BAGNA I ICH MIESZKANCY

WSTĘP

Bagna, moczary, torfowiska - niedostępne i dzikie,

owiane tajemnicą mrocznych legend, baśni i wierzeń
słowiańskich. Wśród mglistych otchłani często pojawiały
się złe duchy, wiedźmy i diabły. Odgłosy dochodzące z
bagien wywoływały dreszcz grozy - oto obraz tych terenów
jaki w pierwszym momencie nasuwa się każdemu
człowiekowi. Zdecydowanie były to obszary nie lubiane
przez ludzi. Nie ceniono tych terenów do czasów niemal
nam współczesnych, bo też o roli, życiu i znaczeniu tych
ekosystemów ciągle wiedziano za mało.  Tereny podmokłe
należą

do

najbardziej

produktywnych

biologicznie

ekosystemów. Jest tam pod dostatkiem światła i wody co
stwarza idealne warunki do wzrostu roślin i życia zwierząt.

Co to są tereny

podmokłe ?

Terenami podmokłymi

nazywamy obszary, których

powierzchniowa warstwa jest stale nasycona wodą.

Należą do nich:

bagna, torfowiska, moczary i

rozlewiska.

Powstają one w miejscach, gdzie woda ma

utrudniony odpływ.
Niektóre tereny podmokłe tworzą się na skutek

powolnego zarastania jezior. Z upływem lat jezioro

wypełnia się substancjami odżywczymi nanoszonymi

przez wody rzek i deszcze. Stwarza to roślinom i

zwierzętom doskonałe warunki do życia. Brzegi i dno

zaczyna porastać coraz bujniejsza roślinność. Z czasem

jezioro staje się płytsze, aż wreszcie przekształca się w

bagno. Jednym z największych w Polsce obszarów

bagiennych w Polsce są Bagna Biebrzańskie

Bagna Biebrzańskie to

największy teren podmokły w

Europie

Wrota Podlasia – Kraina

Bagien

Bagna

Bagno

to obszar trwale podmokły, porośnięty

wyższą roślinnością (trzciną, pałką), powstający

wskutek utrudnionego odpływu wód opadowych

lub gruntowych. W bagnie powstaje torf

.

Torfowiska

tworzą

się

w

zagłębieniach

terenów

o

nieprzepuszczalnym podłożu. Rosną tu mchy torfowce, turzyce,

wełnianki, rosiczki oraz krzewinki, do których należy żurawina i

bagno zwyczajne.

Moczary

-

to podmokłe tereny występujące u brzegów rzek,

stawów i jezior.

Rozlewiska

-

to obszary okresowo zalewane przez wodę lub

stale pokryte cienką warstwą wody

.

Mieszkańcy terenów

podmokłych

Obszary podmokłe bardzo często są osuszane. Zakłada się
na ich gospodarstwa rolne i buduje domy. Niektóre tereny
uznaje się za nieużytki. Są one jednak niezwykle cenne pod
względem przyrodniczym, gdyż żyje na nich wiele
gatunków roślin i zwierząt. Wiele przystosowało się do
życia w takim środowisku i nie mogłoby żyć gdzie indziej.

Wybrane gatunki

roślin i zwierząt

Spis roślin

• BAGNO ZWYCZAJNE

• KNIEĆ BŁOTA

• KOSACIEC ŻÓŁTY

• MECH TORFOWIEC

• PAŁKA WĄSKO I SZEROKOLISTA

• ROSICZKA

• SITOWIE

• TATARAK ZWYCZAJNY

• TRZCINA POSPOLITA

• WEŁNIANKA

• ŻABIŚCIEK PŁYWAJACY

• ŻURAWINA BŁOTNA

Wełnianka

• Wełnianka jest rośliną

wieloletnią. Kwitnie
od marca do maja.
Okwiat składa się z
licznych taśmowatych
nici, które po
przekwitnięciu
przekształcają się w
długi śnieżnobiały
puch. W miejscu gdzie
wełnianka tworzy
gęstą darń, torfowisko
przybiera białą barwę.

Bagno zwyczajne

Gęsto rozgałęziona

krzewinka

wysokości

do 1,5 m. o silnym i
ostrym zapachu. Ze
względu

na

charakterystyczny
zapach używa się go do
odstraszania

moli.

