ZAGROŻENIA ZDROWIA I

ŻYCIA NOWORODKÓW I

NIEMOWLĄT

Magda Olender

Pomorska Akademia Medyczna

Wydział Nauk o Zdrowiu

Kierunek: Zdrowie Publiczne

Grupa: Z1

• Noworodek –

noworodkiem

nazywamy dziecko

urodzone po 22.

tygodniu ciąży.

Noworodkiem jest

dziecko do

ukończenia 28. dnia

życia. Prawidłowa

masa noworodka

urodzonego o

czasie waha się w

granicach od 2500

g do 4500 g, a

długość od 50 cm

do 62 cm.

• Niemowlę

- dziecko od urodzenia do końca

pierwszego roku życia. Wyodrębnienie to jest w
psychologii rozwojowej dokonywane ze
względu na szczególną wagę rozwoju małego
dziecka w tym okresie. Wyodrębnienie okresu
niemowlęctwa jest ważne także z uwagi na
mnogość i intensywność przemian
zachodzących w organizmie dziecka w tym
czasie. Pierwszy miesiąc życia dziecka jest
okresem noworodkowym.

Termin ten obejmuje okres od urodzenia

(noworodek) do momentu kiedy potrafi ono
samodzielnie utrzymać postawę pionową
(pionizacja).
Okres ten trwa około 12 miesięcy. W okresie
tym następuje intensywny rozwój fizyczny,
umysłowy oraz psychiczny.

ŚMIERĆ ŁÓŻECZKOWA

Śmierć łóżeczkowa jest to nagła

śmierć niemowlęcia, której

przyczyny nie wyjaśnia badanie

autopsyjne, badanie miejsca

śmierci ani analiza wywiadu

klinicznego. Etiopatogeneza

zespołu nie jest wyjaśniona.

Badania epidemiologioczne

wykazują, że nagły zgon :

• występuje najczęściej pomiędzy 2 a 4

miesiącem życia

• częściej dotyczy chłopców,
• częściej występuje wśród bliźniąt,
• najczęściej występuje podczas snu , nad

ranem,

• częściej w zimnych miesiącach roku i w

zimnym klimacie,

• predysponowane są dzieci urodzone

przed terminem i/lub z niską masą

urodzeniową

• zgon może być poprzedzony zakażeniem

układu oddechowego lub przewodu

pokarmowego

AKTUALNA DEFINICJA

SIDS

W 1989 r. Narodowy Instytut

Zdrowia USA przedstawił nową

definicję wg której SIDS jest to

nagła śmierć dziecka w wieku

poniżej l roku życia, której

przyczyny nie wyjaśnia :

l/ Badanie autopsyjne

2/ Badanie miejsca śmierci

3/ Analiza wywiadu klinicznego

W porównaniu z poprzednią

definicją (Seatle 1969.

Beckwith 1970)

zrezygnowano w definicji ze

sformułowania "śmierć

zdrowego dziecka" oraz

dokładnie sprecyzowano

kryterium wieku tj. od

powyżej 7 dnia życia do 12

miesiąca życia.

W niektórych przypadkach SIDS

bardzo szczegółowy wywiad

wykazał obecność objawów

poprzedzających, zwiastujących

nagły zgon: gorszy rozwój

psychomotoryczny, obniżenie

napięcia mięśni szyi i ramion,

dłuższe okresy snu, wzmożoną

potliwość podczas snu, epizody

sinicy lub blednięcia podczas snu,

obecność refluksu żołądkowe -

przełykowego, leniwe ssanie i

męczenie się podczas karmienia.

Pomimo nie ustalonej

etiologii SIDS, dzięki

badaniom

epidemiologicznym

poznano metody

zmniejszania ryzyka

wystąpienia śmierci

łóżeczkowej:

• Wspólny pokój

  

 Łóżeczko

niemowlęcia
powinno być
usytuowane w
pokoju rodziców
lub w jego
pobliżu.

• Pozycja niemowlęcia w czasie snu

   

Zalecane jest układanie

niemowlęcia w czasie snu w pozycji

na plecach ewentualnie na boku, z

wyjątkiem niemowląt: wykazujących

objawy wstecznego odpływu

żołądkowo - przełykowego, zespołu

Pierre - Robin, wiotkości krtani,

dysplazji stawów biodrowych. Nie

zaleca się używania poduszek i

pościeli z pierza.

