALIZACJI DO CELÓW,
PRIORYTETÓW I DZIAŁAŃ.

FORMY PREZENTACJI SPÓJNOŚCI ZEWNĘTRZNEJ

PROGRAMU STRATEGICZNEGO:

OPISOWA

- poprzez wymienienie w

odrębnym punkcie dokumentu
programowego programów
współzależnych;

GRAFICZNA

–poprzez sporządzenie

schematu ilustrującego
współzależności danego programu z
innymi (SRK);

TABELARYCZNA („MATRYCA SPÓJNOŚCI”)

–

tablice ilustrujące, które cele,
priorytety i /lub działania
współzależnych programów są ze sobą
spójne

.

Baza informacyjna programu strategicznego

Wymogiem formalnym wobec programów
strategicznych jest

•uwzględnienie obowiązujących standardów
klasyfikacyjnych (klasyfikacje, nomenklatury,
definicje),

•spełnianie wymogów standardów
informacyjnych (źródło danych, metodologia, jakość
danych - rozumiana jako odpowiedniość, dokładność,
aktualność, dostępność, porównywalność i spójność).

Źródła danych w programach strategicznych:

• przede wszystkim oficjalne statystyki krajowe i
międzynarodowe (GUS, NBP, ministerstwa, Eurostat),

•dane organizacji międzynarodowych
• opracowania ekspertów

RODZAJE PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH

W SKŁAD SYSTEMU PROGRAMOWANIA ROZWOJU WCHODZĄ
DOKUMENTY PROGRAMOWE

• O RÓŻNYM HORYZONCIE CZASOWYM,

• ZAKRESIE PROBLEMOWYM,

• TERYTORIALNYM,

• O RÓŻNYCH FUNKCJACH

Kryterium podziału

Szczebel

Opracowujący

Zakres

Problemowy

Sposób

określania

zadań

Horyzont

czasowy

Funkcja

Kompleksowy

Polska 2025.

Długookresowa

strategia trwałego

i zrównoważonego

rozwoju

centralny

Strategia

bezpieczeństwa

narodowego RP

Długookresowy

Długofalowa

strategia rozwoju

regionalnego

kraju: wiedza-

różnorodność-

Równo waga

prorozwojowa

Rozwój Niebieskiej

Optoelektroniki.

Stworzenie

technologicznych i

produkcyjnych

podstaw nowej

gałęzi przemysłu –

niebieskiej

optoelektroniki.

Procesowy

Program
restrukturyzacji
i prywatyzacji
sektora gazowego

horyzontalny

Narodowa

strategia wzrostu

zatrudnienia i

rozwoju zasobów

ludzkich w latach

2000-2006

regionalny

Strategia rozwoju

województwa

lubuskiego

Strategia polityki

społecznej dla

województwa

mazowieckiego na

lata 2005-2015

koordynująca

Strategia

Gospodarcza

Rządu RP-

Przedsiębiorczość-

Rozwój –Praca

sektorowy

Strategia dla

przemysłu

chemicznego w

Polsce do roku

2010

Średniookresowy

Polityka lekowa
państwa 2004-
2008

Strategia rozwoju

rynku

kapitałowego

Agenda Warsaw

City 2010

Krótkookresowy

Założenia polskiej

polityki

zagranicznej na

2004 rok

lokalny

Strategia rozwoju

gminy Wierzbice

Cząstkowy

Strategia

działań na

rzecz ochrony

własności

intelektualnej

Program budownictwa

mieszkań dla osób

wymagających pomocy

socjalnej

Punktowy

Krajowy

Program

Przeciwdziałania

Narkomanii

na

lata 2002-2005
Program

ograniczenia

zdrowotnych

następstw

palenia tytoniu w

Polsce. Cele i

zadania

na lata

2002-2005

Otwarty

Krajowy Plan

Działań na rzecz

Zatrudnienia

(KPD/Z)

porządkująca

Program

uporządkowania

i ograniczenia

wydatków

publicznych

Typologia programów strategicznych wraz z przykładowymi dokumentami danego typu

Stan programowania strategicznego w Polsce

•liczba opracowanych dokumentów w latach 1989-2007:
406

• dokumenty, które straciły ważność: 146
•nieprzydatne, do uchylenia 140
•dokumenty ważne, ale wymagające aktualizacji - 118
•dokumenty nie wymagające aktualizacji -87
•zgłoszone propozycje nowych dokumentów
strategicznych-17

