Żywność wzbogacana
i suplementy diety

Żywność wzbogacana
i suplementy diety

PRAWIDŁOWE ŻYWIENIE CZŁOWIEKA

Polega na całkowitym zaspokojeniu
zapotrzebowania organizmu na energię
oraz na wszystkie składniki pokarmowe
niezbędne do rozwoju życia i

zachowania zdrowia

Odpowiednia, zróżnicowana dieta:

 wszystkie składniki odżywcze

niezbędne do prawidłowego rozwoju

i utrzymania homeostazy organizmu

 ilości składników spełniają normy i

zalecenia ustalone na podstawie

ogólnie przyjętych danych

naukowych

 Sposób żywienia ludności w różnych krajach Wspólnoty

jest pod wieloma względami niezadowalający

 dieta większości badanych jest nieprawidłowo

zbilansowana pod względem zawartości energii i

składników odżywczych

 nadmiar energii, tłuszczu, białka, węglowodanów

prostych

 niedobór witamin i składników mineralnych

prawdopodobnie niedobór substancji bioaktywnych

Osoby szczególnie narażone na niedobory
składników odżywczych:

chorujący (pobyt w szpitalu)
rekonwalescenci po przebytych chorobach
intensywnie uprawiający sport
 kobiety w różnych stanach fizjologicznych (ciąża,
laktacja)
stosujący restrykcyjne diety (wegetariańskie,
redukcyjne)
starsi (z zaburzonymi procesami wchłaniania)
prowadzący nieregularny, niehigieniczny tryb życia

Stosowanie:



Żywności wzbogacanej



Suplementów diety



Środków spożywczych specjalnego
przeznaczenia żywieniowego (ŚSSPŻ)

Sposoby wzbogacania

diety

w substancje odżywcze

dodawanie jednego lub kilku składników

odżywczych do wybranych produktów bez

względu na to, czy występują one w tych

produktach

naturalnie

czy

nie

definicja wg ekspertów FAO/WHO

1994

Wzbogacanie żywności -

fortyfikacja

 zapobieganie niedoborom składników
odżywczych

 wyrównywanie strat składników odżywczych,
zachodzących w czasie procesów technologicznych

 upodobnienie substytutu do produktu
naturalnego pod

względem wartości odżywczej

 zwiększenie zawartości składników istotnych dla
zdrowia

i rozwoju organizmu w produktach specjalnego
przeznaczenia

Cele wzbogacania żywności

OBLIGATORYJNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI



jodowanie soli



wzbogacanie margaryny w witaminy A i D



wzbogacanie mąki w kwas foliowy
(rozważane)

DOBROWOLNE WZBOGACANIE ŻYWNOŚCI



soki i napoje bezalkoholowe

(wit C, Ca)



przetwory zbożowe

(wit B1, B2, B6, B12, PP,

kwas foliowy, Ca, Fe)



mleko i produkty mleczne

(wit A, D3, Ca)



wyroby cukiernicze

(wit B1, B2, B6, B12, PP,

kwas foliowy, Ca, Fe)

Zalety wzbogacania żywności

 wysoka efektywność prewencyjna

 możliwość długotrwałego

oddziaływania

 łatwość standaryzacji i kontroli

 opłacalność ekonomiczna

Żywność wzbogacana

Żywność wzbogacana



maksymalne i minimalne ilości
składnika wzbogacającego produkt
uzasadnione badaniami żywieniowymi

Maksymalnie :
witaminy i składniki mineralne - <

50% RDA

za wyjątkiem witaminy C i kwasu foliowego – >=

100% RDA

Minimalnie:
nie mniej niż >

15% RDA

Wzbogacanie żywności uważane jest

za najskuteczniejszy i najbardziej

opłacalny sposób zapobiegania

niedoborom składników mineralnych

i witamin w dużych populacjach,

bardziej skuteczny od suplementacji.