• Unikanie przegrzewania niemowląt

   

Optymalna temperatura powietrza w

pokoju śpiącego dziecka waha się od

17 do 20 oC. Powietrze to powinno

wykazywać optymalną wilgotność.

Jeśli temperatura w pokoju jest

wyższa lub w przypadku gorączki u

dziecka, ubranie powinno być

odpowiednio lżejsze.

• Zakaz palenia papierosów w

otoczeniu dzieci
   

Bezwzględny zakaz palenia

obowiązuje kobiety w okresie ciąży i
w okresie karmienia piersią. Zakaz
palenia dotyczy także obojga
rodziców (ochrona niemowląt przed
paleniem biernym).

• Karmienie piersią

   

Karmienie piersią

nie gwarantuje
uniknięcia
nagłego zgonu,
ale wśród dzieci
karmionych
naturalnie nagłe
zgony występują
rzadziej.

EPIDEMIOLOGIA SIDS

Badania epidemiologiczne SIDS

prowadzone są na całym

świecie, głównie jednak w

krajach o niskiej umieralności

niemowląt. W krajach tych,

zmniejszającej się umieralności

niemowląt towarzyszy trend

wzrostu liczby zgonów z

powodu SIDS.

Średnia częstość

występowania SIDS wynosi

2,0 na 1000 żywo

urodzonych noworodków,

jednak w grupie wysokiego

ryzyka, do której zaliczane

jest m.in. rodzeństwo dzieci

zmarłych z powodu SIDS

jest wyższa i wynosi 5.7 -

20 / 1000 żywo urodzonych

dzieci.

SIDS znany jest od lat, jednak

etiologia i patogeneza zespołu

pozostają wciąż nie wyjaśnione.

Teorii dotyczących etiologii

SIDS jest bardzo wiele. Obecnie

wydaje się. że nie jest on

spowodowany jedną, izolowaną

przyczyną, choć okoliczności

nagiej śmierci są w wielu

przypadkach identyczne.

ZAPOBIEGANIE

W zapobieganiu SIDS najważniejsze

jest wyodrębnienie grupy dzieci

ryzyka i objęcie ich czynną opieką

medyczną. Grupa wysokiego ryzyka

może być wyodrębniona już w chwili

urodzenia, przykładem jest system

Sheffield. Podobnie jak inne systemy

punktowe nie jest niezawodny,

zarówno pod względem czułości -

przyszłe ofiary SIDS mogą zostać nie

rozpoznane -jak i pod względem

swoistości, gdyż wiele spośród dzieci

zaliczonych do grupy wysokiego

ryzyka przeżywa. System ten jest

jednak stosowany.

Do grupy ryzyka zaliczamy też

niemowlęta.u których wystąpiły

nagle objawy zagrażające życiu.

Dzieci te dzięki interwencji otoczenia

uniknęły nagiej śmierci. Na powyższe

objawy, zwane też zespołem ALTE

składa się długotrwały epizod

bezdechu, skojarzony z sinicą lub

zblednięciem, objawami duszenia się,

hypotonią lub utratą świadomości. W

razie nie ustalenia etiologii zespołu

ALTE rozpoznaje się idiopatyczny

ALTE, co jest jednoznaczne z

koniecznością czynnej opieki nad

dzieckiem.

Kolejną grupą

wymagającą

monitorowania jest

rodzeństwo dzieci

zmarłych z powodu SIDS

( CONI Program).

Teoria bezdechu sennego, jako

ostatecznej przyczyny SIDS jest

jedną z powszechniej

akceptowanych, stąd monitorowanie

oddechu i ewentualnie czynności

układu krążenia podczas snu jest

zalecane jako jedna z metod

prewencji SIDS w warunkach

ambulatoryjnych. Dzieci

kwalifikowane do monitorowania

powinny być wcześniej poddane

pełnemu badaniu klinicznemu w

celu wykluczenia chorób

infekcyjnych, metabolicznych,

defektów anatomicznych w układzie

krążenia, oddechowym, nerwowym i

innych

Cel i sposób monitorowania

ambulatoryjnego powinny być

omówione ze wszystkim

członkami rodziny opiekującymi

się dzieckiem. Podkreślenia

wymaga fakt, że monitor nie

gwarantuje przeżycia dziecka,

jest jedynie środkiem

ostrzegawczym.

