Marcin Wrona

Izabela Pacocha



Najważniejsze etapy integracji europejskiej



Dwie

wojny

światowe

genezą

idei

integracyjnych



Podział Europy po II wojnie światowej i jego

wpływ na proces integracyjny na kontynencie



Dualizm procesów integracyjnych w Europie:

Rada Europy, wspólnoty europejskie



Rozszerzenie integracji o państwa Europy

wschodniej



Etap I



1945-1957 Zwycięstwo koncepcji Wspólnot Europejskich



1947 Plan Marshalla (1948-51), powołanie OEEC (przekształcona później w

OECD)



1949 powstaje Rada Europy z siedzibą w Strasburgu.



1951 18 kwietnia



Belgia, Francja, Niemcy (Republika Federalna), Luksemburg, Holandia i Włochy –

podpisują Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

(EWWiS) – Traktat Paryski



1957 25 marca



Traktaty ustanawiające: Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i

Europejską Wspólnotę Energii Atomowej zostają podpisane w Rzymie. Traktaty

Rzymskie wchodzą w życie 1 stycznia 1958 r.



Etap II



1958-1969 Scalanie trzech Wspólnot i tworzenie unii celnej



1960 Utworzenie EFTA



1965 Traktat o fuzji łączy organy wykonawcze trzech Wspólnot i ustanawia jedną

Radę i Komisję



1968 wprowadzona zostaje Wspólna Taryfa Celna

Najważniejsze etapy integracji europejskiej



Etap III



1970-1985 Rozwój instytucjonalny i terytorialny Wspólnot



1973 Dania, Irlandia oraz Wielka Brytania przystępują do

Wspólnot Europejskich



1974 pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego –

utworzenie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego



1981 Grecja przystępuje do Wspólnot Europejskich



1986 Hiszpania i Portugalia przystępują do Wspólnot Europejskich



Etap IV



1986-1992 Tworzenie Wspólnego Rynku i UE



1989 6 czerwca pierwsze wolne (częściowo) wybory w Polsce



9 listopada upada mur berliński



1990 Układ z Schengen – zniesienie kontroli na granicach pomiędzy

Państwami Członkowskimi Wspólnot Europejskich



3 października Zjednoczenie Niemiec



1991 Węgry, Polska i Czechosłowacja podpisują Układy Europejskie,

dotyczące stowarzyszenia ze Wspólnotami



1992 7 lutego (wchodzi w życie 1 listopada 1993 r.)



Traktat o Unii Europejskiej zostaje podpisany w Maastricht



Etap V



Od 1993: Rozwój Unii Europejskiej



1995 Austria, Finlandia i Szwecja przystępują do Unii Europejskiej



1999 1 stycznia waluty 11 krajów UE zastąpuje euro.



1 maja 2004 Cypr, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska,
Słowacja, Słowenia i Węgry przystępują do Unii Europejskiej



1 stycznia 2007 Rumunia i Bułgaria przystępują do UE



I wojna światowa (1914-1918) - warunki działań integracyjnych w

Europie



W wyniku I wojny światowej rozpadły się imperia: habsburskie,

carskie i ottomańskie. Zasadniczo zmieniły się granice europejskie.

Powstały nowe państwa: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Królestwo

SHS (potem Jugosławia), Austria, Litwa, Łotwa, Estonia i Finlandia.

Z istniejących przed wojną państw europejskich zaledwie 8

zachowało granice, a 14 uległo zasadniczym przemianom.



Najważniejsze wydarzenia okresu międzywojennego, mające

zasadniczy wpływ na kształtowanie idei integracji europejskiej oraz

ładu europejskiego tego okresu to: powołanie na początku 1919

roku Ligi Narodów oraz podpisanie w 1928 roku paktu Brianda –

Kellogga.



Liga Narodów była pierwszą próbą tworzenia

realnej wspólnoty międzynarodowej.



Liga Narodów jedynie częściowo wypełniła

przyjęte zadania. Próby ukształtowania przez nią

silnej wspólnoty międzynarodowej zakończyły się

niepowodzeniem.



Słabością Ligi, a zarazem powojennego ładu

europejskiego, był również fakt, że spośród

państw decydujących wówczas o obliczu świata

(USA, Francja, Wielka Brytania, Niemcy, Włochy,

Japonia, ZSRR), tylko Francja i Wielka Brytania

były przez cały czas jej członkami.