•długookresowe polityki(energetyczna, transportowa)

Obszary programowania

(

wg projektu „Założeń systemu

zarządzania…”)

RODZAJE PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH

w

głównych obszarach programowania

(bez szczebla lokalnego)

Dokumenty z zakresu

rozwoju społeczno-

gospodarczego kraju:

1)

długookresowa

strategia rozwoju kraju

2) średniookresowa
strategia rozwoju kraju
3) narodowa strategia
spójności
4) inne strategie
rozwoju
5) programy
(operacyjne i rozwoju)

Dokumenty z zakresu

rozwoju regionalnego

kraju:

1)

krajowa strategia

rozwoju regionalnego

2) strategie
ponadregionalne
3) strategie rozwoju
województw
4) programy
(operacyjne i rozwoju)

Dokumenty z zakresu

rozwoju przestrzennego

kraju:

1)

długookresowa strategia

rozwoju kraju (w części
dotyczącej kierunków
przestrzennego
zagospodarowania kraju)

2)

średniookresowa strategia

rozwoju kraju
(w części odnoszącej się do
rozwoju przestrzennego)

3)

plan zagospodarowania

przestrzennego kraju

4) plany przestrzennego
zagospodarowania województw

nowe dokumenty

DOKUMENTY Z OBSZARU SPOŁECZNO-GOSP.

ROZWOJU KRAJU

1)

długookresowa strategia rozwoju kraju

- dokument

określający główne trendy, wyzwania, i scenariusze rozwoju
społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego
zagospodarowania kraju, z uwzględnieniem zasady
zrównoważonego rozwoju, obejmujący okres co najmniej 15 lat;

2)

średniookresowa strategia rozwoju kraju

- dokument

określający podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju
kraju w wymiarze społecznym, gospodarczym, regionalnym i
przestrzennym, obejmujący okres 4-10 lat, realizowany przez
strategie rozwoju oraz przy pomocy programów, z
uwzględnieniem okresu programowania Unii Europejskiej;

3)

inne strategie rozwoju

- dokumenty określające

podstawowe uwarunkowania, cele i kierunki rozwoju w danych
obszarach wskazanych w średniookresowej strategii rozwoju
kraju, odnoszące się do rozwoju regionów, rozwoju
przestrzennego, sektorów lub dziedzin, realizowane przy
pomocy programów

Ustawa o zasadach...

STRUKTURA TREŚCI PODSTAWOWYCH STRATEGII ROZWOJ U

(wg znowelizowanej ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 2009r}

ŚREDNIOOKRESOWA

STRATEGIA ROZWOJ U KRAJ U

INNE STRATEGI ROZWOJ U

STRATEGIE WOJ EWÓDZKIE

1) diagnoza syt. społecznej,

gosp., regionalnej i

przestrzennej kraju, z uwzgl.

stanu środowiska;

2) prognoza trendów

rozwojowych w okresie objętym

strategią;

3) informacja o sposobie

uwzględnienia rekomendacji

wynikających z raportu

ewaluacyjnego ex ante;
4) cele strategiczne w

wymiarze społecznym, gosp.,

regionalnym i przestrzennym;

5) wskaźniki realizacji;

6) kierunki polityki państwa

służące osiąganiu celów

strategicznych polityki rozwoju;

7) kierunki interwencji służące

osiąganiu celów strategicznych

polityki rozwoju;

8) obszary problemowe o

znaczeniu krajowym i

ponadregionalnym wymagające

interwencji państwa;

9) założenia systemu

realizacji oraz ram

finansowych.