Wypadki i urazy u dzieci

• W każdym wieku

dziecięcym urazy

mają odrębne cechy

charakterystyczne

dla poszczególnych

okresów życia.

• Już w pierwszych 6

miesiącach

niemowlę, nawet

jeszcze zanim nauczy

się przewracać

na boki, może spaść

ze stołu, tapczanu,

łóżeczka, na którym

jest przewijane

W drugim półroczu niemowlęta

stają się bardziej ruchliwe, coraz

sprawniej chwytają przedmioty,

a następnie wkładają do ust

(zadławienie). Ogólnie wiadomo,

że, właśnie w okresie

niemowlęcym oraz w wieku

przedszkolnym, dom jest

najczęstszym miejscem

doznawania urazów przez dzieci.

Są to głównie upadki ze schodów,

stołu, łóżka, w wannie itp.

oraz oparzenia gorącymi cieczami

(gorąca woda, gorące napoje,

gorący tłuszcz).

Liczba urazów sięga ponad 20%

populacji, a około 10% nieszczęśliwych

wypadków u dzieci jest przyczyna

kalectwa. Są to liczby groźne,

wskazujące na społeczne znaczenie

działań zapobiegawczych. Żeby uniknąć

lub zminimalizować ilość nieszczęść

zaleca się: 

• nie zostawiać bez opieki niemowląt

leżących na łóżkach lub stołach,
gdzie są przewijane; 

• usunąć z otoczenia dziecka stoły

o ostrych brzegach i krawędziach; 

• nie nadużywać chodzików

wspomagających naukę chodzenia; 

• niemowlęta nie powinny mieć dostępu

do zabawek przeznaczonych dla dzieci
starszych, nie powinny też bawić się
zabawkami wypełnionymi groszkiem, bądź
paciorkami (zadławienie, uduszenie);

• dzieciom należy wpajać zasady dobrego

zachowania się przy stole (powinny
siedzieć spokojnie, nie rozmawiać
z pełnymi ustami - zadławienie);

• dzieciom poniżej 3 roku życia nie należy

podawać tabletek do ssania (zadławienie);

• dorośli pijący gorące płyny

nie powinni trzymać dzieci
na kolanach lub rękach;

• naczynia i garnki należy stawiać

na kuchence tak, żeby ich uchwyty
były skierowane do ściany;

• w czasie przygotowywania

posiłków, dzieci powinny przebywać
w bezpiecznej odległości; 

• bezpieczniej używać serwetek niż

obrusów; 

• należy zawsze nadzorować kąpiące

się dzieci, szczególnie te, które
mają kłopoty ze zdrowiem; 

• chronić dzieci przed nadmiarem

promieni słonecznych (szczególnie
głowę); 

• małe dzieci bezwzględnie

przewozić samochodem
w fotelikach prawidłowo
zainstalowanych i przymocowanych
pasem bezpieczeństwa; 

Nasilenie wypadków

i urazów potęguje się

wskutek niskiego poziomu

dyscypliny społecznej, braku

poczucia odpowiedzialności,

lekceważenia przepisów

i zasad współżycia

społecznego, jak również

niedostatecznego nadzoru

nad dziećmi ze strony

rodziców i opiekunów, tak

w domu jak i poza domem.

Urazy głowy

Wiek

(lata)

Najczęsts

za
przyczyna

urazów

Najczęstsza

przyczyna
ciężkich

urazów

Uwagi

=<2

upadki

przemoc w

stosunku do
dzieci (zespół
dziecka
maltretowanego)

ciężkie urazy

rzadko
występują
przypadkowo

2-5

upadki

wypadki
komunikacyjne

większość to źle

zabezpieczone w

czasie transportu

dzieci,

6-12

upadki

wypadki
komunikacyjne

potrącenia
pieszych

młodocia
ni

wypadki
komunikacyjn
e, pobicie

wypadki
komunikacyjne,

pobicie

kierowcy, znacznie

częściej

mieszkańcy

biednych dzielnic
miast

W ciągu pierwszych 2 lat życia

najczęstszą przyczyną są

upadki. Ciężkie urazy głowy u

dzieci do 2. roku życia rzadko są

przypadkowe - zwykle jest to

wynik maltretowania dziecka

przez opiekunów lub wypadku

komunikacyjnego, jeśli dziecko

przewożone w samochodzie nie

było odpowiednio

zabezpieczone pasami.