27 sierpnia 1928 roku z inicjatywy francuskiego ministra spraw

zagranicznych Aristide Brianda przyjęty został słynny pakt

Brianda – Kellogga. Potępił on uciekanie się do wojny i uznał

że: „załatwianie i rozstrzyganie wszystkich sporów i konfliktów,

bez względu na ich naturę i pochodzenie (…) powinno być

osiągane zawsze za pomocą środków pokojowych” (art. 2).



Już w czasie I wojny światowej występowały rozważania o

potrzebie zjednoczenia Europy, zwłaszcza na terenie

neutralnej Szwajcarii. W latach międzywojennych na temat

jedności Europy dużo pisano. Niemal co roku wydawano po

kilkadziesiąt książek, nie licząc drobnych broszur i mnogości

artykułów publicystycznych.



W latach międzywojennych najbardziej znane idee integracji

ogólnoeuropejskiej prezentował austriacki hrabia Richard

Coudenhove – Kalergi.



II wojna światowa (1939-1945) – podłoże europejskich procesów

integracyjnych



Po zakończeniu działań wojennych Europa znajdowała się w

stanie skrajnego zamętu: ekonomicznego, politycznego i

duchowego. Totalny charakter wojny sprawił, że niemalże cały

kontynent – poza Hiszpanią, Portugalią, Szwajcarią i Szwecją –

poniósł ogromne straty ludzkie i materialne.



Pozycja międzynarodowa Europy po II wojnie światowej uległa

degradacji. Na początku wieku Europa dominowała w polityce

światowej, aż 80 % wszystkich inwestycji w świecie należało do

Wielkiej Brytanii, Francji i Niemiec. Londyn, Paryż i Berlin były

głównymi ośrodkami kulturalnymi świata. Po zakończeniu II wojny

światowej Europa została zdominowana przez USA i ZSRR.



W powojennym układzie sił Niemcy zostały podzielone na cztery

strefy okupacyjne i pozbawione samodzielności. Nie brały udziału

w

pierwszych

próbach

odbudowy

powojennych

więzi

zachodnioeuropejskich i pozostały poza Organizacją Europejskiej

Współpracy Gospodarczej (OEEC), Unią Zachodnią i Radą Europy.



Włochy wyszły z wojny bardzo osłabione i utraciły posiadłości

kolonialne w świecie. Znalazły się w izolacji politycznej za wieloletnie

wspieranie ekspansywnej polityki Hitlera.



Wielka Brytania i Francja należały wprawdzie do zwycięzców, ale

wyniszczone wojną utraciły pozycję na kontynencie europejskim, a

także w posiadłościach zamorskich. Przeżywały zastój w produkcji i w

handlu zagranicznym oraz kryzys finansowy.



W

trudnej

sytuacji

powojennej

politycy

głównych

państw

zachodnioeuropejskich doszli do wniosku, że działając samodzielnie

nie będą w stanie odzyskać utraconej pozycji międzynarodowej.

Najczęściej eksponowali takie zalety integracji jak:



Polepszenie efektywności działań gospodarczych;



Poprawę poziomu życia społeczeństw po kryzysie wojennym;



Wspólne przeciwstawienie się presji politycznej ZSRR w Europie;



Wewnętrzną stabilizację polityczną państw;



Możliwość włączenia Niemiec do współpracy ogólnoeuropejskiej;



Zmniejszenie dystansu między Stanami Zjednoczonymi a Europą.



W wyniku II wojny światowej zmienił się układ sił między głównymi
państwami Zachodu. Europejską równowagę sił z lat międzywojennych
zastąpił blokowy podział i narastająca równowaga strachu („balance of
terror”).



W wyniku wojny wzrosły możliwości rozwinięcia przez Stany Zjednoczone
globalnej polityki. Wojska amerykańskie okupowały terytorium całej Japonii
i znaczącą część Niemiec. Od czasu zdobycia przez USA broni atomowej i
objęcia stanowiska prezydenta przez Harrego Trumana następuje rozwój
amerykańskiej „dyplomacji atomowej”, wykorzystującej monopol, a
później stałą groźbę użycia broni jądrowej.



