BAGNA I ICH MIESZKANCY

 

 

WSTĘP

Bagna,  moczary,  torfowiska  -  niedostępne  i  dzikie, 

owiane  tajemnicą  mrocznych  legend,  baśni  i  wierzeń 
słowiańskich.  Wśród  mglistych  otchłani  często  pojawiały 
się  złe  duchy,  wiedźmy  i  diabły.  Odgłosy  dochodzące  z 
bagien wywoływały dreszcz grozy - oto obraz tych terenów 
jaki  w  pierwszym  momencie  nasuwa  się  każdemu 
człowiekowi.  Zdecydowanie  były  to  obszary  nie  lubiane 
przez  ludzi. Nie  ceniono  tych  terenów  do  czasów  niemal 
nam  współczesnych,  bo  też  o  roli,  życiu  i  znaczeniu  tych 
ekosystemów  ciągle  wiedziano  za  mało.   Tereny  podmokłe 
należą 

do 

najbardziej 

produktywnych 

biologicznie 

ekosystemów.  Jest  tam  pod  dostatkiem  światła  i  wody  co 
stwarza idealne warunki do wzrostu roślin i życia zwierząt. 

 

 

Co to są tereny 

podmokłe ?

Terenami  podmokłymi

  nazywamy  obszary,  których 

powierzchniowa  warstwa  jest  stale  nasycona  wodą. 

Należą  do  nich: 

bagna,  torfowiska,  moczary  i 

rozlewiska.

  Powstają  one  w  miejscach,  gdzie  woda  ma 

utrudniony odpływ.
Niektóre  tereny  podmokłe  tworzą  się  na  skutek 

powolnego  zarastania  jezior.  Z  upływem  lat  jezioro 

wypełnia  się  substancjami  odżywczymi  nanoszonymi 

przez  wody  rzek  i  deszcze.  Stwarza  to  roślinom  i 

zwierzętom  doskonałe  warunki  do  życia.  Brzegi  i  dno 

zaczyna porastać coraz bujniejsza roślinność. Z czasem 

jezioro staje się płytsze, aż wreszcie przekształca się w 

bagno.  Jednym  z  największych  w  Polsce  obszarów 

bagiennych w Polsce są Bagna Biebrzańskie

 

 

Bagna Biebrzańskie to 

największy teren podmokły w 

Europie

 

 

Wrota Podlasia – Kraina 

Bagien

 

 

Bagna

 

 

Bagno

  to  obszar  trwale  podmokły,  porośnięty 

wyższą  roślinnością (trzciną, pałką), powstający 

wskutek  utrudnionego  odpływu  wód  opadowych 

lub gruntowych. W bagnie powstaje torf

.

 

 

Torfowiska 

tworzą 

się 

w 

zagłębieniach 

terenów 

o 

nieprzepuszczalnym  podłożu.  Rosną  tu  mchy  torfowce,  turzyce, 

wełnianki, rosiczki oraz krzewinki, do których należy żurawina i 

bagno zwyczajne.

 

 

Moczary

 

- 

to  podmokłe  tereny  występujące  u  brzegów  rzek, 

stawów i jezior.

Rozlewiska

 - 

to  obszary  okresowo  zalewane  przez  wodę  lub 

stale pokryte cienką warstwą wody

.

 

 

Mieszkańcy terenów 

podmokłych

Obszary podmokłe bardzo często są osuszane. Zakłada się 
na ich gospodarstwa rolne i buduje domy. Niektóre tereny 
uznaje się za nieużytki. Są one jednak niezwykle cenne pod 
względem  przyrodniczym,  gdyż  żyje  na  nich  wiele 
gatunków  roślin  i  zwierząt.  Wiele  przystosowało  się  do 
życia w takim środowisku i nie mogłoby żyć gdzie indziej. 

 

 

Wybrane gatunki 

roślin i zwierząt

 

 

Spis roślin

• BAGNO ZWYCZAJNE

• KNIEĆ BŁOTA

• KOSACIEC ŻÓŁTY

• MECH TORFOWIEC

• PAŁKA WĄSKO I SZEROKOLISTA

• ROSICZKA

• SITOWIE

• TATARAK ZWYCZAJNY

• TRZCINA POSPOLITA

• WEŁNIANKA

• ŻABIŚCIEK PŁYWAJACY

• ŻURAWINA BŁOTNA

 

 

Wełnianka

• Wełnianka jest rośliną 

wieloletnią. Kwitnie 
od marca do maja. 
Okwiat składa się  z 
licznych taśmowatych 
nici, które po 
przekwitnięciu 
przekształcają się w 
długi śnieżnobiały 
puch. W miejscu gdzie 
wełnianka tworzy 
gęstą darń, torfowisko 
przybiera białą barwę.

 

 

Bagno zwyczajne

              Gęsto  rozgałęziona 

krzewinka 

wysokości 

do  1,5  m.    o  silnym  i 
ostrym  zapachu.  Ze 
względu 

na 

charakterystyczny 
zapach używa się go do 
odstraszania 

moli. 