1) diagnoza sytuacji w zakresie

objętego programowaniem

strategicznym, z uwzgl. stanu

środowiska oraz zróżnicowań

przestrzennych;

2) prognoza trendów

rozwojowych w okresie objętym

strategią;

3) cele rozwoju w zakresie

objętym strategią;

4) wskaźniki realizacji;

5) kierunki interwencji,

odpowiednio do rodzaju strategii,

w ujęciu wojewódzkim lub

terytorialnym;

6) systemy realizacji i ramy

finansowe

Minister właściwy do spraw

rozwoju regionalnego

przedstawia RM opinię dot.

zgodności projektu strategii

rozwoju, ze ŚSRK

1) diagnoza sytuacji społeczno-

gospodarczej województwa,

2) cele strategiczne polityki

rozwoju województwa,

3) kierunki działań

podejmowanych przez samorząd

województwa dla osiągnięcia

celów strategicznych polityki

rozwoju województwa,

4) lista projektów

infrastrukturalnych o

szczególnym znaczeniu dla

osiągnięcia celów strategicznych

rozwoju województwa,

5) prognoza wysokości środków

publicznych służących realizacji

projektów

W strategii rozwoju

województwa wydziela się okres

niewykraczający poza okres

objęty aktualnie obowiązującą

strategią rozwoju kraju.

NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA -NSRO(NATIONAL

STRATEGIC REFERENCE FRAMEWORK)/

NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI -NSS

-

dokument strategiczny przygotowywany przez kraje członkowskie UE w

oparciu o Strategiczne Wytyczne Wspólnoty dla polityki spójności

- określa krajowe priorytety, na kt. będą przeznaczane środki unijne i
krajowe w latach 2007-2013

-jest podstawą dla przygotowania programów operacyjnych

PROGRAMY OPERACYJNE NA LATA 2007-2013:

INFRASTRUKTURA I ŚRODOWISKO

INNOWACYJNA GOSPODARKA

KAPITAŁ LUDZKI

ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ

POMOC TECHICZNA

EUROPEJSKA WSPÓŁPRACA TERYTORIALNA

REGIONALNE PROGRAMY OPERCYJNE

Programy operacyjne i programy

rozwoju

•dokumenty o charakterze operacyjno-
wdrożeniowym ustanawiane w celu realizacji
średniookresowej strategii rozwoju kraju oraz
strategii rozwoju

•określają działania przewidziane do realizacji
zgodnie z ustalonym systemem finansowania i
realizacji, stanowiącym element programu.
Programy przyjmuje się w drodze uchwały lub
decyzji odpowiedniego organu.

Dla każdego programu instytucja opracowująca
program przygotowuje przed jego przyjęciem
raport ewaluacyjny, ex ante, zawierający
ewaluację skuteczności i efektywności realizacji
programu.

Art. 17. 1. Program określa w szczególności:

1) diagnozę sytuacji społeczno-gospodarczej w odniesieniu do
zakresu objętego programowaniem strategicznym oraz wyniki
raportu ewaluacyjnego, o którym mowa w art. 15 ust. 6;
2) cel główny i cele szczegółowe w nawiązaniu do
średniookresowej strategii rozwoju kraju, narodowej strategii
spójności lub strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3,
wraz z określonymi wskaźnikami;
3) priorytety oraz kierunki interwencji w zakresie terytorialnym, w
tym w ujęciu wojewódzkim;
4) sposób monitorowania i oceny stopnia osiągania celu
głównego i celów szczegółowych;
5) plan finansowy, w tym:
a) źródła finansowania realizacji programu,
b) kwotę środków przeznaczonych na finansowanie
realizacji programu i jej podział między poszczególne
priorytety,
c) informację o wysokości współfinansowania na poziomie
programu i priorytetów;
6) podstawowe założenia systemu realizacji.