ZSSR poniósł w wojnie znacznie większe straty ludzkie i materialne niż
USA. Za jego sukcesami wojennymi nie nadążały zdobycze technologiczne
i warunki życia społeczeństwa. Około jedna trzecia kontynentu
europejskiego znalazła się pod kontrolą Moskwy i to ułatwiło jej narzucenie
komunistycznych rozwiązań ustrojowych w Europie wschodniej.



Europejskie dążenia zjednoczeniowe zyskały

wsparcie gospodarcze ze strony USA. Amerykanie

upatrywali w Europie Zachodniej zaplecze do

konfrontacji z ZSRR i byli zainteresowani

popieraniem

zachodnioeuropejskich

wysiłków

zjednoczeniowych.



Wraz z narastaniem zimnowojennych procesów w

Europie ukształtował się nowy układ sił w skali

kontynentu. Europa została wyraźnie podzielona –

główne państwa zachodnioeuropejskie włączyły się

do współpracy euroatlantyckiej, a państwa Europy

środkowej i wschodniej zostały zdominowane przez

ZSRR.



Podzielony politycznie kontynent europejski, z leżącymi w centrum

Niemcami, stał się miejscem zmagań dwóch bloków mających

odmienną hierarchię wartości i różną wizję Europy. Blokowy podział

kontynentu wpłynął na ograniczony model rozwoju integracji

europejskiej, narzucał schematy myślenia w kategoriach „lepszej” i

„gorszej”

części

Europy

oraz

uproszczone

stereotypy

„cywilizowanego Zachodu” i „zsowietyzowanego Wschodu”.

Mapa świata w 1959 roku:



Utworzona przez 10 państw – Danię,

Francję, Irlandię, Norwegię, Szwecję,

Wielką Brytanię, Włochy oraz kraje

Beneluksu.



Miała być ogólnoeuropejską instytucją

polityczną

o

charakterze

niemal

federalnym, początkiem przyszłego

rządu europejskiego i środkiem rozwoju

dalszej integracji kontynentu.



Działania Rady Europy formułowały

bardzo

ogólne

ramy

polityki

zachodnioeuropejskiej i stały się głównie

forum koncepcji integracyjnych.



RE

działała

jako

najliczniejsza

organizacja międzyrządowa, kształtująca

idee i społeczne rozwiązania europejskie.



Doprowadziła

do

zawarcia

wielu

konwencji

i

porozumień

międzynarodowych,

szczególnie

w

dziedzinie

społecznej,

kulturalnej

i

prawnej,

tworząc

bazę

integracji

europejskiej.



.



Utworzone przez 6 państw – trzy kraje
Beneluksu, Niemcy, Włochy i Francję.



Łączyły

cele

ekonomiczne

z

politycznymi

–

integracja

była

motywowana politycznie, a w toku jej
realizacji

państwa

określały

ramy

prawne,

dynamikę

i

wspólne

przedsięwzięcia gospodarcze.



Integracja gospodarcza musiała łączyć
ponadnarodowe działania z interesami
poszczególnych państw, co nie zawsze
było łatwe, zwłaszcza w przypadku
Francji

(problemy

rolne,

polityka

„pustego krzesła” w końcu lat 60.)



Początkowo

rządy

niechętnie

przekazywały swoje kompetencje na
rzecz organów ponadnarodowych –
zmuszało

je

to

do

cedowania

suwerennych kompetencji na rzecz
wspólnych organów.

Wspólnoty europejskie



Rada Europy stała się organizacją
o charakterze konsultatywnym,
bez uprawnień do bezpośredniego
podejmowania decyzji prawnie
wiążących państwa członkowskie.



Nie stała się motorem integracji
europejskiej, bo wystąpiły na
temat zakresu jej kompetencji
różnice poglądów wśród państw
członkowskich.



Zasługą Rady stało się utworzenie
forum

rozwijania

idei

integracyjnych i zbliżania narodów
europejskich.



Szczególnie

władze

francuskie

eksponowały wolę obrony interesów
narodowych, czego przykładem był
sprzeciw

wobec

przystąpienia

Wielkiej Brytanii (nazywanej „Koniem
Trojańskim USA w Europie”) do EWG.



Z

inicjatywy

Wielkiej

Brytanii,

sprzeciwiającej się ścisłej integracji
opartej

na

instytucjach

ponadnarodowych powstała EFTA –
porozumienie o wolnym handlu
siedmiu krajów nie należących do
EWG.