Kwiaty białe, zebrane
w szczytowe baldaszki.
Rośnie na torfowiskach
i w bagiennych borach
sosnowych. Jest pod
ochroną

Bagno zwyczajne

•

Knieć błotna ( kaczeńce)

To pospolita roślina w

całym

kraju

zwana

kaczeńcem. Występuje
na bagnistych łąkach,
brzegach zarastających
stawów

oraz

rowów.

Roślina

wieloletnia,

średniej wielkości
(15-40 cm wys.). Kwiaty
żółte

przypominają

nieco wyglądem jaskry.

Kosaciec żółty

• Bylina wysokości do

1

m

z

grubym

mięsistym kłączem.
Kwiaty żółte, duże,
luźno zebrane w
kwiatostan.

Rośnie

na

błotnistych

łąkach, w
rowach, na brzegach
wód

stojących

i

wolno płynących

Pałka

wąsko i szerokolistna

Pałka

wąsko i szerokolistna

Roślina o grubym, płożącym kłączu

,

wysokość od 1-3 m.

Kwiatostan w kształcie kolby o długości ok.10-35 cm. U
nas pospolita na brzegach wód stojących oraz
rozlewiskach. Jak wskazuje nazwa pałki różnią się
między sobą wielkością liści.

Rosiczka

To bylina torfowiskowa-

owadożerna,

z

przyziemną

różyczką

liściową. Do chwytania
owadów

służą

jej

specjalnie przystosowane
włoski

na

liściach.

Wydzielają one enzymy
i wchłaniają pokarm.
Roślina lecznicza.

W Polsce występują trzy

gatunki chronione.

Sitowie

Roślina wieloletnia,

gęsto kępkowa, o
bezlistnych, obłych
łodygach wysokości do
1,5 m. Są różne gatunki
sitów, ale wszystkie
charakteryzują się
podobnym wyglądem.
Występują licznie na
mokradłach,
torfowiskach oraz
wilgotnych łąkach.

Tatarak zwyczajny

Roślina wieloletnia, mylona dość często z pałką wąskolistną
i szerokolistną. Długości około 1,5 m. Z długim, grubym
kłączem. Rośnie w wodach stojących i wolno płynących lub
na ich obrzeżach. Cała roślina, a szczególnie kłącze bardzo
pachnące

.

Trzcina pospolita

To wieloletnia
trawa, wysokości ok.
4 m. Ma bardzo
grube źdźbła oraz
kłoski 3-7 kwiatowe
zebrane w
wiechę. Tworzy
zarośla przy
brzegach wód i na
mokradłach.

Żabiściek pływający

Bylina wodna, o prawie

sercowatych
pływających liściach o
średnicy

15-20

mm.

Roślina

bez

kłącza.

Kwiaty białe, „pogięte”
o

trzech

płatkach

korony.

Jedna

z

piękniejszych

roślin

wodnych. Występuje na
brzegach

jezior,

w

rowach i torfowiskach.
Pospolity na całym niżu.

Żurawina błotna

Płożąca

roślina

z

rodziny

wrzosowatych.

W Polsce występuje na
torfowiskach i w borach
bagiennych. Krzewinka
o

płożących

się,

niciowatych,

rzadko

ulistnionych gałązkach
długości do 1 m. Jagody
czerwone lecznicze
i jadalne. Stosowane
do

wyrobu

soków,

galaretek i kisieli.

Spis wybranych gatunków

ptaków

• Bocian biały 
• Czapla siwa
• Gęś gęgawa
• Kaczka krzyżówka

•  Żuraw

Bocian biały

• Długość ciała: 100-115 cm.

Powszechnie znany i lubiany

ptak o białym upierzeniu z

czarnymi lotkami oraz długimi

czerwonymi nogami i dziobem.

W Polsce zamieszkuje co

czwarty bocian na świecie.

Bociany

budują

jedne

z

największych gniazd mogących

osiągać do 2 m wysokości i 1,5

m średnicy. Czasem gniazduje

kolonijnie, natomiast rzadko z

dala

od

osad

ludzkich.

Tereny podmokłe są dogodnym

miejscem

żerowania dla bociana białego

Bocian na gnieździe

Bocianie maleństwa

Mały bociek

Bocian w locie

Spotkanie na łące

 

Czapla siwa

• Długość ciała: 90-105 cm.