PODSYSTEM PLANOWANIA REGIONALNEGO

Programowanie rozwoju regionalnego
dokonuje się w ramach:

•polityki regionalnej prowadzonej przez
rząd (polityka interregionalnej)

•polityk rozwoju poszczególnych
regionów prowadzonych przez
samorządowe władze regionalne I lokalne
(polityki intraregionalnej).

Strategie odnoszące się do rozwoju regionów:

1) krajowa strategia rozwoju regionalnego;
2) strategia ponadregionalna;
3) strategia rozwoju województwa

Projekty krajowej strategii rozwoju regionalnego oraz
strategii ponadregionalnych opracowuje minister
właściwy do spraw rozwoju regionalnego w konsultacji
z jednostkami samorządu terytorialnego oraz
partnerami społecznymi i gospodarczymi.

Krajowa strategia rozwoju regionalnego oraz strategie
ponadregionalne są przyjmowane przez Radę
Ministrów, w drodze uchwały, na okres
niewykraczający poza okres obowiązywania
średniookresowej strategii rozwoju kraju.

Strategia wojewódzka

- podstawowy dokument programowy
województwa określający cele i kierunki jego
rozwoju oraz wynikające z nich zadania dla władzy
samorządowej.

Podstawę prawną do opracowania strategii rozwoju województwa stanowi
Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 roku o samorządzie województwa.

Regionalne programy operacyjne (RPO)

- są programami wykonawczymi strategii rozwoju
województw.
W latach 2007-2013 RPO ze względu na skalę
zaangażowanych w ich realizację środków będą głównymi
programami wykonawczymi strategii rozwoju województw

Ponadto na szczeblu województw opracowywanych jest
szereg różnego rodzaju dokumentów programowych o
węższym polu, takich jak:

strategie integracji społecznej,
 strategie rynku pracy,
strategie rozwoju turystyki,
strategie rozwoju infrastruktury,
strategie rozwoju transportu,
regionalne strategie innowacji,
strategie rozwoju kultury,
strategie rozwoju edukacji,
ochrony zdrowia
programy ochrony środowiska i in

KONTRAKT WOJEWÓDZKI

JAKO INSTRUMENT KOORDYNACJI POLITYKI KRAJOWEJ I

REGIONALNEJ

Zasady współpracy między administracją rządową a samorządem

wojewódzkim przy realizacji regionalnych programów operacyjnych,

w zakresie finansowania tych programów ze środków uzyskanych za

pośrednictwem rządu, określa tzw. “kontrakt wojewódzki”.

kontrakt wojewódzki - umowa o dofinansowanie programu

operacyjnego środkami pochodzącymi z budżetu państwa,

państwowych funduszy celowych lub ze źródeł zagranicznych,

zawierana przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego

z zarządem województwa, w zakresie i na warunkach określonych

przez Radę Ministrów

Jeśli programy regionalne realizowane są z własnych źródeł
samorządu, wówczas rząd nie rości sobie prawa do określania jak
mają one wyglądać ani jak mają być realizowane

Podstawowe dokumenty planistyczne o

charakterze strategicznym w gminie:

* Raport o Stanie Gminy

* Strategia Rozwoju Gminy

* Studium Uwarunkowań i Kierunków

Zagospodarowania Przestrzennego

* Wieloletni Plan Finansowy

* Wieloletni Plan Inwestycyjny

* Plan Rozwoju Lokalnego

GŁÓWNE RODZAJE PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH

WCHODZĄCYCH WSKŁAD SYSTEMU PROGRAMOWANIA

STRATEGICZNEGO W POLSCE W WARUNKACH CZŁONKOSTWA W UE

PROGRAMY SPOŁECZNO-GOSPODARCZE:

•DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU

• ŚREDNIOOKRESOWA STRATEGIA ROZWOJU KRAJU (ŚSRK)

• STRATEGIA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA RZĄDU NA OKRES
KADENCJI

• KRAJOWY PROGRAM REFORM (KPR)

• NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA
(NSRO)/NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI (NSS)

•KRAJOWE PROGRAMY OPERACYJNE (PO)