Żywność wzbogacana

Żywność wzbogacana



istotna rola w profilaktyce
niedoborów składników odżywczych
– element polityki żywnościowej w
skali kraju



ustalone metody kontroli i
administracyjny nadzór nad
wzbogacaniem żywności

Żywność wzbogacana

Żywność wzbogacana



Deklarowana przez producenta ilość
witamin i składników mineralnych odnosi
się do całkowitej zawartości danego
składnika w produkcie



Producent na opakowaniu nie może
zamieszczać informacji, że produkt jest
wzbogacany

Żywność wzbogacana - wątpliwości:

Żywność wzbogacana - wątpliwości:



brak wyboru pomiędzy produktem wzbogacanym i

nie wzbogacanym



możliwość wystąpienia interakcji o trudnych do

przewidzenia skutkach



ograniczona wiedza na o bioprzyswajalności

składników odżywczych



ograniczona wiedza na temat oddziaływania na

organizm dużych dawek substancji

antyoksydacyjnych (Fe, witaminy C i E)



PROFILE SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

indywidualne uzupełnianie racji

pokarmowej składnikami

odżywczymi przyjmowanymi w

postaci jedno- lub

wieloskładnikowych preparatów

Suplementacja diety

Suplement

to skoncentrowane źródło:



witamin



składników mineralnych



innych substancji wykazujących

efekt
odżywczy lub fizjologiczny

SUPLEMENTACJA DIETY

Formy

suplementów:



kapsułki



drażetki



ampułki z płynem



tabletki



saszetki z proszkiem



proszki



syropy



butelki z

kroplomierzem

Przeznaczone do spożywania w małych, odmierzonych il.
jednostkowych.



W przypadku witamin i składników mineralnych
określono obligatoryjnie jakie związki mogą
wchodzić w skład suplementów



Na etykiecie preparatu wymagana jest informacja
o: składzie, wartości odżywczej, % realizacji
dziennego zapotrzebowania, wskazaniach:
odżywczych lub fizjologicznych (nie – leczniczych)
oraz o tym, że suplement nie zastępuje
zróżnicowanej diety

Suplementy diety

Suplementy diety

Suplementy diety



suplementy produkowane w krajach UE -

przed wprowadzeniem na rynek wymagane

jest powiadomienie GIS



suplementy spoza UE lub wytworzone w

oparciu o oryginalną recepturę - wymagane

są badania naukowe oceniające wpływ

suplementu na organizm lub opinie

ekspertów z niezależnych jednostek

naukowych dla

Suplementy diety - inne substancje wykazujące
efekt

odżywczy

lub

fizjologiczny



Aminokwasy (np. BCAA)



Kwasy tłuszczowe (np. Omega 3, CLA)



Błonnik



Lecytyna



Preparaty pszczele



Preparaty eznymatyczne



Substancje ergogeniczne



Koenzym Q



Glukozyloamina



Metylosulfometan MSM



Chrząstka rekina



Substancje ergogeniczne



Luteina



Skwalen



Produkty roślinne i ekstrakty

Bioaktywne substancje

Bioaktywne substancje

roślinne

roślinne

FITOSTEROLE

FITOSTEROLE

POLIFENOLE

POLIFENOLE

TERPENY

TERPENY

SAPONINY

SAPONINY

ALKILOSIARCZKI

ALKILOSIARCZKI

ALKALOIDY

ALKALOIDY

IZOTIOCYJANIANY

IZOTIOCYJANIANY

GLUKOZYNOLANY

GLUKOZYNOLANY

GARBNIKI

GARBNIKI

KAROTENOIDY

KAROTENOIDY

Brak wystarczających dowodów naukowych na

potwierdzenie skuteczności działania różnych

substancji

Substancje, których przydatność ergogeniczna jest

bardzo słabo udowodniona :

- aminokwasy rozgałęzione BCAA

- glutamina

- karnityna (L-karnityna)

- sprzężony kwas linolowy (CLA)

- dehydroepiandrosteron (DHEA)