Postępowanie z dzieckiem po

urazie głowy

Postępowanie z dzieckiem po

urazie głowy ma zapobiec

powstawaniu wtórnych skutków

urazu lub je ograniczyć. Pierwszym

i najskuteczniejszym elementem

postępowania jest więc właściwa

ocena i zabezpieczenie drożności

dróg oddechowych, oddechu oraz

funkcji układu krążenia.

Po udrożnieniu dróg

oddechowych należy

zwrócić uwagę na

czynność oddechową

chorego. Po

zabezpieczeniu drożności

dróg oddechowych i

czynności oddechowej

ocenia się wydolność

układu krążenia.

Po ocenie i zabezpieczeniu

czynności układu oddechowego

i układu krążenia należy ocenić

stan neurologiczny chorego. U

dziecka po urazie głowy

podstawowymi elementami

wstępnego badania

neurologicznego są: ocena

stanu świadomości, czynności

pnia mózgu, reakcji źrenic na

światło i czynności ruchowych.

Jednym z najbardziej wartościowych

elementów badania neurologicznego jest

ocena stanu świadomości. Użyteczną

metodą oceny poziomu świadomości i

monitorowania zmian stanu

neurologicznego dziecka po urazie jest

skala Glasgow. W skali tej oceniane są

trzy grupy objawów: zdolność otwierania

oczu, która świadczy o poziomie

czuwania; odpowiedź słowna, w której

ocenia się zawartość wypowiedzi i

aktywność umysłową; odpowiedź

ruchowa, służąca do oceny zarówno

aktywności umysłowej, jak i integralności

podstawowych szlaków ośrodkowego

układu nerwowego.

GCS zdobyła uznanie jako

użyteczna metoda oceny

neurologicznej zwłaszcza

starszych dzieci i

dorosłych. Dla młodszych

dzieci przyjęto

zmodyfikowane wersje

GCS, uwzględniające

charakterystyczne różnice

zachowania.

Zapobieganie

Jednym z najskuteczniejszych

sposobów walki z "cichą epidemią"

urazów głowy - podobnie jak każdą

inną epidemią - jest edukacja i

zapobieganie. Ponieważ przemoc w

stosunku do dzieci stanowi główną
przyczynę ciężkich urazów głowy u

niemowląt i małych dzieci, pediatrzy

powinni podjąć próbę identyfikacji

chorych, rodzin lub społeczności,

którym programy edukacyjne i

zapobiegawcze dotyczące tego

zagadnienia przyniosłyby korzyści.

Uszkodzenie splotu ramiennego

Uszkodzenie splotu ramiennego

następuje podczas porodu, kiedy po

urodzeniu główki ramiona dziecka

blokują się w drogach rodnych. Podczas

prób wydobycia dziecka może wówczas

nastąpić zerwanie lub uszkodzenie

nerwów. Objawy, jakie mu towarzyszą,

to m.in. brak kontroli mięśni ramienia,

dłoni i nadgarstka lub brak czucia.

Niejednokrotnie dziecko nie może w

ogóle podnosić ręki.

Do większości przypadków uszkodzenia

splotu ramiennego dochodzi, gdy

noworodki są duże /powyżej 4.5kg/ i

zdrowe. Ryzyko uszkodzenia splotu wynosi

od 8% do 10% jeśli niemowlęta ważą

pomiędzy 4000g a 4500g, natomiast od

20% do 30% u niemowląt ważących

powyżej 4500g. Uszkodzenie splotu

ramiennego zdarza się występować z

innymi komplikacjami jak np. złamaniem

obojczyka lub ramienia, uszkodzeniem

nerwu twarzowego, uszkodzeniem włókien

przywspółczulnych objawiających się

zwężeniem szpary powiekowej i

zapadnięciem gałki ocznej tzw. Zespół

Hornera. Występowanie tego schorzenia

określa się od 1-3 dzieci na 1000 urodzeń.

Dziękuję za uwagę