• PROGRAM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

• NARODOWY PLAN STRATEGICZNY DLA RYBOŁÓSTWA

• PROGRAM KONWERGENCJI

• KRAJOWY PROGRAM ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO i
INTEGRACJI SPOŁECZNEJ

• STRATEGIE ROZWOJU (DZIEDZINOWE I HORYZONTALNE) ORAZ
REALIZUJĄCE JE PROGRAMY ROZWOJU

GŁÓWNE RODZAJE PROGRAMÓW STRATEGICZNYCH

OPRACOWYWANYCH PRZEZ ADMINISTRACJĘ PUBLICZNĄ

CENTRALNĄ I REGIONALNĄ

(c.d.)

PROGRAMY PRZESTRZENNE I REGIONALNE:

•KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA
KRAJU (KPZK) -

Plan przestrzennego zagospodarowania

kraju

•PLANY PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA
WOJEWÓDZTW

•STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW
PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA GMINY

•MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA
PRZESTRZENNEGO

•KRAJOWA STRATEGIA ROZWOJU REGIONALNEGO

•NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA
(NSRO)/NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI (NSS)

•STRATEGIE ROZWOJU WOJEWÓDZTW

•REGIONALNE PROGRAMY OPERACYJNE

•STRATEGIE LOKALNE (POWIATÓW, GMIN, MIAST)

* Związki NPR z innymi planami przedstawiono zgodnie z ustawą o Narodowym Planie Rozwoju z dn. 20.04.2004

DŁUGOOKRESOWA STRATEGIA TRWAŁEGO I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU

STRATEGIE RESORTOWE

(SEKTOROWE I HORYZONTALNE)

KONCEPCJA PRZESTRZENNEGO

ZAGOSPODAROWANIA KRAJU

NARODOWY PLAN ROZWOJU*

(na okres budżetowy UE)

STRATEGIA SPOŁECZNO –

GOSPODARCZA RZĄDU

(na okres kadencji)

NARODOWA STRATEGIA

ROZWOJU REGIONALNEGO

(średniookresowa)

Koordynacja z

programami UE:

makroekonomicznymi,

strukturalnymi

i regionalnymi

Strategia Lizbońska,

Strategia rozwoju zrównoważonego UE

DŁUGOFALOWA STRATEGIA

ROZWOJU REGIONALNEGO

Międzynarodowe strategie zrównoważonego rozwoju

Sektorowe i Regionalne

Programy Operacyjne

Plany zagospodarowania

przestrzennego województw

Strategie wojewódzkie

Wieloletnie programy rządowe

Europejska

Perspektywa

Rozwoju

Przestrzennego

Założenia polityki naukowej, naukowo

technicznej oraz innowacyjnej państwa

STRATEGIE TERYTORIALNE

STRATEGIE SPOŁECZNO-GOSPODARCZE

programy krajowe

programy unijne

SCHEMAT SYSTEMU PROGRAMOWANIA STRATEGICZNEGO W POLSCE

W PRZEDEDNIU AKCESJI DO UE

Program Rozwoju

Obszarów Wiejskich

Krajowy Plan

Strategiczny Rozwoju

Obszarów Wiejskich

2007-2013

Narodowa Strategia Spójności

2007-2013 (NSRO)

PO Infrastruktura i Środowisko

PO Kapitał Ludzki

PO Innowacyjna Gospodarka

PO Rozwój Polski Wschodniej

PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej

16 RPO

PO Pomoc Techniczna

Strategie

Rozwoju

Województw

Krajowy

Program

Reform

National

Reform

Programme

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007-20015 (SRK)