- miłorząb japoński

- żeń szeń

- inozyna

- chrom

- selen

- wanad

Suplementy diety - inne substancje wykazujące efekt
odżywczy lub fizjologiczny

Suplementy diety - inne substancje
wykazujące efekt odżywczy lub fizjologiczny

Produkty roślinne i ekstrakty



dawki substancji kilka-kilkadziesiąt razy

mniejsze od leczniczych



standaryzacja ekstraktów, stabilność gotowych

produktów



produkty z innych rejonów geograficznych -

reakcje niepożądane np. alergiczne



brak spójnego prawa w zakresie wykorzystania

surowców zielarskich do produkcji suplementów

Suplementy diety -wątpliwości:

Suplementy diety -wątpliwości:



Istnieje ryzyko przedawkowania witamin

rozpuszczalnych w tłuszczach



nie ustalono najwyższych bezpiecznych,

dopuszczalnych ilości dla wszystkich witamin

i minerałów



nie sporządzono wykazu innych niż witaminy i

minerały substancji, które mogą wchodzić w

skład suplementów

RYZYKO PRZEDAWKOWANIA

Witaminy antyoksydacyjne korzystnie

oddziaływują na organizm człowieka

tylko w ściśle określonych zalecanych

dawkach

Przekroczenie dawki zalecanej zmienia

ich działanie na prooksydacyjne –

przyczyniając się do rozwoju zmian

miażdżycowych, nowotworowych,

teratogennych

DZIAŁANIE SZKODLIWE DUŻYCH DAWEK WITAMIN

(uwzględniono zalecane dzienne spożycie dla kobiet 19-50

lat)

SUPLEMENTACJA DIETY

WITAMINA

DZIAŁANIE SZKODLIWE

DAWKA

NORMA

witamina A

Działanie teratogenne

Uszkodzenie wątroby

3000 µg

700 µg

witamina C

Zaburzenia czynności

przewodu pokarmowego

Rozszerzenie naczyń

krwionośnych

Kamica nerkowa

2000 mg

75 mg

witamina

B6

Neuropatie

Stany zapalne skóry

(dermatoza)

Niezborność ruchowa

100 mg

1,3 mg

Decyzja o stosowaniu produktów

wzbogacanych lub suplementów powinna

być podejmowana

świadomie i odpowiedzialnie najlepiej po

konsultacji ze specjalistą



Aby zapewnić konsumentom wysoki
poziom ochrony i ułatwić im
dokonanie

wyboru

produkty

wprowadzane na rynek muszą być
bezpieczne i należycie oznakowane



projekt rozporządzenia w sprawie
oświadczeń

żywieniowych

i

zdrowotnych dotyczących żywności

Zgodnie z ustawodawstwem
obowiązującym w Polsce w tworzeniu
suplementów można wykorzystać

13

witamin

oraz

15 składników mineralnych

w postaci

112 różnych rodzajów

związków chemicznych.

Podsumowanie

Podsumowanie



Najlepszą

metodą

zapobiegania

niedoborom

składników odżywczych

jest

racjonalna

dieta,

dostosowana do potrzeb organizmu



Konieczność stosowania suplementacji diety powinna
być poprzedzona poradą u specjalisty, a czas
stosowania suplementacji musi być ograniczony do
momentu ustąpienia objawów niedoborów

Suplementy diety

Suplementy diety

Suplementy diety

Suplementy diety



W

przypadku

witamin

i

składników

mineralnych ustawodawca dokładnie określił

jakie związki mogą wchodzić w skład

suplementów



Określono wymagania dotyczące informacji

na etykiecie produktu: o składzie, wartości

odżywczej, % realizacji RDA, dawce

dziennej, wskazaniach: odżywczych lub

fizjologicznych (nie – leczniczych) oraz o

tym,

że

suplement

nie

zastępuje

zróżnicowanej diety

W celu zapobiegania niedoborom ale

także nadmiarom witamin i składników

mineralnych w organizmie oraz

związanym z tym występowaniem

chorób spowodowanych

nieprawidłowym żywieniem, należy

prowadzić właściwą edukację

prozdrowotną całego społeczeństwa