Ptak wielkości bociana o

smukłej sylwetce z długą

wygiętą szyją. Upierzenie

popielate z wierzchu i białawe

od spodu. Z tyłu głowy zwisa

czarny czub, zaś z przodu szyi

ma rząd czarnych plamek.

Młoda czapla nie ma

wyrazistego rysunku na głowie i

szyi.

W locie różni się od bociana lub

żurawia esowato wygiętą szyją i

łukowato wygiętymi skrzydłami.

Czapla siwa

Miejsce gniazdowania

czapli siwej

Czapla z pisklętami

Gęgawa

• Długość

ciała:

75-90

cm.

Duża gęś o szarobrunatnym

ubarwieniu z różowymi nogami i

dziobem.

W

locie

ma

jasnopopielate pokrywy skrzydeł,

co odróżnia ją od przelotnej u

nas

gęsi

zbożowej.

Od niej wywodzą się gęsi

domowe.

Gęgawy tworzą pary na całe

życie.

Po

lęgach

odbywają

pierzenie i wówczas wymieniają

jednocześnie wszystkie lotki,

tracąc zdolność do lotu .Więź

rodzinna utrzymywana jest aż do

wędrówki.

Gęś gęgawa

Gęś gęgawa

Gęgawa szykująca się do lotu

Gęgawa w locie

Gniazda gęsi są zwykle dobrze

schowane wśród trzcin

Troska o pisklęta

Kaczka krzyżówka

• Kaczka krzyżówka (Anas

platyrhynchos), ang. Mallard jest

najpospolitszą kaczką występującą w

Polsce. Można ją spotkać na prawie

wszystkich zbiornikach wodnych.

Zamieszkuje nawet małe stawy w

parkach w dużych miastach, rowy i

szybko przyzwyczaja się do człowieka.

Żywi się drobnymi zwierzętami

wodnymi i kawałkami roślin. Na wiosnę

i zimę kaczory przybierają piękną szatę

godową, a latem i jesienią stają się

podobne do samic, ale mają żółty dziób.

Krzyżówki jak większość kaczek w

czasie letniego pierzenia jednocześnie

tracą większość piór, a tym samym

zdolność latania. Dlatego zaszywają się

na kilka tygodni w niedostępnych

miejscach aby przetrwać ten okres.

Gnieżdżą się albo w pobliżu wody w

trzcinach albo daleko od wody nawet w

starych wierzbach. Samica znosi 9-13

zielonkawo-szarych jaj. Krzyżówki są

zagniazdownikami

Krzyżówka samiec

Krzyżówka samica

Para krzyżówek

 

Żuraw

• Długość ciała: 105-130 cm.

Ptak większy od bociana o

popielatym

ubarwieniu

z

czarną szyją i głową oraz białą

szeroką brwią za okiem. Na

ciemieniu czerwona plama. Z

tyłu ciała zwisa pióropusz

wydłużonych i wygiętych piór.

W locie przypomina bociana,

lecz różni się ubarwieniem i

aktywnym

sposobem

lotu.

Żuraw będąc do niedawna

ptakiem

skrytym

i

wymagającym

odludnych

siedlisk, ostatnio kolonizuje

tereny w pobliżu człowieka, co

przyczynia się do znacznego

wzrostu

jego

liczebności.

Żuraw na łące

Żuraw gniazdujący na bagnie

Zlotowisko żurawi

Znaczenie terenów

podmokłych

 Rośliny rosnące wzdłuż brzegów rzek zapobiegają ich

podmywaniu i niszczeniu przez wodę.

 Tereny podmokłe stanowią naturalny magazyn wody, z

której rośliny mogą korzystać nawet w czasie suszy.

 Woda wsiąkająca w glebę ulega naturalnemu odfiltrowaniu
 Także wiele roślin ma zdolność wychwytywania szkodliwych

substancji, wprowadzonych do wody przez człowieka.

 Tereny zalewowe zlokalizowane wzdłuż brzegów rzek

niwelują falę powodziową

 Pozwalają wodzie rozlać się na przybrzeżne łąki.
 Chłonąc wodę, stanowią jej magazyn w czasie suchego lata.