Narodowy Plan

Strategiczny dla

Rybołówstwa

Strategie Sektorowe

Program

Konwergencji

Krajowy Program

Zabezpieczenia

Społecznego i

Integracji

Społecznej

ODNOWIONA STRATEGIA LIZBOŃSKA

Zintegrowany Pakiet Wytycznych dla Wzrostu i Zatrudnienia

Integrated Guidelines for Growth and Jobs

Strategiczne

Wytyczne

Wspólnoty

Community

Strategic

Guidelines

Odnowiona

Agenda

Społeczna

Social Policy

Agenda

Wspólnotowy

Program

Lizboński

Community

Lisbon

Program

Strategia

Zrównoważonego

Rozwoju

Sustainable

Development

Strategy

po

zio

m

w

sp

óln

oto

w

y

po

zio

m

k

ra

jo

w

y

Strategiczne Wytyczne

UE dla Polityki Rozwoju

Obszarów Wiejskich EU Strategic

Guidelines

for Rural Development

Policy

Pakt

Stabilności

i Wzrostu

Stability and
Growth Pact

SYSTEM PROGRAMOWANIA STRATEGICZNEGO UE-POLSKA W LATACH 2007-2013

Polityka Spójności

Wspólna Polityka Rolna

Wspólna

Polityka
Rybacka

Hierarchia programów strategicznych

wg znowelizowanej w Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

•na szczycie znajd. się strategie długookresowe – na co najmniej
15 lat : rozwoju kraju oraz rozwoju przestrzennego kraju.

•niższy szczebel zajmują obejmujące od 4 - 10 lat
średniookresowe strategie: rozwoju kraju oraz spójności
społeczno-gospodarczo-terytorialnej (NSS, RE).

• realizacji ww. strategii służą: strategie rozwoju (regionów,
sektorów gospodarki lub dziedzin życia społecznego,
przestrzennego) oraz programy (operacyjne i wykonawcze) o
horyzoncie nie wykraczającym poza horyzont SSRK

•W przypadkach, gdy horyzont strategii rozwoju jest dłuższy-
istnieje obowiązek wydzielenia etapu realizacji odp horyzontowi
SRK.

MRR dokonuje oceny zgodności SR z SSRK

Planowanie strategiczne powiązane ma być z wieloletnim
programowaniem budżetowym.Ustawa przewiduje
przygotowanie wspólnie przez ministra rozwoju regionalnego oraz
finansów wieloletniego szacunkowego planu finansowego
rozwoju kraju, będącego podstawą dla corocznego
określania budżetu.

W

ie

lo

le

tn

i

p

la

n

fi

n

a

n

so

w

y

p

a

ń

st

w

a

horyzontalne dokumenty
długookresowe
horyzontalne dokumenty
średniookresowe
inne dokumenty

długookresowa strategia rozwoju kraju

(rozwój społeczno-gospodarczy i przestrzenny)

narodow

a

strategia

spójności

(NSRO)

strategie

rozwoju

(sektorowe,

dziedzinow

e)

krajowa

strategia

rozwoju

regionalne

go

progra

my

rozwoju

program

y

operacyj

ne

plany

zagospodarowania

przestrzennego

województw

strategie

ponadregional

ne

strategie

rozwoju

województ

w

regional

ne

program

y

operacyj

ne

lokalne

strategie

rozwoju

(gmin,

miast)

regionalne/

lokalne programy

i plany rozwoju,

w tym sektorowe

studium uwarunkowań

i kierunków

zagospodarowania

przestrzennego gminy

miejscowy plan

zagospodarowania

przestrzennego

progra

my

rozwoju

lokalne

strategie

sektorowe

średniookresowa strategia rozwoju

kraju

(wymiar gospodarczy, społeczny i

przestrzenny)

plan

zagospodarowa

nia

przestrzennego

kraju

Krajowy

Program

Reform

Program

Konwergen

cji

Kontrakt jako narzędzie koordynacji polityki rozwoju

Janusz Zaleski

System programowania strategicznego w Polsce

(po nowelizacji Ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju w 2009r)

Czy nowy system eliminuje dotychczasowe wady

systemu programowania w Polsce:

niespójność zewnętrzną

brak standardów metodologicznych, niekompletność
dokumentów programowych

brak ciągłości prac programowych

wadliwą chronologię tworzenia programów

dychotomię planowania społeczno-gospodarczego i
terytorialnego (regionalnego i przestrzennego)

słabą realizacyjność strategii

podporządkowanie

programowania

rozwoju

kraju

programowaniu regionalnemu UE

Krajowy Program Reform

- jest dokumentem trzyletnim przedstawiającym

działania, jakie polski rząd zamierza podjąć w tym

okresie dla realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej.