Z inicjatywy Francji powstała Rada
Europejska – spotkania na szczycie
szefów państw i rządów.



Integracja gospodarcza obejmowała
pięć etapów: strefę wolnego handlu,
unię celną, wspólny rynek, integracja
gospodarczo – monetarna.



Zasadnicze przemiany europejskie po 1989 roku:



Zjednoczenie Niemiec – 1990 r. (zburzenie muru berlińskiego).



Rozpad bloku wschodniego 1991 r. – Układu Warszawskiego, RWPG i

ZSRR.



Powstanie Wspólnoty Niepodległych Państw - 1991 r.



Nowe inicjatywy integracyjne po 1989 roku:



Modyfikacja strategicznych założeń NATO.



Rozszerzenie działalności KBWE. Utworzenie OBWE.



Rozwój stosunków z państwami Europy środkowej i wschodniej –

podpisywanie umów stowarzyszeniowych, pomoc w rozwiązywaniu

konfliktów i rozwijaniu dyplomacji prewencyjnej.



Rozwój stosunków z państwami postradzieckimi – układy o

partnerstwie i współpracy z Rosją i Ukrainą motywowane chęcią

umocnienia stabilności i bezpieczeństwa w Europie.



Rozwój współpracy z państwami kandydującymi do członkostwa –

zawarcie Układów Europejskich o stowarzyszeniu nowych państw.



Utworzenie nowych funduszy dla państw kandydujących, np. PHARE

(Poland – Hungary Assistance in Restructuring their Economies)



Decyzje o kolejnym rozszerzeniu Unii Europejskiej – na szczycie

Rady Europejskiej w Kopenhadze 22 czerwca 1993 roku

postanowiono, że państwa byłego bloku wschodniego mogą stać się

członkami UE.

NATO:

1999 - 4 rozszerzenie (przyjęcie
trzech państw z Europy
Środkowej)



Polska



Węgry



Czechy

2004 – rozszerzenie na kraje
byłego Związku Radzieckiego



Litwa



Łotwa



Estonia



Słowacja



Słowenia



Rumunia



Bułgaria

Oficjalnymi kandydatami do
członkostwa m.in. są:



Albania



Macedonia



Chorwacja



Gruzja



Ukraina

Rada Europy:

1989 – wzrost liczby członków (do

47) po przemianach politycznych w

krajach bloku wschodniego



Finlandia (5 maja 1989)



Węgry (6 listopada 1990)



Polska (26 listopada 1991)  



Bułgaria (7 maja 1992)



Estonia (14 maja 1993)



Litwa (14 maja 1993)



Słowenia (14 maja 1993)



Czechy (30 czerwca 1993)



Słowacja (30 czerwca 1993)



Rumunia (7 października 1993)



Andora (10 października 1994)



Łotwa (10 lutego 1995)



Albania (13 lipca 1995)



Mołdawia (13 lipca 1995)  



Macedonia (9 listopada 1995)



Ukraina (9 listopada 1995)



Rosja (28 lutego 1996)



Chorwacja (6 listopada 1996)



Gruzja (27 kwietnia 1999)



Armenia (25 stycznia 2001)



Azerbejdżan (25 lutego 2001)



Bośnia i Hercegowina (24 kwietnia

2002)



Serbia (3 kwietnia 2003)



Monako (5 października 2004)



Czarnogóra (11 maja 2007)

Unia Europejska:

Piąte rozszerzenie (cz. I)

Data akcesji: 1 maja 2004
Przyjęte państwa:



Cypr



Czechy



Estonia



Litwa



Łotwa



Malta



Polska



Słowacja



Słowenia



Węgry

Piąte rozszerzenie (cz. II)

Data akcesji: 1 stycznia 2007
Przyjęte państwa:



Bułgaria



Rumunia

Państwa kandydujące do Unii

Europejskiej:



Chorwacja



Turcja



Macedonia

2004 – piąte rozszerzenie
(część I) Cypr, Czechy,
Estonia, Litwa, Łotwa, Malta,
Polska, Słowacja, Słowenia,
Węgry

2007 – piąte rozszerzenie
(część II) Bułgaria,
Rumunia

? – Planowane na przyszłość
rozszerzenie UE o Chorwację,
Macedonię i Turcję

Zakładana ekspansja UE
na 2010 r.

Docelowy obszar UE