Kwiaty  białe,  zebrane 
w  szczytowe  baldaszki. 
Rośnie na torfowiskach 
i  w  bagiennych  borach 
sosnowych.  Jest  pod 
ochroną

 

 

Bagno zwyczajne

•  

 

 

Knieć błotna ( kaczeńce)

    To pospolita roślina   w 

całym 

kraju 

zwana 

kaczeńcem.  Występuje 
na  bagnistych  łąkach, 
brzegach  zarastających 
stawów 

oraz 

rowów. 

Roślina 

wieloletnia, 

średniej  wielkości               
(15-40 cm wys.). Kwiaty 
żółte 

przypominają 

nieco wyglądem jaskry.

 

 

Kosaciec żółty

• Bylina  wysokości  do 

1 

m 

z 

grubym 

mięsistym  kłączem. 
Kwiaty  żółte,  duże, 
luźno zebrane        w 
kwiatostan. 

Rośnie 

na 

błotnistych 

łąkach,                    w 
rowach,  na  brzegach 
wód 

stojących 

i 

wolno płynących

 

 

Pałka 

wąsko i szerokolistna

 

 

Pałka 

wąsko i szerokolistna

      Roślina o grubym, płożącym kłączu

,

wysokość od 1-3 m. 

Kwiatostan  w  kształcie  kolby  o  długości  ok.10-35  cm.  U 
nas  pospolita  na  brzegach  wód  stojących  oraz 
rozlewiskach.  Jak  wskazuje  nazwa  pałki  różnią  się 
między sobą wielkością liści.

 

 

Rosiczka

      
     To bylina torfowiskowa-

owadożerna, 

z 

przyziemną 

różyczką 

liściową.  Do  chwytania 
owadów 

służą 

jej 

specjalnie  przystosowane 
włoski 

na 

liściach. 

Wydzielają one enzymy     
        i  wchłaniają  pokarm. 
Roślina lecznicza. 

     W Polsce występują trzy 

gatunki chronione.

 

 

Sitowie

    Roślina wieloletnia, 

gęsto kępkowa, o 
bezlistnych, obłych 
łodygach wysokości do 
1,5 m. Są różne gatunki 
sitów, ale wszystkie 
charakteryzują się 
podobnym wyglądem. 
Występują licznie na 
mokradłach, 
torfowiskach oraz 
wilgotnych łąkach.

 

 

Tatarak zwyczajny

Roślina wieloletnia, mylona dość często z pałką wąskolistną 
i  szerokolistną.  Długości  około  1,5  m.  Z  długim,  grubym 
kłączem. Rośnie w wodach stojących i wolno płynących lub 
na ich obrzeżach. Cała roślina, a szczególnie kłącze bardzo 
pachnące

.

 

 

Trzcina pospolita

 

To wieloletnia 
trawa, wysokości ok. 
4 m. Ma bardzo 
grube źdźbła oraz 
kłoski 3-7 kwiatowe 
zebrane         w 
wiechę. Tworzy 
zarośla przy 
brzegach wód i na 
mokradłach.

 

 

Żabiściek pływający

      Bylina wodna, o prawie 

sercowatych 
pływających  liściach  o 
średnicy 

15-20 

mm. 

Roślina 

bez 

kłącza. 

Kwiaty  białe,  „pogięte” 
o 

trzech 

płatkach 

korony. 

Jedna 

z 

piękniejszych 

roślin 

wodnych.  Występuje  na 
brzegach 

jezior, 

w 

rowach  i  torfowiskach. 
Pospolity na całym niżu.

 

 

Żurawina błotna

 

Płożąca 

roślina 

z 

rodziny 

wrzosowatych. 

W  Polsce  występuje  na 
torfowiskach  i  w  borach 
bagiennych.  Krzewinka 
o 

płożących 

się, 

niciowatych, 

rzadko 

ulistnionych  gałązkach 
długości do 1 m. Jagody 
czerwone lecznicze          
     i jadalne. Stosowane 
do 

wyrobu 

soków, 

galaretek    i kisieli.

 

 

Spis wybranych gatunków 

ptaków

• Bocian biały 
• Czapla siwa 
• Gęś gęgawa 
• Kaczka krzyżówka

•  Żuraw

 

 

 

Bocian biały

 

 

• Długość  ciała:  100-115  cm.

Powszechnie  znany  i  lubiany 

ptak  o  białym  upierzeniu  z 

czarnymi  lotkami  oraz  długimi 

czerwonymi nogami i dziobem. 

W  Polsce  zamieszkuje  co 

czwarty  bocian  na  świecie. 

Bociany 

budują 

jedne 

z 

największych gniazd mogących 

osiągać do 2 m wysokości i 1,5 

m  średnicy.  Czasem  gniazduje 

kolonijnie,  natomiast  rzadko  z 

dala 

od 

osad 

ludzkich.