Głównym celem KPR jest utrzymanie wysokiego tempa

wzrostu gospodarczego sprzyjającego tworzeniu nowych

miejsc pracy z zachowaniem zasad zrównoważonego

rozwoju.

Program konwergencji

-określa

3-letnią

perspektywę

rozwoju

gospodarczego kraju, który dąży do realnej
konwergencji z gospodarką Unii Europejskiej.

- jest rządową strategią osiągania a następnie
utrzymania zbilansowanej pozycji fiskalnej. Jest
on

wiążący

przy

projektowaniu

ustaw

budżetowych.

Opracowanie

programu

koordynuje Ministerstwo Finansów

Państwa członkowskie informują w nim, jak
zamierzają wypełniać cele Paktu Stabilności i
Wzrostu, w szczególności w odniesieniu do
zapewnienia średniookresowej równowagi finansów
publicznych.
Program konwergencji pokazuje także ścieżkę
prowadzącą do zrównoważenia budżetu w średnim
okresie.

Wdrażanie programu jest corocznie oceniane przez
Radę Ecofin.
.

KRAJOWY PROGRAM ZABEZPIECZENIA

SPOŁECZNEGO i INTEGRACJI SPOŁECZNEJ

(National Reports on Strategies for Social

Protection and Social inclusion)

obejmuje trzy obszary:

•integrację społeczną
•emerytury
•opiekę zdrowotną i opiekę długoterminową.

Konieczność opracowania Krajowego Programu
wynika z uczestnictwa Polski w otwartej metodzie
koordynacji (OMK) polityki społecznej UE, która jest
metodą wzajemnej pomocy, wzajemnego uczenia się
i wymiany informacji.

PODSUMOWANIE

•UCZESTNICTWO W SYSTEMIE PROGRAMOWANIA UE
PRZYCZYNIŁO SIĘ DO ROZWOJU I UPORZĄDKOWANIA
STRATEGICZNEGO PROGRAMOWANIA ROZWOJU W POLSCE

•„USTAWA O ZASADACH PROWADZENIA POLITYKI ROZWOJU”
TWORZY PODSTAWY KOMPLEKSOWEGO SYSTEMU
PROGRAMOWANIA POLITYKI ROZWOJU KRAJU

• PROGRAMY STRATEGICZNE PRZEWIDZIANE W Ustawie
TWORZĄ ŁĄCZNIE W MIARĘ UPORZĄDKOWANY I SPÓJNY
SYSTEM PROGRAMOWANIA ROZWOJU.

Włączenie Polski w system unijnego programowania
ma dwa aspekty:

•“techniczny”

- czyli jak rozwiązania wymagane

przez UE powinny być sprawnie wdrażane w
polskim programowaniu rozwoju

•„

merytoryczny”-

przesuwanie centrum

podejmowania decyzji rozwojowych - ustalanie
priorytetów w planowaniu strategicznym w coraz
większej mierze przechodzi ze szczebla
krajowego na szczebel wspólnotowy

Po to, aby programowanie w Polsce było zarówno
sprawne technicznie, jak i zdolne do generowania
własnych priorytetów, istnieje potrzeba:

•prowadzenia systematycznych prac w zakresie
podstaw metodycznych programowania
strategicznego administracji publicznej;

•przeprowadzania przeglądów programów i ich
realizacji;

• szkolenia kadr zajmujących programowaniem
nowej generacji;

•wzmocnienia pionu zajmującego się strategiami
i programowaniem strategicznym w strukturze
administracji.

Życzę owocnej nauki!

Małgorzata Sulmicka