 

 

Tereny podmokłe są dogodnym 

miejscem 

żerowania dla bociana białego

 

 

Bocian na gnieździe

 

 

Bocianie maleństwa

 

 

Mały bociek

 

 

Bocian w locie

 

 

Spotkanie na łące

 

 

 

Czapla siwa

 

• Długość ciała: 90-105 cm.

Ptak wielkości bociana o 

smukłej sylwetce z długą 

wygiętą szyją. Upierzenie 

popielate z wierzchu i białawe 

od spodu. Z tyłu głowy zwisa 

czarny czub, zaś z przodu szyi 

ma rząd czarnych plamek. 

Młoda czapla nie ma 

wyrazistego rysunku na głowie i 

szyi.

W locie różni się od bociana lub 

żurawia esowato wygiętą szyją i 

łukowato wygiętymi skrzydłami.

 

 

Czapla siwa

 

 

Miejsce gniazdowania

czapli siwej

 

 

Czapla z pisklętami

 

 

Gęgawa 

 

• Długość 

ciała: 

75-90 

cm.

Duża  gęś  o  szarobrunatnym 

ubarwieniu z różowymi nogami i 

dziobem. 

W 

locie 

ma 

jasnopopielate pokrywy skrzydeł, 

co  odróżnia  ją  od  przelotnej  u 

nas 

gęsi 

zbożowej.

Od  niej  wywodzą  się  gęsi 

domowe.

Gęgawy  tworzą  pary  na  całe 

życie. 

Po 

lęgach 

odbywają 

pierzenie  i  wówczas  wymieniają 

jednocześnie  wszystkie  lotki, 

tracąc  zdolność  do  lotu  .Więź 

rodzinna utrzymywana jest aż do 

wędrówki.

 

 

Gęś gęgawa

 

 

Gęś gęgawa

 

 

Gęgawa szykująca się do lotu

 

 

Gęgawa w locie

 

 

Gniazda gęsi są zwykle dobrze 

schowane wśród trzcin

 

 

Troska o pisklęta

 

 

Kaczka krzyżówka

• Kaczka krzyżówka (Anas 

platyrhynchos), ang. Mallard jest 

najpospolitszą kaczką występującą w 

Polsce. Można ją spotkać na prawie 

wszystkich zbiornikach wodnych. 

Zamieszkuje nawet małe stawy w 

parkach w dużych miastach, rowy i 

szybko przyzwyczaja się do człowieka. 

Żywi się drobnymi zwierzętami 

wodnymi i kawałkami roślin. Na wiosnę 

i zimę kaczory przybierają piękną szatę 

godową, a latem i jesienią stają się 

podobne do samic, ale mają żółty dziób. 

Krzyżówki jak większość kaczek w 

czasie letniego pierzenia jednocześnie 

tracą większość piór, a tym samym 

zdolność latania. Dlatego zaszywają się 

na kilka tygodni w niedostępnych 

miejscach aby przetrwać ten okres. 

Gnieżdżą się albo w pobliżu wody w 

trzcinach albo daleko od wody nawet w 

starych wierzbach. Samica znosi 9-13 

zielonkawo-szarych jaj. Krzyżówki są 

zagniazdownikami

 

 

Krzyżówka samiec

 

 

Krzyżówka samica

 

 

Para krzyżówek

 

 

 

Żuraw

 

 

• Długość  ciała:  105-130  cm.

Ptak  większy  od  bociana  o 

popielatym 

ubarwieniu 

z 

czarną szyją i głową oraz białą 

szeroką  brwią  za  okiem.  Na 

ciemieniu  czerwona  plama.  Z 

tyłu  ciała  zwisa  pióropusz 

wydłużonych  i  wygiętych  piór. 

W  locie  przypomina  bociana, 

lecz  różni  się  ubarwieniem  i 

aktywnym 

sposobem 

lotu.

Żuraw  będąc  do  niedawna 

ptakiem 

skrytym 

i 

wymagającym 

odludnych 

siedlisk,  ostatnio  kolonizuje 

tereny w pobliżu człowieka, co 

przyczynia  się  do  znacznego 

wzrostu 

jego 

liczebności.

 

 

Żuraw na łące

 

 

Żuraw gniazdujący na bagnie

 

 

Zlotowisko żurawi

 

 

Znaczenie terenów 

podmokłych

 Rośliny rosnące wzdłuż  brzegów rzek zapobiegają ich 

podmywaniu i niszczeniu przez wodę.

 Tereny podmokłe stanowią naturalny magazyn wody, z 

której rośliny mogą korzystać nawet w czasie suszy.

 Woda wsiąkająca w glebę ulega naturalnemu odfiltrowaniu
 Także wiele  roślin ma zdolność wychwytywania szkodliwych 

substancji, wprowadzonych do wody przez człowieka.

 Tereny zalewowe zlokalizowane wzdłuż brzegów rzek 

niwelują falę powodziową

 Pozwalają wodzie rozlać się na przybrzeżne łąki.
 Chłonąc wodę, stanowią jej magazyn w czasie suchego lata.